Курланд Майкл : другие произведения.

Мой Шэрлак Холмс: нерассказанные гiсторыi вялiкага дэтэктыва

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
Школа кожевенного мастерства: сумки, ремни своими руками
 Ваша оценка:
  
  
  Змест
  
  Тытульны лiст
  
  Апавяшчэнне аб аѓтарскiх правах
  
  Змест
  
  Увядзенне
  
  Выпадак з безграшовы шевалье
  
  Лялечнiк з Маригото Уок
  
  Авантура забытага Парасонiка
  
  Клiчце мяне Уиггинс
  
  Выдатная гульня Майкрофта
  
  Ведзьма з Грынвiча
  
  ПРАЛОГ
  
  КIРАђНIК 1 . ЧОРНАЯ СМЕРЦЬ
  
  КIРАђНIК 2 . ПУСТЫ ТРУНУ
  
  КIРАђНIК 3 . БАЛОТНЫ ГАРАДОК
  
  КIРАђНIК 4 . МЕСЬЕ ВIКТАР
  
  КIРАђНIК 5 . ФЕЕРВЕРК
  
  КIРАђНIК 6 . ЧУМА НАД ЛОНДАНАМ
  
  КIРАђНIК 7 . ЖАХ У ЛОНДАНСКIМ ТУМАНЕ
  
  ЭПIЛОГ
  
  Шмат гадоѓ таму i ѓ Iншым месцы
  
  Мiсiс Хадсон Аддаецца ђспамiнам
  
  Кабарэ з Забойцамi
  
  Эцюд у аранжавых танах
  
  Загадка маладога пратэстоѓца
  
  Прыгода ѓ нябесных снягах
  
  А астатнiя ...
  
  Таксама Майклам Курландом
  
  Пра аѓтараѓ
  
  Заѓвагi
  
  Старонка аѓтарскiх правоѓ
  
  
  
  
  OceanofPDF.com
  
  Аѓтар i выдавец падалi вам гэтую электронную кнiгу толькi для асабiстага выкарыстання. Вы не маеце права якiм-небудзь чынам рабiць гэтую электронную кнiгу агульнадаступнай. Парушэнне аѓтарскiх правоѓ супярэчыць закону. Калi вы лiчыце, што копiя гэтай электроннай кнiгi, якую вы чытаеце, парушае аѓтарскiя правы аѓтара, калi ласка, паведамiце выдаѓцу па адрасе: us.macmillanusa.com/piracy.
  
  OceanofPDF.com
  
  Змест
  
  
  
  Тытульны лiст
  Апавяшчэнне аб аѓтарскiх правах
  Увядзенне
  
  Выпадак з безграшовы шевалье
  Лялечнiк з Маригото Уок
  Авантура забытага Парасонiка
  Клiчце мяне Уиггинс
  Выдатная гульня Майкрофта
  Ведзьма з Грынвiча
  
  ПРАЛОГ
  КIРАђНIК 1 - ЧОРНАЯ СМЕРЦЬ
  КIРАђНIК 2 - ПУСТЫ ТРУНУ
  КIРАђНIК 3 - БАЛОТНЫ ГАРАДОК
  КIРАђНIК 4 - МЕСЬЕ ВIКТАР
  КIРАђНIК 5 - ФЕЕРВЕРК
  КIРАђНIК 6 - ЧУМА НАД ЛОНДАНАМ
  КIРАђНIК 7 - ЖАХ У ЛОНДАНСКIМ ТУМАНЕ
  ЭПIЛОГ
  
  Шмат гадоѓ таму i ѓ Iншым месцы
  Мiсiс Хадсон Аддаецца ђспамiнам
  Кабарэ з Забойцамi
  Эцюд у аранжавых танах
  Загадка маладога пратэстоѓца
  Прыгода ѓ нябесных снягах
  А астатнiя ...
  
  Таксама Майклам Курландом
  Пра аѓтараѓ
  Заѓвагi
  Старонка аѓтарскiх правоѓ
  
  OceanofPDF.com
  
  Увядзенне
  
  
  
  
  
  О, вогненная муза, якая ѓзьнеслася б на самыя яркiя нябёсы вынаходкi; каралеѓства для сцэны, прынцы, каб дзейнiчаць, i манархi, каб сузiраць смажання клiмат: раслiны жывуць сцэну! Тады - ну, тады вы б чыталi Шэкспiра замест Шэрлака Холмса. Генрых V, або Хэнк Чынквэ, як нам падабаецца называць яго, калi быць дакладным. Што агульнага ѓ Уiльяма Шэкспiра i Артура Конан Дойля? Яны абодва, па-сапраѓднаму не iмкнучыся, стварылi выдуманых персанажаѓ, якiя дасягнулi лiтаратурнага эквiваленту неѓмiручасцi.
  
  Без асаблiвых намаганняѓ? Так, я думаю, гэта дакладна як для Шэкспiра, так i для Конан Дойля. Не тое каб яны не рабiлi ѓсё магчымае, каб ствараць выдатныя гiсторыi для сваёй публiкi, але нi адзiн з iх не меркаваѓ, што яго творы перажывуць яго на стагоддзi. Паглядзiце, як Шэкспiр назваѓ некаторыя з сваiх п'ес: Камедыя памылак - гэй, гэта камедыя; персанажы працягваюць здзяйсняць гэтыя памылкi, вось што робiць яе вясёлай. Як вам гэта падабаецца- усё роѓна што сказаць: "Я думаю, што гэты сюжэт дурны, але пачаткоѓцам падабаюцца падобныя рэчы, так што вось ён". Шмат шуму з нiчога - наколькi сцiплым вы можаце быць? "Працу любовi страчаны"- гучыць як дрэнны сiтком. (Шэкспiр, па-вiдаць, таксама напiсаѓ п'есу пад назвай "Перамога любоѓнага працы", якая была, э-э, змешчана недарэчна. Калi вам атрымаецца знайсцi асобнiк, скажам, на задняй палiцы якой-небудзь старой бiблiятэкi, вы самi можаце атрымаць спрыяльнае згадванне ѓ пары падручнiкаѓ.)
  
  А Конан Дойл, як мы добра ведаем, быѓ настолькi невысокага меркавання аб сваiм папулярным дэтэктыве-кансультанта, што зрабiѓ усё магчымае, каб забiць яго, каб пакiнуць сабе больш часу для напiсання сваiх сур'ёзных гiстарычных твораѓ, такiх як Мiка Кларк i Белы атрад.
  
  
  
  
  
  Што такога можна сказаць пра Шэрлака Холмсе, чаго не было сказана раней? Яго подзвiгi былi апiсаны сэрам Артурам Конанам Дойл (на дадзены момант мы адкiнем зацвярджэнне, што Конан Дойл быѓ усяго толькi "агентам" доктара Джона Ватсана); пашыраны Адрыянам Конан Дойл, Джонам Дыксанам Кары i iншымi; стылiзаваныя Жнiѓнем Дерлетом, Робертам Л. Фишем, Энтанi Бушу, Джонам Ленанам i мноствам iншых; спародированы Маркам Твэнам, Стывенам Ликоком, П. Г. Вудхаусом i незлiчонымi легiёнамi iншых.
  
  Кожны аспект выдуманага iснавання Холмса абмяркоѓвалася, аналiзаваѓся, а высновы аспрэчвалiся такiмi выбiтнымi лiтаратарамi, як Вiнцэнт Старрет, Уiльям Бэринг-Гулд, Рональд Нокс, Рэкс Стаут i Дорацi Сэйерс, i гэта толькi тыя, хто прыходзiць на розум лягчэй за ѓсё. (Калi вы прыхiльнiк Холмса, у вас, верагодна, ёсць свой уласны спiс любiмых нерэгулярных персанажаѓ, i вы злёгку пакрыѓджаны на мяне за тое, што я не згадаѓ Падлогi Андерсона, Айзека Азiмава, Джона Кендрыка Бэнгса, Марцiна Гарднера, Майкла Харысана, Джона Беннетта Шоѓ, Нiкаласа Меера, Джона Гарднера або, магчыма, Колiна Уiлсана. Што ж, выбачайце; яны проста не прыйшлi ѓ галаву.)
  
  Людзi, якiя кажуць такiя рэчы, казалi, што iснуе толькi пяць агульнапрызнаных выдуманых персанажаѓ: Санта Клаѓс, Рамэа, Супермэн, Мiкi Маѓс i Шэрлак Холмс. Некаторыя пашырылi б спiс, дадаѓшы ѓ яго Дон Кiхота, Дона Хуана, Кiнг-Конга, Дорацi (вы ведаеце, Дорацi Чараѓнiка), Багза Банi, Цуд-жанчыну, Чарлi Чана, Джэймса Бонда i, магчыма, Пiцера Пэна, i, як говаривала мая бабуля, яны таксама маюць рацыю.
  
  Акрамя таго, ёсць тыя, якiя адышлi на другi план. Пяцьдзесят гадоѓ таму амаль любы пiсьменны дарослы, чыiм роднай мовай была англiйская, мог даведацца, напрыклад, Раффлса, Нiка Картэра, Стэлу Далас, Эфрама Татта, Берцi Вустера i Бульдога Драммонд. Але сяброѓства ѓ гэтым клубе выдуманай элiты для большасцi мiнуча; персанажы старэюць i знiкаюць з грамадскай свядомасцi, замяняючы больш маладымi, сучаснымi творамi.
  
  Але Шэрлак Холмс працягвае жыць.
  
  Людзi, якiя займаюцца падобнымi рэчамi, падлiчылi, што сёння жыве больш за мiльярд чалавек, якiя маглi б расказаць вам, хоць бы ѓ нейкай смутнай форме, кiм быѓ Шэрлак Холмс. Многiя з iх не разумеюць, што ён выдуманы персанаж або што, калi б ён быѓ рэальным, яму было б зараз нашмат больш за сто гадоѓ, аб чым сведчыць аб'ём пошты, якую паштовае аддзяленне Лондана працягвае атрымлiваць на адрас Бэйкер-стрыт, 221Б.
  
  Што ёсць такога ѓ гэтым тварэннi доктара Конан Дойла, што дазволiла яму так хутка увайсцi ѓ пантэон выдуманых несмяротных, увайсцi ѓ пяцёрку лепшых i заставацца там больш за стагоддзя? Я выкажу вам сваю тэорыю, але вам прыйдзецца змiрыцца з невялiкiм адступленнем. Далей:
  
  Стварэнне дэтэктыѓнай гiсторыi заняло некаторы час. Звычайна лiчыцца, што Эдгар Алан По быѓ яе першым практыкам, паколькi ѓ яго апавяданнях удзельнiчаѓ кавалера К. Агюст Дзюпэн. (Сустракаѓся Холмс калi-небудзь з Дюпеном? Глядзiце "Прыгода безграшовага шевалье", напiсаны гусiным пяром Рычарда Лупоффа, у гэтым самым томе.) Да Дюпена ѓ гiсторыях з'яѓлялiся дэтэктывы; да Дюпена былi гiсторыi аб раскрыццi злачынстваѓ. Што ж тады зрабiла "Забойства на вулiцы Морг" Па першым сапраѓдным дэтэктывам? Проста гэта быѓ першы аповяд, у якiм:
  
  • Дэтэктыѓ - галоѓны герой апавядання.
  
  • Пытанне, якi неабходна выявiць, з'яѓляецца галоѓнай праблемай аповеду.
  
  • Дэтэктыѓ выяѓляе, то ёсць ён вырашае праблему шляхам прымянення назiрання, кiруючыся iнтэлектам.
  
  Апошнi аповяд Дюпена быѓ апублiкаваны ѓ 1845 годзе. На працягу наступных чатырох дзесяцiгоддзяѓ, пакуль Артур Конан Дойл не вырашыѓ называць галоѓных герояѓ свайго першага дэтэктыѓнага рамана Шэрлакам Холмсам i Джонам Ватсан замест Шеррингфорда Холмса i Ормонда Сакера (на што паказвае захавалася старонка папярэднiх нататак, прысвечаных задуме "Эцюда ѓ пунсовых тонах"), у свеце мастацкай лiтаратуры з'явiлася толькi некалькi дэтэктываѓ, годных гэтага назвы. "Iнспектар Бакет" Чарльза Дзiкенса ("Халодны дом", 1853) i "Сяржант Кафф" Уiлкi Колiнза ("Месяцовы камень, 1868) - вартыя даверу палiцыянты, i iх дзеяннi развiваюць сюжэты адпаведных кнiг, але яны другарадныя персанажы (не менш чатырох iншых персанажаѓ ѓносяць сваю долю ѓ расследаванне ѓ ходзе "Месяцовага каменя"), i ѓ кожнай кнiзе раскрыццё злачынства займае другое месца пасля вывучэння раманiстамi таго, як сiтуацыя ѓплывае на iншых персанажаѓ.
  
  У "Справе Леружа" (ангельскае назва: Справа Леружа; амерыканскае назва: Удава Леруж), упершыню апублiкаваны ѓ 1866 годзе, Эмiль Габорио прадставiѓ Лекока, дэтэктыва, якi выкарыстоѓвае назiранне, разважанне i лагiчнае мысленне (слова, якое пазначае тое, што рабiѓ Дзюпэн; яно азначае лагiчнае мысленне) для раскрыцця сваiх спраѓ. Лекок - гэта сплаѓ Дюпена i Франсуа Эжэна Вiдок, сапраѓднага дэтэктыва, якi прайшоѓ шлях ад прафесiйнага злодзея да кiраѓнiка парыжскага палiцэйскага кiравання ѓ 1811 годзе. Пасля свайго вымушанага выхаду на пенсiю ѓ 1827 годзе Вiдок напiсаѓ чатыры тамы мемуараѓ, у якiх даѓ у вышэйшай ступенi беллетризованные апавяданнi аб сваiм майстэрстве дэтэктыва.
  
  
  
  Здаецца дарэчным, што першы дэтэктыѓны раман на англiйскай мове быѓ напiсаны жанчынай: Ганна Кэтрын Грын. Яна называлася Справа Ливенворта, упершыню была апублiкавана ѓ 1848 годзе i стала бэстсэлерам. У сваёй кнiзе "Крывавае забойства" Джулiян Саймонс распавядае, што справа Ливенворта было любiмым чытаннем прэм'ер-мiнiстра Вялiкабрытанii Стэнлi Болдуiна. Паколькi Болдуiн упершыню заняѓ пасаду прэм'ер-мiнiстра толькi ѓ 1923 годзе, ясна, што ѓ кнiгi, як выказваем мы, прафесiяналы, былi падставы.
  
  Было таксама мноства ѓнутраных пераймальнiкаѓ Па, Габорио i Грину. З 1870 года, пасля публiкацыi "Дэтэктыва Бауэр" Кенварда Филпа, да 1920-х гадоѓ у так званых танных раманах былi апублiкаваныя сотнi, магчыма, тысячы дэтэктыѓных гiсторый; моцных дзеяннем, невядомасцю, пераапрананнямi, пiкантнымi дыялогамi, добрымi людзьмi, якiя сталi дрэннымi, дрэннымi людзьмi, якiя хочуць быць добрымi. Яны былi слабыя ѓ характарыстыках, сюжэце i ва ѓсiм, што наблiжалася да рэальнага раскрыццi, але яны рухалiся хутка i, дзякуючы спалучэнню няспыннага дзеяннi i экзатычных лакацый, забяспечвалi жаданае палягчэнне ад шэрасцi i руцiны паѓсядзённым жыццi.
  
  А затым, у 1887 годзе, з'явiѓся Эцюд у пунсовых тонах, i ѓсё больш дробныя спробы былi змытыя, як быццам iх нiколi i не было. Шэрлак Холмс быѓ iмгненна прызнаны майстрам вышуку публiкай, якая чакала менавiта такога героя, не ведаючы, чаго менавiта яны чакаюць, пакуль ён не з'явiѓся.
  
  Для чытачоѓ апошнiх гадоѓ дзевятнаццатага стагоддзя Шэрлак Холмс быѓ iдэальным викторианцем; не такiм, якiм мы сёння прадстаѓляем викторианцев: чапурыстым, ханжаскiх, падушанымi, празмерна выхаванымi i недарэчна апранутымi педантами, а такiм, якiмi самi викторианцы сябе лiчылi: лагiчнымi, трезвомыслящими, навуковымi, зусiм сучаснымi лiдэрамi цывiлiзаванага свету. Магчыма, Холмс быѓ залiшне лагiчны, занадта халодны i за аб'ектыѓны; але гэта проста дазваляла яго чытачам захапляцца iм, не жадаючы быць iм самiм. I, падобна Дарвiну, Пастеру, Максвеллу, Бэлу, Эдисону i iншым навуковым генiям таго перыяду, ён разгадваѓ таямнiцы, якiя ставiлi ѓ тупiк iншых людзей. I вы маглi назiраць, як ён гэта рабiѓ! Вы маглi бачыць вынiкi, калi гэты магутны мозг атакаваѓ праблему з Мостам Тора, або Другiм Плямай, або Танцуючымi чалавечкамi.
  
  "Гэта мая праца - ведаць рэчы", - тлумачыць Холмс у "Справе пра асобу". "Магчыма, я прывучыѓ сябе бачыць тое, што iншыя выпускаюць з-пад увагi".
  
  А сёння? У нас ёсць усе гэта, а таксама дадатковае задавальненне ад наведвання таго, што для нас з'яѓляецца iншапланетнай краiнай цудаѓ, тантала i газогена, двуколок i квадрацыклаѓ - "Нiколi не бярыце таксi першым у шэрагу", - ад правядзення гадзiны або днi ѓ Лондане, дзе, як выказаѓся Вiнцэнт Старрет, "заѓсёды 1895 год".
  
  Магчыма, было непазбежна, што, калi Конан Дойл кiне пiсаць часе сагу пра Шэрлака Холмсе, за пяро возьмуцца iншыя. Яшчэ да таго, як Холмс сышоѓ на пенсiю, каб заняцца пчалярствам, пачалiся пародыi i стылiзацыi. Вiнцэнт Старрет, Марк Твен, Джон Кендрыка Бэнгс - усе яны не змаглi выстаяць перад жаданнем стылiзаваць цi спародировать тварэнне доктара Дойла. У артыкуле ѓ нямецкiм часопiсе 1973 года П'ер Лаша адзначае, што ѓ перыяд з 1907 па 1930 год з'явiлася больш за 300 рабаванняѓ Холмса. I гэта толькi на англiйскай мове, i не лiчачы гiшпанскай, партугальскай цi шырокага нямецкага серыяла "Аус дэн Геймактен у свеце дэтэктываѓ" (З "Таемных дасье сусветнага дэтэктыва"), у якiм фiгуруе Шэрлак Холмс, але адсутнiчае Ватсан, замяняючы яго юнакоѓ па iмя Гары Таксонаѓ.
  
  Але яны былi, у лепшым выпадку, слабымi ѓвасабленнямi Майстра. I большасць з iх нават блiзка не падыходзiлi да лепшага. Магчыма, самымi паспяховымi з тых аѓтараѓ, якiя чэрпалi з канону не толькi натхненне, але i мiзансцэну, былi тыя, хто аддаѓ перавагу не знаходзiць яшчэ адну старадаѓнюю запiсную кнiжку Ватсана ѓ сейфе ѓ Коксе, але хто распавядае свае гiсторыi iншым голасам, а не голасам шматпакутнага доктара, хоць дзеянне апавяданняѓ адбываецца ѓ свеце Шэрлака Холмса. У некаторых з iх Холмс па-ранейшаму з'яѓляецца галоѓным персанажам, як у маiх уласных раманах пра прафесара Марыярцi, а ѓ iншых Холмс з'яѓляецца ненадоѓга, калi з'яѓляецца наогул.
  
  Працягваецца iснаванне выдуманага персанажа не толькi ѓ пастаянна переиздаваемых творах аѓтара, але i ѓ новых творах, створаных iншымi аѓтарамi, з'яѓляецца адным з прыкмет лiтаратурнага неѓмiручасцi. Калi гэта так, то Холмс i Ватсан больш несмяротныя (так, я ведаю, быць "больш несмяротным" усе роѓна, што быць "менш мёртвым", але гэта ѓсяго толькi выраз, годнае захаплення), чым большасць, i мы тут значна павялiчваем яго даѓгалецце разам з некаторымi вялiкiмi пiсьменнiкамi.
  
  Шэрлак Холмс з'яѓляецца ва ѓсiх апавяданнях гэтага зборнiка. Яго "Ватсан" у кожным аповедзе - гэта не сам добры доктар, а адзiн з легiёну запамiнальных другарадных персанажаѓ, якiх Конан Дойл стварыѓ з такой лёгкасцю. Што чытач можа забыцца - прывесцi некалькi прыкладаѓ, якiя не ѓвайшлi ѓ гэты том -Dr.. Торникрофт Хакстейбл, магiстр медыцыны, дырэктар школы Приората i аѓтар кнiгi "Другарадныя погляды Хакстейбла на Гарацыя"? Цi Джейбис Уiлсан, лiхвяр з Кобург-сквер, з яго вогненна-рыжымi валасамi? Цi Госмер Энджел, жанiх блiзарукай Мэры Сазерленд, якому было лёгка знiкнуць у дзень яго вяселля, таму што на самай справе ён нiколi не iснаваѓ?
  
  I гэтак далей, каб яшчэ раз зiрнуць на Шэрлака Холмса вачыма некаторых з тых, хто ведаѓ яго лепш за ѓсiх, але ѓ каго да гэтага часу не было магчымасцi распавесцi свае гiсторыi.
  
  Гэтая кнiга ѓяѓляе сабой зборнiк новых гiсторый пра Шэрлака Холмса, расказаных з пункту гледжання розных людзей, згаданых у арыгiнальных гiсторыях, за выключэннем доктара Холмса. Ватсан або Шэрлак Холмс. Аѓтары гэтых апавяданняѓ, вызваленыя ад неабходнасцi гаварыць голасам Ватсана, развiлi свае гiсторыi ѓ некалькiх цiкавых напрамках. Як мiсiс Хадсон, шматпакутная бабуля Холмса, займела такога знакамiтага жыхара? I хто ж такi быѓ мiстэр Хадсон. i што з iм стала? Даведайцеся пра гэта ѓ кнiзе Лiнды Робертсан "Мiсiс Хадсон успамiнае". "Эцюд у аранжавых танах" Пiцера Тремейна дасць некаторы прадстаѓленне аб тым, што думаѓ палкоѓнiк Себасцьян Моран аб сваiм супернiку i немезиде. У рамане Джорджа Алека Эффинджера "Прыгоды ѓ нябесных снягах" Рэджынальд Масгрейв становiцца сведкам сустрэчы Шэрлака Холмса з сумна вядомым доктарам Фу Манча.
  
  Кара Блэк паказвае нам больш познiя адносiны Iрэн Адлер з Шэрлакам Холмсам, гiсторыю, якая, нават калi б Ватсан ведаѓ пра гэта, засталася б замкнёным у яго старым бляшаным скрынi для папер у сховiшчах Cox & Co. Мы даведаемся аб раннiх адносiнах памiж Шэрлакам Холмсам i яго выкладчыкам матэматыкi Джэймсам Марыярцi. Рычард Лупофф апiсвае нечаканыя адносiны памiж маладым Шэрлакам Холмсам i кавалера К. Агюстам Дюпеном.
  
  Я павiнен згадаць, што, як мы ведаем, працягу часу стварае правалы ѓ памяцi, i, як паказаѓ Рюноскэ Акутагава ѓ сваiм аповедзе "Расемоне", розныя людзi будуць бачыць адно i тое ж падзея з цалкам розных пунктаѓ гледжання i могуць выкладаць версii падзеi, якiя, здавалася б, не маюць нiякага дачынення адзiн да аднаго. Так i з некаторымi з гэтых гiсторый. Не пытайцеся, якiя з iх праѓдзiвыя: яны ѓсе праѓдзiвыя, i ѓсе яны хлусня.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  КАВАЛЕРА К. АГЮСТ ДЮПЕН
  
  "Гэта досыць проста, як вы гэта тлумачыце", - сказаѓ я, усмiхаючыся. "Вы нагадваеце мне Дюпена Эдгара Алана По. Я паняцця не меѓ, што такiя асобы iснуюць па-за гiсторый".
  
  Шэрлак Холмс устаѓ i палiѓ трубку. "Без сумневу, вы думаеце, што робiце мне камплiмент, параѓноѓваючы мяне з Дюпеном", - заѓважыѓ ён. "На маю думку, Дзюпэн быѓ чалавекам вельмi нiзкага ѓзроѓню. Гэты яго трук з умяшаннем у думкi сяброѓ дарэчным заѓвагай пасля чвэрцi гадзiны маѓчання сапраѓды вельмi эфектны i поверхностен. Несумненна, у яго быѓ некаторы аналiтычны генiй, але ён нi ѓ якiм разе не быѓ такiм феноменам, як, па-вiдаць, уяѓляѓ сабе Па ".
  
  -Эцюд у пунсовых тонах
  
  
  
  
  аѓтар РЫЧАРД А. ЛУПОФФ
  
  
  
  
  
  Выпадак з безграшовы шевалье
  
  Я працягваѓ чытаць пры газавай лямпе не па ѓласным жаданнi, а па неабходнасцi, замест таго, каб дамаѓляцца аб усталяваннi новага газавага асвятлення. Падчас маiх вандровак па сталiцы я прысутнiчаѓ пры дэманстрацыi цудоѓнага вынаходкi месье Лебона i асаблiва ѓдасканаленай ториево-цериевой мантыi, вынайдзенай герром фон Вельсбахом, i ѓ рэшце рэшт падумаѓ аб задавальненнi ад гэтага блiскучага спосабу асвятлення, але беднае стан майго кашалька не дазваляла мне дамагацца такога змены умоѓ майго жылля.
  
  Тым не менш, я знаходзiѓ суцяшэнне ѓ тым, што вечарамi сядзеѓ на кукiшках ля ачага ѓ сваёй кватэры, маленькi агеньчык з сухога плаѓнiка мiгцеѓ на камянях, у майго локця стаяла лямпа, а на каленях ляжаѓ том. Радасцi старасцi нешматлiкiя, i я не чакаѓ, што выпрабую iх яшчэ шмат месяцаѓ, перш чым пакiнуць гэтую планету i яе цяжкую жыццё. Якi лёс мог уготовить мне Стваральнiк, калi мае вочы зачыняцца ѓ апошнi раз, я мог толькi гадаць i чакаць. Святары маглi сцвярджаць, што будзе Судны дзень. Теософы маглi б сцвярджаць, што дактрына Кармы дастасоѓная да ѓсiх iстотам. Што тычыцца мяне, парыжскi мегаполiс i яго разнастайныя насельнiкi сапраѓды былi досыць сьвецкiмi.
  
  Мая ѓвага адцягнулася ад якая ляжыць перада мной друкаванай старонкi, i мой розум блукаѓ па закутках фiласофскiх разважанняѓ да такой ступенi, што гучны стук у маю дзверы выклiкаѓ моцнае ѓзбуджэнне ѓ маёй нервовай сiстэме. Мае пальцы аслабiлi хватку на кнiзе, якую яны трымалi, мае вочы шырока раскрылiся, i гучны стогн сарваѓся з маiх вуснаѓ.
  
  
  
  З намаганнем я падняѓся на ногi i прайшоѓ праз сваю халодную i прыцемненыя кватэру, каб адказаць на званок у дзверы. Я ѓстаѓ побач з парталам, отдернув парцьеры, якiя трымаѓ задернутыми днём ад дапытлiвых поглядаѓ незнаёмцаѓ, а ноччу - ад вiльготнага холаду парыжскай зiмы. За дзвярыма я заѓважыѓ хлапчука ѓ кепцы, надзетай пад нязграбным вуглом на яго нестриженую галаву, у руцэ ён сцiскаѓ якой-то прадмет або шматок матэрыi, якiм ён не бiѓ ракеткай па маёй дзверы.
  
  Падняѓшы жалезны завалу, якi я трымаѓ побач з дзвярыма на выпадак неабходнасцi абаранiцца ад ѓварвання хулiганаѓ, i накiнуѓшы ланцужок на завалу, каб дзверы не адкрывалася больш чым на шырыню далонi, я павярнуѓ завалу i прыадчынiѓ дзверы дастаткова, каб вызiрнуць вонкi.
  
  Хлопчыку, якi стаяѓ на маiм ганку, было не больш за дзесяць гадоѓ, ён быѓ у лахманах i з брудным тварам. Бедны святло з калiдора за межамi маёй кватэры адбiвалася ѓ яго вачах, ствараючы ѓражанне насцярожанай падазронасцi. Мы вывучалi адзiн аднаго праз вузкае адтулiну ѓ працягу доѓгiх секунд, перш чым хто-небудзь з нас загаварыѓ. Нарэшце я запатрабаваѓ растлумачыць прычыну, па якой ён парушыѓ мае разважаннi. Ён праiгнараваѓ маё пытанне, адказаѓшы на яго, назваѓшы маё iмя.
  
  "Так," адказаѓ я, " гэта сапраѓды я. Зноѓ жа, мне неабходна ведаць мэта вашага вiзiту".
  
  "Я прынёс вам паведамленне, месье", - заявiѓ беспрытульнiка.
  
  "Ад каго?"
  
  "Я не ведаю iмя гэтага джэнтльмена", - адказаѓ ён.
  
  "Тады ѓ чым жа заключаецца гэта пасланне?"
  
  Хлопчык паднёс прадмет, якi трымаѓ у руцэ, блiжэй да адтулiны. Цяпер я мог разглядзець, што гэта быѓ лiст, складзенае i запячатаны воскам, смятое i пакрытае гразёю. Мне прыйшло ѓ галаву, што хлопчык, магчыма, знайшоѓ газету, валявшуюся ѓ канаве, i прынёс яе мне як частка падступнага плана, але потым я ѓспомнiѓ, што ён ведаѓ маё iмя, што малаверагодна для неѓтаймоѓнага вулiчнага хлапчука.
  
  "Я не ѓмею чытаць, месье", - сказаѓ дзiця. "Джэнтльмен даѓ мне гэта i накiраваѓ да вас дадому. Я трохi разбiраюся ѓ лiчбах i змог знайсцi ваша ѓстанова, месье.
  
  "Вельмi добра," пагадзiѓся я, "дай мне газету".
  
  " Спачатку мне трэба заплацiць, месье.
  
  Патрабаванне хлопчыка раздражняла, i ѓсё ж ён аказаѓ паслугу i, я мяркую, меѓ права на сваё жалаванне. Магчыма, таямнiчы джэнтльмен, якi адправiѓ яго, ужо выплацiѓ яму кампенсацыю, але гэта было неспадзяванае акалiчнасць, на якое я не мог паѓплываць. Сказаѓшы дзiцяцi, каб ён пачакаѓ майго вяртання, я зачынiѓ дзверы, накiраваѓся да месца, дзе я захоѓваю сваю маленькую скарбнiцу, i дастаѓ з яе манету ѓ су.
  
  У дзвярах я яшчэ раз абмяняѓ манету на газету i адправiѓ дзiцяцi дадому. Вярнуѓшыся да падвойнаму асвятленню камiна i алейнай лямпы, я зламаѓ пячатку, скреплявшую лiст, i разгарнуѓ аркуш паперы. Мiгатлiвы святло камiна паказаѓ мне працу знаёмай рукi, хоць я i не бачыѓ яе мiмаходам шмат гадоѓ, i пасланне, якое было характэрна кароткiм i патрабавальным.
  
  Прыязджайце неадкладна. Справа тэрмiновае.
  
  Паведамленне было падпiсана адной лiтарай - инициалом D.
  
  Я покачался на абцасах, апускаючыся ѓ старое крэсла, якiм карыстаѓся як суцяшэннем i сховiшчам ад свету на працягу апошнiх дзесяцiгоддзяѓ. На мне былi тэпцiкi i халат, на галаве начны каѓпак. У мае планы ѓваходзiла пасля невялiкага вячэры правесцi час за чытаннем, а затым легчы на сваю вузкую ложак. Замест гэтага я пераапрануѓся для прахалоды на вулiцы. Я зноѓ здзейснiѓ набег на сваю бедную скарбнiцу i назапасiѓся невялiкiм запасам манет. Неѓзабаве я выйшаѓ са сваёй кватэры i стаѓ на ганку, прыкрыѓшы за сабой дзверы i павярнуѓшы ключ у замку.
  
  У патрабавальным пасланнi не было пазначана нiякага адрасы, i пасыльнага нiдзе не было вiдаць. З-за адсутнасцi iнфармацыi аб зваротным я мог толькi заключыць, што мой стары сябар ѓсё яшчэ знаходзiцца ѓ кватэры, якую мы калi-то дзялiлi, даѓным-даѓно.
  
  Iсцi пешшу было занадта далёка, таму я не без працы злавiѓ таксi, якое праязджала i праiнструктаваѓ кiроѓцы, куды мне ехаць. Ён глядзеѓ на мяне з падазрэннем, пакуль я не паѓтарыѓ адрас: вулiца Дюно, 33 у Сен-Жерменском прадмесцi. Ён працягнуѓ руку i адмовiѓся ѓзбiваць да тых часоѓ, пакуль я не перадам яму ежу.
  
  Вулiцы мегаполiса былi пустэльныя у гэты гадзiну i па большай частцы нямое, калi не лiчыць выпадковых крыкаѓ гневу або стогнаѓ адчаю - начных гукаѓ нават пасля таго, як гулякi разышлiся па хатах, цi яшчэ куды-небудзь.
  
  Калi пад'ехала таксi, я выйшаѓ з яго i спынiѓся, гледзячы на старое каменны будынак, дзе мы так доѓга жылi ѓдваiх. Ззаду сябе я пачуѓ, як фурман нешта прабурчаѓ, затым сцебануѓ пугай, а затым ад'ехаѓ ад дома No 33 са скрыпам драѓлянай восi i цоканьем конскiх капытоѓ па бруку.
  
  У акне з'явiѓся святло, i я беспаспяхова паспрабаваѓ разглядзець постаць чалавека, якi трымаѓ яго. Праз iмгненне святло перамясцiѓся, i я зразумеѓ, што мой былы сябар накiроѓваецца да дзвярэй. Я з'явiѓся як раз своечасова, каб пачуць, як адсоѓваецца завалу, i ѓбачыць, як расчыняюцца дзверы.
  
  Перада мной стаяѓ мой стары сябар, першы i найвялiкшы ѓ свеце дэтэктыѓ-кансультант, кавалера К. Агюст Дзюпэн. I ѓсё ж, хоць гэта, несумненна, быѓ ён, я быѓ узрушаны разбуральнымi дзеяннямi, якiя гады нанеслi яго некалi рэзкага твару i тонкай, як бiзун, постацi. Ён пастарэѓ. Плоць не столькi пакрывала яго косцi, колькi звiсала з iх. Я ѓбачыѓ, што ён усё яшчэ насiѓ акуляры з дымчатымi шклом ранейшай эпохi; калi ён падняѓ iх, каб паглядзець на мяне, яго некалi падобныя на хорьковые вочы засцiлiся, а рукi, калi-то цвёрдыя i ѓпэѓненыя, як жалезныя пруты, здавалiся далiкатнымi i дрыготкiмi.
  
  "Не стойце там, як гусь," скамандаваѓ Дзюпэн, "напэѓна, да гэтага часу вы ѓжо ведаеце дарогу".
  
  Ён адступiѓ на крок, i я ѓвайшла ѓ кватэру, якая так шмат значыла для мяне ѓ тыя днi нашага зносiн. Характэрна, што Дзюпэн не прамовiѓ больш нi слова, а замест гэтага павёѓ мяне праз мой былы дом. Я зачынiѓ за сабой дзверы, затым засунуѓ цяжкi жалезны завалу, памятаючы пра ворагаѓ, якiя, як вядома, iмкнулiся знiшчыць Дюпена ѓ ранейшыя часы. Тое, што хто-небудзь з iх усё яшчэ выжыѓ, было сумнеѓна, тое, што яны па-ранейшаму былi здольныя прычынiць шкоду вялiкаму розуму, было блiзка да таго, што Дзюпэн палiчыѓ бы "нулявы магчымасцю", але ѓсё ж я кiнуѓ выклiк.
  
  Дзюпэн накiраваѓся да свайго кнiжнай шафе, i праз некалькi iмгненняѓ мне здалося, што дзесяцiгоддзi выслiзнулi прэч. Здавалася, да яго вярнулася яго юнацкая энергiя, а да мяне - ранейшы энтузiязм. Не чакаючы, пакуль я усядусь на канапу, на якiм я так часта ляжаѓ, праглядаючы зацвiлыя тома за апошнiя дзесяцiгоддзi, Дзюпэн кiнуѓся ѓ сваё любiмае крэсла. Ён схапiѓ тым, якi ляжаѓ расплюшчанымi старонкамi асабовым бокам унiз на падлакотнiку яго крэсла.
  
  "Вы бачылi гэта?" - злосна спытаѓ ён, размахваючы томам.
  
  Я нахiлiѓся наперад, ѓзiраючыся ѓ паѓзмрок, каб разгледзець публiкацыю. - У ёй няма нiчога знаёмага, " прызнаѓся я. "Яна выглядае зусiм нядаѓна, а маё чытанне ѓ апошнiя гады насiла выключна антыкварны характар".
  
  "Вядома, вядома", - сказаѓ Дзюпэн. "Я скажу вам, што гэта такое. Я чытаѓ кнiгу, перакладзеную з рускай. На нашай роднай мове яна называецца "Une Эцюд en Écarlate". Аѓтар падзялiѓ працу на кiраѓнiка. Я прачытаю вам урывак з кiраѓнiка, якую ён прастадушна азагаловiѓ "Навука аб паходжаннi".
  
  Ведаючы, што Дюпена не спынiць, калi ён цвёрда вырашыѓ дзейнiчаць, я ѓладкаваѓся на канапе. У пакоi не было нязручна, я быѓ у кампанii майго старога сябра, я быѓ задаволены.
  
  
  
  "Я апушчу аѓтарскiя ѓстаѓкi," пачаѓ чытанне Дзюпэн, - i прадстаѓлю вам толькi значныя фрагменты яго працы. Тады вельмi добра! ' Дык вось, на маю думку, Дзюпэн быѓ чалавекам вельмi нiзкага ѓзроѓню. Гэты яго трук з умяшаннем у думкi сяброѓ дарэчным заѓвагай пасля чвэрцi гадзiны маѓчання сапраѓды вельмi эфектны i поверхностен. Несумненна, у яго быѓ некаторы аналiтычны генiй, але ён нi ѓ якiм разе не быѓ такiм феноменам, як, па-вiдаць, уяѓляѓ сабе Па".
  
  Лютым жэстам ён шпурнуѓ тонкi томiк праз увесь пакой да палiцы з тамамi, дзе ён стукнуѓся, яго старонкi затрапяталi i ѓпалi на дыван. Я ведаѓ, што Эдгар Па, да якога, па сцвярджэннi аѓтара, звяртаѓся аѓтар, быѓ амерыканскiм журналiстам, якi час ад часу наведваѓ Дюпена i мяне, складаючы справаздачы аб некалькiх таямнiцах, якiя Дзюпэн разгадаѓ, i я з гонарам успамiнаѓ аб сваёй сцiплай, але не пазбаѓленай сэнсу дапамогi.
  
  "Што вы пра гэта думаеце?" Спытаѓ Дзюпэн.
  
  "Жорсткая ацэнка," я рызыкнуѓ, - i недакладная. Чаму, я магу ѓзгадаць, што ѓ многiх выпадках...
  
  "На самай справе, мой добры сябар, вы можаце ѓспомнiць выпадкi, калi я перапыняѓ вашы словы, каб выказаць вам свае думкi".
  
  "Як вы толькi што зрабiлi", - пацвердзiѓ я. Я чакаѓ далейшых слоѓ ад Дюпена, але ѓ той момант iх не было, таму я працягнуѓ сваю прамову. "Хто аѓтар гэтай абразлiвай ацэнкi?"
  
  "Iмя аѓтара не мае значэння. Значэнне мае злыдзень, якога ён цытуе".
  
  " I хто, дазвольце пацiкавiцца, можа быць гэтым чалавекам?
  
  Дзюпэн падняѓ вочы да столi, дзе пагрозлiва клубiѓся дым з камiна, па-ранейшаму продуваемый скразнякамi. - Гэта той, каго я сустрэѓ некалькi гадоѓ таму, задоѓга да таго, як вы пакiнулi гэтыя пакоi, мой сябар. Да таго часу я ѓ значнай ступенi адышоѓ ад спраѓ у якасцi дэтэктыва-кансультанта, i, вядома, мая рэпутацыя даѓным-даѓно дасягнула астравоѓ дурняѓ ".
  
  Да гэтага часу я зразумеѓ, што Дзюпэн захапiѓся расказам, i ѓладкаваѓся на канапе больш грунтоѓна, чым калi-небудзь, падрыхтаваѓшыся слухаць да канца:
  
  Гэта былi смутныя днi ѓ нашай краiне (сказаѓ Дзюпэн), калi небяспека чакала на кожным кроку i самыя звычайныя мунiцыпальныя службы нельга было прымаць як належнае. Калi я атрымаѓ паведамленне з iншага канца Канала, я, вядома, быѓ заiнтрыгаваны.
  
  Аѓтар быѓ маладым чалавекам, якi выказваѓ захапленне сваiмi подзвiгамi i жаданне вывучыць мае метады, каб ён мог пераймаць iм у пабудове рэпутацыi i кар'еры для сябе ѓ сваёй краiне. У тыя днi я атрымлiваѓ шмат падобных паведамленняѓ, на якiя нязменна адказваѓ, што ѓся навука выяѓлення - гэта ѓсяго толькi пытанне назiрання i дэдукцыi, i што любы мужчына цi нават жанчына з звычайным iнтэлектам маглi б параѓнацца з маiмi дасягненнямi, калi б ён цi яна выкарыстоѓвалi тыя здольнасцi, якiмi мы ѓсе надзелены, на поѓную магутнасць. Але чалавек, якi напiсаѓ мне, згадаѓ канкрэтны выпадак, якi яго нанялi расследаваць, i калi ён апiсаѓ гэты выпадак, маё цiкаѓнасць было закранутае.
  
  Выраз вашага асобы кажа мне, што вы таксама ѓсхваляваныя перспектывай гэтага справы, i я раскажу вам, аб чым яно тычылася.
  
  У лiсце маладога чалавека аб прыёме на працу утрымлiваѓся толькi намёк на казачны скарб каштоѓнасцi, схованку з золатам i каштоѓнымi камянямi, згублены каля трох стагоддзяѓ назад, якi стаѓ прадметам легенд i фантастычных казак, але якi, як ён верыѓ, iснаваѓ на самай справе i знаходзiѓся ѓ Францыi, не, не толькi ѓ Францыi, але i ѓ ваколiцах самога Парыжа. Калi б ён толькi знайшоѓ гэта, ён быѓ бы вельмi багаты, i калi б я толькi дапамог яму ѓ яго пошуках, частка гэтага дасталася б мне.
  
  Як вы ведаеце, хоць я з добрай сям'i, я доѓгi час быѓ небагаты, i перспектыва аднавiць стан маiх продкаѓ была прывабнай. Мой карэспандэнт быѓ скупы на падрабязнасцi ѓ сваiх лiстах, паколькi я адказаѓ яму ѓ пошуках дадатковай iнфармацыi, але не змог атрымаць карысных дадзеных.
  
  У рэшце рэшт я дазволiѓ яму наведаць мяне - так, у гэтай самай кватэры. З самага пачатку праявiлася яго эксцэнтрычная натура. Ён прыбыѓ у познi гадзiну, адважуся выказаць здагадку, гэтак жа позна, як вы самi прыбытку гэтай ноччу. Гэта было ѓначы напярэдаднi поѓнi. Паветра было чыстым, а неба запоѓнена нябеснымi аб'ектамi, асвятленне якiх у спалучэннi з месяцовым наблiжалася да дзённага.
  
  Ён сеѓ на той самы канапа, на якiм вы зараз откидываетесь. Няма, няма неабходнасцi ѓставаць i разглядаць абстаноѓку. Вы сапраѓды прымушаеце мяне ѓсмiхацца, стары сябар. Гэтаму старому канапы нiчому нельга навучыцца.
  
  Малады чалавек, ангелец, быѓ высокiм i мускулiстым, з ястрабiных асобай, рэзкiмi рысамi i пранiклiвым, назiральным позiркам. Ад яго адзення моцна пахла тытунём. Яго праваленыя вочы наводзiлi на думку аб яго звычцы да якога-то больш моцнаму стимулятору. Яго руху наводзiлi на думку аб чалавеку, якi трэнiраваѓся на баксёрскiм рынгу; больш таго, пра чалавека, якi, па меншай меры, азнаёмiѓся з японскiм мастацтвам барицу, вытанчанай формы бою, але нядаѓна прадстаѓленай у некалькiх сакрэтных салонах ѓ Парыжы i Берлiне, у Лондане i нават у горадзе Балтымор ѓ Мэрылэндзе.
  
  Мне спатрэбiлася ѓсяго некалькi iмгненняѓ, каб зразумець, што гэта быѓ чалавек незвычайных здольнасцей, патэнцыйна практыкуючы ѓ мастацтве выяѓлення, здольны наблiзiцца да майго ѓласным ѓзроѓню майстэрства. Калi мы гутарылi на гэтую тэму, мне было вiдавочна, што палiтыка нашых краiн, якi расце ѓзровень злачыннасцi, не можа ведаць межаѓ i мораѓ, дасягненнi навукi i лiтаратуры сярод гальскай i англичанской рас, што ён уважлiва назiраѓ за мной, спрабуючы ацанiць мяне так жа, як я ацэньваѓ яго.
  
  Нарэшце, адчуваючы, што я бачыѓ усё, што ён мог распавесцi аб сабе, i пачынаючы губляць цярпенне з-за таго, што ён пазбягаѓ тэмы, якая прывяла яго ѓ мае апартаменты, я запатрабаваѓ раз i назаѓжды, каб ён апiсаѓ тое, што ён шукаѓ i ѓ атрыманнi чаго меѓ патрэбу ѓ маiм кiраѓнiцтве, цi ж пакiнуѓ маё жыллё, падаѓшы мне магчымасць адцягнуцца на гадзiну i не больш.
  
  "Вельмi добра, сэр," адказаѓ ён, - я скажу вам, што шукаю птушку".
  
  Пачуѓшы гэта заяву, я зарагатаѓ, але тут жа быѓ узрушаны суровым выразам твару майго наведвальнiка. "Вядома, сэр," усклiкнуѓ я, "вы ж не кiнулi выклiк бурных водах Ла-Манша ѓ пошуках курапаткi цi цацаркi".
  
  "Не, сэр, - адказаѓ ён," я прыйшоѓ у пошуках просты чорнай птушкi, якую ѓ лiтаратуры па-рознаму называюць вараным цi, што больш верагодна, коршакам".
  
  "Пёры ястрабаѓ не чорныя", - адказаѓ я.
  
  "Сапраѓды, сэр, вы маеце рацыю. Пёры ястрабаѓ не чорныя, i пёры гэтага ястраба не маюць нiякага колеру, але колер гэтага ястраба залацiсты".
  
  "Вы абражаеце мяне, сэр," злосна заявiѓ я.
  
  Мой наведвальнiк падняѓ бровы. "Чаму вы так кажаце?"
  
  "Ты прыходзiш да мяне i кажаш толькi загадкамi, як быццам ублажаешь гуллiвага дзiцяцi. Ястраб, якi чорны, але без пёраѓ, i ѓсё ж залаты. Калi вы не выразитесь больш ясна, вы павiнны пакiнуць мае апартаменты, i я жадаю вам хутчэйшага вяртання ѓ вашу краiну".
  
  Ён супакойвае падняѓ руку. "Я не хацеѓ нi абразiць вас, сэр, нi загадваць загадкi. Прашу вас, пацярпiце мяне яшчэ трохi, i я проясню прыроду i гiсторыю дзiѓнай птушкi, якую я шукаю ".
  
  Я дазволiѓ яму працягваць.
  
  "Гэта была выява птушкi," сказаѓ ён, " тварэнне групы таленавiтых майстроѓ па метале i ювелiрным вырабам, турэцкiх рабоѓ, нанятых вялiкiм магiстрам Вiлья дэ л Iль слановай Адам з ордэна рыцараѓ Радоса. Ён быѓ выраблены ѓ 1530 годзе i адпраѓлены на галеры з выспы Радос у Iспанiю, дзе павiнен быѓ быць падораны iмператару Карлу Пятага. Яго вышыня была роѓная даѓжынi вашага перадплечча. Ён быѓ з чыстага золата, у форме якi стаяѓ ястраба цi варона, i быѓ абсыпаны каштоѓнымi камянямi самага разнастайнага i найвышэйшага якасцi. Яго каштоѓнасць нават у той час была велiзарнай. Сёння гэта было б нязьлiчонае!"
  
  Ён зрабiѓ паѓзу, i ѓ яго вачах з'явiлася такое выраз, нiбы ён мог уявiць сабе фантастычнае вiдовiшча залатога сокала з смарагдамi замест вачэй i рубiнамi замест кiпцюроѓ, кружащего па зале. Затым ён аднавiѓ свой аповяд.
  
  Затым ён зрабiѓ нешта, што ѓ той момант здавалася вельмi дзiѓным, але чаго, як я пачынаѓ разумець, на самай справе варта было чакаць ад такога чалавека, як ён. Ён ускочыѓ са свайго месца на падушцы i пачаѓ неспакойна хадзiць па пакоi. Я адразу ж пацiкавiѓся, што выклiкала такую рэзкую перамену ѓ яго манерах i паводзiнах, пасля чаго ён звярнуѓ да мяне преобразившееся твар. Мускулы яго твары былi напружаныя, вусны оттянуты назад, агаляючы блiскучыя зубы, а вочы, клянуся небам, яго вочы блiшчалi, як вочы дзiкага леапарда.
  
  "Я павiнен неадкладна наведаць аптэку", - усклiкнуѓ ён.
  
  У адказ на гэта патрабаванне я запярэчыѓ яму. "Сэр, на вулiцы Дюно, у некалькiх хвiлiнах хады адсюль, ёсць выдатная аптэка, але што за тэрмiновасць? Хвiлiну таму вы спакойна апiсвалi незвычайную птушку. Цяпер вы патрабуеце ѓказаннi, як знайсцi аптэку".
  
  "Гэта пройдзе," адказаѓ ён самым загадкавым чынам, "гэта пройдзе".
  
  Ён зноѓ апусцiѓся ѓ сваё ранейшае становiшча на канапе i, прыцiснуѓшы далонi да глыбока запавшим вачам, зрабiѓ паѓзу, каб глыбока ѓздыхнуць.
  
  "Вы хочаце працягнуць?" - Спытаѓ я.
  
  " Так, так. Але калi вы будзеце так ласкавы, месье, пачаставаць мяне куфлем вiна, я быѓ бы вам вельмi ѓдзячны.
  
  Я ѓстаѓ i накiраваѓся да винному шафе, адкуль дастаѓ пакрытую пылам бутэльку майго другога лепшага вiна. У тыя днi, як i ѓ цяперашнiя, як вы, вядома, ведаеце, я лiчыѓ патрэбным весцi ѓласнае гаспадарка, не звяртаючыся да дапамогi слуг або абслуговага персаналу. Я налiѓ келiх свайму госцю, i ён перакулiѓ яго, як выпiваюць глыток вады, працягваючы апусцелы келiх за другой порцыяй, якую я тут жа налiѓ. Ён вывучыѓ яго, паднёс да вуснаѓ i адпiѓ глыток, затым асцярожна паставiѓ на зэдлiк перад сабой.
  
  "Вы хочаце, каб працягнуць свой аповяд?" - Спытаѓ я.
  
  "З вашага дазволу," адказаѓ ён, " я прашу вашага ласкi да маёй ѓспышкi гневу. Я, павiнен прызнацца, не зусiм здаровы".
  
  "Калi паѓстане неабходнасць," запэѓнiѓ я яго, " М. Константинидис, хiмiк, дастаткова квалiфiкаваны, каб забяспечыць спецыфiчнае лячэнне усiх вядомых захворванняѓ. Гадзiна познi, i ён бы ѓжо зачынiѓ сваё ѓстанова на ноч i пайшоѓ у свае пакоi, але я мог бы абудзiць яго дзеля вас.
  
  " Вы вельмi ветлiвыя, сэр. Я спадзяюся, што ѓ гэтым не будзе неабходнасцi, але, тым не менш, я ѓдзячны. Ён зноѓ зрабiѓ паѓзу, нiбы збiраючыся з думкамi, затым прыступiѓ да далейшага выкладу. "Я не буду турбаваць вас падрабязнасцямi падарожжаѓ "залатога сокала", за выключэннем таго, што на працягу жыцця нашага пакалення ён перайшоѓ у валоданне карлистского руху ѓ Iспанii".
  
  На гэтую заяву я кiѓнуѓ. "Вайны за спадчыну стомныя, але, падобна, яны будуць з намi заѓсёды, цi не так? Я быѓ уражаны нядаѓняй капiтуляцыяй басконскiх прыхiльнiкаѓ сеньёра Марото пасля iх працяглага i зацятага супрацiву ".
  
  "Вы добра iнфармаваныя, сэр! Калi вы знаёмыя з лёсам басконскiх карлистов, то вы павiнны ведаць, што сеньёр Рамон Кабрэра працягнуѓ барацьбу ѓ Каталонii".
  
  "Ён таксама ѓ адчайным становiшчы, цi не так?"
  
  " Так, падобна на тое, што яе вялiкасць Iзабэла Другая нарэшце-то збiраецца пажынаць плён Салического закона, на якi спасылаѓся яе царскi бацька. Але, баюся, я дадзеѓ вам, месье Дзюпэн.
  
  " Не столькi сумна, колькi узбуджае маё цiкаѓнасць. Вядома, сэр, вы прыехалi сюды з Лондана не толькi для таго, каб распавесцi сагу аб казачнай птушкi, а затым адцягнуць увагу на палiтыку iспанскага спадчыны. Як усе гэта звязана, бо, несумненна, так i павiнна быць. Тады, калi вы будзеце так ласкавы перайсцi да справы. "
  
  " У самай справе. Ён схiлiѓ галаву, затым зноѓ падняѓ яе. " Вы, вядома, ведаеце, што ѓ дона Карласа ёсць прыхiльнiкi тут, у Францыi. Магчыма, вы не ведалi, што сеньёр Кабрэра адправiѓ агента з небяспечным i сакрэтным заданнем - перасекчы Пiрэнейскi перавалы i прабрацца ѓ замак прыхiльнiка Францыi, не меншай персоны, чым герцаг дэ Ланьи.
  
  "Я знаёмы з Ланьи", - прызнаѓся я. "Я меѓ задавальненне быць прадстаѓленым яго светласцi i Яе светласцi герцагiнi. Iх замак характэрнай архiтэктуры. Але пра карлистских сiмпатыях герцага я павiнен прызнацца ѓ глыбокiм недасведчанасцi.
  
  " Гэта нядзiѓна, сэр. Герцаг вядомы, калi дазволiце трохi пагуляць словамi, сваёй замкнёнасцю.
  
  Ён зрабiѓ паѓзу, каб яшчэ раз отхлебнуть з свайго, або, магчыма, мне варта было б сказаць, майго, вiна. "Разглядаючы залатую птушку як прадвесце i знак велiчы i прадчуваючы немiнучае паразу справы карлистов, сеньёр Кабрэра адправiѓ птушку ѓ Ланьи. лепш, каб яно трапiла ѓ рукi паслядоѓнiкаѓ яго пляменнiцы.
  
  " I вы хочаце, каб я дапамог вам вярнуць птушку з замка герцага дэ Ланьи? - Спытаѓ я.
  
  "Гэта мая мiсiя".
  
  " Вы знаходзiцеся на службе ѓ яе вялiкасцi Iзабелы?
  
  " Я знаходжуся на службе ѓ чалавека, асобу якога я не маю права выдаваць. Ён падняѓся на ногi. " Калi вы дапаможаце мне - паколькi мае веды французскай сельскай мясцовасцi i культуры абмежаваныя, - вы атрымаеце, так бы мовiць, ѓзнагароду каралеѓскiх памераѓ, сэр.
  
  " Вы хочаце, каб я суправаджаѓ вас у замак герцага, - запярэчыѓ я, - каб забраць у яго легендарную птушку. Што прымушае вас верыць, што ён адмовiцца ад яе?
  
  " Запэѓнiваю вас, месье, герцаг будзе рады расстацца з тым, што ён захоѓвае, як толькi атрымае пацверджанне асобы маiх наймальнiкаѓ.
  
  "У вас ёсць з сабой такiя доказы?" Запатрабаваѓ адказу я.
  
  "Так, сэр", - настойваѓ ён. "У гэтым факце я ѓрачыста запэѓнiваю вас.
  
  Не ѓ сiлах адмаѓляць сваю зацiкаѓленасць у атрыманнi долi прыбытку, аб якой ён гаварыѓ, i, магчыма, у некаторай ступенi прыцягнуты спакусай прыдуманай iм рамантычнай гiсторыi, я пагадзiѓся, па меншай меры, суправаджаць яго ѓ Ланьи. Я ѓжо казаѓ вам, што час прыбыцця майго госця быѓ незвычайна позна, i з-за яго пытливой манеры прамовы прайшлi гадзiны, перш чым наша здзелка, якой бы яна нi была, была заключана.
  
  Нарэшце я папрасiѓ прабачэння i накiраваѓся ѓ пярэднюю гасцiную сваёй кватэры. Тое, што я адхiнуѓ шторы, пацвердзiла тое, што я ѓжо падазраваѓ, а менавiта, што наступiѓ свiтанак i для нас наступiѓ новы дзень. Адчуваючы падахвочванне парушыць свой звычай i выйсцi з дома пры святле дня, я падштурхнуѓ майго наведвальнiка да ганка, зачынiѓ за намi дзверы i замкнуѓ яе. Мы адправiлiся пешшу ѓ аптэку. М. Константинидеса. Тут мой госць набыѓ прэпарат i ѓкаранiѓ яго ѓ сваю ѓласную сiстэму.
  
  Я нi ѓ якiм разе не быѓ навiчком у ѓздзеяннi розных стымулятараѓ i депрессантов на чалавечы арганiзм, але нават пры гэтым я павiнен прызнаць, што быѓ уражаны сiлай i доляй, атрыманай гэтым амаль костлявым ангельцам. Засмучаны выгляд адразу ж пакiнуѓ яго, i яго твар прыняло ѓ цэлым больш прыязны i аптымiстычны выгляд, чым гэта было раней. Ён заплацiѓ мiстэру Константинидесу яго ганарар, дадаѓшы да яго шчодрую прыбаѓку, а затым, павярнуѓшыся да мяне, прапанаваѓ адправiцца ѓ Ланьи.
  
  Наша падарожжа было нескладаным. Мы нанялi наёмны экiпаж, дамовiлiся аб кошце праезду да вёскi Ланьи, сума была выплачана з кашалька майго госця, i рушылi на ѓсход ад сталiцы. Прыйшлося спынiцца толькi аднойчы ѓ гасцiнiцы, дзе мы расстаралiся бохан хлеба, сыр i бутэльку, i мы з маiм ангельскай госцем дэмакратычна павячэралi з фурманам.
  
  Сонца садзiлася нiзка ѓ небе ззаду нас, калi мы пад'язджалi да Ланьи. Я змог, абапiраючыся на сваю памяць аб ранейшых днях, накiраваць рамiзнiка мiма вёскi да замку герцага. Гэта было высокае i бязладнае будынак старажытнай гатычнай пабудовы; калi мы наблiзiлiся да замка, сонечныя прамянi размалявалi яго сцены, нiбы палiтрай полымя. Мы выйшлi з экiпажа i загадалi рамiзнiк вяртацца ѓ вёску i вярнуцца за намi ранiцай.
  
  Ён спытаѓ у сваёй грубай, але чароѓна каларытнай манеры: "А хто будзе плацiць за мой вячэру i за тое, каб я падрамаѓ, вы, двое гультаёѓ?"
  
  "У самой справе, так i зробiм", - адказаѓ мой англiйская госць, кiнуѓшы жменю манет на казлы карэты, пасля чаго фурман махнуѓ пугай i адбыѓ.
  
  Замак Ланьи, калi можна так яго апiсаць, выпраменьваѓ атмасферу ѓзросту i заняпаду. Калi мы з маiм госцем стаялi, разглядаючы яго фасад, ён павярнуѓся да мяне i задаѓ дзiѓнае пытанне. " Што ты чуеш, мой дарагi Дзюпэн?
  
  Магчыма, мне варта было б пакрыѓдзiцца на такую нязвыклую фамiльярнасць, але замест гэтага я палiчыѓ за лепшае адказаць на яго пытанне. Я навастрыѓ вуха, уважлiва прыслухаѓся да любых гукаѓ, якiя маглi даносiцца з замка, затым адказаѓ: "Я нiчога не чую".
  
  "Вось менавiта!" - усклiкнуѓ ангелец.
  
  "I якая ж, сэр, мэта гэтага абмену думкамi памiж школьнымi настаѓнiкамi?" Я пацiкавiѓся.
  
  "Сэр-" Ён усмiхнуѓся. " - хiба не чакаеш пачуць аб мiтуснi жыцця ѓ такой абстаноѓцы, як гэтая? Iржанне коней з стайняѓ, крыкi слуг i работнiкаѓ, можа быць, шум гуляк? Нiчога гэтага, паѓтараю, нiчога гэтага мы не чуем. Толькi цiшыня, пане Дзюпэн, толькi жудасная, падобная на смерць цiшыня.
  
  На гэты раз я быѓ вымушаны прызнаць, што мой наведвальнiк апярэдзiѓ мяне на адно ачко. Я прызнаѓ гэта, на што ён, магчыма, неахвотна прызнаѓ, што я ѓсё яшчэ майстар, а ён руплiвы вучань. Ён устрымаѓся ад каментарыяѓ з нагоды надыходзячага дня, калi вучань можа перасягнуць настаѓнiка ѓ дасягненнях, ды i я не быѓ гатовы да гэтага.
  
  
  
  Рука аб руку мы падышлi да галоѓнага ѓваходу ѓ замак. Зразумела, у нас былi кiя, i я дазволiѓ майму спадарожнiку падняць сваю i моцна ѓдарыць па вялiкай драѓлянай дзверы. Да майго здзiѓлення, слугi, падобна, не было, каб прапусцiць нас. Замест гэтага дзверы павольна адчынiлiся, i мы ѓдваiх ступiлi на брукаваны хол замка.
  
  Спачатку нiчога незвычайнага не з'явiлася, але праз некалькi iмгненняѓ нашы ноздры ѓлавiлi непаѓторны пах раскладання. Абмяняѓшыся позiркамi, але не прамовiѓшы нi слова, мы дасталi з кiшэняѓ хусткi i завязалi iмi ноздры i рот. Я павярнуѓся да свайго спадарожнiка i ѓбачыѓ яго ѓ капелюшы i ѓ масцы, як у разбойнiка з вялiкай дарогi. Я выдатна ведаѓ, што мая ѓласная знешнасць была такой жа жахлiвай, як i ѓ яго.
  
  Першым трупам, з якiм мы сутыкнулiся, быѓ ливрейный лёкай. Спачатку, проинструктировав майго госця ѓважлiва сачыць за тым, каб знутры замка не з'явiлася праяѓ гвалту, я схiлiѓся над нерухомым целам. Калi б смурод не было дастатковым доказам смерцi, стан цела лёкая цалкам пераканала б самага дасведчанага непрафесiянала. Яго ѓдарылi ззаду. Ён ляжаѓ нiцма з размажджэраным патылiцай, па лужице запечанай крывi ѓжо пачалi поѓзаць казуркi.
  
  Адвярнуѓшыся ѓ бок, каб глынуць чыстага паветра, або, па меншай меры, паветра больш празрыстага, чым той, якi атачаѓ труп, я агледзеѓ вопратку нябожчыка ѓ пошуках ключа да разгадкi матыву яго забойства, але нiчога не выявiѓ.
  
  Праходзячы па хаце, мы з маiм калегам выявiлi, у сваю чаргу, астанкi пакаёвак, кухараѓ, прачек i пажылога слугi мужчынскага полу, якога мы прынялi за мажордома ѓстановы. Але што ж адбылося, i дзе гаспадар замка?
  
  Мы знайшлi яго ѓ стайнях ззаду замка. У асяроддзi конюхаѓ ляжаѓ месье ле Дзюк. З сардэчным дваранiнам, грамадствам якога я не раз атрымлiваѓ асалоду ад, звярталiся агiдна. Па стане астанкаѓ было вiдавочна, што герцага катавалi. Яго рукi былi звязаны за спiной, а на твары вiднелiся плямы, выклiканыя ужываннем распаленага iнструмента. Несумненна, намер складалася ѓ тым, каб вывудзiць у яго месцазнаходжанне легендарнай залаты птушкi. Метак на яго торсе было дастаткова, каб выклiкаць агiду ѓ гледача, у той час як апошняя, смяротная атака была нанесеная ѓ выглядзе завостранага ляза, праведзенага папярок яго жывата, агаляючы жыццёва важныя органы i выклiкаючы канчатковае знясiленне.
  
  З яе светлостью герцагiняй абыходзiлiся падобным чынам. Я не буду апiсваць прынiжэньня, якiм яна падвергнулася. Заставалася толькi малiцца, каб яе больш крохкае целасклад дасягнула сваiх межаѓ i каб ёй была падаравана ласку смерцi, больш хуткай i менш пакутлiвай, чым у яе мужа.
  
  Конi i сабакi, як i звычайныя насельнiкi маёнтка, ляжалi як папала, забiтыя ѓсе да адной.
  
  "Гэта праца сеньёра Кабреры i яго людзей?" - Спытаѓ я.
  
  "Хутчэй за ѓсё, з слуг Iзабелы", - адказаѓ мой госць. "Смерць гэтых няшчасных людзей i iх жывёл выклiкае шкадаванне, але неадкладнае непакой выклiкае месцазнаходжанне птушкi". Ён пастаяѓ спачатку над адным трупам, потым над iншым, вывучаючы iх, як вывучаѓ б студэнт-медык расчлянёныя парэшткi жывёлы.
  
  "Уяѓляецца малаверагодным, што сакрэт быѓ разглашен", - выказаѓ меркаванне ён нарэшце. "Вiдавочна, герцага спачатку катавалi i адправiлi на той свет, таму што такi дваранiн, як ён, не дазволiѓ бы звяртацца са сваёй жонкай так, як мы гэта бачым. Я б выказаѓ здагадку, што герцагiня таксама не ведала, адкуль узялася птушка, паколькi пасля смерцi яе мужа ѓ яе не было прычын захоѓваць гэтую таямнiцу. Наадварот, як мяркуецца, убачыѓшы тых, хто нападаѓ, яна паспрабавала б выжыць, каб адпомсцiць за забойства свайго мужа".
  
  Яго бессердечное дачыненне да крывавай бойнi, якую мы толькi што назiралi, было жахлiвым, але ангельцы, як вядома, стрыманая раса, i, магчыма, гэты ангелец адчуваѓ некаторую ступень спачування i абурэння, якiя ён не паказваѓ. Тады вельмi добра. Калi назаѓтра за намi вернецца рамiзнiк, я паведамлю мэру вёскi Ланьи аб нашым жахлiвым адкрыццi. Жорсткiя злачынцы, адказныя за гэта, будуць адшукаѓ i, можна спадзявацца, у свой час паѓстануць перад сваiм лёсам пад гiльяцiнай. Але мой госць быѓ правоѓ, па меншай меры ѓ той ступенi, у якой наша ѓласнае прысутнасць у замку Ланьи было выклiкана паведамленнем аб прысутнасцi птушкi.
  
  Мы шукалi яго, i калi б яно было тут, я ведаѓ, што мы б яго знайшлi.
  
  "Давайце працягнем пошукi залатой птушкi", - абвясцiѓ я свайму госцю. "Гэтак цудоѓны прадмет павiнен кiдацца ѓ вочы любому, акрамя сляпога".
  
  "Магчыма, i няма", - запярэчыѓ ангелец. "Я павiнен прызнацца, мой дарагi Дзюпэн, што я ѓтаiѓ ад вас адзiн пункт у гiсторыi i апiсаннi птушкi".
  
  Я запатрабаваѓ, каб ён неадкладна адукаваѓ мяне, i ѓ тым, што для яго сышло за прамы адказ, ён падпарадкаваѓся. " Вы, несумненна, заѓважылi, што ѓ сваiх апiсаннях птушкi я называю яе i залаты, i чорнай.
  
  "Я так i зрабiѓ, сэр. Магчыма, вы памятаеце, што я звярнуѓ вашу ѓвагу на гэта неадпаведнасць i ваша абяцанне ѓзгаднiць супярэчлiвыя апiсання. Калi вы не пярэчыце, цяпер, па-вiдаць, самае зручны час для гэтага ".
  
  " Тады вельмi добра. Птушка, першапачаткова створаная турэцкiмi палоннымi майстрамi з чыстага золата, практычна iнкруставаная каштоѓнымi камянямi, лiчылася занадта прывабнай мiшэнню. У нейкi момант сваёй гiсторыi - прызнаюся, я не ведаю дакладнай даты - яго пакрылi чорным рэчывам, густым смалiстым пiгментам, так што цяпер ён нагадвае не што iншае, як скульптуру з чорнага дрэва ѓ выглядзе, якi стаяѓ ястраба ".
  
  " Што наводзiць на думку, што птушка ѓсё яшчэ ѓ замку? Нават калi герцаг i герцагiня памруць, так i не раскрыѓшы таямнiцу яе прытулку сваiм ворагам, гэтыя злыднi ѓсё роѓна маглi абшукваць замак, пакуль не знойдуць птушку. Але азiрнiцеся вакол, сэр, i вы ѓбачыце, што мы акружаны сцэнай не проста разнi, але i спусташэння. Вiдавочна, што замак быѓ разрабаваны. Вы самi не ведалi аб месцы, дзе птушка хаваецца? Вашы працадаѓцы вас не праiнфармавалi?"
  
  " Мае наймальнiкi самi не ведалi, дзе схаваны тайнiк. Гэта сам герцаг абраѓ яго пасля таго, як ганцы сышлi.
  
  " Тады, наколькi нам вядома, птушка паляцела.
  
  "Не, сэр". Ангелец пакiваѓ галавой. "Мяркуючы па стане тэл, нават зiмой гэты кашмар адбыѓся па меншай меры, чатыры днi таму, перад тым, як я пакiнуѓ Лондан. Я б атрымаѓ вестку, калi б зладзеяѓ гэта ѓдалося. Яны здзейснiлi гэтыя жудасныя злачынствы дарэмна. Вы можаце быць упэѓнены, што птушка ѓсё яшчэ тут. Але дзе?"
  
  "Давайце падумаем", - прапанаваѓ я. "Унутранае ѓбранне замка i нават, наколькi мы маглi меркаваць, гаспадарчыя пабудовы былi разбураныя. Мэбля разбiта, карцiны i габелены сарваныя са сцен. Бiблiятэка герцага разрабавана, яго неацэнная калекцыя старажытных рукапiсаѓ i рэдкiх тамоѓ ператварылася ѓ бескарысныя абломкi. Нават старажытныя даспехi былi скiнутыя са сваёй падстаѓкi, так што яны разляцелiся на кавалкi i ляжаць на каменных плiтах. Захопнiкi замка, можа быць, i монстры, але яны не пазбаѓленыя розуму i ѓ той жа час не пазбаѓленыя грунтоѓнасцi.
  
  Я зрабiѓ паѓзу, чакаючы далейшых каментароѓ ангельца, але iх не было. Я ѓважлiва назiраѓ за iм i заѓважыѓ, што ён моцна змакрэѓ i што ён напераменку сцiскаючы i разжимал кулакi, амаль як чалавек, якi пакутуе прыпадак.
  
  "Калi птушка ѓсё яшчэ ѓ маёнтак," працягнуѓ я, - але яе няма нi ѓ замку, нi ѓ яго прыбудовах, логiка падказвае нам яе месцазнаходжанне. Падумайце вось пра што, малады чалавек. Мы лiквiдавалi частка змесцiва нашага спiсу магчымасцяѓ. Зрабiѓшы гэта, мы непазбежна прыходзiм да высновы, што тыя, што засталiся магчымасцi павiнны ѓтрымлiваць рашэнне нашай галаваломкi. Вынiкаеце вы нiцi разваг, якую я выклаѓ перад вамi?"
  
  Здавалася, ён расслабiѓся, як быццам прыступ прайшоѓ. Ён дастаѓ з кiшэнi свайго касцюма сурвэтку i выцер пот з iлба. Ён прызнаѓ неопровержимость маiх аргументаѓ.
  
  "Але," працягнуѓ ён, "я не бачу наступнага кроку ѓ вашай працэдуры".
  
  "Ты разочаровываешь мяне," сказаѓ я. " Вельмi добра. Калi ты, калi ласка, последуешь за мной.
  
  Я адступiѓ у галоѓны вестыбюль замка, а адтуль на тэрасу звонку. Я пайшоѓ яшчэ далей, мае чаравiкi пакiдалi за сабой сляды ѓ багатай расе, якая сабралася на пышнай лужку, навакольнага замак. Месяц дасягнула поѓнi, i неба над Ланьи было яшчэ больш уражлiвым, чым над метраполiяй.
  
  "Паглядзi на замок", - настаѓляѓ я свайго вучня, паколькi менавiта так прывык ставiцца да ангельцу.
  
  Ён стаяѓ побач са мной i глядзеѓ на будынак, на яго каменныя франтоны, выкананыя бледнай святлаценю ѓ свеце, што льюцца з нябёсаѓ. "Што ты бачыш?" Я спытаѓ у яго.
  
  "Ну, у Шато дэ Ланьи", - адразу ж адказаѓ ён.
  
  - У самай справе. Што яшчэ ты бачыш?
  
  Малады ангелец нецярплiва падцiснуѓ вусны. " Толькi гэта, сэр. Стайня i iншыя гаспадарчыя пабудовы схаваныя за масiвам замка.
  
  "Сапраѓды", - кiѓнуѓ я. Я больш нiчога не сказаѓ, чакаючы далейшых каментароѓ ад суразмоѓцы. Наступiла доѓгае маѓчанне.
  
  Нарэшце, нецярплiвым тонам мой вучань загаварыѓ зноѓ. "Лужок перад замкам. Лясы, якiя нас атачаюць. Месяц, зоркi. Маленькае воблачка на паѓднёва-захадзе".
  
  Я кiѓнуѓ. "Вельмi добра. Яшчэ".
  
  " Дзеля ѓсяго святога, Дзюпэн, на што яшчэ тут можна паглядзець?
  
  "Толькi тое, што жыццёва важна для нашай мiсii", - адказаѓ я.
  
  Пакуль я назiраѓ, ангелец зноѓ падняѓ вочы i замер. "Я бачу шэраг птушак, усевшихся на парапет замка".
  
  "Мой дарагi сябар!" - Усклiкнуѓ я. - "Цяпер ѓяѓляецца магчымым, што ѓ вас ёсць задаткi дэтэктыва. Далей, я настойлiва заклiкаю вас, не удовлетворяйтесь простым сузiраннем, а назiрайце, назiрайце, назiрайце i докладывайте!"
  
  Некаторы час ён стаяѓ моѓчкi i нерухома, затым распачаѓ дзеянне, якое выклiкала маё захапленне. Хоць мы стаялi па шчыкалатку у мокрай ад расы траве перад замкам, паблiзу была пад'язная дарожка, па якой праязджалi машыны, што пад'язджалi да маёнтку i выязджаюць з яго. Наш уласны рамiзнiк iшоѓ па гэтай дарозе, i я чакаѓ, што ён скарыстаецца ёю яшчэ раз, калi вернецца за намi ранiцай.
  
  Ангелец падышоѓ да пад'язной дарожцы, нахiлiѓся i падняѓ жменю жвiру. Ён адкiнуѓ плашч, каб вызвалiць руку, i кiнуѓ каменьчык у птушак, усевшихся на парапет. Я быѓ уражаны сiлай i трапнасцю яго рукi.,
  
  З злосным крыкам некалькi птушак зляцелi са сваiх насестов. Iх сiлуэты вымалёѓвалiся на фоне начнога неба, iх абрысы былi цьмяна-чорнымi на фоне блiскучых зорак i чыстай цемры нябёсаѓ. Адзiн з iх праляцеѓ над аблiччам поѓнай, яркай месяца, яго шырока распасцёртыя крылы i зiхатлiвы дыск ззаду яе стваралi iлюзiю, што птушка была такой жа вялiкай, як легендарны Пегас.
  
  Мы з маiм вучнем заставалiся нерухомыя, назiраючы за паводзiнамi паветраных iстот. Яны былi хутчэй раззлаваны, чым напалоханыя грохочущей галькай, па меншай меры, я так выказаѓ здагадку, паколькi спатрэбiлася ѓсяго некалькi iмгненняѓ, каб мноства iстот вярнулася на свае ранейшыя месцы, якiя суправаджаюцца чутным плясканнем перыстых крылаѓ i ворчливыми крыкамi.
  
  Ангелец нахiлiѓся i падняѓ яшчэ адну жменю жвiру, адвёѓ руку назад i кiнуѓ каменьчыкi ѓ птушак. I зноѓ яго дзеяннi выклiкалi гнеѓную рэакцыю, большасць птушак раздражнёна закрычалi i, пляскаючы крыламi, паляцелi са сваiх насестов. Да гэтага часу разгадка таямнiцы знiклага ястраба была вiдавочная.
  
  "Добрая праца", - павiншаваѓ я свайго вучня. "Вiдавочна, што вы ѓлавiлi рознiцу памiж наглядам i проста зрокам, i заѓважылi тое, што неабходна для выяѓлення вашай здабычы".
  
  Слабы прыкмета задавальнення адбiѓся на яго твары, на iмгненне куткi яго рота прыпаднялiся на некалькi мiлiметраѓ. Не прамовiѓшы нi слова, ён сеѓ на траву i пачаѓ здымаць боты i панчохi. Я ѓ такiм жа моѓчкi назiраѓ, як ён накiраваѓся да знешняй сцяне замка.
  
  Я чакаѓ, што ён вернецца ѓнутр будынка i паспрабуе выбрацца на дах з дапамогай унутраных лесвiц. Замест гэтага, да майго здзiѓлення, вывучыѓшы сцяну з шчыльна падагнаным камянямi i паѓзучым плюшчом, ён працягнуѓ ѓзбiрацца па знешняй баку замка, выкарыстоѓваючы свае магутныя пальцы i амаль орангутангоподобные ступнi, каб больш упэѓнена трымацца. Калi ён наблiзiѓся, яго плашч лунаѓ вакол яго фiгуры, як два велiзарных крыла.
  
  
  
  Падышоѓшы да парапета, ён паклiкаѓ тых, хто сядзеѓ там крылатых iстот, выдаѓшы пры гэтым дзiѓны гук, не падобны нi на адзiн з чутае мной раней. Без папярэдняй падрыхтоѓкi птушкi, якiя назiралi за яго наблiжэннем, расправили крылы i паднялiся над замкам, знiкшы ѓ навакольным iх чарнаце. Усе, акрамя адной. Адзiнокая птушка заставалася нерухомай, вырисовываясь сiлуэтам на фоне зорнага неба.
  
  Дзiѓнае, амаль нечалавечае iстота, у якую ператварыѓся мой ранейшы наведвальнiк, восседало цяпер побач з адзiнай пакiнутай птушкай, так высока над зямлёй, што адно-адзiнае промах, як я мог бачыць, выраклi б яго на верную гiбель. Аднак да мяне не пачулася нi гуку ад гэтага дзiѓнага персанажа, нi якiх-небудзь прыкмет страху.
  
  Ён падняѓ нерухомую птушку з месца, i праз iмгненне яна знiкла пад яго плашчом. Я мог толькi выказаць здагадку, што ён прыйшоѓ загадзя з дадатковым адрэзкам скуранога рамяня або вяроѓкi, да гэтага часу схаваным пад верхняй вопраткай.
  
  Затым, пакуль я стаяѓ у жаху, ён нахiлiѓся, каб легчы плазам на парапет, затым перагнуѓся праз яго край, каб ухапiцца за каменную сцяну, затым саслiзнуѓ са свайго бяспечнага працоѓным месцы, i пачаѓ спускацца па сцяне замка галавой наперад, замацаваѓшы птушку пад адзеннем. Знешне ён нагадваѓ гiганцкую лятучую мыш.
  
  Дабраѓшыся да лужка, ён выпрастаѓся i выцягнуѓ птушку з-пад плашча. "Я дзякую вас, мой дарагi Дзюпэн, за ѓрокi, якiя вы мне далi, у роѓнай ступенi ѓ назiральнасцi i дэдукцыi. Наша здабыча вернутая.
  
  З гэтымi словамi ён працягнуѓ чорную птушку да мяне. Нават скрозь яе чорную абалонку я мог адрознiць форму яе пер'я, кiпцюроѓ, дзюбы i вачэй. Несумненна, гэта быѓ цудоѓны ѓзор мастацтва скульптара. Мой вучань папрасiѓ мяне патрымаць статуэтку, пакуль ён зноѓ апранае панчохi i чаравiкi. Вага чорнай птушкi быѓ так вялiкi, што я быѓ яшчэ больш здзiѓлены яго здольнасцю спускацца па сцяне замка з ёй, прывязанай рамянямi пад адзеннем.
  
  Мы правялi тое нямногае, што засталося ад ночы, даследуючы iнтэр'ер замка, выкарыстоѓваючы паходнi, тыя, што засталiся ад больш шчаслiвай эпохi гэтага сумнага збудаваннi. Адзiнымi доказамi, якiя мы выявiлi, былi далейшыя сведчаннi жорсткасцi захопнiкаѓ, якiя забiлi герцага i герцагiню, а таксама iх слуг, i ѓсё гэта ѓ дарэмнай спробе даведацца месцазнаходжанне скарбы, якiм цяпер валодалi я i мой вучань.
  
  Ранiцай прыбыѓ наш наёмны работнiк, некалькi патрапаны i, як можна было выказаць здагадку, з-за ѓжывання празмернага колькасцi спiртнога. Я загадаѓ яму адвезцi нас у вёску Ланьи, дзе мы схавалi птушку ѓ багажнiку машыны, паабяцаѓшы прадаѓцу шчодрыя чаявыя ѓ абмен на яго маѓчанне. Пасля гэтага мы склалi поѓны справаздачу аб нашых крывавых знаходкi ѓ замку, нi словам не згадаѓшы аб птушцы. Прычына, па якой мы прыехалi ѓ замак, была праѓдзiвай: я быѓ старым знаёмым герцага i герцагiнi i вельмi хацеѓ прадставiць iм майго госця з Англii.
  
  Мэр вёскi Ланьи i шэф жандармерыi былi належным чынам шакаваныя нашымi апiсаннямi, але дазволiлi нам адправiцца ѓ Парыж, узяѓшы з нас абяцанне даць ѓсю iнфармацыю i дапамогу, якiя мы зможам, калi яны спатрэбяцца на больш познiм этапе iх расследавання.
  
  У належны тэрмiн экiпаж спынiѓся ля маёй кватэры ѓ прадмесцi Сэн-Жэрмэн. У сталiцы выпаѓ лёгкi сняжок, i я асцярожна прабiраѓся да сваёй дзверы, каб не паслiзнуцца i не ѓпасцi на камянi. Змучаны справамi мiнулага дня i ночы, я павярнуѓ ключ у замку сваёй кватэры i штурхнуѓ дзверы, каб мы з маiм госцем маглi ѓвайсцi ѓ сiстэму. Калi мы гэта зрабiлi, то сутыкнулiся з нечаканым вiдовiшчам. У маёй кватэры быѓ праведзены ператрус. Мэбля была перавернутая, скрынi вылучаны са сваiх месцаѓ i валялiся на падлозе. Дывановае пакрыццё было разарвана i откатано, каб можна было пашукаць люкi або раскiваныя дошкi.
  
  Усе карцiны былi сарваныя са сцен i кiнутыя на падлогу, уключаючы фатаграфiю майго сябра i кумiра вялiкага Вiдок. Узрушаны i абражаны уварваннем у мае пакоi, я прыступiѓ да агляду iх змесцiва, ацэньваючы шкоду i смуткуючы аб знiшчэннi каштоѓных успамiнаѓ аб маёй доѓгай кар'еры. Я схапiѓся за галаву i выказаѓ сваё абурэнне.
  
  Нарэшце, узяѓшы сябе ѓ рукi i спадзеючыся якiм-небудзь чынам змякчыць прычыненую шкоду, я павярнуѓся, каб параiцца з маiм наведвальнiкам, але выявiѓ, што ён бясследна знiк.
  
  Я падляцеѓ да дзвярэй i пакiнуѓ сваё памяшканне. Экiпаж, вядома, даѓно з'ехаѓ, але на свежым снезе вiдаць быѓ шэраг цёмных слядоѓ. Iдучы за iм, не звяртаючы ѓвагi на рызыку ѓпасцi, я прамчаѓся па вулiцы Дюно. Нарэшце я выявiѓ, што стаю на парозе ѓстановы пане Константинидеса. Я некалькi разоѓ нацiснуѓ на званок, але адказу не рушыла ѓслед, затым пастукаѓ у дзверы. ђнутры крамы не было вiдаць нi святла, нi руху, i на мой клiч не рушыла ѓслед нiякай рэакцыi.
  
  Сэнс гэтых падзей iмгненна пракраѓся ѓ мой змучаны мозг. Ангелец быѓ наркаманам, грэцкi аптэкар - пастаѓшчыком яго злавесных хiмiкатаѓ. Як Константинидес даведаѓся аб гэтай птушцы, было неспасцiжна, але мяне завербавалi хутчэй па яго загадзе, чым па загадзе карлистов або бурбонаѓ.
  
  Константинидис абшукаѓ маю кватэру проста для таго, каб адцягнуць маю ѓвагу, пакуль ангелец прыносiѓ птушку ѓ свой магазiн. Да цяперашняга часу, хоць прайшло ѓсяго некалькi хвiлiн, было ясна, што i ангелец, i грэк разам з чорнай птушкай пакiнулi Прадмесцi i iх не знойдуць у ваколiцах Парыжа.
  
  Што стала з птушкай, з ангельскай дэтэктывам, з грэцкiм хiмiкам, заставалася загадкай на доѓгiя гады. I вось, нарэшце (Дзюпэн скончыѓ свой аповяд). Я даведаюся аб далейшай кар'еры майго вучня i пра пагардзе, з якiм ён адказвае на маё кiраѓнiцтва.
  
  
  
  
  
  Пакуль я сядзеѓ, прыгнечаны знявагай майго сябра i настаѓнiка, я ѓбачыѓ, як ён сцiскае маленькi томiк, з якога прачытаѓ жорсткiя словы, як быццам гэта быѓ кiнжал, якiм ён планаваѓ скончыць з сабой. Усё тое час, пакуль ён распавядаѓ сваю гiсторыю, я быѓ захоплены гэтым апавяданнем, перанёсся ѓ iншы час i ѓ iншае месца, у той час, калi Дзюпэн быѓ малады i знаходзiѓся ѓ росквiце сiл. Але цяпер я вярнуѓся ѓ сучаснасць i ѓбачыѓ перад сабой чалавека, аслабленага цягам гадоѓ i нястачамi жорсткага iснавання.
  
  "Што стала з птушкай?" Спытаѓ я. "Яна знiкла зусiм?"
  
  Дзюпэн пакiваѓ галавой. "Аптэку грэка Константинидеса зноѓ адкрыѓ пляменнiк. Пра старэйшага Константинидесе больш нiколi нiчога не было чуваць, а калi i было, то гэта захоѓвалася ѓ недатыкальнасцi ва ѓлоннi сям'i. Я паспрабаваѓ даведацца ѓ пляменнiка пра месцазнаходжанне яго дзядзькi i англiчанiна, а таксама аб самой птушцы, але малодшы Константинидис спаслаѓся на няведанне лёсу двух мужчын, а таксама таго, што птушка. Вось ужо два пакалення магазiн застаецца ѓ сям'i, i таямнiца, калi яна наогул iснуе, застаецца за сям'ю пячаткамi ѓ iх ѓлоннi ".
  
  Я кiѓнуѓ. " I, значыць, вы больш нiколi не чулi аб сваiм вучне, дзiѓным англичанине?
  
  Дзюпэн памахаѓ перада мной кнiгай. "Бачыш, стары сябар? Ён стаѓ, так бы мовiць, новым Дюпеном. Яго слава распаѓсюджваецца па морах i ѓсiм зямным шары. Калi б ён хаця б скупа прызнаѓ свой абавязак перада мной, я быѓ бы задаволены. Мае матэрыяльныя патрэбы задавальняюцца за кошт невялiкай пенсii, прызначанай нашым старым сябрам Джы з сталiчнай палiцыi. Мае ѓспамiны належаць мне, i вашыя ѓласныя працы прынеслi мне маю невялiкую долю славы ".
  
  " Запэѓнiваю вас, Дзюпэн, гэта самае меншае, што я мог зрабiць.
  
  
  
  Было сумнае маѓчанне, падчас якога я разважаѓ аб сумным стане, у якое трапiѓ мой сябар. Нарэшце ён выпусьцiѓ ѓздых, поѓны адчаю. "Магчыма," пачаѓ ён, затым запнуѓся, потым пачаѓ зноѓ, "магчыма, крыху пранiклiвым было б цiкава даведацца аб некаторых iншых маiх пачынаннях".
  
  Пакiваѓшы галавой, я адказаѓ: "Я ѓжо запiсаѓ iх, Дзюпэн. Было справа пра забойствы на вулiцы Морг, аб выкрадзеным лiсце i нават аб вашым блiскучым раскрыццi таямнiцы Мары Ражэ.
  
  "Гэта не тыя выпадкi, аб якiх я кажу", - запярэчыѓ Дзюпэн.
  
  " Я не ведаю iншых, акрамя, вядома, таго, што вы распавялi мне гэтай ноччу.
  
  Пачуѓшы мае словы, Дзюпэн дазволiѓ сабе адну з рэдкiх усмешак, якiя я калi-небудзь бачыѓ на яго твары. "Было шмат iншых, дарагi сябар, - паведамiѓ ён мне, "сапраѓды шмат".
  
  Здзiѓлены, я папрасiѓ яго пералiчыць некалькi такiх.
  
  "Там былi загадка фальшывага iзумруду царыцы, прыгода амерыканскага гандляра зброяй Уэйда, таямнiца алжырскiх траѓ, iнцыдэнт з багамскiм ѓцекачом i улетевшим паветраным шарам i, вядома, трагедыя з фараоновым шакалом".
  
  " Мне не трываецца запiсаць гэта, Дзюпэн. Такiм чынам, поѓны спiс?
  
  " Нi ѓ якiм выпадку, стары сябар. Гэта толькi пачатак. Такiя паведамленнi могуць у якой-то меры змякчыць боль ад таго, што ты састарыѓся i быѓ забыты, заменены на стадыi выяѓлення новым пакаленнем сышчыкаѓ. I, я падазраю, тыя некалькi манет, якiя вашыя справаздачы могуць папоѓнiць ваш кашалек, не будуць лiшнiмi.
  
  "Яны гэтага не зробяць", - быѓ вымушаны прызнаць, што я.
  
  "Але гэта-" Дзюпэн зноѓ узмахнуѓ кнiгай. " - гэта абраза ѓразiла мяне ѓ самае сэрца. Горкi, як палын, i востры, як двусечны меч, так абвяшчае прыказка".
  
  "Дзюпэн," сказаѓ я, " ты не будзеш забыты. Гэты англiйская педант вiдавочна скапiяваѓ вашы метады, аж да таго, што наняѓ асiстэнта i памочнiка, якi мае пэѓнае падабенства са мной. Несумненна, справядлiвасць забараняе свеце забываць кавалера К. Агюста Дюпена!"
  
  "Не забыцца?" - прамармытаѓ мой сябар. "Не забыцца? Вучань будзе вечна жыць у славе, у той час як майстар стане ѓсяго толькi заѓвагай да гiсторыi адкрыццяѓ. Ах, мой сябар, мой дарагi, дражайший сябар, але свет, у якiм мы жывем, несправядлiвы".
  
  "Так было заѓсёды, Дзюпэн," пагадзiѓся я, "так было заѓсёды".
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ПЕРШАЯ МIСIС ВАТСАН
  
  "Ну, вось i канец нашай маленькай драме", - заѓважыѓ я пасля таго, як мы некаторы час пасядзелi, моѓчкi пакурваючы. " Баюся, што гэта, магчыма, апошнi расследаванне, у ходзе якога ѓ мяне будзе магчымасць вывучыць вашы метады. Мiс Морстен аказала мне гонар, пагадзiѓшыся стаць маiм будучым мужам.
  
  Ён выдаѓ самы змрочны стогн.
  
  "Я гэтага i баяѓся", - сказаѓ ён. "Я сапраѓды не магу павiншаваць вас".
  
  Мне было трохi балюча.
  
  "У цябе ёсць нейкiя прычыны быць незадаволеным маiм выбарам?" - Спытаѓ я.
  
  " Зусiм няма. Я думаю, што яна адна з самых чароѓных маладых лэдзi, якiх я калi-небудзь сустракаѓ, i магла б быць найбольш карыснай у той працы, якой мы займалiся. У гэтым дачыненнi яна была несумнеѓным генiем ... . Але каханне - гэта эмацыйная рэч, а усе, што эмацыйна, супярэчыць таму сапраѓднага халоднага розуму, якi я стаѓлю вышэй за ѓсё. Я б нiколi не ажанiѓся на сабе, каб не прадузята судзiць ". ...
  
  "Падзел здаецца даволi несправядлiвым", - заѓважыѓ я. "Вы зрабiлi ѓсю працу ѓ гэтым бiзнэсе. Я атрымлiваю ад гэтага жонку, Джонс атрымлiвае ѓсе заслугi, скажыце на лiтасць, што застаецца вам?"
  
  "Для мяне," сказаѓ Шэрлак Холмс, "усё яшчэ застаецца бутэлька з какаiнам". I ён працягнуѓ ёй сваю доѓгую белую руку.
  
  -Знак Чатырох
  
  
  
  
  аѓтар БАРБАРА ХЭМБЛИ
  
  
  
  
  
  Лялечнiк з Маригото Уок
  
  
  "Я занадта шмат бачыѓ, каб не ведаць, што ѓражанне жанчыны можа быць больш каштоѓным, чым заключэнне аналiтыка".
  
  "Людзi, якiя былi ѓ гора, зляталiся да маёй жонцы, як птушкi на маяк".
  
  - "ЧАЛАВЕК З СКРЫђЛЕНАЙ ГУБОЙ"
  
  
  Мой муж, доктар Джон Ватсан, часта пiсаѓ, што яго сябар мiстэр Шэрлак Холмс любiць раскрываць злачынствы i лавiць зладзеяѓ, як паляѓнiчы любiць пагоню цi мастак - пэндзаль i алею.
  
  Тым не менш, што тычыцца раскрыцця злачынстваѓ - а часам мне здаецца, што нават больш, - я заѓважыѓ, што мiстэр Холмс любiць разгадваць загадкi чалавечага паводзiнаѓ дзеля iх самiх, нават калi яны не маюць нiякага дачынення да парушэння або захаванню закона. Стрыманы i лагiчны сам па сабе, ён захапляецца эксцэнтрычнасцю чалавечага паводзiнаѓ: я мяркую, яму дастаѓляе больш задавальнення абмяркоѓваць з мясцовым гандляром кацiным мясам матэматычную сiстэму, з дапамогай якой гэты джэнтльмен выбiрае скаковых коней для ставак, чым прыцягваць да адказнасцi дырэктара банка, якi прысвоiѓ тысячы даляраѓ з просты прагнасцi, пазбаѓленай ѓяѓлення.
  
  Такiм чынам , калi бедная старая мiсiс Вульф ѓвайшла ѓ сталовую Вордсворта Сеттлментмент Хаѓс у Уайтчепеле, рыдаючы аб тым, што яе напампаваѓ наркотыкамi i абрабаваѓ - i пакiнуѓ цэлай - заможны джэнтльмен. Мне сорамна прызнацца, што амаль маёй першай думкай было пацiкавiцца, што б мiстэр Холмс сказаѓ аб такiм дзiѓным паводзiнах.
  
  У гэты канкрэтны вечар панядзелка было туманна i холадна, таму што ѓвесь дзень той i справу iшоѓ дождж. Я ледзь не плачу сышла з невялiкага заняткi, якое я там вяду, таму што маё здароѓе заѓсёды было ненадзейным. Але я ведала, што маленькiя прадавачкi, якiх я вучыла чытаць, з нецярпеннем чакалi гэтага. Многiя мае сябры прыходзяць у Поселенческий дом днём, каб дапамагчы са мыццем i складваннем адзення, ахвяраваѓ бедным, або навучыць дзяѓчынак i хлопчыкаѓ з гэтых жудасных партовых трушчоб - навучыць таксама незлiчоных рускiх, румынаѓ, iндусаѓ i кiтайцаѓ, якiя туляцца па дзесяць-дванаццаць чалавек у здымнай пакоi, англiйскай мове, дастатковаму для пошуку працы, - але я адзiн з вельмi нямногiх, хто будзе працаваць там па начах. Па крайняй меры, адзiн вечар у тыдзень, а часам i два, Джон праводзiць са сваiм сябрам мiстэрам Шэрлакам Холмсам, альбо удзельнiчаючы ѓ расследаваннi якога-небудзь крымiнальнай справы. Холмс перасьледуе або вячэрае з iм i iдзе куды-небудзь паслухаць музыку. У такiя вечары я часта прыязджаю ѓ Пасёлак, каб выкладаць або дапамагаць тамтэйшым пастаянным работнiкам любым даступным спосабам.
  
  Такiм чынам, я быѓ там у дзесяць гадзiн - фактычна, як раз заканчваѓ вячэрнюю кiраѓнiка " Аповесцi аб двух гарадах",- калi мiсiс Вольф, спатыкаючыся, увайшоѓ з вымощенного цэглай двара, сцiскаючы ѓ адной руцэ кошык з рознай драбязой, якую яна нясе на продаж, а ѓ iншы - брудныя рэшткi ваѓнянай шалi, накiнутай на яе, усхлiпваючы, як пабiты дзiця.
  
  "Хто б мог так паступiць з беднай жанчынай, мiсiс Ватсан?" - спытала яна, калi я падвёѓ яе да малюсенькiм агменю ѓ вялiкiм пакоi i паслаѓ адну з дзяѓчынак прыгатаваць ёй суп. "Ён таксама выглядае такiм мiлым джэнтльменам, з такой прыгожа расчесанной барадой i акулярамi ѓ залатой аправе. Ён частуе мяне выпiѓкай, ён кажа мне, што я падобны на яго сястру, а сам такi гойский джэнтльмен, увесь у вармовом палiто ѓ такую халодную ноч! Паглядзi, як я знайшоѓ свае справы, калi прачнуѓся ѓ завулку за Виш-энд-Рынг, а?
  
  Несумненна, з яе змесцiвам вялiкi плеценай кошыка - прыгожа вышытымi насавымi хусткамi, перочинными валiкамi мудрагелiстай формы, лялькамi з плеценай лазы з яркiмi стужкамi на шыi i коткамi, зробленымi з складзенай бляхi са шклянымi гузiкамi замест вачэй, - абыходзiлiся груба, i цяпер яно было ѓсё мокрае i бруднае ад таго, што яго вывалiлi з кошыка ѓ канаву i растапталi.
  
  "Я раблю скрынкi з бляхi", - працягвала яна, калi адна з дзяѓчынак - яе звалi Рэбека, i гэта быѓ вельмi мiлы, разумны дзiця - прынесла ёй кубак супу. " Прыгожая скрыначка, на ёй ѓсе гузiкi mit; я прашу за гэтую скрыначку два шылiнгi. А цяпер яно знiкла, i ён скраѓ яго ѓ беднай жанчыны, i ѓ яго была прыгожая капялюш, i пальчаткi, i палiто, i ён быѓ так ласкавы, што пачаставаѓ мяне шнапсам, а? Ой, як у мяне разбалелася галава, калi я прачнулася" - i сапраѓды, спакутаваны твар жанчыны мела адценне попелу ѓ цьмяным святле газавай гарэлкi i агню. "Чаму ён так паступае, а?"
  
  
  
  "Можа быць, вам проста стала дрэнна ѓ "Рыбе i кальцы", - выказаѓ здагадку я, - вы спатыкнулiся ѓ завулку i ѓпалi. Вулiцы вакол у гэты час не вельмi бяспечныя " - што было, мякка кажучы, мякка сказана, бо "Рыба i кольца" знаходзiлiся на адной з найменш здаровых вулiц раёна, вядомага побоищами, панажоѓшчынай, бойкамi i хулiганствам ѓсiх вiдаѓ. " Можа быць, хто-небудзь выпадкова прайшоѓ мiма i скраѓ вашу шкатулку?
  
  "Ой," прастагнала яна i шчыльней захуталася ѓ шаль. " Чаму гойский джэнтльмен вырашыѓ вось так атруцiць бедную жанчыну, а?
  
  "Я не ведаю, Баббе Вольф", - пiснула Рэбека, сядаючы на лаѓку побач з жанчынай i працягваючы патрэсканыя рукi да агню. "Але Золтан Берг, ён распавёѓ мне, як тое ж самае здарылася з адной жанчынай, якую яго мама ведае ѓ Уоппинге".
  
  "Што?" Я круцiла ѓ руках адну з плеценых лялек, зачараваная тонкай працай; цяпер я паклала яе назад у кошык i з здзiѓленнем паглядзела на дзяѓчынку. "Гэта здарылася з кiм-то яшчэ?"
  
  "Мама для таго сказала", - цягнула час Рэбека, дакладны сведка, калi такi наогул iснаваѓ. "Гэты мужчына падышоѓ i загаварыѓ з ёй на вулiцы, сябар мамы Берг, i запрасiѓ яе ѓ паб "Сiняя дзверы" на безалкагольнае i горкае, i наступнае, што яна памятае, - гэта тое, што яна прачынаецца ѓ завулку за пабам, уся змерзлая i пад дажджом. Яна сказала, што ён быѓ сапраѓдным мiлым джэнтльменам, з вялiкай цёмнай барадой i ѓ акулярах, як казала мама Вольф, i сказала, што ён быѓ самотны, а яна нагадвае яму сёе-каго, каго ён ведаѓ.
  
  Дзяѓчынка пацiснула худзенькiя плечукамi ѓ паношаным фартушку, а вочы ѓ яе былi занадта мудрыя для дзесяцiгадовай дзяѓчынкi. Мясцовая палiцыя называе iх несамавiтымi i дзёрзкiмi, але чым больш часу я праводжу ѓ Iст-Эндзе, тым больш думаю, што калi-небудзь мне будзе даравана цуд - я нараджу Джону жывога дзiцяцi, я б хацела, каб у яе былi такiя ж адвага i досцiп.
  
  "Ён не рабаваѓ яе - ва ѓсякiм выпадку, мама Берг не казала, што ён гэта рабiѓ, - i яна атрымала ад гэтага выпiѓку. I вы ведаеце, што часам здараецца ѓ Уоппинге i тут, магло быць нашмат горш ".
  
  Я здрыгануѓся i заспакаяльна паклаѓ руку на плячо маленькай дзяѓчынкi. Iншая прычына, па якой я быѓ адзiным з маiх сяброѓ, хто працаваѓ у Зале пасяджэнняѓ па начах, складалася, вядома, у тым, што злыдзень, якога папулярная прэса называла Джэкам Потрошителем, дзейнiчаѓ усяго ѓ некалькiх вулiцах ад таго месца, дзе мы сядзелi, толькi ѓ мiнулым годзе. Хоць аб гэтым жудасным забойцы нiчога не было чуваць амаль дванаццаць месяцаѓ - i хоць я заѓсёды верыѓ, што, прымаючы разумныя меры засцярогi, можна заставацца ѓ адноснай бяспецы, дзе б ты нi знаходзiѓся, - калi прыйшоѓ час вяртацца дадому, па меншай меры шэсць дужых мясцовых джэнтльменаѓ праводзiлi мяне праз змрочны двор Пасёлка да майго кэбу i пакiнулi разважаць на працягу ѓсяго доѓгага грохочущего зваротнага шляху ѓ Кенсiнгтон аб асаблiвасцях чалавечага паводзiнаѓ.
  
  
  
  
  
  У апавяданнях Джона аб справах мiстэра Холмса падзеi выразна iдуць адно за адным, без ѓмяшання паѓсядзённай мiтуснi. У гэтым, я мяркую, i заключаецца неабходнае адрозненне памiж карцiнай i фатаграфiяй - спрашчэнне фону, каб пярэднi план быѓ больш рэльефным. Але на самай справе мы жывем значна больш на фотаздымках, чым на карцiнах, i на працягу наступных некалькiх дзён Прыгода Сяброѓскага Джэнтльмена было выцеснена з маiх думак Прыгодай Слабоумной служанкi, Прыгодай Балбатлiвага суседа, Прыгодай з засорившейся Пячной трубой i Прыгодай з Вясельным падарункам мiстэра Стэмфард. Калi я не згадаѓ пра гэта Джону, то толькi таму, што ѓ мяне ѓвайшло ѓ звычку распавядаць пра больш бяскрыѓдных кур'ёзы i здарэннях у Поселенческом доме; i гэта, я мяркую, паказвае на тое, што, як б мала шкоды нi прычынiла мiсiс Вольф або мiсiс Шчыры сябар Берга ѓ руках гэтага Сяброѓскага Джэнтльмена, я здагадаѓся, што ён быѓ не зусiм такiм прыязным, якiм здаваѓся.
  
  Калi амаль праз тыдзень я апынуѓся на Портман-сквер у пошуках патэнтаванай аѓтаручкi да дня нараджэння Джона, я ѓспомнiѓ пра мiстэрам Холмса - не тое каб ён калi-небудзь меѓ нi найменшага падання аб тым, калi дзень нараджэння Джона, ды i аб сваiм уласным, я ѓпэѓнены. I гэтая думка прыйшла мне ѓ галаву галоѓным чынам таму, што прайшло некалькi тыдняѓ з таго часу, як я апошнi раз наведваѓ Сакавiка Хадсон.
  
  Толькi ѓсведамленне таго, што нядзельнымi вечарамi яна часта адпачывала ѓ вузкiм гарадскiм садзе за Бэйкер-стрыт, 221, заахвоцiла мяне павярнуць на Одли-стрыт. Звычайна я б нiколi не перапынiѓ яе працу, якая, як я ведаѓ, - яна была гаспадыняй двух пакояѓ i двух аднамесных пакояѓ - патрабавала фiзiчных намаганняѓ i практычна нескончаема.
  
  Аднак я застаѓ яе, як i падазраваѓ, за абразаннем сваiх руж на зiму, рыхтуючыся загарнуць больш далiкатныя гатункi ѓ салому ад холаду, яе высокая постаць была ѓбрана ѓ вельмi нетыповае (для Марты) сукенка з бел-блакiтнага паркалю, а светлыя валасы, замест звычайнага тугога пучка, звiсалi косамi па спiне, як у школьнiцы. Яна прывiтала мяне усмешкай i абдымкамi, i я сядзеѓ на адзiнай жалезнай лаѓцы ѓ голым садзе, пакуль яна не скончыла, а потым мы пайшлi ѓ дом пiць чай. I яе аѓдавелая нявестка Джэнi Тэрнер, якая тады жыла там (хоць неѓзабаве пасля гэтага яна з'ехала), i яе галоѓная памочнiца, абуральная Элiс, адсутнiчалi ѓвесь дзень. На кухнi было цёпла i незвычайна прыемна пахла карыцай i цукрам, i мы абмяркоѓвалi самыя розныя тэмы: ад дня нараджэння Джона (хутка) да формы капелюшоѓ гэтай зiмой (iдыятызм) i развiцця рамана Джона (расчараванне з-за неабходнасцi самому зарабляць на жыццё, весцi хатняе гаспадарка i жонку без пасагу).
  
  "Калi б яго не паранiлi i не адправiлi дадому," разважаѓ я, " я думаю, ён назаѓжды застаѓся б у сваiм палку, складаючы апавяданнi пра прыгоды, рамантыку i бiтвах у гарах за Пешаваром. Таму што на самай справе ён нiколi не хацеѓ нiчога iншага. Нядзiѓна, што ён даводзiць беднага мiстэра Холмса да вар'яцтва, "напiсаѓ раманы на аснове логiкi ".
  
  I мы абодва цiхенька засмяялiся. "Але калi б яго не паранiлi i не адправiлi дадому, - сказала Марта, - ён бы не сустрэѓся з мiстэрам Холмсам, што, я думаю, было б ганьбай. Твой муж добры для яго. Я ведаю, мiстэру Холмсу нiколi б не прыйшло ѓ галаву шукаць сябра або працаваць над разгадкай таямнiцы iншай чалавечай душы так, як ваш муж спрабаваѓ разгадаць сваю. Мiстэр Холмс назiрае за людзьмi, як ён будзе назiраць за пчоламi сярод руж летам: зачараваны, але адхiлены."
  
  Што, натуральна, прывяло нас да разважанняѓ пра тое, чаму мужчына з вiдавочным дастаткам павiнен разгульваць па Уайтчепелу, купляючы допiнгавыя напоi для жанчын без гроша ѓ кiшэнi.
  
  "Я падумаѓ, што гэта гучыць як раз так, каб заiнтрыгаваць мiстэра Холмса", - сказаѓ я, кiдаючы ѓ свой чай кавалачак карычневага цукру з моцным густам. "Я б сказаѓ пра гэта доктару Ватсону, але ён дастаткова турбуецца аб тым, што я пайду туды - не тое каб я калi-небудзь прыняѓ прапанову выпiць шкляначку слабога i горкага ад зусiм незнаёмага чалавека. Ужо сапраѓды не ѓ адным з гэтых пабаѓ.
  
  " Няма. "Сакавiка задуменна глядзела скрозь шматслаёвае шкло акна каморы на голы двор, абхапiѓшы кубак з бел-блакiтнага фарфору сваiмi вялiкiмi рукамi. "Хоць майце на ѓвазе, гэта проста суседнiя пабы. Калi вы не лезеце не ѓ сваю справу, то верагоднасць патрапiць у бяду так жа мала, як i ѓ "Лэмб" на суседняй вулiцы - калi, вядома, вы не п'яце джын. I ѓсё ж ... Дзiѓна, што вы згадалi пра гэта. Нешта падобнае здарылася - цi амаль здарылася - дзве тыдня назад са старой мiсiс Оррис, якая прадае на вулiцах кветкi, вязанне i лялек з яблыкаѓ.
  
  Усё маё твар, павiнна быць, ператварылася ѓ пару паднятых броваѓ, таму што Марта працягнула: "Гэта зрынула ѓ шок, таму што яе пляменнiца ведала Мэры Кэлi, адну з дзяѓчат, забiтых Джэкам Потрошителем ѓ мiнулым годзе. Мiсiс Оррис iшла дадому па Тры-Кольт-стрыт, якая, як вы ведаеце, знаходзiцца ѓ вельмi няшчаснай часткi Лаймхауса, калi адчула, што хто-то варта за ёй. Яна пачула, як мужчына ззаду яе паскорыѓ крокi, i сама паскорыла свае, але занадта стамiлася, каб iсцi вельмi хутка, таму што было позна, а яна iшла вялiкую частку дня. Яна збавiла хуткасць, каб зайсцi на Канатную дарогу, дзе гарэла святло i былi людзi.
  
  Мужчына дагнаѓ яе перад Лiннай дарогай i крыкнуѓ хрыплым, хрыплаватым голасам: 'Мадам, я хацеѓ бы зiрнуць на сее-што з вашых лялек'. Дык вось, ён iшоѓ за ёй усю дарогу ад Коммершиал-роѓд, але калi яна павярнулася i ѓстала пад лiхтарамi перад пабам, ён падышоѓ да яе, паглядзеѓ ёй у твар, ледзь зiрнуѓ на яе лялек, нецярплiва махнуѓ рукой i сказаѓ: 'О, баюся, у маёй дачкi ѓжо ёсць некаторыя з iх', - i адразу ж пайшоѓ прэч па Канатным дарогах i знiк у тумане. Як я ѓжо сказаѓ, мiсiс Пляменнiца Орриса ведала адну з дзяѓчат, забiтых у мiнулым годзе, i была вельмi засмучаная гэтай сустрэчай, i, магчыма, менавiта гэта зрабiла яе больш нагляднай, але яна сказала, што заѓважыла, што, нягледзячы на дачку, у джэнтльмена не было заручальнага пярсцёнка ".
  
  У гэты момант зазванiѓ званочак на ѓваходных дзвярэй дома. Я падняѓся на ногi, думаючы, што гэта, магчыма, мiстэр Холмс - гiсторыя Марты, дабаѓленая да тых двух, што я чуѓ раней, напоѓнiла мяне непакоем. Але з таго месца, дзе я стаяѓ у дзвярах кухнi i глядзеѓ у калiдор, я ѓбачыѓ, што гэта былi мужчына i жанчына. Мужчына быѓ высокi i дороден, надзвычай прыгожы i добра апрануты ѓ палiто з вярблюджай воѓны i высокую капялюш, жанчына - як мне здалося, амаль дзяѓчынка - элегантна апрануты ѓ тѓiдавага касцюм меднага колеру, якi падкрэслiваѓ дзiѓную цемру яе валасоѓ. Я чуѓ, як дзяѓчына прасiла парбачэння, у той час як мужчына раѓнуѓ: "Я выразна сказаѓ Холмсу трымаць мяне ѓ курсе ѓсiх дэталяѓ, якiя ён можа выявiць".
  
  Ворчливое абурэнне ѓ яго голасе разам з маiм знаёмствам з мiстэрам Холмсам здалося мне абсурдна пацешным. Пасля таго, як наведвальнiкi сышлi, мы з Мартай стрымана пасмяялiся пры думкi аб мiстэрам Холмсе, якi, нягледзячы на ѓсе свае запэѓненнi ѓ лагiчнасцi i дзелавiтасцi, любiѓ таямнiчасць, як школьнiк, i выдаваѓ усе падрабязнасцi каму заѓгодна, не кажучы ѓжо пра прыгожым i надменном джентльмене на парозе.
  
  Калi я пераказаѓ гэты iнцыдэнт Джону у той вечар, ён закацiѓ вочы i ѓздыхнуѓ: "Мiстэр Торн. Так i павiнна быць. Лайонел Торн ѓ працягу некалькiх тыдняѓ амаль штодня заходзiѓ у гасцiную Холмса, поѓны планаѓ адносна таго, як можна знайсцi яго знiклую жонку, i Холмсу з цяжкасцю ѓдаецца пераканаць яго, што ѓсе прапанаваныя iм варыянты дзеянняѓ прывядуць да поспеху, толькi яшчэ больш адвядуць яе ѓ цень ".
  
  Першым заѓвагай, якое сарвалася з маiх вуснаѓ, было тое, што я наѓрад цi вiнiл мiсiс Торн, кiм бы яна нi была, за ѓцёкi ад свайго мужа. Нягледзячы на дзiѓную прыгажосць, ён здаваѓся адначасова капрызным i уладным, калi не сказаць горш; але ѓ любым выпадку гэта было не маё справа. Замест гэтага я заѓважыѓ: "Тыдня? Гэта незвычайна для мiстэра Холмса, цi не так? Звычайна ён разблытвае свае галаваломкi на працягу дня або двух."
  
  "Гэта даволi цiкаѓны выпадак". Джон набiваѓ кубачак сваёй послеобеденное трубкi са сваёй звычайнай дбайнай засяроджанасцю, як быццам чысцiѓ пiсталет, у той час як летуценны водар чыстага тытуню змешваѓся з водарам агню ѓ камiне i апошнiх некалькiх руж, якiя Сакавiка падарыла мне, каб я аднесла дадому. Мы жывем небагата, Джон i я, але пасля жыцця, праведзенай палову ѓ панылай эдынбургскiм пансiёне, а другую палову ѓ такiх вернiкаѓ у кварталах, якiя адведзены гувернанткам, я знаходжу чатырохпакаёвай асабняк у Кенсiнгтон вяршыняй дабрабыту i радасцi.
  
  Мiсiс Джульета Торн, па словах яе мужа, заѓсёды была жанчынай з вялiкай эксцэнтрычнасцю, чые дзiѓныя манеры на працягу многiх гадоѓ выклiкалi ѓ яго вялiкую занепакоенасць з нагоды таго, што аднойчы ёй прыйдзецца быць стрыманай. Шэсць гадоѓ таму яна знiкла, не ѓзяѓшы з сабой нiчога, акрамя адзення, якая была на ёй. З тых часоѓ, хоць яна нi разу не папрасiла нi пенi, лiсты рэгулярна прыходзiлi сямейнаму прадпрымальнiку - мiсiс Торн валодае значнымi маёнткамi ѓ Норфолке, яе бацькам быѓ вiконт Уэйл, якi перадаѓ усе землi ѓ давернае кiраванне сваёй адзiнай дачкi - i адзiнаму дзiцяцi Торнов, дзяѓчыне па iмя Вiёла, якой зараз дваццаць.
  
  "Па-мойму, я бачыѓ менавiта яе", - сказаѓ я. "Цёмнавалосы дзяѓчыну, вельмi прыгожую?"
  
  " Сапраѓды. Лiсты адпраѓленыя з розных еѓрапейскiх гарадоѓ - некалькi з Марсэлю, адно з Гамбурга i, я мяркую, з такiх месцаѓ, як Брусэль i Данцыг. Яны нязменна кароткiя, напiсаныя ад рукi, як сказаѓ мне Холмс, беспамылкова почыркам Джульеты Торн. Яны кажуць, што ѓ яе ѓсё добра i яна шчаслiвая, i час ад часу даюць ѓказаннi адносна маёнтка, якiм яна цалкам кiруе па ѓмовах завяшчання свайго бацькi. Я прачытаѓ лiсты - у iх няма нiчога асабiстага - i знаходжу iх цалкам яснымi, хоць i трохi рэзкiмi. Але мiстэр Торн была ахвярай расце турботы, што гэты ѓпарты адмову альбо вярнуцца да сваёй сям'i, альбо даць iм якiя-небудзь сродкi сувязi з ёй паказвае на паступовае спаѓзанне да вар'яцтва. Год таму ён пачаѓ прадпрымаць сур'ёзныя намаганнi, каб знайсцi яе; некалькi месяцаѓ таму ён прыйшоѓ да Холмсу.
  
  
  
  "I што мiс Торн можа сказаць на ѓсё гэта?" - Спытаѓ я.
  
  " Менавiта мiс Торн настаяла на тым, каб яе бацька прыйшоѓ да Холмсу. Я разумею, што спачатку ён супрацiѓляѓся, але потым стаѓ самым дакучлiвым клiентам, тэлефанаваннi, як я ѓжо казаѓ, у апошнi час два цi тры разы на тыдзень i якiя патрабавалi, каб яго трымалi ѓ курсе кожнай дэталi ператрусу. Мiс Торн, па-вiдаць, вельмi мала што можа сказаць, за выключэннем таго, што яна не лiчыць сваю мацi вар'яцкай.
  
  Я падабраѓ пад сябе ногi, наколькi гэта было магчыма ѓ даволi цесных межах чэстэрфiлдзе, якi мы дзялiлi з Джонам да пажару. На самай справе ѓ нас ёсць два даволi зручных крэсла ѓ гасцiнай, але ѓвечары пасля вячэры мы часта займаем разам велiзарны стары зялёны "чэстэрфiлдзе", Джон абдымае мяне, i мы разам чытаем вячэрнюю газету. Я сказаѓ: "Шкада, што хто-то не шукае яшчэ аднаго вар'ята ѓ Лондане", - i пераказаѓ гiсторыю Прыязнага джэнтльмена з барадой i ѓ акулярах, якую я ведаѓ да гэтага часу: "Навошта каму-то рабiць такое?" - Спытаѓ я.
  
  " Я думаю, ты маеш на гэта права, мая дарагая. Ён пыхнул сваёй трубкай, якая ѓжо згасла, i адклаѓ яе ѓ бок, прыцягнуѓшы маю галаву да свайго пляча. Ля камiна стары кот Плутарх (названы так у гонар мноства сваiх Жыццяѓ) сонна мiргаѓ, гледзячы на полымя. У цяпле i выгодзе пакоi я думаѓ пра такiх жанчын, як мiсiс Вольф i мiсiс Оррис, i маленькiя прадаѓшчыцы кветак, i дачкi костеров, якiя прыходзiлi ѓ Поселенческий дом, жанчыны, у якiх у гэтыя халодныя ночы былi толькi асобныя халодную пакоя ля ракi, i якiя цягнулiся па зацягнутых туманам вулiцах, спрабуючы прадаць свае кветкi, цукеркi цi лялек, пакуль ноч не станавiлася невыноснай. "Падобна, гэты чалавек вар'ят, хоць i не небяспечны, за выключэннем таго, што жанчыны, якiх ён напампоѓвае наркотыкамi, знаходзяцца ѓ небяспецы, будучы пакiнутымi без прытомнасцi ѓ завулках".
  
  Ён набраѓ у грудзi паветра, каб сказаць - я ѓпэѓнены, - што мне сапраѓды хацелася б, каб вы не ездзiлi ѓ Паселiшча Уайтчепел, а потым, хай дабраславiць яго Бог, выказаѓ гэта. Праз iмгненне ён сказаѓ замест гэтага: "I жанчынам не прычынiлi нiякага iншага шкоды, пакуль яны былi без прытомнасцi? Акрамя мiсiс Вульфа абрабавалi, што, як вы сказалi, мог зрабiць любы з вулiчных арабаѓ у гэтым раёне.
  
  "Я ѓпэѓнены ѓ гэтым", - сказаѓ я.
  
  "Гэта цiкава", - працягнуѓ Джон праз iмгненне. "Я памятаю, наколькi шырока распаѓсюдзiлася панiка ѓ горадзе мiнулай зiмой з-за злачынстваѓ Патрашыцеля - да такой ступенi, што ѓ мяне былi сур'ёзныя сумневы ѓ вашай бяспекi, калi вясной вы паступiлi ѓ Поселенческий дом. Але, нягледзячы на ѓсе асцярогi, ён узяѓ ѓсяго пяць ахвяр, i яны былi ѓ межах зразумелага мяжы: гэта былi заняпалыя жанчыны, на якiх мужчына мог лёгка пасварыцца за тое, што яны перадалi яму якую-небудзь агiдную хваробу. Злачынствы былi жахлiвымi, але ѓ iх была свая логiка. Але гэта ... Гэта проста вельмi дзiѓна ".
  
  "Гэта цiкава", - сказала я, уладкоѓваючыся ямчэй у цёплым коле яго рук. "Нягледзячы на тое, што Прыязны Джэнтльмен нiкому не прычынiѓ шкоды, я таксама падумала пра Потрошителе".
  
  
  
  
  
  У наступныя днi, вядома, было шмат iншых спраѓ, якiя патрабавалi маёй увагi: пачысцiць комiны да надыходу сапраѓднай зiмы, яшчэ раз абмеркаваць з мiсiс Робертсан, якая жыве па суседстве, праблему яе няспынна визжащего папугая, пераканаць Флорри - чацвёртую у доѓгай чарадзе ледзь дасягнулi паѓналецця пакаёвак - не аддаваць такiя прадметы, як сурвэткi i ручнiкi, старьевщику толькi таму, што ён запэѓнiѓ яе, што "Такiм лэдзi, як ваша мiсiс, такая старая рэч больш не патрэбна".
  
  I ѓсё ж Прыязны Джэнтльмен не выходзiѓ у мяне з галавы. Калi я спынiлася, каб купiць кветкi ѓ дзяѓчат на Пиккадилли, i трохi поболтала з iмi, пакуль яны афармлялi свае букеты i пятлiцы на прыступках Фантана, я згадала папярэджанне аб гэтым мужчыну. Хоць адна жанчына пацiснула плячыма i сказала: "Ку-ку, лэдзi, за глыток добрага джына я б выпiла ѓ завулку", - i засмяялася разам са сваiмi суседзямi па гэтай нагоды.
  
  яна выглядала задуменнай i падзякавала мяне за папярэджанне. I ѓ Поселенческом доме я распаѓсюдзiѓ гэта вестка сярод жанчын, якiя шпацыравалi па горадзе з кошыкамi хрызантэм, або наканечнiкамi з пёраѓ, або вязаннем на шыi.
  
  Была адна жанчына, за якую я асаблiва турбаваѓся, якая рабiла лялек у сваёй аднамеснай пакоi на Мэриголд-Уок недалёка ад ост-iндскай докаѓ i раз'язджалi па горадзе за многiя мiлi, прадаючы iх. Куiн, бо ѓсе яе называлi, у асноѓным, я думаю, таму, што яна размаѓляла больш ветлiва, чым яе суседзi. Лялькi, якiх яна рабiла, былi сапраѓды вытанчаныя, iх круглыя сур'ёзныя асобы з выразам любовi, цi сарамлiвасцi, або свавольства моцна адрознiвалiся ад звычайнай нясмачнай прыгажосцi цацак. Куiн выпрашивала або обменивала кавалачкi карункаѓ i шоѓку ѓ гандляроѓ анучамi i косткамi, або шматкi атласа ѓ краѓцоѓ з Оксфард-стрыт, або каралi, якiя знаходзiлi смяцяры, i ѓ гэтых анёлаѓ моды, якiмi я цанiла б цаной свайго жыцця ѓ маiм ѓласным даволi панылай дзяцiнстве без лялек. Яна была некалькi эксцэнтрычнай i абсалютна бясстрашнай i магла пагаварыць з кiм заѓгодна i пра што заѓгодна. Часам пасля поѓдня я бачыѓ, як яна балбоча з гарадскiмi банкiрамi каля Каралеѓскай бiржы, прадаючы свой тавар, або ранняй ранiцай з насiльшчыкамi на рыбным рынку Биллингсгейт. Ёй нiяк не ѓдавалася прымусiць сябе зразумець, што ѓ свеце ёсць людзi з дрэннымi намерамi або што адзiнокай жанчыне - а яна была не дзяѓчынай, а жанчынай, я б выказаѓ здагадку, гадоѓ сарака з невялiкiм - належыць быць асцярожнай з тым, дзе i з кiм яна гуляе.
  
  "Няма, але хто мог жадаць мне зла?" - спытала яна, гледзячы на мяне з лёгкiм недаверам у сваiх вялiкiх цёмных вачах, у той час як насiльшчыкi, вулiчныя гандляры i прадаѓцы гароднiны на рынку Ковент-Гарден штурхалiся вакол нас: я сустрэѓ яе на рынку, захоплена размовай з бяззубым валацугам i яго сабакам, каля групы жанчын, лущивших гарох за сцяной кошыкаѓ. " Я не жадаю зла нi аднаму чалавеку i нiколi не хацела.
  
  Я не змог пераканаць яе ѓ зваротным, i з часам проста купiѓ у яе ляльку - прелестнейшую Коломбину з цёмнымi валасамi колеру шаѓковай нiткi, па-майстэрску заплетенными ѓ касiчкi, - i адправiѓся дадому з кветкамi, за якiмi прыйшоѓ сюды, каб купiць. Прабiраючыся па вузкiм завулку памiж кашамi i кошыкамi, прылаѓкамi i каляскамi, я азiрнулася i ѓбачыла, што адна з прадавачак пiльна назiрае за мной, ведзьма з кручкаватым носам i вачыма-буравчиками ѓ атрутна-зялёнай клятчастай шалi. Але калi я паглядзеѓ зноѓ, яе ѓжо не было.
  
  Аднак у той вечар, калi я адправiѓся ѓ Поселенческий дом, усе думкi аб ёй i аб бездапаможнай Куiн вылецелi ѓ мяне з галавы. Я скончыла свой невялiкi ѓрок прадавачак i рыхтавалася адправiцца дадому, калi, выйшаѓшы на голы цагляны двор змрочнага будынка Паселiшчы, мяне ледзь не збiла з ног шумная кампанiя мясцовых хлапчукоѓ, якiя бiлiся i смяялiся, носясь па холаду. Некаторыя з гэтых абадраных юнакоѓ гадамi жылi на вулiцы, прадаючы газеты, або трымаючы коней для джэнтльменаѓ, або, што яшчэ небяспечней, выбягаючы ѓ мiтусню i грукат вулiчнага руху, каб змахнуць конскi памёт з шляху пераходзячых дарогу пешаходаѓ, якiя затым давалi iм шылiнг. "Аддай iм", - кажу я, калi б яны былi прыстойнымi людзьмi, хоць мяне даводзiць да ѓнутранай лютасьцi выгляд маладых людзей - джэнтльменамi я не магу iх назваць, - якiя выкiнулi б грошы на дарогу, каб пакацiцца са смеху над спрытнымi выхадкамi хлапчукоѓ, калi яны, рызыкуючы жыццём, ныраюць за грашыма, дастатковымi для таго, каб купiць iм ноч пад дахам.
  
  Мяне заѓсёды здзiѓляе, што ѓ гэтых самых хлопчыкаѓ пасля дванаццацi або чатырнаццацi гадзiн такога баѓлення часу з'яѓляецца энергiя для гульняѓ, але, вядома ж, у iх гэта ёсць. Я адскочыѓ з iх шляху, але недастаткова хутка, i адзiн з iх наляцеѓ на мяне, отшвырнув спiной да цаглянай сцяны i расцягнуѓшыся на падлозе, вылецеѓ праз адчыненыя дзверы ѓ хол. Ён тут жа ѓскочыѓ на ногi, заiкаючыся: "Кар, мне вельмi шкада, мiсiс. Н.", у той час як яго таварышы па гульнях лагодна жартавалi: "Ага, ты што, залезла ѓ кiшэню, пакуль была там, Джынджэр?" i "Гэй, мы павiнны называць яго Джынджэр Дубiна!", стаѓпiѓшыся вакол мяне, каб пераканацца, што са мной усё ѓ парадку.
  
  Сутыкненне збiла з пляча Джинджера сумку, у якой ён насiѓ газеты i ѓсе iншыя скарбы, якiя толькi ѓдавалася знайсцi на вулiцах: ваѓчок, мяшочак з шарыкамi (якi, на шчасце, застаѓся завязаным) i - я бачыѓ, калi ён зноѓ збiраѓ iх, усё яшчэ просячы прабачэння, - бляшаную скрынку, падазрона падобную на мiсiс Макдональдс. Праца Вольфа. ] сказаѓ: "Джынджэр", i ён азiрнуѓся на мяне, трымаючы скрынку ѓ руцэ, i я паклiкаѓ яго да сябе.
  
  "Так, аддайце гэта яму, мiсiс. У.", - пацвердзiлi астатнiя, але я жэстам адправiла iх прэч. Я думаю, Джынджэр заѓважыѓ кiрунак майго погляду i выраз маiх вачэй, таму што ён трымаѓся ззаду, пакуль астатнiя не адышлi.
  
  Я ѓзяѓ скрынку ѓ яго з рук. "Не думаю, што нават Дзiк Терпiн," сказаѓ я, панiзiѓшы голас, " займаѓся крадзяжом у пажылых жанчын, якiя не маглi сябе абаранiць.
  
  Я падазраю, што ён з самага пачатку ведаѓ, што пераступiѓ рысу нават грубай вулiчнай этыкi, таму што густа пачырванеѓ. У той жа час я разумеѓ, чаму ён не змог выстаяць перад спакусай. Скрыначка была па-майстэрску зробленая з васьмi цi дзесяцi розных узораѓ потолочных плiтак з прэсаванай бляхi i была дзiѓна прыгожай. Ён прамармытаѓ: "Ну, яна была п'яная ѓ вусцiлку. Я падумаѓ, што яна проста падумае аб тым, як гэта ѓспрыняѓ тофф".
  
  "Ты бачыѓ яго?" Магчыма, мне варта было скарыстацца магчымасцю i расказаць яму аб тым, што нi меркаваная недостойность ѓладальнiка, нi малаверагоднасць выяѓлення не апраѓдваюць крадзеж, але пытанне, якое я задаѓ, хутчэй за ѓсё, прынёс каму-небудзь карысць, а не быѓ пустым марнаваннем часу.
  
  "О, так. Я спрабаваѓ прадаць апошнiя свае газеты i выйшаѓ у завулак, каб адцягнуцца ад ветру. Гэты тып цягне бабулю лэдзi Вульф за кут, скiдае яе там, дзе дах крыху тырчыць з-за спiны Рыбы з Кольцам, таму што ѓсё яшчэ iшоѓ дождж, i чыркаць запалкай. Я добра разгледзеѓ яго фiзiяномiю. Квадратны твар, барада, падобная на куст остролиста, акуляры ѓ рагавой аправе i прыгожая шаѓковая капялюш. Ён сцягвае з яе галавы шалiк i падносiць запалку да яе твару, разглядаючы яе паблiзу. Я думаѓ, ён падпалiць сваю бараду або яе бровы. Затым ён выдзiмае яго i накiроѓваецца ѓ завулак, спатыкаючыся аб кошык. Я ледзь не засмяяѓся ѓголас, але ...
  
  Ён завагаѓся, i рэзкая вераб'iная бравада сышла з яго твару, паказваючы, што, у рэшце рэшт, яму не нашмат больш дзевяцi.
  
  
  
  Панiзiѓшы голас, нiбы баючыся, што сябры пачуюць яго прызнанне ѓ спалоху, ён дадаѓ: "Ён быѓ дрэнным чалавекам, мiсiс Н. Я амаль не бачыѓ яго твару, але было што-то ѓ iм, у тым, як ён рухаѓся, як быццам ён хутчэй ѓдарыѓ бы вас, чым няма ... Я i раней бачыла такiх мужчын. Тое, як ён звяртаѓся з ёй, як быццам яна была дохлай коткай, а не жанчынай наогул. I я не адважвалася смяяцца. Я не ведаю, што яму было трэба ад мiсiс Вульф. Але на хвiлiну я спалохаѓся ... "
  
  Ён пакiваѓ галавой, не сказаѓшы таго, чаго баяѓся ѓбачыць.
  
  "Я рады, што з ёй усё ѓ парадку. Што ѓсё, што ён хацеѓ, гэта зiрнуць на яе". Затым: "Вы не скажаце мiсiс Вульф, што гэта я скраѓ яе скрынку? Гэта скрынка для крекеров.
  
  "Гэта сапраѓды так, Джынджэр", - сказаѓ я. "I ты ведаеш, як моцна ёй патрэбныя грошы, якiя яна запрацуе, прадаючы гэта. Яна будзе вельмi рада, калi ёй яго вернуць, таму што яна выдаткавала на гэта шмат гадзiн працы, i гэта можа мець значэнне памiж тым, цi ёсць у яе трохi вугалю для падпалкi па начах або яна замерзне. Я скажу ёй, што знайшоѓ гэта ѓ смеццевых баках за "Рыбай i кольцам".
  
  "Чорт вазьмi," абурана запратэставала Джынджэр. " Што вы рабiлi, клянуся Рыбай i кольцам, мiсiс Н.? Скажыце ёй, што я знайшла i аддала вам.
  
  Падобна мiстэру Шэрлаку Холмсу, Джынджэр валодала нюхам на праѓдападабенства той цi iншай гiсторыi.
  
  
  
  
  
  Я быѓ так занепакоены гэтай дзiѓнай гiсторыяй, што, калi за мной прыехала таксi, я паехаѓ не ѓ Кенсiнгтон, а на Бэйкер-стрыт. Гледзячы на знявечаныя плямы жоѓтых газавых лiхтароѓ скрозь густеющий туман, я не мог сказаць, што менавiта ѓ аповедзе Джынджэр напалохала мяне, таму што на самай справе нiкому не было нанесена шкоды, але гэта напалохала мяне. Сакавiка, павiнна быць, убачыла гэта па маiм твары, калi адкрыла мне дзверы, - альбо гэта, альбо проста той факт, што я рэдка прыходжу без папярэджання лiстом у такi познi час, - таму што яна адразу спытала: "У чым справа?"
  
  - Мiстэр Холмс дома? - спытаѓ я.
  
  Яна пахiтала галавой, i паѓтарыла: "Што здарылася, дарагая? У цябе змерзлi рукi", - i павяла мяне назад на кухню, каб выпiць гарбаты. "Мiстэр Холмса няма дома," працягнула яна, падсоѓваючы мяне на кухнi ля плiты. У мяне сапраѓды змерзлi рукi, i я пачаѓ кашляць. " Ён прыходзiѓ i сыходзiѓ ва ѓсё больш дзiѓныя гадзiны, так часта выскальзывая праз кухню. Мiнулай ноччу ён напалохаѓ гэтую бяздумную Алiсу ледзь не да паѓсмерцi, прокрадываясь ѓ дом у касцюме самага агiднага старога кiтайскага нягоднiка. Я сказаѓ яму, што яму пашанцавала, што я не нацкаваѓ на яго сабаку.
  
  
  
  Але яна ѓсмiхнулася, кажучы гэта. У сваiх апавяданнях Джон звычайна недаацэньваѓ iнтэлект Марты, хоць зусiм не звяртаѓ увагi на яе прыгажосць i на той факт, што яна была ѓсяго на год старэйшы за мяне. Я не думаю, што ён калi-небудзь ѓсведамляѓ, што прычына, па якой мiстэр Холмс нiколi не глядзеѓ на iншых жанчын, заключалася ѓ тым, што Холмс i Сакавiка былi палюбоѓнiкамi на працягу многiх гадоѓ.
  
  " Значыць, ты паняццi не маеш, калi ён вернецца?
  
  "Няма. Ён не прыходзiѓ мiнулай ноччу ... " Яе твар яго спахмурнеѓ непакоем, якое ёй атрымоѓвалася, вялiкую частку часу, душыць. "Я падазраю, што хто-то назiраѓ за домам - сачыѓ за яго рухамi. Так што нiхто нiчога не ведае ". Яна паставiла гаршчочак з мёдам на стол, каб дадаць трохi ѓ мой чай, i пакуль яна гэта рабiла, я адсунула сваю сумку ѓ бок. Ён нахiлiѓся, i змяненне яго становiшча прымусiла маленькую ляльку Коломбину высунуць галаву з-за борцiка. Сакавiка здрыганулася, ледзь не расплескав чай, i спытала: "Адкуль у цябе гэта?"
  
  "Каламбiна?" Я дастаѓ яе з пакета i прысланiѓ да цукарнiцу, затым паглядзеѓ Сакавiку ѓ твар. "Што гэта?"
  
  Яна зрабiла мне знак заставацца на месцы i выйшла з кухнi; я пачуѓ яе крокi на семнаццацi прыступках, якiя вядуць на паверх вышэй. Праз некалькi iмгненняѓ яна вярнулася, несучы на руках сястру-блiзнюка Коломбины. Круглатвары, загадкава усмешлiвы, валасы колеру шаѓковай нiткi заплеценыя ѓ мудрагелiсты шыньены накшталт тых, што былi папулярныя гадоѓ дзесяць таму ...
  
  "Адзiн з клiентаѓ мiстэра Холмса прынёс гэта сюды сёння днём", - сказала яна. "Гэта прыгатавала яе мацi, яе мацi, якая знiкла шэсць гадоѓ таму ... "
  
  "Мiсiс Торн? Джон сказаѓ мне." Я паставiла двух лялек побач на стол. Адзенне старэйшага блiзнюка была ярчэй, карункi - новымi, а каралi i гузiкi - больш дарагiмi, але i тое, i iншае, па-за ѓсякiм сумневам, саткала адна i тая ж рука. Мы паглядзелi адзiн на аднаго, збiтыя з панталыку i узрушаныя. Гэта была Сакавiка , якая сказала,
  
  "Ён шукае яе".
  
  "Яе муж?" У маёй свядомасцi паѓстаѓ вобраз буйнога мужчыны ѓ акулярах, "з барадой, падобнай на куст остролиста", схiленага над бездапаможнай жанчынай у завулку, падносячы свечку да яе твару.
  
  Ён быѓ дрэнным чалавекам, сказала Джынджэр. Як быццам ён хутчэй ѓдарыѓ бы цябе, чым няма. Я баялася ... .
  
  Сакавiка тузанула за званок, каб выклiкаць Бiлi з яго пакоi ѓ падвале, i пайшла за сваiм плашчом.
  
  У нас не было такога поѓнага справы, як магло спатрэбiцца мiстэру Холмсу, каб заскочыць у таксi i пачаць дзейнiчаць, але мы абодва ведалi, што адбываецца нешта нездаровае i небяспечнае.
  
  
  
  Пакуль таксi трэслася па непроглядно цёмных вулiцах у удушливом тумане, я пераказаѓ Сакавiку тое, што распавяла мне Джынджэр. "Гучыць так, быццам мiстэр Торн тыднямi блукаѓ па вулiцах пераапранутым, падыходзячы да любой жанчыне, якая гандлюе лялькамi, - а бог сведка, iх шмат, - каб разгледзець яе блiжэй. Хоць адкуль яму было ведаць, што яго жонка прадае лялек у Iст-Эндзе, i навошта ёй гэта рабiць? ... Калi толькi яна не вар'ятка, як ён сцвярджае.
  
  "Мiстэр Холмс здагадаѓся, што яна ѓсё яшчэ ѓ Лондане", - сказала Сакавiка. "Як, я не ведаю. Магчыма, Торн сачыѓ за iм цi спрабаваѓ. Яго спробы прыходзiць i сыходзiць таемна пачалiся неѓзабаве пасля таго, як мiстэр Торн ѓпершыню прыехаѓ з мiс Торн, каб "дапамагчы з гэтай справай".
  
  "Або гэта мог быць саѓдзельнiк Пракладзена", - выказаѓ здагадку я. I я расказаѓ ёй пра прадаѓшчыцы з кручкаватым носам, якая так пiльна назiрала за мной, калi я размаѓляѓ з Куiн ѓ "Ковент-Гарден" ѓ той дзень. "Калi яна бачыла, як я размаѓляѓ з Куiн - а мiстэр Торн лёгка мог бачыць мяне тут у той дзень, калi я прыходзiѓ у госцi, - яго саѓдзельнiк распавёѓ яму пра гэта".
  
  Джарви пакiваѓ галавой, пакiдаючы нас на Мэриголд-Уок, адным з тых маркотных вузкiх завулкаѓ, якiя вядуць прэч ад докаѓ, дзе дома цiснуцца адзiн да аднаго, як параненыя ѓ нейкай бясконцай вайне, i ценi, здаецца, паглынаюць слабы святло газавых лiхтароѓ. Але мы не маглi быць упэѓненыя, калi Куiн вернецца. Карчму на куце кiдаѓ на мокры тратуар вохрыстыя блiкi, i хоць мы з Мартай пагадзiлiся, што ѓ крайнiм выпадку знойдзем там прытулак, мы абодва вырашылi нейкi час пачакаць ѓ цёмным дзвярным праёме бруднай кватэркi Куiн. Нават звычайная кампанiя п'яных матросаѓ, палаца дарыя., грузчыкаѓ вугалю i костеров не блукала па промозглым вулiцах; толькi адна пажылая жанчына, хiстаючыся, iшла яна па супрацьлеглым тратуары, тонкiм, скрыпучым выццём апяваючы прывiд Ганны Болейн. Быѓ адзiнаццаты гадзiну, i толькi зрэдку вiльготны сокат капытоѓ з Док-роѓд i прыглушаны музычны ляск такелажных блокаѓ у самiх доках даносiлiся да нас скрозь цемру.
  
  Я закашляѓся i шчыльней закутался ѓ плашч. Джон нiколi не дазволiѓ бы мне даслухаць да канца, калi б я зноѓ захварэѓ з-за гэтага. "Мiсiс Торн знiкла ѓжо шэсць гадоѓ таму," сказаѓ я праз некаторы час. " Чаму яе муж пачаѓ шукаць яе толькi цяпер?
  
  "Да гэтага ён наводзiѓ даведкi пра яе ѓ Еѓропе," спакойна адказала Сакавiка. " Але яе дачкi было пятнаццаць, калi Джульета Торн збегла ...
  
  Я здрыганулася, успомнiѓшы, як мiмаходам ѓбачыла суровы твар Лайонела Пракладзена. Я ѓспомнiѓ таксама страх у вачах Джинджера, калi ён распавядаѓ аб барадатай мужчыну, склонившемся над якая ляжыць без прытомнасцi жанчынай у завулку. " Вы думаеце, яна сапраѓды вар'ятка, як ён кажа?
  
  
  
  "Калi мужчына кажа, што жанчына вар'ятка," сказала Сакавiка сухiм мяккiм альтам, - ён часта мае на ѓвазе, што яна не будзе рабiць тое, што ён загадае. Мужу смяротна лёгка абвясцiць жонку вар'яцкай толькi на падставе яго ѓласнага слова, асаблiва калi ѓ яе ёсць якiя-небудзь iншыя эксцэнтрычныя манеры, якiмi, як вы кажаце, валодае Куiн. Тады ѓсе палажэннi, прынятыя яе бацькам для кантролю над яе ѓласнасцю, былi б ануляваныя, i яе муж стаѓ бы апекуном. Магчыма, я памыляюся, i Джульета Торн на самай справе вар'яцка як шляпница, але жыццё асобна ад мужа, магчыма, адзiны спосаб, якi яна магла прыдумаць, каб захаваць сваю свабоду да паѓналецця дачкi. Слухай!"
  
  Бо цяпер мы абодва пачулi прыглушаны свiнцовы стук жаночых крокаѓ па тратуары. Пiльна ѓзiраючыся ѓ змрок, я нiчога не ѓбачыѓ, акрамя размытага плямы агнёѓ карчмы. Затым мiма iх прамiльгнула цень, сутулая i маленькая, торопливая.
  
  Я збег па прыступках з хованкi i паскорыѓ крок, каб сустрэць яе. Я зноѓ кашлянуѓ, i маленькая фiгурка спынiлася, але цяпер я мог разглядзець, што гэта была Куiн. Я паклiкаѓ: "Джульета", - i яна рэзка павярнула галаву, здрыгануѓшыся, i кiнулася бегчы-
  
  I перад ёй, з туману, раптам вымалявалася цёмная фiгура, якая, як я ведаѓ, была Гэтая Торном.
  
  "Джульета, бяжы!" Я крыкнула, але Торн быѓ занадта хуткi для яе. Ён хуткiм крокам дабраѓся да яе, схапiѓ за руку, паклаѓшы кошык з лялькамi на тратуар, i ѓ святле газавага лiхтара паба я ѓбачыѓ бляск сталi ѓ яго руцэ. Да гэтага часу я таксама пабег i кiнуѓся на мужчыну, штурхаючы яго з усiх сiл.
  
  Ён пахiснуѓся, спатыкнуѓся аб бардзюр. Ён выпусцiѓ жанчыну i замест гэтага схапiѓ мяне. Я ѓбачыла бляск яго нажа i вывернулася, адчуѓшы, як сталь заблыталася ѓ маiм плашчы i заскрежетала па гарсэту. Затым у наступную секунду Сакавiка накiнулася на яго, цягнучы за руку з нажом, а iмгненне праз пажылая жанчына на другiм баку вулiцы, раптам якая стала шасцi футаѓ ростам i скiнуѓшы шаль, капялюшык i пасведчанне асобы ѓ кучу старых ануч, нанесла мiстэру Торн такi ѓдар у падбародак сагнутым кулаком, што ногi мiстэра Пракладзена адарвалiся ад тратуара i зноѓ сутыкнулiся з iм толькi пасля ѓдару па патылiцы. Я чуѓ , як мiстэр Беспамылкова вядомы лёгкi голас Холмса усклiкае: "Марта!"
  
  "Са мной усё ѓ парадку... "
  
  Затым Холмс апусцiѓся на каленi побач са мной на тратуар - я не памятаѓ, як упаѓ, але я сядзеѓ на мокрых плiтах, спрабуючы аддыхацца, побач са мной ляжаѓ нож Пракладзена, злавесна поблескивающий ѓ цьмяным святле. " Мая дарагая мiсiс Уотсан, з вамi ѓсё ѓ парадку?
  
  
  
  Мне ѓдалося кiѓнуць - у мяне сапраѓды закружылася галава, - i ён абмацаѓ мае рукi i твар.
  
  "З ёй усё ѓ парадку?" - спытаѓ голас Куiн - мiсiс Голас Пракладзена - i я, мiргнуѓшы, утаропiѓся на Холмса з доѓгiм сiвым парыком злоснай гандляркi з Ковент-гарденского рынку, якiя звiсаюць распушчанымi кобыльими хвастамi яму на твар, i дыханнем, вырываюцца парай з яго вуснаѓ. Вакол нас крычалi мужчыны, якiя выходзiлi з паба:
  
  " Тады паглядзi на гэты свiнарнiк!
  
  "Клянуся богам, гэта зноѓ Джолi Джэк з 'is tricks", б'юся аб заклад!
  
  "З табой усё ѓ парадку, мэм?" (Звяртаючыся да Холмсу) "З гэтай лэдзi усё ѓ парадку?"
  
  "Гэты чалавек спрабаваѓ ударыць мяне нажом", - сказала я, з высiлкам захоѓваючы голас цвёрдым, i паказала на мiстэра Пракладзена, усё яшчэ якi ляжыць без прытомнасцi ѓ дарожнай гразi. Я адгарнуѓ край свайго плашча, каб паказаць жудасную дзiрку. " Я i гэтая лэдзi...
  
  Але Джульеты Торн ужо не было.
  
  
  
  
  
  Толькi пасля таго, як Суд прысяжных заключыѓ яе мужа пад варту - на падставе маiх паказанняѓ i паказанняѓ Цив Вульф, Гордана "Джинджера" Робiнсана i двух або трох iншых вандроѓных гандляроѓ лялькамi, - Джульета Торн прыйшла ѓ Судовы дом i папрасiла мяне адвезцi яе на Бэйкер-стрыт на сустрэчу з мiстэрам Холмсам.
  
  "Вядома, я была вар'яцкай", - сказала яна зусiм спакойна, калi мы селi ѓ ѓтульнай гасцiнай мiстэра Холмса: я, мiстэр Холмс, Джон (якi правёѓ вечар са сваiм сябрам, пакуль я была ѓ Поселенческом доме) i Сакавiка. "Якое iншае слова вы б выкарыстоѓвалi аб дзяѓчыне, якая настаяла на тым, каб выйсцi замуж за чалавека, якога ѓсе, у тым лiку яе памiраючага бацькi, лiчылi паляѓнiчым за пасагам, эгаiстычным, ашчадным, жорсткiм i халодным? Мой бацька малiѓ мяне пачакаць, зрабiѓ усё, што было ѓ яго сiлах, каб прымусiць мяне паклясцiся на Завяшчаннi, што я не выйду замуж на працягу пяцi гадоѓ - бо ён добра ведаѓ маю iмпульсiѓнасць i ведаѓ, што праз некалькi гадоѓ мая апантанасць пройдзе i я больш не буду думаць пра вяселлi з Лайонелом Торном, як аб тым, каб кiнуцца з Лонданскага моста. Але я б не стаѓ чакаць".
  
  Яна пахiтала галавой. Яна не так ужо моцна адрознiвалася ад мiсiс Вульф. Будучы прыкладна таго ж росту i, як i яна, брунэткай. Толькi пасля таго, як я прысутнiчала ѓ Судзе прысяжных, я зразумела, што ѓсе жанчыны, да якiх чапляѓся Лайонел Торн i напампоѓваѓ iх наркотыкамi, мелi хаця б павярхоѓнае падабенства адзiн з адным. Шэсць гадоѓ пазбаѓленняѓ i беднасцi наклалi свой адбiтак на Джульету Торн, як накладваюць гэта на ѓсiх жанчын, якiм даводзiцца з усiх сiл зарабляць сабе на жыццё. Але я бачыѓ, што калi-то яна была даволi прыгожай дзяѓчынай.
  
  "Праз некалькi гадоѓ я зразумела, што гэта не так", - працягнула яна. "Мой дарагi бацька, дзякуй Богу, калi ён не змог адгаварыць мяне, то, па меншай меры, звязаѓ грошы i маёмасць так, каб Лайонел не мог да iх дакрануцца, бо гэта было за некалькi гадоѓ да прыняцця Закона аб уласнасцi замужнiх жанчын. Гэта - i тое, што ён назваѓ маёй 'няѓдзячнасцю' да яго маленькiм прыхамацяѓ i жаданням, якiя тычацца акцый жалезнай дарогi i ѓласнасцi ѓ трушчобах, - было тым, што хутка абудзiла звера ѓ маiм мужы. Гэта былi мае грошы, якiя я мог iнвеставаць, распараджацца i зберагаць па сваiм меркаваннi. Замест таго каб шукаць ѓласную прафесiю - ён служыѓ у лейб-гвардыi, калi мы пажанiлiся, але амаль адразу ж прадаѓ свой афiцэрскi чын, - ён пастаянна будаваѓ планы, як скарыстацца маiм маёмасцю, пасля таго як растрацiѓ сваё ѓласнае на даволi дурныя спекуляцыi, якiя заѓсёды правальвалiся, па яго словах, па чыёй-небудзь вiне i злым намеры.
  
  "За некалькi гадоѓ шлюбу я лепш пазнала мужчыну, за якога выйшла замуж. I з гадамi маё агiду i шкадаванне ператварылiся спачатку ѓ падазрэнне, а затым у страх. Я заставалася з iм, каб абараняць нашу дачку так доѓга, як магла, але калi я выявiла ѓ яго стале перапiску з рознымi лекарамi адносна спробаѓ прызнаць мяне вар'яткай - i Лайонела прызначылi апекуном маёмасцi, - я зразумела, што павiнна бегчы ".
  
  "Прызнаюся, у мяне не было шмат часу назiраць за вамi, мадам", - сарамлiва сказаѓ Джон, седзячы побач са мной на канапе. "I ѓсё ж той невялiкi досвед, якi ѓ мяне быѓ з вар'ятамi, прымушае мяне сумнявацца ѓ тым, што такое рашэнне можа быць прыведзена ѓ выкананне".
  
  "Зараз вы бачыце мяне, доктар," ѓсмiхнулася мiсiс Торн. "Калi б вы бачылi мяне ѓ гады, якiя рушылi адразу за смерцю майго дарагога бацьку, калi я пераходзiла ад спiрытуалiстаѓ да спиритуалисту ѓ пошуках кантакту з iм, прабачэння грахоѓ i рады, калi я праводзiла гадзiны i днi, замкнуѓшыся ѓ сваiм пакоi, робячы ляльку за лялькай, каб адцягнуцца ад думак пра разбурэнне, якое я зладзiла ѓ сваiм жыццi, - вы маглi б сказаць iнакш. Нават у гэтай краiне мужу досыць лёгка абвясцiць сваю жонку вар'яцкай, асаблiва калi яна верыць - як веру я, - што памерлыя працягваюць праяѓляць актыѓны цiкавасць да тых, каго яны любiлi пры жыццi.
  
  "I таму вы збеглi," сказаѓ Холмс. Ад злавеснага выгляду седовласой гандляркi з рынку, якая так пiльна глядзела на мяне ѓ Ковэнт-Гардэне, не засталося i следу - нядзiѓна, што ён утаропiѓся на мяне, а не на каго-то iншага, размаѓляючы з жанчынай, за якой хадзiѓ назiраць, як за магчымай кандыдаткай на ролю знiклай мiсiс Торн. Калi б ён быѓ дома ѓ той дзень, калi мiс Вiёла Торн прынесла ѓ яго пакой ляльку, зробленую яе мацi, менавiта ён, а не я, першым устанавiѓ б сувязь памiж Джульетай Торн i Кукольницей Куiн.
  
  Але, магчыма, не пачуѓшы некаторых чутак, якiя хадзiлi па Поселенческому хаце, аб гэтым Сяброѓскiм Джентльмене, ён бы повременил з пошукамi яе.
  
  Мiсiс Торн кiѓнула. "Сярод спиритуалистов я сустракала людзей, якiя дапамагалi мне, хоць яны паняцця не мелi, хто я такая. А пасля таго, як я пасялiѓся ѓ Уайтчепеле, я пазнаёмiѓся з некалькiмi маракамi, гатовымi вазiць лiсты за мяжу, адпраѓляць iх па пошце з Еѓропы, каб стварыць уражанне, што я пакiнуѓ краiну. Я не змог бы сачыць за маёнткамi праз газеты, калi б сапраѓды з'ехаѓ за мяжу. I было абсалютна неабходна паведамiць сямейнаму прадпрымальнiку - i майму дарагому дзiцяцi - што я не памёр. Як разумна з вашага боку было высачыць мяне, мiстэр Холмс, " дадала яна, погрозив дэтэктыву пальцам. " Лайонел быѓ хiтруном, i яму гэта нiколi не ѓдавалася.
  
  "Ваш муж i замежная палiцыя, з якой ён кантактаваѓ на працягу многiх гадоѓ, занадта шмат увагi надавалi краiне паходжання марак i занадта мала - краiне паходжання паперы", - з усмешкай адказаѓ Холмс. Папера i чарнiла вызначана былi брытанскага вытворчасцi. Больш таго, яны заѓсёды былi таннымi, нiчога такога, што выкарыстоѓвала б жанчына, якая вядзе вандроѓны лад жыцця звычайнай фешэнэбельны вандроѓнiцы з Кантынента, якой, на думку вашага мужа, вы з'яѓляецеся. Акрамя таго, такая жанчына не стала б адпраѓляць лiсты з такiх партоѓ, як Марсэль i Гамбург. Такiм чынам, з самага пачатку маю ѓвагу прыцягнуѓ Iст-Энд. Хоць прайшло некалькi тыдняѓ, перш чым ваша дачка змагла вярнуцца ѓ Норфолк, каб знайсцi адну з вашых лялек i паказаць мне - як я i прасiѓ яе з самага пачатку, - у пачатку майго расследавання яна згадала, што вы iх зрабiлi. Гэта - i ваш адмову выслаць вам грошы, па якiм вас можна было б высачыць, - адразу ж падказала мне спосаб, з дапамогай якога жанчына магла б хоць трохi зарабляць на жыццё, хаваючыся.
  
  " I ѓсё ж вы нiчога не сказалi пра гэта майму мужу?
  
  Холмс з хвiлiну памаѓчаѓ, гледзячы ѓ агонь. Мiсiс Торн прыехаѓ у Поселенческий дом, калi ѓжо пачалi апускацца першыя вечаровыя ценi, так што Джон i мiстэр Холмс як раз сканчалi свой сумесны вячэру - рыхтуючыся да даѓно абяцаным вечара размоѓ аб некаторых раннiх справах мiстэра Холмса, справаздачы аб якiх Джон спадзяваѓся напiсаць, - калi Сакавiка паказала мiсiс Холмс, што ѓ яе ёсць сын. Мы з Торном падымаемся па лесвiцы.
  
  " Калi б я быѓ такiм бездакорным аналiтыкам, якiм Ватсан любiць рабiць з мяне, - павольна прамовiѓ Холмс, - я мяркую, у мяне не было б прычын не iнфармаваць Лайонела Пракладзена аб ходзе маiх пошукаѓ. Можна сказаць швачкай на яе левым рукаве i шавец па яго пальцу, але адзначае, што злы персанаж пакiдае на чалавеку менш лёгка групоѓкi-магчыма, таму, што, як Мiлтан так блiскуча ачкоѓ у першых песень "Страчаны рай", зладзейства набывае разнастайнасць формаѓ, хоць i сам я знаходзiѓ, што дабро нясе, як шмат формаѓ у свеце".
  
  "I ѓсё ж нават такi маленькi вулiчны араб, як Джынджэр Робiнсан, - цiха сказаѓ я, - здагадаѓся, што яго намеры былi злымi, сам не ведаючы, як ён здагадаѓся".
  
  "Я павiнен палепшыць сваё знаёмства," прамармытаѓ Холмс, " з маладым мiстэрам Робiнсанам. Калi б я быѓ цалкам свядомым i аналiтычна думаючым чалавекам, якiм паѓстае мiстэр Шэрлак Холмс з апавяданняѓ, я б не дазволiѓ простаму прадузятасць паѓплываць на тое, як гэты чалавек адводзiѓ вочы, калi казаѓ аб сваёй жонцы, або на занадта гладкiя апiсання яе знiкнення, не заплямленую нi наймалымi сумневамi адносна яго матываѓ. Бо ваш муж, мiсiс Торн, вельмi добра ѓмее рабiць выгляд, што дзейнiчае з лепшых падахвочванняѓ.
  
  "Наколькi я ведаю, - сказала мiсiс Торн, "да майго жаль".
  
  "I ѓсё ж гэтыя рэчы, такiя як зуб ткача або правае плячо конюха, таксама з'яѓляюцца падказкамi, на якiя адрэагаваѓ мой розум. Вельмi хутка пасля таго, як я пачаѓ свае даследаваннi ѓ Iст-Эндзе, я ѓсвядомiѓ, што за мной назiраюць, калi я выходзiѓ з дома. У злачынным свеце Лондана ёсць шэраг злачынцаѓ, у якiх маглi быць прычыны для гэтага. Але калi мiстэр Торн прыйшоѓ у наступны раз, я заѓважыла румянец на яго шчоках i вуснах, якi застаѓся ад спiртавы жуйкi, там, дзе ён прикручивал запазычаныя вусы. Паколькi ён не згадаѓ пры мне аб выкарыстаннi маскiроѓкi, я здагадаѓся, што маiм пераследнiкам быѓ ён. Пасля гэтага я зрабiѓ усё, што мог, каб пазбавiць яго ад паху, але баюся, што ён таксама рабiѓ тое ж, што i я: шукаѓ цябе сярод людскога натоѓпу на гэтых няшчасных вулiцах. Ён зусiм ясна паказаѓ, што меѓ намер з вамi зрабiць, калi нарэшце знайшоѓ вас, мяркуючы - на жаль, зусiм дакладна, - што вашу смерць спiшуць на вяртанне Джэка Патрашыцеля або якога-небудзь iншага злачынцу ѓ гэтым родзе. Калi толькi яны не носяць асаблiва брыдкага характару або не суправаджаюцца якiмi-то сенсацыйнымi абставiнамi, мала хто марнуе шмат часу на расследаванне смерцяѓ беднякоѓ ".
  
  " У той жа вечар ён спынiѓ мяне на Коммершиал-роѓд, i калi б я не была папярэджана маёй дарагой мiсiс Н. - мiсiс Ватсан, то ёсць, - паспешлiва паправiлася яна, - я не ведаю, але я магла б пайсцi з iм выпiць. Таму што з-за гэтай велiзарнай барады i гэтых пунктаѓ я не пазнаѓ яго, i голас у яго быѓ нiзкi i хрыплаваты, а словы кароткiя. Ён ведаѓ, што ѓ яго мала часу. Нашай дачкi ѓ гэтым месяцы спаѓняецца дваццаць адзiн год, i ён, павiнна быць, здагадаѓся - бачачы, як яна выступала супраць яго сёння ѓ судзе, - што яго шанец кантраляваць якую-небудзь частку сямейных грошай знiкне, калi яна дасягне паѓналецця.
  
  "Важнасць маючага адбыцца дня нараджэння мiс Торн не выслiзнула ад мяне", - сказаѓ Холмс. "Што вы мелi намер рабiць, калi яна дасягне паѓналецця?"
  
  "Я мела намер памерцi", - зусiм спакойна сказала Джульета Торн. "О, не зусiм памерцi", - дадала яна, калi i я, i Джон вскрикнули ад жаху. "Я склаѓ сваё завяшчанне, пакiнуѓшы ѓсе Вiёлы цалкам i без прывязкi да яе бацьку. Я планаваѓ iнсцэнаваць "няшчасны выпадак' у Брусэлi або Гамбургу з некаторымi з маiх сяброѓ-маракоѓ, маючы дастатковыя доказы таго, што Джульеты Торн больш няма. Толькi так я магла быць упэѓненая ѓ вызваленнi сябе i майго беднага дзiцяцi ад нягоднiка, за якога выйшла замуж. Маё сэрца разрывалася ад усведамлення таго, што я нiколi больш не ѓбачу свайго дзiцяцi ... "
  
  Яе голас задрыжаѓ, i яна прымусiла сябе ѓсмiхнуцца. "Я бачыла яе сёння на судзе прысяжных", - сказала яна. "Я быѓ у зале суда - хiба яна не выглядала цудоѓнай, калi ѓстала i распавяла сваю ѓласную гiсторыю пра тое, што ён прычынiѓ мне зло, сведкам якога яна была, аб злоѓжываннях, якiя яна сама зведала ад яго рук? Ёсць дзяѓчынка, якая нiколi не даведаецца, што яе мацi па-дурному верыць у мужчынскую хлусня.
  
  Яна змоѓкла i прыцiснула рукi да вуснаѓ, яе цёмныя вочы напоѓнiлiся слязьмi. "Мая бедная Вiёла," прашаптала яна. " Праз што яна, павiнна быць, прайшла пасля таго, як я збег - думала, што я пакiну яе, проста каб выратавацца ад непрыемнасцяѓ. Цяпер, калi Лайонел там, дзе ён не можа да мяне дабрацца, я падам на развод, якi, я ѓпэѓнена, будзе задаволены, улiчваючы яго спробу забiць бедную мiсiс Уотсан ...
  
  Яна працягнула мне руку i сцiснула мае пальцы сваёй моцнай, загрубевшей ад працы хваткай. "Але я баюся, што нiколi больш не змагу паглядзець у твар сваёй дачкi".
  
  Пакуль мiсiс Торн казала, я ѓбачыѓ, як мiстэр Холмс павярнуѓ галаву, прыслухоѓваючыся да гукаѓ на вулiцы. Прыслухаѓшыся, я пачуѓ, як пад'ехала таксi, i нявестка Марты, Джэнi Тэрнер, адкрыла ѓваходныя дзверы. Iмгненне праз дзверы гасцiнай расчынiлiся, i на парозе з'явiлася высокая стройная чарнявая дзяѓчына, якую я мiмаходам бачыѓ ѓсяго адзiн раз на парозе. Торн нягучна ѓскрыкнула, але яе дачка ѓсяго толькi адным-двума крокамi перасекла пакой i заключыла мацi ѓ абдымкi.
  
  Калi дзве жанчыны моцна прыцiснулiся адзiн да аднаго, Джон пяшчотна абняѓ мяне за талiю i вывеѓ з пакоя.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  МIСТЭР ДЖЭЙМС ФИЛЛИМОР
  
  Дзе-то ѓ сховiшчах банка Cox & Co. на Чаринг-Крос ёсць пацёрты ѓ дарозе бляшаны паштовую скрыню з маiм iмем, Джон Х. Уотсан, доктар медыцыны, былы вайсковец iндыйскай армii, напiсаным на вечку. Ён забiты паперамi, амаль усе з якiх ѓяѓляюць сабой справаздачы аб справах, якiя iлюструюць цiкавыя праблемы, якiя мiстэру Шэрлаку Холмсу даводзiлася ѓ розны час вывучаць. Некаторыя, i не менш цiкавыя, апынулiся поѓнымi няѓдачамi, i як такiя наѓрад цi варта распавядаць, бо нiякiх канчатковых тлумачэнняѓ не рушыць услед. Праблема без рашэння можа зацiкавiць студэнта, але наѓрад цi можа не выклiкаць раздражнення ѓ звычайнага чытача. Сярод гэтых няскончаных гiсторый ёсць гiсторыя мiстэра Джэймса Филлимора, якi, вярнуѓшыся ѓ свой дом за парасонам, больш нiколi не зьяѓляѓся на гэтым свеце.
  
  - "Праблема моста Тор"
  
  
  
  
  аѓтар МЕЛ ГИЛДЕН
  
  
  
  
  
  Авантура забытага Парасонiка
  
  У "Праблеме моста Тор" доктар Ватсан згадвае некалькi выпадкаѓ, аб якiх "наѓрад цi варта распавядаць, паколькi канчатковага тлумачэння не прадбачыцца". Далей ён кажа, што "Сярод гэтых няскончаных гiсторый ёсць гiсторыя мiстэра Джэймса Филимора, якога, вярнуѓшыся ѓ свой дом за парасонам, нiхто больш не бачыѓ у гэтым свеце".
  
  Я, мiстэр Джэймс Филимор, усё яшчэ жыве ѓ гэтым свеце, бяру на сябе смеласць растлумачыць, што адбылося тым халоднай красавiцкай ранiцай, мяркуючы, што праѓдзiвыя падрабязнасцi справы павiнны быць захаваны. Факты менш загадкавыя i больш драматычныя, чым некаторыя фантастычныя здагадкi, вылучаныя ѓ найбольш сенсацыйных артыкулах штодзённай прэсы, - яны не маюць дачынення нi да чорнай магii, нi да выкраданняѓ марсiянамi мiстэра Уэлса, а толькi да чалавечай прагнасцi.
  
  Я пачынаю:
  
  Пяць гадоѓ таму я пазнаёмiѓся з маладой лэдзi, якая называла сябе Элiс Мэдысан. Гэта была салiдная жанчына з румянымi шчокамi i прыемным норавам. Яна мне адразу спадабалася, i, падобна, мае цёплыя пачуццi былi ѓзаемнымi. На працягу некалькiх месяцаѓ наша ѓзаемная павага i атрымлiваць асалоду ад грамадствам адзiн аднаго перараслi ѓ каханне. Яна здавалася не абцяжаранай асабiстымi сувязямi, а я нядрэнна зарабляѓ у якасцi вiцэ-прэзiдэнта Morehouse & Co., так што не было прычын, па якiх мы не павiнны былi планаваць ажанiцца.
  
  У пачатку нашага шлюбу Элiс ѓзяла за звычку заходзiць у мой офiс на Трогмортон-стрыт, каб мы маглi разам паабедаць у апоѓднi. Нам абодвум падабалася гэта забаѓка, i мы не бачылi ѓ iм нiчога дрэннага, таму працягвалi сустракацца, такiм чынам, раз цi два ѓ тыдзень. У той час не здавалася важным, што ѓ куце майго кабiнета стаiць вялiкi сейф. У сейфе захоѓвалiся грошы, а таксама акцыi, аблiгацыi, кантракты i iншыя важныя паперы, якiя маглi спатрэбiцца нашым iнвестарам, i наяѓнасць гэтых дакументаѓ пад рукой пазбавiла нас ад неабходнасцi зноѓ i зноѓ пасылаць кур'ера ѓ банк на працягу працоѓнага дня. Толькi мiстэр Морхаус i я ведалi камбiнацыю ад сейфа.
  
  Мая жыццё працякала без непрыемных здарэнняѓ, пакуль аднойчы вечарам, прыйшоѓшы дадому з працы, я не заспеѓ сваю дарагую жонку за сур'ёзнай гутаркай з невысокiм мужчынам з круглым чырвоным тварам з буйнымi рысамi, хоць i няголены, пад густымi, навiслымi брывамi. Ён быѓ апрануты так, як мог бы быць апрануты умерана паспяховы гандляр у адпачынку - у злёгку якi выйшаѓ з моды касцюм, трохi тесноватый пад пахамi i пацёрты на абшэѓках. Яго капялюш знавала лепшыя часы, i ѓ апошнi час нiкому не прыходзiла ѓ галаву чысцiць яго чаравiкi.
  
  Ён паглядзеѓ на мяне так, нiбы ацэньваѓ жывёла. "А лордство - сiмпатычны хлопец, цi не так?" заѓважыѓ ён абразлiвым тонам.
  
  Мая жонка нiчога не сказала, а толькi працягвала ѓ жаху глядзець на яго.
  
  "Не забывай", - сказаѓ гэты непрыемны мужчына i пагразiѓ ёй пальцам.
  
  "Што азначае гэта ѓварванне?" Я закрычаѓ. "Чаму вы прысталi да маёй жонцы?"
  
  Мужчына ѓхмыльнуѓся. "Сапраѓды, ваша жонка", - сказаѓ ён, прыпадымаючы капялюш перада мной, i нетаропка выйшаѓ, зачынiѓшы за сабой дзверы. Я адчынiѓ яе i назiраѓ, як ён важна iдзе па вулiцы мiма пары, якiя чакаюць таксi. Я зачынiѓ дзверы i павярнуѓся да жонкi, маючы намер разабрацца ѓ гэтай сiтуацыi. Але яна хадзiла перада мной ѓзад i наперад i самым жахлiвым чынам заламывала рукi. Вiдавочна, я не мог дапытваць яе, пакуль яна была ѓ такiм стане. Я папрасiѓ прынесцi вады, затым параiѓ ёй супакоiцца i сесцi. Пасля таго, як пакаёѓка прынесла збан з вадой i шклянку, Элiс зрабiла некалькi глыткоѓ, а затым, зарыдав, закрыла галаву рукамi.
  
  "Вядома, - сказаѓ я, - пакуль я тут, вам няма чаго баяцца гэтага чалавека".
  
  "Насупраць", - сказала яна. "Я баюся, што ён можа разбурыць нашы жыццi".
  
  "Нашы жыццi?" Я спытаѓ са здзiѓленнем. "Мы ѓ небяспецы? Я неадкладна выклiку палiцыю".
  
  Яна падняла галаву i промокнула хусткай счырванелыя вочы. "Баюся," сказала яна, - што палiцыя не зможа дапамагчы".
  
  "Мая дарагая, у тваiх словах няма сэнсу". На працягу многiх гадоѓ маiм адзiным кантактам з супрацоѓнiкамi палiцыi быѓ абмен кiѓкамi, калi мы выпадкова праходзiлi мiма на вулiцы. Я нiколi не меѓ патрэбу ѓ iх дапамогi, але заѓсёды меркаваѓ, што калi я папрашу аб ёй, яна будзе аказана.
  
  У адказ яна перарывiста ѓздыхнула.
  
  "Магчыма, вам лепш растлумачыць", - сказаѓ я.
  
  Яна кiѓнула. "Я павiнна пачаць," сказала яна, "з прызнання ѓ чым-то настолькi жудасным, што хавала гэта ад цябе, баючыся таго, што ты можаш зрабiць".
  
  "Я люблю цябе, мая дарагая", - сказаѓ я, зусiм збiты з панталыку яе папярэджаннем. "Ты не магла зрабiць нiчога настолькi жудаснага, каб я мог прычынiць табе якi-небудзь шкоду".
  
  "Я таксама люблю цябе, Джэймс," сказала яна. - I я прашу толькi, каб ты не думаѓ пра мяне занадта сурова.
  
  "Гатова!" Я закрычаѓ некалькi гучней, чым меѓ намер. "Толькi ѓ чым заключаецца ваша прызнанне?"
  
  " Я быѓ жанаты да таго, як мы сустрэлiся.
  
  Яе словы былi для мяне вялiкiм узрушэннем, але ѓсё ж не настолькi моцным, як я баяѓся. Пакуль я ѓсё яшчэ пераварваѓ яе iнфармацыю, яна працягнула. "I я баюся, што я ѓсё яшчэ жанаты".
  
  Яе другое прызнанне даказала, што я ѓсё яшчэ не пазбаѓлены здольнасцi здзiѓляцца. I мне было цяжка стрымаць абяцанне, якое я так нядаѓна даѓ. Цяжкiя думкi запоѓнiлi мой мозг. "Працягвай", - гэта было ѓсё, што я дазволiѓ сабе сказаць.
  
  Менавiта тады Элiс распавяла гiсторыю, якой я б не паверыѓ, калi б не ведаѓ яе так добра i не бачыѓ шчырасцi на яе твары. Так атрымалася, што маё давер да яе не было марным, таму што наступныя падзеi даказалi яе правату.
  
  Яна была (як яна патлумачыла) крыху старэй дзiця, калi сустрэла i якiм-то чынам закахалася ѓ непрыемнага чалавека, з якiм я толькi што пазнаёмiлася, нейкага мiстэра Харвi Мейнард. Неѓзабаве яна i мiстэр Мейнард пажанiлiся.
  
  "Спачатку ён быѓ добрым, але не прайшло i некалькiх дзён, як Харвi паказаѓ сябе чалавекам з самай благой рэпутацыяй i схiльным да гвалту", - працягвала мая Элiс. "Ён бiѓ мяне толькi калi выпiваѓ, але пiѓ ён пастаянна. Неѓзабаве стала вiдавочна, што яго любоѓ да мяне была такiм жа несумнеѓным следствам яго алкагалiзму, як i яго энтузiязм бiць мяне рукой. Я б нават развялася з iм, калi б магла, таму што ганьба разводу быѓ не мацней пакут, якiя я перанесла, будучы замужам за гэтым нягоднiкам. Калi я паехала наведаць сваю сястру ѓ Кент, ён прыехаѓ i пацягнуѓ мяне назад у Лондан.
  
  Затым аднойчы ранiцай я прачнуѓся i выявiѓ, што ён не вярнуѓся з гулянкi, якiм аддаваѓся па начах. Я не магу сказаць, што быѓ незадаволены такiм паваротам падзей, але прызнаюся, што адчуваѓ пэѓнае нездаровае цiкаѓнасць да таго, што з iм здарылася. Толькi праз некалькi тыдняѓ я даведаѓся, што яго арыштавалi за самае жорсткае рабаванне i ѓ канчатковым вынiку адправiлi ѓ Дартмурскую турму. Некалькi гадоѓ праз мне паведамiлi, што ён загiнуѓ, пераходзячы верасовыя пусткi пры спробе ѓцёкаѓ. Здавалася, велiзарная цяжар звалiлася з маiх плячэй. Неѓзабаве пасля гэтага я сустрэѓ цябе, мая дарагая, i падумаѓ, што маё жыццё змянiлася назаѓжды.
  
  "Тады хто ж быѓ гэты раздражняльны маленькi чалавечак?" Спытала я, збiтая з панталыку. "Спадзяюся, ты таксама не выйшла за яго замуж?"
  
  "Не, дарагi", - цярплiва адказала яна. "Я гэтага не рабiла. Гэта быѓ Харвi Мэй Нард".
  
  "Але ты сказаѓ-"
  
  " Што ён мёртвы? Сапраѓды, я так думаѓ шмат гадоѓ. Затым, незадоѓга да таго, як ты сёння вярнулася дадому з працы, Харвi з'явiѓся ѓ нас на парозе. Ён з самаздаволеным фанабэрыстасцю хвалiѓся, што ѓ час ѓцёкаѓ з турмы выпадкова сустрэѓ на верасовых пусткi чалавека, прымусiѓ яго памяняцца адзеннем, а затым забiѓ. Да таго часу, калi цела было знойдзена, яго ѓжо нельга было апазнаць належным чынам. Адзенне, здавалася, гаварыла сама за сябе ".
  
  Я не магу ѓ дастатковай меры апiсаць свае пачуццi жалю да жонкi i агiды да мiстэру Харвi Мейнарду. Я паляпаѓ Элiс па руцэ i прапанаваѓ ёй зрабiць яшчэ глыток вады. Калi гэтая дапамога была на дадзены момант завершана, я папрасiѓ яе працягнуць свой аповяд. "Вядома, павiнна быць што-то яшчэ", - сказаѓ я.
  
  "Не," з цяжкасцю вымавiла яна. " Больш няма. Яна адвяла ад мяне погляд i здрыганулася.
  
  "Але чаго ён хацеѓ?"
  
  " Толькi для таго, каб трохi пазлараднiчаць з нагоды яго ѓцёкаѓ.
  
  " Вядома, я павiнен патэлефанаваць у палiцыю.
  
  Элiс ѓздыхнула. "Харвi Мейнард - вельмi дрэнны чалавек, - сказала яна, - але, на жаль, ён не дурны. Палiцыя, напэѓна, не знойдзе яго да таго, як ён сядзе на карабель, якi накiроѓваецца ѓ Паѓднёвую Амерыку".
  
  
  
  
  
  Дзень цi два я разважаѓ над тым фактам, што Элiс была, калi не па-iншаму, двоеженкой ѓ вачах закона. Тым не менш, гэта здавалася дробяззю па параѓнаннi з злачынствамi, дасканалымi мiстэрам Харвi Мейнардом. Што яшчэ больш важна, я не мог перастаць любiць Элiс толькi з-за неасцярожных учынкаѓ, якiя яна здзейснiла ѓ маладосцi. Цяпер Харвi Мейнард быѓ на шляху ѓ Паѓднёвую Амерыку, дзе, хутчэй за ѓсё, i застанецца; калi б ён вярнуѓся ѓ Англiю, то рызыкаваѓ быць пазнанымi палiцыяй. Не, ён больш нiколi не патрывожыць маю любiмую Элiс цi мяне. Сыход Мейнард, здавалася, паклаѓ канец iнцыдэнту. Чаго я не ведаѓ у той час, так гэта таго, што мiстэр Мейнард на самай справе не ездзiѓ у Паѓднёвую Амерыку, а замест гэтага вымусiѓ маю жонку здзейснiць учынак, якi быѓ гэтак жа агiдны яе характары, як i майму.
  
  Неѓзабаве пасля з'яѓлення Харвi Мейнард Элiс прыйшла да мяне ѓ госцi на ленч. Я не надаѓ гэтаму значэння, калi яна прыйшла некалькi раней, чым звычайна, i заняла сваё звычайнае месца ѓ скураным крэсле з высокай спiнкай насупраць майго стала. Мы крыху пагаварылi, а затым я заняѓся сваiмi справамi. Здавалася, ёй прыносiла задавальненне назiраць за маёй працай, i я прызнаю, што мне давала пэѓнае задавальненне назiраць, як яна назiрае за мной.
  
  "Прабачце мяне, мая дарагая", - сказала я, устаючы. "Я павiнна атрымаць подпiс мiстэра Морхауса на гэтых паперах".
  
  Яна кiѓнула i дазволiла мне працягваць.
  
  Я выйшаѓ з пакоя i адсутнiчаѓ ѓсяго некалькi хвiлiн. Калi я вярнуѓся, усё яшчэ Элiс сядзела, але чытала кнiгу, якую цяпер прыбрала назад у сумачку, i цёпла ѓсмiхнулася мне.
  
  "На гэтым ранiшняя праца завершана", - паведамiѓ я ёй. "Не павячэраць нам?"
  
  "Вядома, так i зробiм," сказала яна i ѓстала.
  
  Я зачынiѓ сейф, пакруцiѓ дыск i прапанаваѓ Элiс руку.
  
  Як звычайна, мы адправiлiся ѓ "Луiджы", невялiкi рэстаран на Брод-стрыт, якi мы абодва ведалi i любiлi. Ялавiчына была незвычайна смачнай, хоць птушка, магчыма, была трохi недожарена. Падчас вячэры Элiс паспрабавала расказаць мне вясёлую гiсторыю аб нашай пакаёѓкi Мэры Эн, у якой была звычка несвядома выконваць маленькiя танцавальныя па падчас працы. Але гiсторыя павалiлася сама па сабе, калi Элiс, здавалася, адцягнула сябе iншай думкай.
  
  "У чым справа, мая дарагая?" Спытаѓ я. Мы не казалi аб Харвi Мейнарде некалькi дзён, але эпiзод ня быѓ забыты.
  
  "Нiчога", - сказала Элiс, пакiваѓшы галавой. Яна рассеяна, як быццам што-то яшчэ было ѓ яе на розуме, жавала ялавiчыну.
  
  У той вечар я зноѓ застаѓ сваю жонку ѓ слязах. Няѓжо нейкая новая катастрофа спасцiгла маю бедную Элiс?
  
  "Я павiнна зрабiць жудаснае прызнанне", - сказала яна, калi я кiнулася да яе.
  
  "Што?" Я спытаѓ са здзiѓленнем. "Яшчэ адно?"
  
  Як святло на вадзе, ѓсмешка з'явiлася i згасла на яе твары.
  
  
  
  " Я не сказаѓ вам сапраѓднай прычыны вiзiту Харвi Мейнард.
  
  "Так?" Асцярожна заѓважыѓ я.
  
  "Ён запатрабаваѓ, каб я дала яму тысячу фунтаѓ, або ён разбурыць нашы жыцця, паведамiѓшы ѓ палiцыю i штодзённыя газеты, што я двоеженец".
  
  " Значыць, ён не з'ехаѓ у Паѓднёвую Амерыку?
  
  Яна пахiтала галавой. " Ва ѓсякiм выпадку, пакуль няма.
  
  Маё здзiѓленне было узрушаючым. "Ты прымусiѓ мяне паверыць, што ён прыйшоѓ сюды толькi пазлараднiчаць," сказала я, iмкнучыся не гучаць обвиняюще, але ѓ мяне гэта не атрымалася.
  
  " Маiм самым запаветным жаданнем было не ѓблытваць вас у гэтыя справы.
  
  " Ты так дрэнна думаеш пра мяне, што я гатовая на ѓсе, акрамя як дапамагаць табе, наколькi гэта ѓ маiх сiлах?
  
  " Скажы лепш, што я пра цябе вельмi высокай думкi. Што чым менш ты ведаеш i чым менш быѓ уцягнуты, тым больш верагоднасць, што ты выйдзеш цэлым.
  
  Яе словы глыбока кранулi мяне. "Але тысяча фунтаѓ". Я плакаѓ. "Як вы маглi спадзявацца сабраць такую суму?"
  
  "Я спрабавала закласцi свае каштоѓнасцi", - патлумачыла яна. "Але як бы я нi таргавалася, я не змагла атрымаць дастаткова наѓзамен".
  
  "I што?" Я прапанаваѓ, падштурхоѓваючы яе, не ѓ сiлах стрымаць цiкаѓнасць, прокрадывающееся у мой голас.
  
  "Я ѓбачыѓ, што для мяне зачыненыя ѓсе шляхi, акрамя аднаго. I маё адзiнае рашэнне не было iдэальным. Здавалася, што ѓ мяне быѓ выбар: выкрыць цябе як пешку ѓ руках жанчыны-дваяжэнцы цi як чалавека, ограбившего сваю кампанiю на тысячу фунтаѓ. Сёння днём, вярнуѓшыся дадому пасля нашага ленч, я аддаѓ грошы, якiя ѓзяѓ з вашага сейфа, Харвi Мейнарду ѓ абмен на яго маѓчанне.
  
  Я без працы зразумеѓ яе цяжкае становiшча, але заставаѓся адзiн пытанне. "Наколькi мне вядома, - сказаѓ я, - код ад сейфа вядомы толькi мiстэру Морхаусу i мне".
  
  "Цалкам дакладна", - прызнала яна. "I такiм чынам ты становiшся галоѓным падазраваным у рабаваннi". Яна зноѓ закрыла твар рукамi.
  
  "Але як вы даведалiся камбiнацыю?" Я спытаѓ, настойваючы.
  
  Амаль з шчырасцю мужчыны яна паглядзела мне прама ѓ вочы. "Мне не патрэбна была камбiнацыя", - сказала яна роѓным, абыякавым голасам. " Я проста ѓзяѓ грошы з адкрытага сейфа, калi вы хадзiлi за подпiсам мiстэра Морхауса на гэтых паперах.
  
  Я кiѓнуѓ. Яе тлумачэнне мела сэнс. Калi яна зноѓ заплакала, я адзначыѓ, што на наступны дзень, калi выявiцца нястача, як ужо паказала Элiс, я, безумоѓна, буду першым чалавекам, якi трапiць пад падазрэнне.
  
  Я доѓга сядзеѓ моѓчкi, прыслухоѓваючыся да яе плачу i хвiлiну машын, якiя праязджалi па вулiцы звонку. Мэры Эн выдавала цiхiя постукивающие i цягнучы гукi, калi танцавала вакол стала, рыхтуючы яго да вячэры. Гнеѓ рос у маёй грудзей, i ѓвесь ён быѓ скiраваны на мiстэра Харвi Мейнард, пагарджанага першага мужа маёй мiлай Элiс. Я хацеѓ запэѓнiць яе, што ѓдваiх мы знойдзем рашэнне нашых праблем, але ѓ мяне не было нi найменшага падання, як паступiць далей.
  
  " Што ты сказала, дарагая? - Спытала я.
  
  Элiс шмыгнула носам. "Я сказала, што разумею, што здзейснiла шмат памылак у сваiм жыццi. Магчыма, гэта рабаванне было яшчэ адной. Я, вядома, не думала аб наступствах, аб тым, як гэтая крадзеж можа разбурыць нашы жыцця. Толькi адна думка пранеслася ѓ маiм мозгу, што я павiнен нейкiм чынам здабыць грошы. Цяпер я гатовы прызнацца ѓ сваiх злачынствах палiцыi i з радасцю адправiцца ѓ турму за двоеженство i рабаванне, рады пазбавiцца ад гэтага жудаснага чалавека. Я шкадую толькi аб тым, як гэта фiяска паѓплывае на вашу рэпутацыю. Мяне не хвалюе мая ѓласная, што таксама добра. Вядома, калi палiцыя даведаецца, што я здзейснiѓ гэтыя злачынствы, i што вы не маюць дачынення нi да аднаго з iх, вы не будзеце занадта моцна пакутаваць. Я ѓсё яшчэ люблю цябе, мая дарагая, i калi мяне выпусцяць з турмы, я паспрабую як-небудзь загладзiць перад табой гэтыя пакуты".
  
  "Магчыма, яшчэ не занадта позна вярнуць грошы", - выказаѓ здагадку я. "Вы не ведаеце, дзе можна знайсцi мiстэра Харвi Мейнард?"
  
  Яна стомлена пахiтала галавой.
  
  Мне прыйшла ѓ галаву iдэя. Гэта запатрабавала б пэѓнай тонкай тэатральнасцi з майго боку, але гэта магло б выратаваць нас абодвух. .
  
  "Няма нiякiх прычын," сказаѓ я, - каб хто-небудзь з нас пацярпеѓ з-за дзеянняѓ Харвi Мейнард". Я ѓзяѓ яе маленькiя ручкi ѓ свае. "Ты будзеш давяраць мне, мая дарагая?" - Спытаѓ я.
  
  "Цаной майго жыцця", - сказала яна.
  
  "Я спадзяюся, што да гэтага наша прыгода не дойдзе", - сказаѓ я. "Цяпер ты павiнна хутка сабраць рэчы i з'ехаць да сваёй сястры ѓ Кент".
  
  "Але-"
  
  " А цяпер хутка. Я паклапачуся пра ѓсё заѓтра ранiцай.
  
  " Вельмi добра, дарагая. Я пакiдаю ѓсё гэта на тваё меркаванне.
  
  Пакуль яна збiрала рэчы, я праверыѓ расклад цягнiкоѓ. Менш чым праз гадзiну я пасадзiѓ яе ѓ экiпаж, i яна была на шляху да Кенсингтонскому вакзала.
  
  Я ведаѓ, што выклiку падазрэннi ѓ сваёй датычнасцi да рабаѓнiцтва не толькi з-за таго, што ведаю камбiнацыю сейфа, але i таму, што на наступную ранiцу не з'яѓлюся ѓ сваiм офiсе. Я не сумняваѓся, што палiцыя будзе шукаць мяне дома. Я хутка падрыхтаваѓся да iх прыезду.
  
  
  
  
  
  На наступную ранiцу я ѓстаѓ рана. Да iх вялiкага здзiѓлення i радасцi, я адпусцiѓ Кухарку i Мэры Эн на ѓвесь дзень. Яны не задавалi мне пытанняѓ, але праз некалькi секунд яны сышлi. Я надзеѓ кепку i дрэнна сядзiць халат маляра, якiя знайшоѓ у хляве разам з галлоном-iншым белай фарбы, узлез па прыстаѓной лесвiцы да сцяны дома i пачаѓ наносiць фарбу на вонкавую сцяну. Кепка прыйшлася мне якраз, але халат лунаѓ вакол мяне, як палатка. Нанясенне фарбы на знешнюю сцяну майго дома было дастаткова прыемнай працай, i я мог бы атрымлiваць асалоду ад ёю, калi б не ведаѓ, што мяне чакае наперадзе.
  
  Мiстэр Морхаус хутка адкрые офiс, i клеркi, правяраючыя змесцiва сейфа, паведамяць аб нястачы. Пачнуцца паспешныя абмеркавання, спачатку недаверлiвыя, а затым раз'юшаныя. Маё адсутнасць будзе заѓважана. Палiцыя прыедзе да мяне дадому, магчыма, у суправаджэннi мiстэра Морхауса. Толькi тады я буду дакладна ведаць, спрацаваѓ мой план.
  
  Доѓга чакаць мне не давялося. Перад маiм домам спынiѓся экiпаж, за якiм вынiкала запрэжка, запрэжаная чацвёркай коннiкаѓ. Хударлявы, падобны на тхара мужчына выскачыѓ з экiпажа, i па яго ѓказаннi група афiцэраѓ выйшла з машыны i рассяродзiлася, атачыѓшы дом. Я перастаѓ маляваць, назiраючы за ѓсёй гэтай дзейнасцю з вялiкай цiкавасцю. Маё сэрца бiлася ѓ грудзях, як барабан, а кроѓ бурлiла па ѓсiм целе.
  
  Чалавек, якi кiраваѓ дзейнасцю палiцыi, збiраѓся пастукаць у парадную дзверы майго дома, калi яго паклiкаѓ высокi стройны мужчына, якi хуткiм крокам наблiзiѓся да яго. Пристальность яго погляду не была падобная нi на што, што я бачыѓ да або пасля. Гэта быѓ, вядома, мiстэр Шэрлак Холмс. У мяне не было магчымасцi сустрэцца з iм, але адзiн з маiх клiентаѓ паказаѓ мне на яго на вулiцы. Палiцэйскi i мiстэр Холмс аб чым-то перагаварылi, а затым палiцэйскi пастукаѓ у дзверы малатком, каб паведамiць аб сваiм прысутнасцi.
  
  Я залез у акно другога паверха, паспешлiва скiнуѓ халат маляра i паклаѓ яго разам з фуражкай працоѓнага ѓ куфар. Я адарваѓ вусы, якiя раней прыляпiѓ спiртавы гумкай, i ѓваткнуѓ iх у вечка куфра. На мне быѓ мой звычайны касцюм пад касцюмам мастака, так што мне спатрэбiлася ѓсяго толькi iмгненне, каб спусцiцца ѓнiз i паглядзець, хто пастукаѓ.
  
  "Мiстэр Джэймс Филимор?" гучна спытаѓ палiцэйскi.
  
  Я прызнаѓ, што я быѓ такiм чалавекам.
  
  " Я iнспектар Лестрейд з Скотланд-Ярда. Я вымушаны папрасiць вас прайсцi са мной, сэр.
  
  " Чаму? У чым справа?
  
  - У "Морхаус Энд Ко" адбылося рабаванне, сэр, i вы знаходзiцеся пад падазрэннем.
  
  "Недарэчна".
  
  " Гэта яшчэ трэба высветлiць, сэр. Мы хацелi б задаць вам некалькi пытанняѓ.
  
  "Тады пытай," сказаѓ я, дазволiѓшы праведнаму раздражненне прагучаць у маiм голасе.
  
  " Унiз, у Ярд, калi не пярэчыце, сэр.
  
  Дзеля прыстойнасцi я побушевал яшчэ хвiлiну цi дзве, затым дастаѓ сваё палiто з шафы ѓ пярэднiм пакоi. Падчас папярэдняй сцэны мiстэр Холмс адышоѓ у бок i старанна агледзеѓ сцены i падлогу пярэднiм пакоi - я не мог сабе ѓявiць, навошта.
  
  "Калi вы скончылi, мiстэр Холмс," сказаѓ Лестрейд з ноткай сарказму ѓ голасе.
  
  "Цалкам," сказаѓ мiстэр Холмс i далучыѓся да нас у дзвярах.
  
  Я дазволiѓ вывесцi сябе вонкi, i калi мы выйшлi на вулiцу, я крытычна зiрнуѓ на неба. "Я падазраю дождж", - сказаѓ я. " Можа быць, вы будзеце так ласкавы i дазволiце мне вярнуцца за сваiм парасонам?
  
  "Дом акружаны", - сказаѓ Лестрейд. "Збегчы праз акно або чорны ход немагчыма".
  
  "Скрупулёзнасць Скотленд-Ярда добра вядомая", - сказаѓ я. "Я ѓсяго на хвiлiнку. Магу я iсцi?"
  
  Лестрейд хмыкнуѓ у знак згоды.
  
  Стараючыся не паказваць якi ахапiѓ мяне хвалявання, я прошествовала назад у дом, уяѓляючы сабой ѓвасабленне абражанага дабрачыннасцi. Калi дзверы за мной зачынiлася, я ѓзбег па лесвiцы ѓ пакой, дзе пакiнуѓ сваю вопратку мастака i iншыя прыналежнасцi. Я надзеѓ падобны на палатку халат i кепку, старанна прыляпiѓ вусы i вылез у акно, дзе зноѓ ѓзяѓся за маляванне. Праз некалькi хвiлiн я пачуѓ шум на вулiцы. Палiцыянты мiтусiлiся вакол дома, нiбы гэта быѓ потревоженный мурашнiк. Пачулася шмат пытальных выкрыкаѓ, за якiмi рушылi ѓслед адмоѓныя адказы.
  
  
  
  Мiма прабег палiцэйскi i паглядзеѓ на мяне. "Вы не бачылi мiстэра Филимора?" ён паклiкаѓ.
  
  "Га?" Спытаѓ я. "Хлопец, якi 'жыве' тут, у гэтым доме?"
  
  "Так, так," нецярплiва сказаѓ палiцэйскi.
  
  " Значыць, вярнуѓся ѓ "iс "уаз, цi не так? Я адказаѓ так, як быццам месцазнаходжанне мiстэра Филимора мяне не тычылася. "Навошта ён табе, Теен? 'ты не зрабiѓ гэтага, цi не так? Гэты хлопец усё яшчэ павiнен мне грошы!"
  
  "Не звяртайце ѓвагi", - сказаѓ палiцэйскi i пабег далей. Iмгненне праз палiцэйскiя выцяклi з хаты, як чорная вада, i неѓзабаве ѓсё сцiхла. Палiцыянты, iх экiпаж i суправаджаючыя з'ехалi шукаць мяне паѓсюль, без сумневу, мяркуючы, што я нейкiм чынам выслiзнуѓ з iх прафесiйных рук. I вось мне здалося, што мяне "... нiколi больш не бачылi ѓ гэтым свеце".
  
  Я быѓ па-за сябе ад радасцi, думаючы, што мая спроба падмануць палiцыю ѓвянчалася поспехам. Цяпер мне заставалася толькi далучыцца да сваёй жонцы ѓ Кенте. Хоць у мяне не было нiякiх далейшых планаѓ, я быѓ упэѓнены, што прадставiцца магчымасць забяспечыць нашу бяспеку. Магчыма, калi-небудзь я нават змагу вярнуць тысячу фунтаѓ, якiя мы з Элiс цяпер запазычылi Morehouse & Co. Я ѓжо збiраѓся залезцi назад у акно, калi хто-то паклiкаѓ мяне знiзу. "Прабачце, шаноѓны".
  
  Я паглядзеѓ унiз i быѓ здзiѓлены, убачыѓшы мiстэра Шэрлака Холмса, якi глядзеѓ на мяне знiзу ѓверх i жэстыкуляваѓ сваёй кiем!
  
  "Так, губернатар?"
  
  "Я хацеѓ бы пагаварыць з вамi", - працягваѓ мiстэр Холмс. "Магчыма, вы будзеце так ласкавы спусцiцца сюды на хвiлiнку".
  
  Я не мог уявiць, чаго ён мог ад мяне хацець, але я зрабiѓ тое, што зрабiѓ бы любы гандляр у маiм становiшчы. Я спусцiѓся i далучыѓся да яго на зямлi.
  
  "Вам удалося збiць з панталыку палiцыю," цiха сказаѓ ён, " але мяне не так-то лёгка абдурыць.
  
  "Тады ѓ чым жа справа, губернатар?" Спытаѓ я, не адчуваючы сябе такiм ужо упэѓненым. Я быѓ шмат чуѓ аб талентах мiстэра Холмса - ды i хто ѓ Лондане не чуѓ? - але працягваѓ сваё ѓяѓленне, таму што не мог прыдумаць, чым яшчэ заняцца.
  
  "Поѓна, поѓна, мiстэр Филимор," жартаѓлiва сказаѓ мiстэр Холмс. " Мастак без плям фарбы на чаравiках - гэта сапраѓды дзiва. Вы згодныя?
  
  Узрушаны, я апусцiѓ погляд на свае чыстыя чаравiкi, толькi што вычищенные гэтым ранiцай. Баюся, я глядзеѓ на мiстэра Холмса даволi тупа. Мяне сапраѓды злавiлi. Я думаѓ, што ѓсё, што засталося, - гэта арышт i iншыя юрыдычныя фармальнасцi.
  
  "Справы ѓ вас пойдуць лепш, калi вы вернеце грошы", - сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Без пытанняѓ", - адказаѓ я. "Але ѓ мяне яго няма".
  
  "Значыць, ты ведаеш, дзе гэта", - абвiнавацiѓ ён.
  
  Я не сумняваѓся, што яна была ѓ Харвi Мейнард. "Толькi ѓ самым цьмяным сэнсе," прызнаѓ я.
  
  " Зразумела. Мiстэр Холмс доѓга вывучаѓ мяне, без сумневу, аналiзуючы ѓсё, што мог разглядзець у маiм целе, у пошуках падказак. Раптам ён рэзка засмяяѓся. " Пакiнь сваю маскiроѓку вунь там, у кустах, " сказаѓ ён, - i пойдзем са мной у мае пакоя. Я не веру, што палiцыя патурбаваѓ нас. Яны шукаюць цябе на чыгуначных станцыях i ѓ доках ".
  
  Я не супрацiѓлялася, калi ён моцна схапiѓ мяне за руку i павёѓ у бок Бэйкер-стрыт. Я не змагла б збегчы, нават калi б захацела.
  
  
  
  
  
  Мы з мiстэрам Холмсам не абмяркоѓвалi тэму, якая тады займала нашы розумы больш за ѓсё. Я, таму што хацеѓ прывесцi ѓ парадак свае думкi, а вулiца не здавалася мне прыдатным месцам для любых тлумачэнняѓ, якiя я мог бы прапанаваць. Ён ... ну, я ѓпэѓнены, што ѓ мiстэра Холмса былi на тое свае прычыны. Мне сказалi, што ён заѓсёды так рабiѓ. У любым выпадку, я маѓчаѓ, пакуль мiстэр Холмс каментаваѓ перспектывы надвор'я i розныя музычныя прадстаѓлення, якiя давалiся ѓ многiх лонданскiх тэатрах. Толькi пасля таго, як мы дабралiся да яго пакояѓ i ён пасадзiѓ мяне ѓ крэсла з кубкам гарбаты, я сказала: "Прызнаюся, мне вельмi цiкава, як вы апынулiся сёння ранiцай мiма майго дома".
  
  "Няма нiчога прасцей растлумачыць", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Мяне наняла кампанiя "Морхаус i Ко". - Наколькi я разумею, вашыя працадаѓцы, - каб вярнуць грошы, якiя, па iх думку, вы скралi".
  
  "I ѓсё ж," сказаѓ я, - нават пасля таго, як вы здагадалiся, што гэта я фарбаваѓ дом, вы ѓсё роѓна не перадалi мяне палiцыi". Шчыра кажучы, я быѓ уражаны.
  
  "Я нiколi не мяркую", - перасцярог мяне, мiстэр Холмс. Ён усмiхнуѓся. "I павiнен сказаць, што я быѓ цалкам зачараваны вашай просты хiтрасцю".
  
  Я сам лiчыѓ гэтую выкрут вельмi дасцiпнай, але не бачыѓ нiякай карысцi ѓ тым, каб спрачацца пра гэта з мiстэрам Холмсам.
  
  
  
  " Акрамя таго, - працягнуѓ мiстэр Холмс, " заѓсёды ёсць час, каб выклiкаць палiцыю. Сёння ранiцай маёй галоѓнай клопатам было вярнуць грошы.
  
  "Я не-" пачаѓ я.
  
  Мiстэр Холмс перапынiѓ мяне, падняѓшы руку. "Вы маеце толькi цьмянае ѓяѓленне, дзе гэта знаходзiцца. Так вы сказалi. I гэта праѓда, што чалавек вашага становiшча ѓ такой кампанii, як Morehouse & Co., не часта бывае злачынцам. Я падазраю, што вас вымусiлi нейкiя надзвычайныя абставiны абкрасцi свайго працадаѓцы. Я прывёѓ вас сюды, таму што мне цiкава пачуць падрабязнасцi вашай гiсторыi.
  
  "Тады вельмi добра", - сказаѓ я. I калi сонца наблiзiлася да поѓдня i па кватэры мiстэра Холмса на Бэйкер-стрыт папаѓзлi ценi, я распавёѓ яму гiсторыю мiстэра Харвi Мейнард так, як пачуѓ яе ад Элiс, нiчога не ѓтойваючы. Калi мiстэр Холмс збiраѓся хоць крыху давяраць мне, то я павiнен давяраць яму ѓ адказ.
  
  Мiстэр Холмс слухаѓ, пыхкаючы люлькай, час ад часу задаючы пытанне, каб растлумачыць сiтуацыю. Часта я не бачыѓ прычын для яго пытання, але заѓсёды рабiѓ усё магчымае, каб адказаць на яго. Магчыма, яму ѓдалося б знайсцi грошы, скрадзеныя Элiс, або нават самога мiстэра Харвi Мейнард.
  
  Калi я скончыѓ, мiстэр Холмс яшчэ некалькi хвiлiн попыхтел, вiдавочна, пагрузiѓшыся ѓ адну з сваiх знакамiтых задуменных паѓзаѓ. Нарэшце ён загаварыѓ. "Ваша жонка - ахвяра горшага гатунку дробнага махляра", - заѓважыѓ ён. " I ваша адзiнае злачынства, мiстэр Филлимор, заключаецца ѓ тым, што вы не дазволiлi палiцыi выпрабаваць няёмкасць з-за арышту невiнаватага чалавека.
  
  Я быѓ па-за сябе ад радасцi, пачуѓшы словы мiстэра Холмса. "Значыць, вы не будзеце пярэчыць супраць прыцягнення да адказнасцi гэтага дробнага махляра, мiстэра Харвi Мейнард?" - Спытаѓ я.
  
  " Абсалютна нiякiх. I я мяркую, мы таксама можам разлiчваць вярнуць грошы, або, ва ѓсякiм выпадку, значную iх частку. Фактычна, я ѓжо пачаѓ сваё расследаванне ѓ гэтым кiрунку.
  
  " Ты ѓважлiва вывучаѓ мой пад'езд? - Выказаѓ здагадку я.
  
  " Вельмi добра, мiстэр Филимор. Я мяркую, што вы такi ж здольны вучань, як i сам Уотсан!
  
  Я не ведаѓ, радавацца мне параѓнаннi з доктарам Ватсана або оскорбляться тонам мiстэра Холмса.
  
  Пакуль я ѓсё яшчэ ламаѓ над гэтым галаву, мiстэр Холмс дастаѓ з кiшэнi насоѓку i разгарнуѓ яго перада мной на маленькiм столiку. "Вось," сказаѓ ён, запрашаючы мяне разгледзець хустку больш уважлiва, " што вы пра гэта думаеце?"
  
  У цэнтры тканiны было нейкае маленькае жоѓтае зярнятка. Я ѓважлiва паглядзела на яго, затаiѓшы дыханне, каб не патрывожыць яго. "Што гэта?" Я спытала.
  
  "Гэта, - сказаѓ ён, - усяго толькi крупiнка пiлавiння. Калi вы асцярожна вдохнете iх водар, то, без сумневу, адчуеце, як i я, затхлы пах пойла".
  
  Я не адчуѓ нiякага паху, ужо дакладна не таннага пiва, але, несумненна, мiстэр Холмс меѓ рацыю. "Хм", - вось i ѓсё, што я сказаѓ.
  
  "Паколькi я б не адважыѓся паверыць, што вы цi хто-небудзь яшчэ ѓ вашым доме мае звычку наведваць нiзкапробныя публiчныя дамы, я магу з упэѓненасцю выказаць здагадку, што гэты кавалачак пiлавiння пакiнуѓ наш сябар, мiстэр Харвi Мейнард".
  
  "Магчыма", - сказаѓ я асьцярожна. "Але ѓ горадзе павiнны быць сотнi, нават тысячы падобных устаноѓ".
  
  "Цалкам дакладна", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Аднак я веру, што мы можам аддзялiць збожжа ад пустазелля". З зручнай палiцы ён дастаѓ Новую буйнамаштабную артылерыйскую карту Лондана i прыгарадаѓ Г. У. Бэкана. Мiстэр Холмс адкрыѓ кнiгу, i я ѓбачыѓ, што амаль кожная старонка была забяспечаная пазнакамi ад рукi. Бегла прагартаѓшы тым, мiстэр Холмс знайшоѓ патрэбную старонку i задаволена ѓздыхнуѓ.
  
  "Вось мы i прыехалi", - сказаѓ ён. "Вы заѓважылi, што, калi мiстэр Мейнард выходзiѓ з вашага дома ѓ той адзiны раз, калi вы сустрэлiся, ён абагнаѓ пару незанятых таксi замест таго, каб наняць адно з iх".
  
  "Цалкам дакладна. Важны гэты факт?"
  
  " Так i ёсць. Але толькi таму, што дзеяннi мiстэра Мейнард могуць падказаць нам, у якiм установе ён падабраѓ гэтыя пiлавiнне.
  
  Я на iмгненне задумаѓся. "Вядома", - усклiкнуѓ я. "Гэта месца, павiнна быць, зусiм побач з маiм домам - можна сказаць, пешшу".
  
  " Элементарна, мой дарагi Филимор. Давайце звернемся да паважанай кнiзе мiстэра Бэкана.
  
  Мы схiлiлiся над кнiгай, i мiстэр Холмс правёѓ тонкiм пальцам па вулiцах Сэнт-Мэрилебона, час ад часу спыняючыся, каб прачытаць паметкi, зробленыя яго павуковых почыркам. "Вось," неѓзабаве сказаѓ ён, пастукваючы пальцам па кнiзе, - у гэтым завулку, недалёка ад Iст-стрыт, ёсць нiзкае ѓстанова, прославляющееся ѓ iмя ягнят-блiзнят".
  
  "Я здзiѓлены, пачуѓшы аб такiм установе досыць блiзка, каб мы маглi дайсцi туды пешшу".
  
  "Сапраѓды", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Гэта крыецца ѓ маленькiм iнфiкаванай нарыве у здаровай тканiны нашага выдатнага раёна. Нам пашанцавала, што ѓ нашым раёне больш няма падобных камерцыйных гатэляѓ, не ѓ апошнюю чаргу таму, што нам давялося б абшукваць iх усё, пакуль мы не знайшлi мiстэра Харвi Мейнард. Паколькi абставiны склалiся так, што я цалкам упэѓнены, што мы знойдзем вiнаватага тут. Ён закрыѓ кнiгу i вярнуѓ яе на палiцу. "Такiм чынам," сказаѓ ён. "Ужо амаль апоѓднi; i хоць такi чалавек, як Харвi Мейнард, можа пачаць пiць ранiцай, ён, безумоѓна, будзе працягваць пiць днём. Мяркую, у нас ёсць час паснедаць, якога я, ва ѓсякiм выпадку, яшчэ не еѓ. Не жадаеце далучыцца да мяне?
  
  "Адчуваючы, што сiтуацыя знаходзiцца пад кантролем, я быѓ бы рады".
  
  " Тады я патэлефаную мiсiс Хадсон.
  
  
  
  
  
  Мы скончылi снедаць i падрыхтавалiся да нашага прыгоды. Мiстэр Холмс паклаѓ пiсталет у кiшэню i настаяѓ, каб я насiѓ адзiн з пiсталетаѓ доктара Ватсана. "Хоць," прызнаѓ ён, - я не думаю, што ѓ нас будзе магчымасць iмi скарыстацца".
  
  Я кiѓнула, спадзеючыся, што ён меѓ рацыю.
  
  " Тады вельмi добра, мiстэр Филимор. Хадзем. 'Гульня пачынаецца!"
  
  Мiстэр Холмс вывеѓ мяне з пакоя на вулiцу, дзе пакрочыѓ па тратуары так хутка, што я з цяжкасцю паспяваѓ за iм. Наша дыханне напоѓнiлася водарам ранняга вясновага паветра. Я прызнаю, што хваляванне i страх змяшалiся ѓ маёй грудзей. Я, вядома, хацеѓ прыцягнуць Харвi Мейнард да адказнасцi, таму адчуваѓ, што выконваю дабрадзейную мiсiю, але я таксама ведаѓ i свае ѓласныя недахопы. Маё зносiны з злачынцамi i iншымi схiльнымi да гвалту тыпамi абмяжоѓвалася чытаннем пра iх у Times. Як я адрэагую, калi зноѓ сустрэнуся з мiстэрам Мейнардом? Я паняцця не мела. Я паспрабавала захаваць у памяцi твар маёй дарагой Элiс на першым плане. Я рабiла гэта дзеля яе.
  
  Мы згарнулi на Падынгтан-стрыт, па якой зрабiлi кароткi шлях да Iст-стрыт. Амаль адразу ж мы згарнулi на значна меншую вулiцу, амаль завулак, якi рабiѓ круты паварот у бок ад вулiцы, якую мы толькi што пакiнулi. Цяпер мы стаялi на чале квартала, якi, як апiсаѓ яго раней мiстэр Холмс, сапраѓды быѓ "маленькiм iнфiкаваным нарывамi у здаровай тканiны нашага выдатнага раёна". Старыя дамы стаялi ѓшчыльную адзiн да аднаго, перамяжоѓваючы камерцыйнымi ѓстановамi ѓсё больш запушчанага выгляду. Як такое месца магло iснаваць так блiзка да больш вытанчанай атмасферы Бэйкер-стрыт, я паняцця не маю. Я пакiдаю гэтае пытанне на меркаванне горадабудаѓнiкоѓ. Я дакладна ведаю адно: калi б не даручэнне, па якой мы былi наняты, я быѓ бы рады вярнуцца на хай-стрыт, якая ѓсё яшчэ знаходзiлася ѓсяго ѓ некалькiх кроках адсюль.
  
  "Думаю, як раз тут", - сказаѓ мiстэр Холмс, калi мы iшлi пад пiльнымi поглядамi бедных вулiчных гандляроѓ i разбэрсаных гультаёѓ. Значна раней, чым мне б хацелася, мы з мiстэрам Холмсам апынулiся перад струхлелай камерцыйным гатэлем з бруднай шыльдай, якая вiсела над дзвярыма, паведамляе, што гэта "Блiзняты-ягняты".
  
  "Хадзем, мiстэр Филимор," весела сказаѓ мiстэр Холмс, як быццам мы збiралiся прагуляцца па Сэнт-Джэймс-парку. Ён узяѓ мяне пад руку, i мы разам увайшлi ѓ ѓстанову.
  
  Паб апынуѓся нiзкiм i цёмным установай, хоць i некалькi цiшэй, чым я чакаѓ. Тая клiентура, якая там была, апынулася не лепш, чым павiнна была быць. Я шчыра пагарджаѓ любога мужчыну, якi сноѓдаѓся па пабу ѓ такi раннi час, таму што было ѓжо крыху за поѓдзень. Паветра быѓ прасякнуты тытунёвым дымам i таннымi спiртнымi напоямi - пах, якi, як мне здаецца, я пазнаѓ бы па адзiнай крупинке пiлавiння, пакiнутай мiстэрам Харвi Мейнардом ѓ пярэднiм пакоi майго дома, калi б я сапраѓды быѓ у стане яго выявiць. Знаходжанне ѓ такiм месцы прымушала мяне моцна нервавацца - пачуццё, якое вiдавочна не падзяляѓ мой спадарожнiк.
  
  Злыя вочы глядзелi, як мы падышлi да пустой стала i селi. Стальнiца была лiпкай ад папярэднiх палiваньняѓ, што дадавала агiды да маёй нервовасцi. Тым не менш, надзея на тое, што мы знойдзем тут Харвi Мейнард, прымусiла мяне не звяртаць увагi на свой дыскамфорт.
  
  З'явiѓся афiцыянт, нешта прабурчаѓ на нас, прыняѓ у Холмса наш заказ i пайшоѓ.
  
  "Ты ѓпэѓнены, што мы ѓ патрэбным месцы?" - Спытаѓ я.
  
  " Запэѓнiваю вас, нiдзе паблiзу няма нiчога падобнага.
  
  Я кiѓнуѓ. Я быѓ абсалютна ѓпэѓнены ѓ мiстэрам Холмса.
  
  "Вы бачыце яго?" - Спытаѓ Холмс.
  
  "Я не бачыѓ яго, калi мы ѓвайшлi. Ён можа быць адным з мужчын, якiя сядзяць у тым цёмным куце".
  
  Холмс кiѓнуѓ. "Тады пачакаем," сказаѓ ён.
  
  Час iшло. Афiцыянт прынёс дзве гурткi з агiдна пахне пойлам, з якiх я пiѓ дзеля прыстойнасцi. Холмс пакiнуѓ свой напой некранутым.
  
  Мае вочы прывыклi да асвятлення ѓ пабе, i я зразумеѓ, што нi адзiн з мужчын у куце не быѓ Харвi Мейнардом. Я паведамiѓ пра гэта Холмсу. Ён кiѓнуѓ.
  
  Прыходзiлi мужчыны, дапiвалi свае напоi, выцiралi раты тыльным бокам рукавы i зноѓ сыходзiлi. Iншыя мужчыны заставалiся, па-вiдаць, з'яѓляючыся такой жа часткай абстаноѓкi, як i мэбля.
  
  Раптам нейкi чалавек уварваѓся праз зачыненыя дзверы ѓ задняй частцы пакоя, разляцеѓшыся ва ѓсе бакi вялiкiмi драѓлянымi трэскамi. Мужчына не змог утрымаць раѓнавагу i, пошатнувшись, ѓпаѓ спiной на стол, якi з гучным трэскам абрынуѓся пад iм. Мужчыны, якiя сядзелi за сталом, нырнулi ѓ сховiшча. Адразу ж з задняй пакоi з'явiѓся яшчэ адзiн мужчына, якi накiнуѓся на першага мужчыну i пачаѓ бiць яго па галаве i целе. Але чалавек на падлозе стараѓся з усiх сiл.
  
  "Гэта ён", - усхвалявана сказаѓ я Холмсу. "Чалавек, якi ѓляцеѓ у дзверы першым, - Харвi Мейнард". Я ѓстаѓ, збiраючыся схапiць Мейнард, але Холмс паклаѓ руку мне на плячо i пакiваѓ галавой.
  
  Адзiн з мужчын, якiя сядзелi за сталом, адцягнуѓ нападнiка Мейнард ад сябе i пачаѓ наносiць яму ѓдары. Затым iншы мужчына пачаѓ наносiць ѓдары яму. Неѓзабаве ѓся пакой была ѓцягнутая ѓ лютую бойку. Мы з Холмсам попятились да дзвярэй.
  
  Мейнард выцягнуѓ аднекуль нож i замахнуѓся iм на чалавека, якi напаѓ на яго першым. Раптам пачуѓся стрэл, кiм менавiта, я сказаць не магу. З яго мог стрэлiць любы з тузiна грубых, непаваротлiвых мужчын, якiя ѓсё яшчэ знаходзiлiся ѓ пакоi.
  
  Усе замерлi. Варухнуѓся толькi Харвi Мейнард. Ён павалiѓся на падлогу, вiдавочна, смяротна паранены. Мы пачулi палiцэйскi свiсток, а затым цяжкi бег. Мужчыны, якiя да гэтага так спакойна пiлi, працiснулiся паѓз нас i паспешлiва пакiнулi пакой, без сумневу, баючыся быць выяѓленымi ѓ такiм месцы i ѓ такi час.
  
  Я хацеѓ рушыць услед за iмi, але мiстэр Холмс паклаѓ руку мне на плячо. "Пачакайце", - сказаѓ ён. Насуперак усiм iнстынктам майго цела, я чакаѓ. Неѓзабаве пакой апусцела, засталiся толькi мы i мiстэр Мейнард, якi цiха i нерухома ляжаѓ на истертом бруднай падлозе. Кроѓ расцяклася па пiлавiння, якiя былi нам так карысныя. Холмс хутка падышоѓ да яго i з майстэрствам, выпрацаваным доѓгай практыкай, хутка абшукаѓ кiшэнi мужчыны.
  
  "А", - сказаѓ Холмс, здабываючы пачак з унутранай кiшэнi палiто Мейнард. Усярэдзiне пачкi была пачак десятифунтовых банкнот. Грошы, якiя скрала Элiс - яны павiнны былi быць! Я быѓ у захапленнi. Холмс шматзначна зiрнуѓ на мяне i засунуѓ пакет у кiшэню свайго палiто. Адным грациозным рухам ён падняѓся на ногi i пацягнуѓ мяне да дзвярэй. Мы выйшлi на вулiцу i кiнулiся ѓ стайню праз дарогу. Адтуль мы назiралi, як палiцэйскiя галопам ѓварвалiся ѓ "Твiн Лэмбс".
  
  
  
  "Хто-то застрэлiѓ Мейнард", - усклiкнуѓ я.
  
  "У самой справе," спакойна заѓважыѓ Холмс. " Мяркую, я пакiну раскрыццё гэтага злачынства палiцыi. Смерць падбрэхавiчы мяне не надта турбуе.
  
  Я узрушана паглядзеѓ на яго. Хоць я, вядома, не адчуваѓ любовi да Харвi Мейнарду, стаѓленне мiстэра Холмса было ѓ пэѓным сэнсе нечаканым. Але, памеркаваѓшы, нават у той момант я зразумеѓ, што нас з маёй Алiсай наведала мiласэрнае Провiд. Мiстэр Холмс верне грошы - усё, што Мейнард яшчэ не выдаткаваѓ - кампанii Morehouse & Co., тым самым давёѓшы яшчэ адно з сваiх спраѓ да паспяховага завяршэння. Morehouse & Co. ласкава прыме страчаныя грошы, хоць нiхто там, магчыма, нiколi не даведаецца праѓды пра тое, чаму i як яны былi скрадзеныя. I, магчыма, самае галоѓнае, мы з Элiс зараз былi вольныя ад замахаѓ Харвi Мейнард.
  
  Мы з Холмсам вярнулiся ѓ яго апартаменты, дзе ён хутка арганiзаваѓ маю паездку ѓ Кент для сустрэчы з жонкай, а адтуль на карабель, якi неѓзабаве павiнен быѓ адплыць ѓ Злучаныя Штаты Амерыкi. Нашым канчатковым пунктам прызначэння павiнен быѓ стаць Сан-Францыска.
  
  "Я павiнен папрасiць вас i вашу жонку нiколi не вяртацца ѓ Англiю", - папярэдзiѓ Холмс. "Я прашу вас аб гэтым, як для сябе, так i дзеля вас самiх: палiцыя, несумненна, негатыѓна паставiцца да некаторых дзеянням, дасканалым намi троими".
  
  Я кiѓнуѓ. " Не ведаю, як вас аддзячыць за вашу дабрыню, - сказаѓ я, пацiскаючы яму руку.
  
  "Я чырванею," сказаѓ Холмс i апусцiѓ вочы.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ВИГГлНС, ЛIДЭР НЕРЭГУЛЯРНЫХ ФАРМIРАВАННЯђ З БЭЙКЕР-СТРЫТ
  
  "Што гэта, чорт вазьмi, такое?" Я ѓскрыкнуѓ, таму што ѓ гэты момант у холе i на лесвiцы пачуѓся тупат мноства крокаѓ, якi суправаджаецца выразамi агiды з боку нашай кватэрнай гаспадынi.
  
  "Гэта аддзяленне доказнай палiцыi на Бэйкер-стрыт", - сур'ёзна сказаѓ мой спадарожнiк; i пакуль ён гаварыѓ, у пакой уварвалiся з паѓтузiна самых брудных i абадраных вулiчных арабаѓ, якiх я калi-небудзь бачыѓ.
  
  "Увага!" - крыкнуѓ Холмс рэзкiм тонам, i шасцёра маленькiх брудных нягоднiкаѓ выстраiлiся ѓ шэраг, як статуэткi сумнiѓнай рэпутацыi. " У будучынi вы павiнны пасылаць Уиггинса з дакладам аднаго, а астатнiя павiнны чакаць на вулiцы. Вы знайшлi гэта, Уиггинс?
  
  "Не, сэр, мы не можам", - сказаѓ адзiн з маладых людзей.
  
  "Я i не чакаѓ, што вы гэта зробiце. Вы павiнны працягваць, пакуль не зробiце. Вось ваша жалаванне". Ён уручыѓ кожнаму з iх па шиллингу. " А цяпер iдзi i ѓ наступны раз вяртайся з больш падрабязным справаздачай.
  
  Ён махнуѓ рукой, i яны кiнулiся ѓнiз па лесвiцы, як зграя пацукоѓ, i ѓ наступнае iмгненне мы пачулi iх пранiзлiвыя галасы на вулiцы.
  
  "З аднаго гэтага маленькага жабракi можна выцягнуць больш працы, чым з тузiн палiцыянтаѓ", - заѓважыѓ Холмс.
  
  -Эцюд у пунсовых тонах
  
  
  
  
  аѓтар НОРМАН ШРАЙБЕР
  
  
  
  
  
  Клiчце мяне Уиггинс
  
  Клiчце мяне Уиггинс. Так звяртаюцца да мяне мае самыя блiзкiя сябры - за адзiным выключэннем мiстэра Шэрлака Холмса. Ён называе мяне "малады чалавек", а ѓ некаторых выпадках, сэнс якiх выслiзгвае ад мяне, "мiстэр Уиггинс". Усё гэта гучыць для маiх вушэй лепш, чым яго звычайнае апiсанне мяне ѓ ранейшыя часы як свайго "маленькага бруднага лейтэнанта". Менавiта тады я быѓ лiдэрам той групы вулiчных хлапчукоѓ, якую мiстэр Холмс з задавальненнем называѓ сваiмi нерэгулярны атрадамi з Бэйкер-стрыт.
  
  I так, я сапраѓды лiчу мiстэра Холмса сваiм сябрам i, калi гэта не будзе занадта выхвалястым даданнем, я ведаю аб iм тое, чаго не ведае нiхто iншы. Рэчы, я мяркую, якiя яго ганарлiвая натура не дазволiла б яму раскрыць. Напрыклад, гэты чалавек - фiлантроп. Так, ён такi! Ён стварыѓ тое, што яму прыемна называць "Фондам Уиггинса", i выцягнуѓ мяне з сцёкавай канавы. Мне не сорамна прызнацца, што я дзiця вулiцы - выхаваны "на камянях", як мы гаворым. Мiстэр Холмс параiѓ мне згадваць пра гэта рэдка, калi наогул згадваць. Але гэта Божая праѓда. Ён прымудрыѓся змянiць маё жыццё, за што я яму вельмi ѓдзячны.
  
  Мы з мiстэрам Холмсам ѓпершыню сустрэлiся, калi ён толькi пачаѓ працаваць дэтэктывам-кансультантам. Я адразу зразумеѓ, што ён ходзiць па розных месцах. У той час мне было адзiнаццаць гадоѓ, але я таксама бываѓ у розных месцах. I калi б не мiстэр Холмс, я мог бы быць у адным з гэтых месцаѓ нават цяпер. Мы з прыяцелямi аказвалi паслугi - выконвалi даручэннi i да таго падобнае - розным людзям. Мы былi лепшымi i хутчэй за ѓсiх даставалi пiва. I калi вам патрэбен быѓ хто-то, хто прытрымаѓ бы вашых коней, пакуль вы займалiся бiзнэсам, то мы былi арабамi для гэтай працы. Гэта лепш, чым лазiць па комiна за грошы i не мець за гэта нiчога, акрамя пласта сажы i кашлю, якi застанецца ѓ цябе на ѓсё астатняе жыццё. А калi грошай не трэба было зарабiць, мы не былi занадта пераборлiвыя. Мы маглi б узяць яблык з каляскi або чихалку - для вас гэта насавой хустку - або што-небудзь яшчэ з кiшэнi якога-небудзь дзiвака. Заѓсёды ёсць некалькi пенi, якiя можна зарабiць на змесце чужога кiшэнi.
  
  Палiцыя - цi, па меншай меры, найбольш разумныя члены гэтай жаласнай кампанii - адпраѓлялiся за радай у якая стала знакамiтай кватэру на Бэйкер-стрыт, 221Б. Мiстэр Холмс, у сваю чаргу, час ад часу звяртаѓся да паслуг мяне i маiх таварышаѓ. Так што вы маглi б сказаць, што я быѓ дэтэктывам-кансультантам дэтэктыва-кансультанта. Ён быѓ шчодры на чаявыя. Што больш уражлiва, ён быѓ справядлiвы. Ён наняѓ нас, каб мы былi яго вачыма i вушамi. Ён сказаѓ, што нiхто нiколi не западозрыць беспрытульнiкаѓ у шпiянажы. Мне не падабалася, калi мяне называлi шпiёнам. Гэта амаль гэтак жа дрэнна, як калi б мяне лiчылi стукачом. Але мне падабалася адчуваць яго грошы ѓ сябе на далонi, i праца была захапляльнай. I па-свойму мы дапамагалi людзям. Гэта таксама было добра.
  
  Не так ужо шмат людзей ведаюць аб Фондзе Уиггинса - збольшага таму, што на самой справе нiчога падобнага не iснуе, а збольшага таму, што я адзiны атрымальнiк. Гэта здарылася, калi я быѓ ужо даволi старэчых гадоѓ. Мне было па меншай меры дванаццаць гадоѓ, магчыма, трынаццаць. Я толькi што скончыѓ выкладаць яму свае апошнiя адкрыццi ѓ яго карысць. Ён сядзеѓ у сваiм вялiкiм крэсле. Здавалася, ён ледзь слухаѓ мяне. Яго вочы былi полузакрыты. Тыя нешматлiкiя сiлы, якiя ён затрачивал, здавалася, трацiлiся на тое, каб падымаць над галавой велiзарныя клубы люлькi дыму, як быццам наблiжалася невялiкая бура.
  
  Я скончыѓ сваё натхнёнае апавяданне пра приездах i ѓцёках подлага хлопца, i наступiла цiшыня. Не было нават звычайнага "Малайчына, Уиггинс", якое было самым добрым абыходжаннем, якое ён ѓжываѓ у тыя днi. Раптам ён падняѓся з крэсла, рассыпаючы попел па падлозе; шырока адкрыѓ вочы i ѓтаропiѓся прама мне ѓ вочы.
  
  "Калi б я," сказаѓ ён напружана, " даѓ табе i хлопчыкам па тры гинеи за месяц працы, колькi шылiнгаѓ гэта склала б?"
  
  "Перш за ѓсё, сэр, - сказаѓ я, - гэта, верагодна, обсчитало б нас па меншай меры на дзве гинеи, зыходзячы з аб'ёму гандлю, якую мы вядзем адзiн з адным". А потым я дадаѓ: "Калi вы не пярэчыце, што я так кажу, сэр".
  
  "Адказвай на мой пытанне", - раѓнуѓ ён.
  
  "Мне не падабаецца кiрунак гэтай размовы, вось i ѓсё", - сказаѓ я.
  
  "Мы не гаворым аб вашым даходзе", - сказаѓ ён. "Я проста спрабую вырашыць праблему".
  
  Ну, гэта было зусiм iншае. Ён атрымаѓ поспех ва ѓменнi гаварыць на адну тэму, калi ты быѓ упэѓнены, што гэта зусiм iншая.
  
  "Тры гинеи," сказаѓ я, "гэта шэсцьдзесят тры шылiнгi".
  
  " I дваццаць гiнэяѓ?
  
  
  
  "Чатырыста дваццаць шылiнгаѓ," выпалiѓ я ѓ адказ.
  
  "Процитируй радок з Шэкспiра", - сказаѓ ён.
  
  "О, Рамэа," сказала я фальцэтам, размахваючы рукамi, " дзе ты, о, Рамэа?"
  
  "Дзе ты гэтаму навучылася?" - спытаѓ ён.
  
  "О, гэта ѓсiм вядома", - сказаѓ я.
  
  "Што гэта значыць?" спытаѓ ён.
  
  "Таму арт-Рамэа", - няѓпэѓнена выказаѓ здагадку я.
  
  "Тваiмi ѓласнымi словамi", - раѓнуѓ ён.
  
  " Я мяркую, яна цiкавiцца...
  
  "Яна?" зароѓ Холмс. - Хто яна? - спытаѓ я.
  
  "Джульета," прашаптаѓ я.
  
  "Так, працягвай".
  
  "Джульета распытвае пра месцазнаходжанне Рамэа".
  
  "'Чаму' азначае 'чаму', "раѓнуѓ Холмс," а не 'дзе".
  
  "Гэта так i ёсць?"
  
  "Так, гэта так".
  
  " О, тады яна пытаецца, чаму Рамэа- гэта што?
  
  "Чаму Рамэа ёсць Рамэа".
  
  "Чаму яго назвалi Рамэа? Што ж, я думаю, гэта добры пытанне. Дурацкае iмя, цi не так?"
  
  Холмс пакiваѓ галавой. "Малады чалавек," сказаѓ ён, - вы пранiклiвы, як iголка, але, на жаль, маеце патрэбу ѓ адукацыi".
  
  I ён настойваѓ.
  
  "Такiм чынам," спытаѓ ён, " чаму Джульеце так важна ведаць што-небудзь пра Рамэа?"
  
  "Ну, ён жа яе хлопец, цi не так?"
  
  "Для мяне гэтага дастаткова", - сказаѓ Холмс.
  
  Я ѓсмiхнулася з палёгкай, на самай справе не разумеючы, чаму я ѓсмiхаюся.
  
  "Ты здольны на большае, малады чалавек", - сказаѓ ён. "Мы збiраемся даць табе адукацыя".
  
  "Адукацыя". Я ляснулася. "У мяне няма часу на гэтую лухту. Мне трэба займацца бiзнесам. I, акрамя таго, я не магу па-сапраѓднаму прадставiць сябе разыграѓся школьнiкам, якiя сядзяць у класе ".
  
  "Хто, чорт вазьмi, сказаѓ хоць слова аб класах? Я сказаѓ, што табе трэба адукацыю, а не заключэнне", - сказаѓ ён. "Заняткi пачынаюцца пазней, у каледжы".
  
  "Каледж". Я чмыхнула. "Я? У мяне жыццё такая, якой я яе хачу. Навошта псаваць яе каледжам? Я займаюся сваiмi справамi. Я раблю абход. Я ведаю, дзе ѓзяць шылiнг тут шылiнг i там. Гэта было на мiнулым тыднi, я атрымаѓ два шылiнгi ад джэнтльмена, якому трэба было, каб я патрымаѓ яго коней дзесяць хвiлiн. Каго ты ведаеш, хто можа зарабiць два шылiнгi за дзесяць хвiлiн?"
  
  "Дазвольце мне задаць вам пытанне", - сказаѓ Холмс. "Калi б вы iшлi па вулiцы i натыкнулiся на манету ѓ паѓкроны, напалову схаваную ѓ бруду канавы, што б вы зрабiлi?"
  
  "Я б агледзеѓся, - неадкладна адказаѓ я, - каб пераканацца, што гэта не жарт, таму што я ненавiджу, калi з мяне робяць дурня".
  
  " А калi б гэта не было жартам?
  
  "Я б схапiѓ гэта прама зараз".
  
  "Чаму", - спытаѓ ён.
  
  "Калi вы бачыце што-то каштоѓнае ѓ канаве, - сказаѓ я, - вы не можаце проста пакiнуць гэта там".
  
  " Нават калi ён увесь у гразi?
  
  "Ты счищаешь гэта," сказаѓ я, "i тады атрымлiваеш ад гэтага карысць".
  
  "Вы i ёсць гэтая манета, малады чалавек, - сказаѓ Холмс, - i вам належыць добрая чыстка i адукацыю. У адваротным выпадку вы застанецеся ѓ канаве i ѓ вас не будзе магчымасцi ѓдасканальвацца".
  
  Мне не спадабалася, што мяне падманулi маiмi ж словамi, i я вылецеѓ з хаты. Я шпацыраваѓ па Лондане, спрабуючы супакоiцца. Гэта не спрацавала. Яго словы прымусiлi мяне звярнуць увагу на тое, што было вакол мяне: хлопцы, якiя былi на пяць, дзесяць цi нават пятнаццаць гадоѓ старэйшы за мяне, якiя былi, калi казаць адкрыта, у дрэнным стане. Яны больш не былi дастаткова спрытныя, каб бегаць па даручэннях. Яны былi скаваныя алкаголем i жорсткiмi траѓмамi. Яны спалi пад мастамi i пад чыгуначнымi аркамi. Чым больш працавiтыя з iх стваралi самую ганебную бачнасць, тым лепш было прасiць мiласцiну. Я бачыѓ гэтыя сцэны тысячы разоѓ i смяяѓся над iмi. Дзякуючы мiстэру Холмсу, на гэтай прагулцы я адчуѓ, што бачу сваю будучыню.
  
  На наступны дзень я вярнуѓся на Бэйкер-стрыт, 221Б, i абвясцiѓ аб сваiм жаданнi атрымаць адукацыю. Ён усмiхнуѓся i запэѓнiѓ мяне, што гэта не нанясе вялiкай шкоды. Яго ѓяѓленнi аб тым, як даць мне адукацыю, былi такiмi ж неортодоксальными, як i той кароткi акадэмiчны экзамен, якi ён зладзiѓ мне ѓ той знамянальны дзень. Ён навучыѓ мяне асновам дысцыплiн, у якiх сам быѓ добра абазнаны. Як паказаѓ доктар Ватсан, ёсць многае, чаго мiстэр Холмс не ведаѓ цi не хацеѓ ведаць. Да гонару майго новага настаѓнiка, ён прызнаѓ, што вельмi многiя вобласцi ведаѓ маглi б мне спатрэбiцца, нават калi б яны былi недарэчныя для яго. Ён наняѓ iншых настаѓнiкаѓ, каб яны навучалi мяне. Вiдавочна, ён збiраѓ ахвяраваннi ад некалькiх абраных душ, каб аплацiць любыя выдаткi. Гэта тое, што мы называем Фондам Уиггинса.
  
  Мне далi грунтоѓную падрыхтоѓку па класiцы. Ён паклапацiѓся аб тым, каб я вывучыѓ належны мова, i манеры. Ён папярэдзiѓ мяне, каб я нiколi не казаѓ у сваёй натуральнай манеры. Ён сказаѓ, што ѓ ангельцаѓ такая своеасаблiвая прырода, што, нягледзячы на мае цноты i ѓсё, чаго я, магчыма, дасягнуѓ, мяне будуць пазбягаць, калi мая гаворка выдасць маё паходжанне. Мы ѓсе адкуль-то прыйшлi, i я нiчога гэтага не саромеюся. Але я не збiраѓся ѓкладваць столькi сiл, а потым усё губляць толькi з-за нейкiх дурных забабонаѓ аб сучках, напрыклад.
  
  Да майго здзiѓлення, я даволi добра асвоiѓся з гэтым новым рэжымам. Я выявiѓ, што многае з таго, што яны называюць адукацыяй, падобна на тое, як мы арыентуемся ѓ сваёй жыцця на вулiцы, за выключэннем таго, што адукацыя непрыхiльна ставiцца да больш маляѓнiчым мове, якiм мы приправляем нашу гаворка. Мы ѓспрымаем факты такiмi, якiмi мы iх бачым, i выкарыстоѓваем iх для фармулявання iдэй i дзеянняѓ - незалежна ад таго, цi датычацца гэтыя iдэi найлепшага спосабу пражыць добрае жыццё або найлепшага спосабу забяспечыць выкананне найлепшых даручэнняѓ. Працэс, з дапамогай якога мы думаем i дзейнiчаем, аднолькавы. Гэта было адначасова гнятлiва i абнадзейлiва.
  
  Я быѓ прыняты ѓ Крайст-Чэрч, Оксфард, ва ѓзросце семнаццацi гадоѓ. Я нiколi не задаваѓся пытаннем, як я змог паступiць туды. Я ведаю, што праявiѓ пэѓныя заслугi. Я таксама ведаю, што мець мiстэра Холмса ѓ якасцi абаронцы не пашкодзiла. Больш за ѓсё на свеце мне хацелася прысутнiчаць на лекцыi, дзе доктар Чарльз Лютвидж Доджсон, якога некаторыя, магчыма, ведаюць як Люiса Кэрала, стаяѓ бы на трыбуне i распавядаѓ пра цуды матэматыкi. На жаль, Доджсон больш не хацеѓ быць лектарам i адышоѓ ад спраѓ. Аднак ён працягваѓ даваць урокi логiкi некалькiх шчаслiѓчыкам, у асноѓным старшеклассницам. Мне ѓдалося ѓгаварыць сябе запiсацца на прыватныя заняткi, якiя ён праводзiѓ у доме, якi мы называем каледжам Крайст-Чэрч. Я не страцiѓ сваёй здольнасцi або iнстынкту выконваць даручэннi i аказваць паслугi i, шчыра кажучы, убiѓся ѓ давер да доктара Доджсону.
  
  
  
  
  
  Некалькi гадоѓ таму я ѓзяѓ на сябе смеласць пазнаёмiць Холмса з Доджсон. Мой матыѓ быѓ просты. Я хацеѓ прысутнiчаць пры тым, што абяцала стаць самай асляпляльнай гутаркай двух самых выбiтных логiкi нашай цывiлiзацыi.
  
  
  
  Мяркую, я таксама хацеѓ паказаць мiстэру Холмсу, што вращаюсь ѓ рэспектабельных колах, i гэта было не проста нагодай для хвальбы, а хутчэй данiнай павагi самому мiстэру Холмсу. Менавiта ён ператварыѓ мяне з вулiчнага хлапчука ѓ адукаванага чалавека з перспектывамi. Ён зрабiѓ гэта, адкрыѓшы мне свет лiтаратуры i навучання, i ён даѓ мне трохi хiтрасцi, якая дапамагла б мне ѓ розных сацыяльных i прафесiйных сiтуацыях. Дзякуючы яго дапамозе i дапамогi тых ананiмных ахвярадаѓцаѓ у мяне былi сродкi, каб паступiць у Оксфард i вучыцца там. Я не ведаѓ, куды прывядзе мяне маё адукацыю. Холмс не рабiѓ сакрэту з сваёй веры ѓ тое, што я стану цудоѓным дэтэктывам-кансультантам. Доджсон распавёѓ мне аб тым, якое велiзарнае задавальненне адчувае той, хто прысвячае сваё жыццё тонкасцям матэматыкi.
  
  Я прыняѓ меры засцярогi, папярэдзiѓшы iх, што, якiмi б непадобнымi душамi яны нi былi, яны могуць не спадабацца адзiн аднаму. Я быѓ мала падрыхтаваны да вынiку майго папярэджання. Гiстарычная сустрэча адбылася ѓ тым, што Доджсон называѓ сваiм "домам", анфiладзе з дзесяцi пакояѓ на сёмы лесвiцы Тома Куода ѓ каледжы Крайст-Чэрч. Яго папярэднiм жыхаром быѓ лорд Б'юць. Хоць Доджсон з гонарам згадаѓ аб высакароднай радаводу сваёй мясцiны, ён паспяшаѓся паказаць, што нi званне, нi тытул яму не былi перададзеныя.
  
  "Мяне нi за што нельга прыняць за прадстаѓнiка саслоѓя пэраѓ", - сказаѓ ён з некаторай доляй шкадавання, бадзёра дадаѓшы: "Але, па меншай меры, гэта дае мне магчымасць пагрэцца ѓ кампанii такiх жа тых, хто пакутуе душ, як вы".
  
  Мы ѓтрох сядзелi за вялiкiм прасторным сталом у яго кабiнеце, пакоi, якая заѓсёды супакойвала i радавала ѓсiх, каму пашчасцiла атрымаць асалоду ад яе гасцiннасцю. Хадзiлi чуткi, што падобныя мерапрыемствы, як правiла, былi нячастымi, за выключэннем рэдкiх запрашэнняѓ да любiмаму вучню, наведвання якой-небудзь характэрнай асобы на тэрыторыi Крайст-Чэрч або дзяцей малодшай дзесяцi гадоѓ.
  
  Гатоѓнасць прападобнага Доджсона сустрэцца з мiстэрам Холмсам здзiвiла мяне. Дон валодаѓ надзвычай сарамлiвай натурай. Некаторыя нават казалi, што ён быѓ пустэльнiкам, якi рэдка выходзiѓ з дому, за выключэннем лекцый, вельмi рэдкiх пропаведзяѓ або адной з сваiх ажыѓленых прагулак. Я падумаѓ, што гэта перабольшанне.
  
  Доджсон рыхтаваѓ чай у дакладнай, калi не эксцэнтрычнай, манеры. Па свайму даѓняму звычаю, ён моцна трымаѓ гаршчок i хадзiѓ узад-наперад, нахiляючы гаршчок спачатку налева, а затым направа. У мяне было час палюбавацца трехшарнирной люстрай над галавой, якая асвятляла пакой бляскам i цяплом, якiя, як мне здавалася, пераѓзыходзiлi толькi цеплыню i манеру паводзiн сцiплага генiя. Я паглядзеѓ мiма мiстэра Холмса на вялiкае акно з выглядам на Сэнт-Олдейтс. Абрамленая шчыльнымi фiранкамi. На падаконнiку высiлася вялiзная стос кнiг i манаграфiй. Справа ад акна стаяѓ знакамiты кнiжны шафа Доджсона, акуратна застаѓлены разнастайнымi таемнымi скарбамi. Справа ад мяне знаходзiѓся глыбокi камiн з прасторнай камiннай палiцай, на якой стаяла некалькi багата упрыгожаных збаноѓ i ваз. Вялебны Доджсон спынiѓ сваё рашучае шэсце роѓна праз дзесяць хвiлiн i далучыѓся да нас за сталом.
  
  Доджсон падняѓ багата упрыгожаны чайнiк i спытаѓ: "Я буду мамай?"
  
  Мы з Холмсам кiѓнулi, i доктар Доджсон налiѓ кожнаму з нас чаю.
  
  Мы пригубили падбадзёрлiвы элiксiр i ѓсмiхнулiся адзiн аднаму. Пасля невялiкай паѓзы прафесар Доджсон спытаѓ: "А вы чым займаецеся, Холмс?"
  
  Мiстэр Холмс, здавалася, быѓ здзiѓлены вiдавочным невуцтвам добрага прафесара пра яго подзвiгi.
  
  "Я гуляю на скрыпцы," адказаѓ мiстэр Холмс, "i па прызваннi змагаюся з сiламi зла".
  
  "Гэта вялiкая адказнасць", - сказаѓ Доджсон.
  
  "Я мяркую," сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "У рэшце рэшт, хто б то нi было не павiнен ѓмешвацца ѓ арыi Баха, iнакш спадчыннiкi Баха будуць вельмi раззлаваны".
  
  Мiстэр Холмс нацягнута ѓсмiхнуѓся. Доджсон, з другога боку, горача рэкамендаваѓ малiнавае варэнне. Мiстэр Холмс паслухмяна намазал духмяную фруктовую сумесь на бiсквiт.
  
  "I," працягнуѓ Доджсон, " як менавiта вы вядзеце вайну са злом?"
  
  "Я дапамагаю сваiм заступнiкам у адпаведнасцi з iх патрэбамi i маiм уласным цiкаѓнасцю. Я знаходжу нявiнных людзей, якiя былi выкрадзеныя. Я затрымлiваю асоб, якiя здзейснiлi жахлiвыя злачынствы, i паклапачуся аб тым, каб iх адправiлi ѓ турму, дзе iм i месца".
  
  "Ах," сказаѓ Доджсон, "ты чараѓнiк".
  
  "Нiчога падобнага", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Мая зброя - не магiя, а чыстая логiка".
  
  "Людзi знiкаюць, а ты прымушаеш iх матэрыялiзавацца. Ты шукаеш iншых людзей i прымушаеш iх знiкаць".
  
  "У вас ёсць асвяжальнае i ѓ вышэйшай ступенi незвычайнае вызначэнне магii", - агрызнуѓся мiстэр Холмс.
  
  
  
  "Як у цябе справы ѓ тваёй вайне са злом?"
  
  "У мяне была свая доля трыѓмфаѓ," адказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Якая радасць", - сказаѓ Доджсон. "Калi ласка, дазвольце мне падзякаваць вас ад iмя хрысцiянскага свету. Я ведаю, што сёння ноччу я буду спаць лепш".
  
  Мiстэр Холмс нахiлiѓся наперад i пастукаѓ пальцам па стале. "Калi б вы толькi ведалi, наколькi ожесточенна бiтва i вынаходлiвы вораг, вы б нiколi больш не адважылiся зачынiць вочы, каб заснуць, сэр!"
  
  "Я маю некаторы ѓяѓленне аб бiтве, сэр; але калi б не сон i не сны, мы былi б пазбаѓленыя iдэй. Яшчэ гарбаты?"
  
  "Не, дзякуй", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Я чытаѓ вашу абарону Еѓклiда. Мне здалося, што гэта самае падыходнае прымяненне вашага асаблiвага таленту.
  
  "Дзякую вас".
  
  "I ты ѓсё яшчэ пiшаш гэтыя маленькiя забавы для дзетак?"
  
  "Так," сказаѓ Доджсон, " мы не павiнны палохаць дзяцей. Зараз, цi не так?"
  
  "Чаму дзецi павiнны быць пазбаѓленыя ад веды рэальнасцi?" - спытаѓ мiстэр Холмс. "Як гэта рыхтуе iх да адказнасцi, якую нясе сталасць?"
  
  "Я заѓважыѓ, што людзi, якiя так упэѓнена выкарыстоѓваюць слова 'сталасць', лепш прамаѓляюць яго, чым iлюструюць. Што вы думаеце?"
  
  "Я думаю," сказаѓ мiстэр Холмс, прамок вусны iльняной сурвэткай i устаючы з крэсла, - што ѓ мяне ёсць неадкладныя справы ѓ iншым месцы.
  
  Я быѓ ашаломлены.
  
  Мiстэр Холмс скiраваѓ на мяне пiльны погляд i мякка спытаѓ: "Ну што, малады чалавек, цi вяртаецеся вы са мной у Лондан цi выдаткуеце дзень марна, папiваючы чай i прыкiдваючыся, што знаходзiце карысць у такой бяздзейнай навуцы, як чыстая матэматыка?"
  
  Я паглядзеѓ на мiстэра Холмса, а затым на Доджсона. Абодва ѓтаропiлiся на мяне, чакаючы, чыю кампанiю я ѓпадабаю ѓ гэты дзень, а можа быць, i назаѓсёды. Кожны па-свойму быѓ дабрадзеем. Кожны па-свойму быѓ настаѓнiкам. Яны звярталiся са мной як з бяздомнай сабакам, якой я i з'яѓляюся - сабакам, якая павiнна праяѓляць любоѓ i паслухмянасць таму цi iншаму гаспадару.
  
  Вусны мiстэра Холмса сапраѓды пачалi скривляться, але не ад пагарды, як я быѓ гатовы чакаць, а ад смеху. I Доджсон, дарагi, мiлы, сарамлiвы, сцiплы Доджсон дазволiѓ сабе ледзь прыкметнае падабенства ѓсмешкi.
  
  "Выдатная праца, вялебны," пахвалiѓ мiстэр Холмс.
  
  "Сцэна страцiла выдатнага акцёра, мiстэр Холмс," сказаѓ Доджсон, " калi вы вырашылi змагацца з сiламi зла. Вядома, ёсць тыя, хто аддае перавагу лiчыць сцэну саму па сабе злом; але мы можам не звяртаць увагi на гэтых бедных, уведзеных у зман нягоднiкаѓ ".
  
  Маё шокированное выраз твару, вiдавочна, змянiлася здзiѓленнем.
  
  "Божа лiтасцiвы, мой юны сябар," сказаѓ Холмс. " Як вы маглi паверыць, што два такiх ангельца, як вялебны Доджсон i я, не змаглi знайсцi адзiн у аднаго годнага i падыходнага таварыша? Павiнен прызнаць, мне было вельмi прыемна, што мяне лiчылi пэром добрага дона.
  
  "Я не хацеѓ нiчога дрэннага", - сказаѓ я.
  
  "Вядома, няма", - сказаѓ мiстэр Холмс. "I, калi быць гранiчна шчырым, ваша маленькая спроба сватаѓства бясконца спадабалася звышгоднаму Доджсону i мне, i таму мы вырашылi разыграць гэты невялiкi драматычны эцюд у знак падзякi".
  
  Я быѓ ледзь цi не ѓ настроi казаць "няма за што", хоць тое, што двое такiх паважаных i дасведчаных хлопцаѓ зладзiлi невялiкае прадстаѓленне спецыяльна для мяне, зачаравала мяне ѓ нейкi нязведанай i, верагодна, небяспечнай вобласцi маёй душы.
  
  "I," дадаѓ мiстэр Холмс, - мы атрымалi асаблiвае задавальненне ад вашага жадання прадставiць нас адзiн аднаму, таму што вялебны Доджсон - адзiн з невялiкай групы людзей, якiя сабралiся разам па маiм патрабаваннi, каб дапамагчы вам пракласцi свой шлях у гэтым свеце".
  
  Маё твар пачырванеѓ. Я ѓдзячны за дабрыню, праяѓленую да мяне мiстэрам Холмсам i, як я даведаѓся ѓ той дзень, прафесарам Доджсон, а таксама тымi iншымi, чые асобы былi мне невядомыя. Але мне не падабаецца покрыва падману, якi вечна прыкрывае мяне. Мне не падабаецца ведаць аб сваiм махлярстве.
  
  Адгадаѓшы мае думкi, сказаѓ Холмс: "Приободритесь, малады чалавек. Ва ѓсiх нас ёсць сакрэты, некаторыя з якiх яшчэ больш непрыемныя, чым вашыя".
  
  "Мы ѓсе грэшнiкi", - пагадзiѓся Доджсон. "У сваiх малiтвах я ѓвесь час прашу Бога даць мне новае жыццё".
  
  "Ты?" - Спытала я, не верачы сваiм вушам.
  
  - А ён ведае? " спытаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Я мяркую, што так яно i ёсць у яго ѓласнай таямнiчай манеры," ѓздыхнуѓ Доджсон. Кожны узыход сонца - гэта магчымасць знайсцi праведны шлях i iсцi па Iм з Яго благаслаѓленнем. Але да таго часу, як сонца садзiцца, мы ѓжо ухитряемся справiцца з спакусамi, ад якiх спадзявалiся адмовiцца ".
  
  "Вы вядзеце узорную жыццё, сэр," умяшаѓся я.
  
  "Толькi на справе", - сказаѓ ён. "Толькi на справе".
  
  "Мой дарагi вялебны," сказаѓ мiстэр Холмс, " вы абмежаваныя сваiм веданнем слова Божага. Нас, з другога боку, ратуе наша параѓнальнае невуцтва. Аднак я ведаю пра Бога справядлiвасцi, i ён не знойдзе цябе якiя жывуць у нястачы.
  
  Доджсон зноѓ уздыхнуѓ i сказаѓ: "А я, у сваю чаргу, спадзяюся, што, калi я прыбуду ѓ Жамчужныя Вароты на суд, вы будзеце там, каб адстойваць маё справа".
  
  "Калi вас гэта не занадта абцяжарыць," сказаѓ мiстэр Холмс, " я палiчыѓ за лепшае б не суправаджаць вас у такiм падарожжы.
  
  Доджсон зноѓ напоѓнiѓ нашы кубкi i сказаѓ: "На самай справе адна з прычын, па якой я параiѓ нашаму юнаму сябру арганiзаваць гэтую сустрэчу, заключаецца ѓ маёй невялiкай праблеме. Магчыма, мне спатрэбяцца вашыя паслугi, Холмс".
  
  Вялiкi шпiк выцер вусны сурвэткай i нядбайна палез у кiшэню за трубкай.
  
  "Калi ласка, не палiце", - коратка сказаѓ Доджсон. "Вы ведаеце, я ненавiджу палiць".
  
  "Цалкам дакладна," сказаѓ мiстэр Холмс i вярнуѓ на месца запэцканы гарбузовы посуд. " Калi ласка, раскажыце мне падрабязна.
  
  "Я," пачаѓ Доджсон, " быѓ-" I тут ён зрабiѓ паѓзу - не для драматычнага эфекту, а як ахвяра заiкання, якое пераследвала яго ѓсё жыццё.
  
  Мы чакальна глядзелi на яго. Нарэшце прагучалi словы.
  
  "ђджалiць! Мяне- ужалили. Мне трэба, каб ты выкарыстоѓваѓ тыя магiчныя сiлы, над якiмi мы так добра смяялiся, каб аднавiць маё добрае iмя ".
  
  "Дарагi мой," сказаѓ Холмс, " наѓрад цi мяне можна назваць бiзуном плеткароѓ.
  
  "Я таксама не прашу вашай дапамогi ѓ такiм расследаваннi. Дазвольце мне проста заявiць пра гэта прама. Чатырох маiх дзённiкаѓ не хапае. Яны ахоплiваюць 1858-1862 гады. Гэта мае асабiстыя разважаннi, мае паѓсядзённыя думкi. Праглядаючы запiсы, я атрымлiваю дапамогу ѓ iмкненнi да збавення. Я баюся, што хто-то скраѓ iх з мэтай атрымання прыбытку ад распаѓсюджвання iнфармацыi аб тых падзеях маiм жыццi, якiя я аддаю перавагу хаваць. Я не ведаю, што рабiць. Мне была невыносная думка аб тым, што ѓвесь свет падзелiцца сваiмi сакрэтамi.
  
  "Зразумела," сказаѓ мiстэр Холмс. " Я павiнен задаць вам некалькi пытанняѓ.
  
  "Мне лепш папрасiць прабачэння", - сказаѓ я.
  
  "Не," адрэзаѓ мiстэр Холмс.
  
  Мы з Доджсон абодва паглядзелi на яго ѓ замяшаннi.
  
  "Мiстэр Уиггинс застанецца з намi i выслухае усю вашу гаворка аб гэтых трывожных падзеях", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Мне патрэбна яго дапамога, i мы абодва можам яму давяраць. Мы дамовiлiся?"
  
  
  
  Доджсон кiѓнуѓ, i я зрабiѓ тое ж самае.
  
  - А зараз, "сказаѓ мiстэр Холмс," раскажыце мне аб гэтых дзённiках i абставiны iх знiкнення.
  
  "У мяне ѓвайшло ѓ звычай весцi дзённiк, у якi я запiсваю думкi, пачуццi, iдэi, перакананнi, дзеяннi i iншыя падобныя прадметы, якiя прадстаѓляюць асабiсты iнтарэс, з якiмi я, магчыма, захачу азнаёмiцца ѓ будучынi. Весцi такi дакумент - звычайная справа. Гэта мой спадарожнiк, вызнаѓца, люстэрка i крытэрый. Iншыя могуць выкарыстоѓваць дзённiк, каб весцi свецкую гутарку самi з сабой або выказаць тое, што, калi б было вымаѓлена, iх выключылi б з прыстойнага грамадства. Я таксама выкарыстоѓваю свае дзённiкi для пэѓных практычных мэтаѓ - адзначаю публiкацыю i дату апавяшчэнняѓ аб маiх працах, ѓпiсваю ѓ часопiс iмёны наведвальнiкаѓ цi людзей, да якiх я ездзiѓ, i падрабязнасцi баѓлення часу, адзначаю аплату панесеных мною выдаткаѓ i гэтак далей. Але я таксама ацэньваю свае намаганнi, накiраваныя на служэнне Божаму задуме. У гэтым дачыненнi да мой дзённiк - гэта дакумент аб маiх слабасцях i спакусах - i, ды, аб маiх малiтвах ".
  
  "Калi б яны былi выяѓленыя," асцярожна спытаѓ мiстэр Холмс, - ѓтрымлiвалi яны якiя-небудзь запiсы, якiя маглi б наклiкаць на вас непрыемнасцi з законам?
  
  "Ёсць лёсу горай, чым "праблемы з законам", " сказаѓ Доджсон.
  
  "Магчыма, i мы вернемся да гэтых меркаваннях у свой час," сказаѓ мiстэр Холмс. " Але давайце дзейнiчаць абдумана. Калi б вiноѓнiк гэтага нападу на вашу ѓласнасць паѓстаѓ перад судом, мог бы яго адвакат прычынiць вам шкоду, прачытаѓшы вытрымкi з вашага дзённiка?"
  
  Доджсон збялеѓ. " Хiба такiя рэчы робяцца? - спытаѓ ён.
  
  "Так", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Выразная логiка закона абвяшчае, што крадзеж ёсць крадзеж. I пакаранне прызначаецца зладзеяѓ, якiя палююць на нявiнных. Але калi ѓ вас ёсць закон, у вас ёсць юрысты - iстоты, аб якiх, без сумневу, не думалi, калi Усемагутны распрацоѓваѓ Свой план, аб якiм вы толькi што згадалi. Адвакаты зарабляюць сабе на пражытак, прадстаѓляючы ѓ якасцi доказы любую лухту, якая магла б адцягнуць суддзю i прысяжных ад разважанняѓ аб патрабаваннях правасуддзя. У судзе, вядома, можна было б урачыста зачытаць вашыя словы як спробу адвесцi гнеѓ ад брудных злодзеяѓ i накiраваць яго на вас. Гэта няправiльна, але вы маеце рацыю."
  
  "Я быѓ бы ѓсцешаны. Я быѓ бы зруйнаваны. Магчыма, табе не варта рабiць мне гэтую паслугу".
  
  "Падумайце аб наступствах, - сказаѓ мiстэр Холмс, - калi не будзе прадпрынята нiякiх намаганняѓ, каб вярнуць каштоѓныя дзённiкi".
  
  Доджсон глядзеѓ у камiн i, здавалася, зазiраѓ у свой асабiсты пекла.
  
  
  
  "Хiба гэта не цудоѓная галаваломка", - сказаѓ ён. "Я магу ѓзяцца за выратаванне маёй ѓласнай законнай уласнасцi i тым самым стварыць мудрагелiстае юрыдычная прылада, якое абкрадзе мяне; цi я магу пакiнуць спячых сабак ляжаць з змрочным усведамленнем таго, што аднойчы яны прачнуцца i бязлiтасна разарвуць на шматкi ѓсё, што засталося ад маёй рэпутацыi. Адзiн шлях вядзе да спусташэння, тады як iншы шлях вядзе да спусташэння".
  
  "Шкада," умяшаѓся я, "што ты не спалiѓ дзённiкi".
  
  Шэрыя вочы Доджсона ѓспыхнулi гневам i смуткам. Мiстэр Холмс кiнуѓ на мяне больш востры погляд. Вiдавочна, мяне хацелi ѓбачыць, але не пачуць.
  
  "Мне вельмi шкада," сказаѓ я, "я думаѓ, што быѓ часткай гэтага".
  
  "I гэта сапраѓды так", - сказаѓ Холмс. "Будзьце ѓпэѓненыя, што я паведамлю вам аб тым моманце, калi вашы таленты спатрэбяцца. А да тых часу, калi ласка, вознаградите нас сваiм цярпеннем - i сваiм маѓчаннем".
  
  Я не мог не захапiцца цудоѓнай кампанiяй, у якой апынуѓся. У ранейшыя часы хто-небудзь проста загадаѓ бы мне заткнуцца.
  
  "Як я мог спалiць iх?" - спытаѓ Доджсон. "Яны - маё жыццё, маё суцяшэнне i, магчыма, нават iнструмент майго выратавання".
  
  "Ёсць i трэцяя магчымасць", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Хоць я i дапамагаю палiцыi, я не з'яѓляюся прадстаѓнiком закона i не хацеѓ бы iм быць. Гэта дазваляе мне праяѓляць абачлiвасць, калi гэта неабходна. Я быѓ бы ганарлiвы, каб зрабiць гэта для цябе ".
  
  Доджсон адлюстраваѓ нiкчэмную ѓсмешку i сказаѓ: "Дзякуй, мiстэр Холмс, я быѓ бы вам вельмi ѓдзячны, калi бы вы працягнулi займацца гэтай справай".
  
  " Мяне не цiкавяць падрабязнасцi вашых дзённiкаѓ. I я ѓпэѓнены, што мiстэр Уиггинс падзяляе мае пачуццi.
  
  Я стрымана кiѓнула ѓ знак згоды, спадзеючыся, што мой твар не выдала майго нястрымнага цiкаѓнасцi.
  
  "Аднак," працягваѓ мiстэр Холмс, - нам сапраѓды трэба ведаць, як выглядаюць дзённiкi".
  
  "Прабачце, я на хвiлiнку," сказаѓ Доджсон i ѓстаѓ з-за стала. Ён мэтанакiравана падышоѓ да кнiжнай шафы, дацягнуѓся да самай верхняй палiцы, да якой магла дацягнуцца яго рука, i дастаѓ том у чорным скураным пераплёце такога памеру i таѓшчынi, якiя рабiлi яго iдэнтычным астатнiм кнiг на гэтай самай палiцы, а таксама тым, што стаялi на палiцы нiжэй.
  
  "Мой розум заѓсёды быѓ перапоѓнены iдэямi для апавяданняѓ, песень, вершаѓ, гульняѓ i матэматычных задач", - сказаѓ Доджсон, вяртаючыся да стала. "I я мяркую, што мне трэба было якое-небудзь зручнае сховiшча для фрагментарных iдэй, да якiх я быѓ занадта заняты, каб дабрацца. I, магчыма, я быѓ трохi саманадзейны, думаючы, што выпадковыя разважаннi маладога чалавека варта запiсаць. Як бы тое нi было, я пачаѓ гэтую працу, калi жыѓ у рэзiдэнцыi Рипонского сабора, дзе мой бацька служыѓ канонiкам."
  
  Ён адкрыѓ дзённiк i прачытаѓ услых: "У студзенi 1855 года. Беспаспяхова паспрабаваѓ крыху па матэматыцы. Накiдаѓ схему iлюмiнацыi на тытульным лiсце Кнiгi святой паэзii Мэры. Званочкi па вечарах. Стомнае ѓяѓленне."
  
  Ён зачынiѓ кнiгу i гучна абвясцiѓ: "Так напiсаѓ Доджсон".
  
  "Наѓрад цi гэта заслугоѓвае скандалу," сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Не," сказаѓ Доджсон, " i, адказваючы на папярэдняе пытанне, у маiх дзёньнiках няма нiчога крымiнальнага. Я не здзяйсняѓ дзеянняѓ, забароненых законам або нашым Стваральнiкам. Гэта сведчыць не аб маёй прыстойнасцi або дысцыплiне, а хутчэй аб маiм презренном страху парушыць запаведзi Божыя ".
  
  "Мы гэта ведаем", - сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Тым не менш, людзi пляткараць пра мяне", - сказаѓ Доджсон. "Яны цiкаюць пры думкi аб гасцiннасцi, якое я аказваю сваiм сябрам-дзецям. Яны шэпчуцца аб замужнiх жанчын, якiя прыязджалi сюды на пiкнiкi, вячэры i да таго падобнае. Яны малююць мяне наiѓным старым з галаваломкамi ѓ кiшэнi i безнадзейна дзiцячым успрыманнем свету. Божа мой, Холмс! Мае бацькi вырабiлi на святло адзiнаццаць дзяцей. У доме майго бацькi не было прытулку для наiѓнасцi. Ён быѓ занадта малы.
  
  "Iншыя малююць мяне хiтрым нягоднiкам, якi атрымлiвае асалоду ад дабраславеньнямi шлюбу без санкцыi шлюбу. Кажуць, што маiмi мэтамi з'яѓляюцца мае сяброѓкi, узрост якiх вар'iруецца ад пяцi да сарака. Я сапраѓды люблю жаночае таварыства, але я нiкога не кампраметаваѓ.
  
  "Я лiчу, што пагарджаць славу - значыць пагарджаць заслугi; але ёсць i iншая бок медалi. Людзi, якiя мяне не ведаюць, лiчаць, што ѓ iх ёсць права прыдумляць i распаѓсюджваць гiсторыi пра мяне. Мая добрая сястра, Мэры Лютвидж Коллингвуд, нават даслала мне лiст з усiмi гэтымi плёткамi. Я сказаѓ ёй: "Цябе не павiнна шакаваць, што пра мяне кажуць дрэнна. Любы, пра каго наогул кажуць, абавязкова будзе кiм-то выказаны супраць; i любое дзеянне, якiм бы нявiнным яно нi было само па сабе, можа быць кiм-то асуджана, i гэта зусiм не малаверагодна. Калi вы будзеце абмяжоѓваць свае дзеяннi ѓ жыццi рэчамi, да якiх нiхто не зможа прычапiцца, вы шмат чаго не даможацеся ".
  
  "Сапраѓды высакароднае пачуццё," сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Плёткi мiнаюцца", - сказаѓ Доджсон. "Але напiсанае застаецца. I словы, якiя я запiсаѓ у сваiх дзённiках пра сваiх разважаннях, не павiнны застацца. Мае дзённiкi апiсваюць не толькi тое, што я рабiѓ i казаѓ, але i тое, пра што я думаѓ i марыѓ, i, вядома, аб чым я малiѓся. Я сапраѓды веру, што мая шчырасць на гэтых старонках дапамагла мне на самай справе не iсцi па шляху, якi я бачыѓ у сваiх ѓявах. Гэта i тое, што я быѓ вельмi заняты ".
  
  "Па крайняй меры, - сказаѓ мiстэр Холмс, - вы пазбаѓленыя ад прынiжэньня, звязанага з тым, што нейкi лекар распаѓсюдзiѓ па ѓсiм свеце вестка аб вашых самых патаемных звычках".
  
  "Як, павiнна быць, зручна мець лекара ѓ поѓным распараджэннi", - сказаѓ Доджсон. "Мне дапамагае толькi адно лякарства. Я думаю, што чым больш чалавек адчувае свой уласны грэх i дзiѓную дабрыню Бога, якi так шмат даруе, тым больш ён прагне дапамагчы iншым пазбегнуць ганьбы i пакут, якiя сам наклiкаѓ на сябе ".
  
  "Магчыма", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Я не распаѓсюджваю падобныя думкi. Але я ведаю, што гэты малады чалавек i я дапаможам вам пазбегнуць пастак iншых.
  
  "Такiм чынам," працягнуѓ ён, " калi ѓ вас забралi кнiгi?
  
  "Каля двух месяцаѓ таму ѓ мяне ѓзнiкла думка аб славеснай гульнi, якую я мог бы прыдумаць, каб навучыць дзяцей логiцы", - сказаѓ Доджсон. "Гэта нагадала мне натацыю да гульнi, якую я тады зрабiѓ, i якая, як я думаѓ, магла б дапамагчы мне ѓ гэтым новым забаѓцы. Я так i не скончыѓ тую першую гульню, таму што напiсанне аповяду пра Алiсу забiрала ѓ мяне занадта шмат вольнага часу. Я падышоѓ да гэтага самому кнiжнай шафе, але ён знiк разам з трыма яго таварышамi.
  
  " А калi вы ѓ апошнi раз зазiралi ѓ гэты дзённiк? - спытаѓ Холмс.
  
  "Паняццi не маю. Прайшло шмат гадоѓ".
  
  "Хто яшчэ ведае аб гэтых дзёньнiках?" - спытаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Нiхто", - заявiѓ Доджсон. "Абсалютна нiхто!"
  
  " Не палiчыѓшы за дзёрзкасць, - сказаѓ мiстэр Холмс, - я б рызыкнуѓ выказаць здагадку, што хто-то так i робiць.
  
  "Многiя людзi вядуць дзённiкi," сказаѓ Доджсон, " але я нiколi не надаваѓ iм асаблiвага значэння. Я нiколi iх не абмяркоѓваю. Iх нiколi не вiдаць, калi хто-небудзь прыходзiць да мяне ѓ госцi. Нiшто ѓ iх знешнiм выглядзе не выклiкае цiкавасцi. Гэта проста сумныя чорныя кнiгi на палiцы ѓ кнiжнай шафе састарэлага выкладчыка ".
  
  "Было выкрадзена што-небудзь яшчэ?" - спытаѓ Холмс. "Любая iншая кнiга, прадмет мастацтва, цацанка або якая-небудзь iншая прыватная ѓласнасць?"
  
  "Нiчога," адказаѓ Доджсон.
  
  "Вы цалкам упэѓненыя?"
  
  "Як вы ведаеце," сказаѓ Доджсон, " у мяне ёсць звычка складаць спiсы за ѓсё. Я сабраѓ свае розныя запасы i прыступiѓ да праверкi. Працягваючы, я думаѓ пра вас. Я думаѓ, вы будзеце ганарыцца маёй дбайнасцю i прадбачлiвасцю. Больш нiчога не прапала."
  
  "Я ѓсцешаны вашымi меркаваннямi", - сказаѓ Холмс. "Вы атрымлiвалi якiя-небудзь паведамленнi ад злодзея?"
  
  "Я гэтага не рабiѓ", - сказаѓ Доджсон.
  
  "Нiякiх пагроз апублiкаваць змесцiва, калi вы не заплацiце выкуп, не зробiце паслугу цi не адмовiцеся ад якiх-небудзь рэальных або ѓяѓных дзеянняѓ".
  
  "Не," адказаѓ узрушаны Доджсон, - але я жыву ѓ страху, што падобнае пасланне дойдзе i да мяне".
  
  "Давайце паглядзiм, якiя факты мы сабралi", - сказаѓ мiстэр Холмс. "З вашага кнiжнай шафы былi ѓзятыя чатыры дзённiка. Злодзей узяѓ толькi iх i нiчога больш, так што ясна, што гэта было яго мэтай. Злачынства адбылося дзе-то памiж двума месяцамi i 'шмат-шмат гадоѓ назад'. Вы не атрымлiвалi нiякiх пагрозлiвых лiстоѓ або патрабаванняѓ грошай. Такiм чынам, у нас няма матыву, а без матыву нашы пошукi падазраваных могуць завесцi нас куды заѓгодна ".
  
  "Перспектывы не здаюцца шматспадзеѓнымi", - сказаѓ Доджсон.
  
  " Наадварот, мой дарагi Доджсон, - сказаѓ Холмс, " гэта будзе адно з маiх самых лёгкiх прыгод.
  
  "Мне прыемна гэта чуць," сказаѓ Доджсон, - але я не разумею, як гэта можа быць".
  
  "Усё проста", - сказаѓ Холмс. "Хто б гэта нi зрабiѓ, гэта той, каго вы ведаеце i каму давяраеце. Па вызначэннi, гэта знiшчае большую частку насельнiцтва свету".
  
  "Вельмi добра," сказаѓ Доджсон. - На самай справе, мiстэр Холмс, я адчуваю сябе утешенным ад свядомасцi таго, што вы дапамагаеце мне, нават калi ѓ вынiку вашых прац нiчога не атрымаецца.
  
  "Не хвалюйцеся, мы знойдзем выкрадальнiка вашага дзённiка", - сказаѓ мiстэр Холмс. "I яшчэ сёе-тое. Не будзеце цi вы так ласкавы даць мне спiс людзей, якiя знаходзiлiся ѓ гэтым пакоi на працягу многiх гадоѓ.
  
  "Колькi гадоѓ?"
  
  "Гэта цалкам залежыць ад вас i межаѓ вашай канцэнтрацыi. Чым шырэй спiс, тым больш у нас шанцаѓ iдэнтыфiкаваць злачынцу. I не судзiце строга. Не выключаеце iмя, таму што вы сумняваецеся, што яны маглi здзейснiць падобнае. Выключэнне аднаго вiнаватага iмя адымае ѓ нас больш часу, чым уключэнне сотнi нявiнных iмёнаѓ. I, калi ласка, прыкладзеце да кожнага iмя кароткае апiсанне таго, хто гэты чалавек, калi ён мог быць тут i якiя, калi такiя маюцца, падставы для спрэчкi ѓ яго могуць быць з вамi, якiмi б трывiяльнымi яны нi былi. Гэтая iнфармацыя спатрэбiцца мне заѓтра ранiцай."
  
  
  
  " Вядома, - сказаѓ Доджсон, - цяпер, калi мы абмеркавалi гэта сумнае справа, вы павiнны павячэраць са мной у Холе.
  
  Думка аб добрым вячэры мяне ѓзбадзёрыла.
  
  "Няма", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Мы з гэтым маладым чалавекам накiроѓваемся ѓ горад, каб павячэраць i зняць пакой, а заѓтра пачнем паляванне".
  
  Доджсон быѓ прыгнечаны.
  
  " Ну-ну, - сказаѓ Холмс, - наѓрад цi гэта пайшло б на карысць нашаму прадпрыемству, калi б вас заспелi за ежай i пiтвом ѓ грамадстве вядомага дэтэктыва-кансультанта. Наш юны сябар з'явiцца ѓ гэтай дзверы заѓтра апоѓднi, i вы перададзiце яму спiс, якi мы абмяркоѓвалi.
  
  I я так i зрабiѓ, i ён так i зрабiѓ.
  
  Вярнуѓшыся ѓ нашу пакой у горадзе, я цырымонна ѓручыѓ спiс мiстэру Холмсу. Ён узважыѓ яго ѓ руцэ, нiбы ацэньваючы годнасцi, i зiрнуѓ на верхнюю старонку, на якой быѓ проста загаловак: "Спiс наведвальнiкаѓ дома Доджсонов у Томе Куоде па запыце Холмса i Уиггинса".
  
  Спiс Доджсона займаѓ чатырнаццаць старонак. Скрупулезным доѓгiм почыркам ён пералiчыѓ усiх, хто ѓваходзiѓ у яго кватэру. У дадатак да iх iмёнах дон дадаѓ дату, характар вiзiту, становiшча ѓ грамадстве, працягласць iх знаходжання i любыя паметкi аб размяшчэннi да яго наведвальнiка. Зорачкамi было адзначана значнае колькасць запiсаѓ. Яны пазначалi наведвальнiкаѓ, якiя больш аднаго разы з'яѓлялiся ѓ доме мiстэра Доджсона. Мiстэр Холмс ѓклаѓ доѓгi дакумент назад мне ѓ руку i загадаѓ прааналiзаваць яго.
  
  Я не хацеѓ удзельнiчаць у гэтым стомным занятку.
  
  "Хiба вы не павiнны вывучыць гэта самi, каб працягнуць сваё расследаванне?" - Спытаѓ я, падбiраючы лепшы аргумент, якi толькi мог, каб прадухiлiць гэта маркотнае занятак. " Асаблiва пасля таго, як ён прыклаѓ столькi намаганняѓ, каб падрыхтаваць яго ѓ адпаведнасцi з вашымi пажаданнямi.
  
  "Я ѓжо бачыѓ спiсы Доджсона раней, i ѓ мяне няма нi найменшага жадання капацца ѓ яшчэ адным падобным зборнiку. У гэтым спiсе iмёнаѓ сапраѓды хаваецца нейкая падказка, i ваша галiна акажа вам вялiкую дапамогу ѓ яе пошуку. Што тычыцца iншай праблемы, Доджсон ведаѓ, што я запрошу такi спiс, i паклапацiѓся аб тым, каб падрыхтаваць яго загадзя. Затым, калi мы сышлi, ён прымацаваѓ тытульны лiст. Звярнiце ѓвагу, што тытульны лiст нанесены больш шырокiмi штрыхамi, чым на наступных старонках. Ён не адчуваѓ неабходнасцi эканомiць чарнiла ".
  
  "Чаму ён не падаѓ гэта ѓчора?" - Спытаѓ я з некаторым абурэннем.
  
  "Ён лiчыць, што нельга нават рабiць выгляд, што давяраеш на лагоднасць iншых, нават калi яны такiя сябры, як мы".
  
  З гэтымi словамi мiстэр Холмс узяѓся за ручкi сваёй потертой скураной сумкi, сказаѓ: "Я спадзяюся, што вы дасце мне поѓны справаздачу, калi я вярнуся", - i выйшаѓ за дзверы.
  
  Паколькi злавесная просьба Холмса лунала ѓ атмасферы пакоя, я накiнуѓся на спiс з тым жа запалам, з якiм звычайна ядуць переваренной капусту.
  
  Я павiнен прызнаць, што, хоць "Спiс Доджсона" i не быѓ такiм захапляльным, як адна з объемистых саг, напiсаных месье Дзюма, ён мяне загiпнатызаваѓ. У iм адкрылася краiна цудаѓ, зусiм не падобная на тую, за якую яго так справядлiва адзначылi. Гэта быѓ альманах крэда i мэтаѓ, а таксама сварак, папрокаѓ i непаразумення. I, о, як гэты чалавек любiѓ правiлы. Я заѓважыѓ, што некаторым прадстаѓнiкам нашага вiду патрэбны пуцяводнае лiхтар у выглядзе выразных i выразна сфармуляваных iнструкцый для кожнай часткi паѓсядзённым жыццi. Я чуѓ, што гэта асаблiва прыкметна ѓ больш паѓночных краiнах кантынента, але я там не быѓ. Чарльз Доджсон не быѓ проста задаволены тым, што ведаѓ правiлы i жыѓ па iм. Ён нястомна вынаходзiць новыя рэцэпты паводзiн, гульняѓ, выбараѓ i гэтак далей. I ён хутка абаранiѓ стандарты, па якiх жыѓ, сваю рэпутацыю, сваю веру, сваiх сяброѓ, свае працы i сваю прыватную жыццё.
  
  Доктар Доджсон пацягнуѓся за ручкай пры першых прыкметах пагарды або нападу. Ад аднаго з найвялiкшых мысляроѓ ангельскай лiтаратуры iшоѓ бесперапынны паток лiстоѓ i эсэ, накiраваных на выпраѓленне памылак, якiя ён назiраѓ, i ён быѓ гатовы да бiтвы, не робячы адрозненнi памiж чыстым i дробязным. У вынiку гэты сарамлiвы чалавек, якi любiѓ праводзiць час, марачы аб галаваломку i iх рашэннях, выявiѓ, што пастаянна адкрывае свае дзверы людзям, якiя хацелi пахвалiць яго цi зразумець, чаму ён узяѓ на сябе абавязацельства скласцi спiс iх няѓдач для разгляду iншымi. I ён iм усё раскажа.
  
  Розныя скаѓты, якiя працуюць у Крайст-Чэрч, прыходзiлi ѓ гэтую знакамiтую гасцiную. Скаѓты адказвалi за розныя абавязкi па ѓборцы дома i падпарадкоѓвалiся непасрэдна кiраѓнiку домам. Але гэта не перашкодзiла Доджсону скардзiцца, што выпадковы пажар у комiне гэтага Скаѓта зрабiѓ маладога чалавека пагрозай для дома, або што "небяспечныя сцёкi", якiя iдуць з-пад гэтага пакоя Скаѓта, патрабавалi неадкладнага ѓвагi, а нязграбнасць гэтага iншага Скаѓта прывяла да паломкi некаторых любiмых Доджсон шкляных i парцалянавых вырабаѓ. I Шэф -кухар , i Кiраѓнiк Залай адправiлiся да доктара Кватэра Доджсона, калi ён скардзiѓся на тое, што "бiфштэкс амаль занадта жорсткi для ѓжывання, партугальская лук зусiм недожаренный i неядомы, а вараная бульба заѓсёды сопкi".
  
  Павiнна быць, у яго быѓ сапраѓдны тэт-а-тэт з Дж. Барклаем Томпсанам, выкладчыкам анатомii. Томпсан быѓ пад стаць Доджсону, калi справа даходзiла да выказваннi пярэчанняѓ; хоць Томпсан не валодаѓ тым абаяннем, досцiпам або добрымi манерамi, якiя мы асацыюем з Доджсон. "Захавальнiк костак", як Доджсон называѓ гэтага чалавека, абурыѓся таму, што Г Вiр Бэйн служыѓ захавальнiкам Агульнай пакоi. Пасля энергiчнай абароны Бэйн Доджсон быѓ абраны пераемнiкам Бэйн, i Томпсан дрэнна ѓспрыняѓ гэты вынiк.
  
  Затым быѓ вiнароб, якi абслугоѓваѓ Агульную пакой. Яго выклiкалi ѓ памяшканне Доджсона i ѓ недвухсэнсоѓных выразах праiнфармавалi спынiць дарыць Доджсону падарункi i прыставаць да куратара з просьбамi аб сустрэчах.
  
  Доджсон таксама не ѓратаваѓ сваю сям'ю ад сваёй сумленнасцi. Яго пляменнiк Сцюарт Коллингвуд з'ехаѓ з вiзiту вельмi раззлаваны. ("Ён папрасiѓ мяне пракаментаваць яго спробы пiсаць з усёй шчырасцю, на якую я быѓ здольны", - адзначыѓ Доджсон. "Я выканаѓ iх цалкам i добрасумленна. На жаль, мае назiраннi i прапановы яму не спадабалiся".)
  
  На самай справе было адносна няшмат тых, хто прыходзiѓ або сыходзiѓ у гневе. Доджсон быѓ даступны студэнтам, сустракаѓся з калегамi-выкладчыкамi, забаѓляѓ вядомых персон, якiя наведвалi Крайст-Чэрч, i, вядома ж, там была яго жаночая кампанiя - у асноѓным маладыя жанчыны ва ѓзросце да дванаццацi гадоѓ, часта, але не заѓсёды, у суправаджэннi бацькоѓ.
  
  I, вядома, была сям'я Лидделлов. Як i варта было чакаць, члены гэтай сям'i сабралi, падобна бутона руж, найбольшую колькасць зорачак. Генры Джордж Лiдэл быѓ дэканам Царквы Хрыста i чалавекам, якi прымаѓ усе рашэннi, якiя кантралююць жыццё Доджсона ѓ супольнасцi навукоѓцаѓ. Дачка дэкана, Элiс Лiдэл, з'яѓляецца часткай легенды Люiса Кэрала. Замужняя жанчына да таго часу, калi я пазнаёмiлася з Чарльзам Доджсон, яна была маленькай дзяѓчынкай, у гонар якой ён назваѓ чароѓную гераiню i якой разам з яе сёстрамi ѓпершыню распавёѓ гiсторыi аб Краiне цудаѓ.
  
  У сваiм каментары аб сям'i, унесенай у спiс, Доджсон напiсаѓ наступнае. "Генры Джордж Лiдэл, якi быѓ апантаны д'яблам, i я не выкарыстоѓваю гэты тэрмiн легкадумна, каб змянiць знешнi выгляд дома насуперак усякаму здароваму сэнсу, i пярэчыѓ супраць кожнай маёй апублiкаванай артыкула аб архiтэктурнай вульгарнасцi, якую ён хоча навязаць нам, i якi адштурхнуѓ пачуццi сваёй сям'i да мяне, выдатнай Элiс, беднай памерлай Эдыт, мiлай Iне i iх кахаючай i святой мацi Лорене ".
  
  Я скончыѓ свае запiсы i агледзеѓ пакой у пошуках iншага забавы. Холмс пакiнуѓ дастаткова матэрыялаѓ для чытання. Але паколькi мяне не цiкавiлi нi штодзённая газета, нi Слоѓнiк трапiчных таксiнаѓ, я пашукаѓ у iншым месцы. Холмс забыѓся сваю трубку. Цяпер прадставiѓся зручны выпадак. Мне заѓсёды было цiкава, як курэнне трубкi паѓплывае на маю знешнасць. Я падазраваѓ, што гэта надасць мне даволi вытанчаны выгляд. Гэта быѓ мой шанец. Знайшоѓшы люстэрка i прыняѓшы, як мне здалося, задуменную позу, я зацiснуѓ трубку памiж вуснамi, як гэта шмат разоѓ рабiѓ мiстэр Холмс. Я крыху нахiлiѓ галаву, каб надаць голасу патрэбную ѓладарнасць, i ледзь не страцiѓ прытомнасць. Якi гiдкi прысмак! Якi гiдкi асадак. Я выняѓ атрутны iнструмент з рота i асцярожна паклаѓ яго туды, дзе знайшоѓ. Не знайшоѓшы iншага забавы, я уладкаваѓся ѓ мяккiм крэсле i пагрузiѓся ѓ сон.
  
  Лiтаральна праз некалькi секунд, цi мне так здалося, мяне разбудзiѓ аглушальны стук у дзверы. Раздражнёны, я расчынiѓ дзверы i ѓбачыѓ вусатага рабочага, якi стаяѓ у дзвярах. Гэты нахабны нягоднiк нават не папрацаваѓ зняць кепку.
  
  "Так", - запатрабаваѓ я адказу.
  
  " Я тут, каб паклапацiцца аб вашай лямпе, сэр.
  
  "З лямпай усё ѓ парадку", - сказаѓ я.
  
  "Павiнна быць, сэр", - сказаѓ ён. "Яны пасылаюць мяне паправiць гэта, i звычайна яны гэтага не робяць, калi ѓ гэтым няма неабходнасцi. I акрамя таго, што-то не так з кожнай лямпай у гэтым выдатным установе.
  
  "Мы не хочам, каб нас турбавалi", - сказаѓ я.
  
  "Вось што пацешна", - сказаѓ рабочы. "Нiхто не хоча, каб яго турбавалi, але калi пасярод ночы што-то iдзе не так, яны не пярэчаць патурбаваць мяне. Ну, ты ж ведаеш, мне таксама трэба выспацца.
  
  I з гэтымi словамi нягоднiк прайшоѓ паѓз мяне ѓ пакой.
  
  "I яшчэ адно, - сказаѓ ён, - хiба ты не ведаеш, што палiць трубку iншага чалавека - благi тон?"
  
  Рабочым, вядома, быѓ мiстэр Холмс. Ён зноѓ падмануѓ мяне. Я не ведаю, колькi разоѓ я бачыѓ яго на адным з яго маскарадаѓ. Нягледзячы на тое, што гэта адна з яго любiмых тактык, i нават нягледзячы на тое, што ѓ нас па-ранейшаму здараюцца дзiѓныя сустрэчы ѓ крытычныя моманты са сляпым, цi жабракам, або кiроѓцам, або пажылы лэдзi, ён дурыць нас. Кожны раз я клянуся, што ѓ наступны раз разгадаю яго маскiроѓку. Мне варта спынiць даваць падобныя клятвы.
  
  "Астылы попел напоѓнiѓ кубак для трубкi, калi я сыходзiѓ, - сказаѓ мiстэр Холмс, здымаючы вусы i кепку, - а цяпер яна запоѓненая ледзь на трацiну. Муштук намок, i прайшло некалькi гадзiн з тых часоѓ, як я атрымлiваѓ асалоду ад трубкай. У любым выпадку, я быѓ у доме Доджсона, каб пераканацца, наколькi ён ѓразлiвы для ѓзлому. "
  
  "Дык вось чаму ты быѓ переодет рабочым?" - Спытаѓ я.
  
  "Калi ласка, не чапляйцеся да мяне з староннiмi пытаннямi", - сказаѓ ён. "Вядома, менавiта таму я змянiѓ сваю знешнасць. Я лёгка ѓвайшоѓ у будынак, дзе знаходзiлася яго кватэра. Я ужыѓ сваiх шматлiкiх памочнiкаѓ да замкаѓ яго ѓваходных i службовай дзвярэй, але нi адзiн з маiх iнструментаѓ не змог ѓзламаць яго замкi. Я вярнуѓся ѓ двор i з дапамогай вядра з мыльнай вадой i анучы праверыѓ замкi на яго вокнах.
  
  "Як мыльная вада i ануча маглi дапамагчы вам праверыць замкi на яго вокнах?" Я спытаѓ.
  
  Мiстэр Холмс у роспачы пакiваѓ галавой i закацiѓ вочы.
  
  "Я," павольна вымавiѓ ён, " выдаваѓ сябе за мыйшчыка вокнаѓ. Цяпер у яго самыя чыстыя вокны ва ѓсёй Крайст-Чэрч. Ён таксама павiнен суцяшацца думкай, што яны цалкам абаронены ад ѓварвання рабаѓнiкоѓ. Я скажу яму, калi мы яго ѓбачым. Цi, хутчэй, калi ён убачыць мяне. Мыйшчык вокнаѓ паспрабаваѓ паведамiць яму добрыя навiны, але да таго моманту Доджсон ѓжо не быѓ зацiкаѓлены ѓ размове з гэтым чалавекам ".
  
  "Чаму гэта?" Я спытаѓ.
  
  "Ён маляваѓ нейкi накiд, пакуль я быѓ у яго пад акном, - сказаѓ мiстэр Холмс, - i маё прысутнасць, вiдавочна, парушыла яго канцэнтрацыю. Ён нешта крычаѓ, але я не мог пачуць яго з-за акна, i ён размахваѓ рукамi, i я весела памахаѓ у адказ. Да таго часу, як я скончыѓ, яго ледзь не хапiѓ апаплексiчнай ѓдар. I што ты даведаѓся?"
  
  Холмс звярнуѓ увагу на спiс наведвальнiкаѓ Доджсона.
  
  Я адкашляѓся i вымавiѓ дасцiпнае iмя, якое даѓ свайму справаздачы: "Даджены Доджсона", - i ѓсмiхнуѓся. Мiстэр Холмс палiчыѓ за лепшае нахмурыцца.
  
  Я паказаѓ колькасць прыведзеных iмёнаѓ (482), згадаѓ размяшчэнне зорачак, звярнуѓ увагу на колькасць мiжусобiц, пачатых або працяг на гэтых розных сходах, i асаблiва згадаѓ служачых Дома i пастаѓшчыкоѓ паслуг у агульных пакоях, чыё жыццё i сродкi да iснавання залежалi ад капрызу прафесара Доджсона. У заключэнне я прывёѓ тое, што, на маю думку, было пераканаѓчым рэзюмэ.
  
  Пасля задуменнага маѓчання, якi доѓжыѓся па меншай меры дзве хвiлiны, мiстэр Холмс зароѓ: "I гэта ѓсё, што вы можаце паведамiць?"
  
  "Я думаю, што справiѓся з сабой даволi добра", - сказаѓ я.
  
  "Ты думаеш", - з'едлiва паѓтарыѓ ён. "Ты быѓ так захоплены пошукам верагодных падазраваных, што табе i ѓ галаву не прыйшло шукаць доказы або заканамернасцi".
  
  " Я расказваѓ табе пра ѓсiх людзей, з якiмi ѓ яго былi сутычкi.
  
  "У каго з iх была такая магчымасць?" - спытаѓ ён.
  
  " Усе яны ѓ той цi iншы час знаходзiлiся ѓ кватэры мiстэра Доджсона.
  
  " Колькi чалавек знаходзiлася там на працягу дзесяцi хвiлiн або менш, i толькi адзiн раз?
  
  
  
  Я ѓзяѓ спiс i пачаѓ зводзiць у таблiцу такiя выпадкi.
  
  "Не працуеце адказваць на гэтае пытанне цяпер," прагрымеѓ Холмс, " але мы можам выключыць усе гэта. Таго, хто выкраѓ дзённiкi, спатрэбiлася час, каб спачатку выявiць iх, усталяваць iх каштоѓнасць, а затым схаваць. Колькi з iх адчувалi сябе пакрыѓджанымi i, магчыма, хацелi адпомсцiць?"
  
  "Ах так," сказаѓ я, - там былi вiнароб, Разведчыкi i-"
  
  "Вы зрабiлi добрую працу, идентифицировав iх", - сказаѓ Холмс.
  
  "Дзякуй", - прамармытала я.
  
  "Выкраслiце iх са спiсу", - сказаѓ ён. "Яны нас не цiкавяць. Не было нiякiх адкрытых дзеянняѓ, якiя звычайна прыпiсваюцца помсты".
  
  "Гэта трохi паспешлiва", - сказаѓ я.
  
  Мiстэр Холмс прыѓзняѓ брыво, пачуѓшы мой няпрошаны выклiк яго разваг.
  
  "Працягвай", - сказаѓ ён. "Гэта можа апынуцца цiкавым".
  
  "На вулiцах Лондана, калi хто-то будзе жартаваць са мной, я захачу вярнуць яго. Завалодаць чым-тое, што для яго важна, - адзiн з добрых спосабаѓ паказаць, што я сiла, з якой трэба лiчыцца ".
  
  "Цалкам дакладна!" - сказаѓ Холмс. "Вы толькi што выклалi закон вулiцы i, калi ѓжо на тое пайшло, джунгляѓ i некаторых самых прыгожых замкаѓ i маёнткаѓ па ѓсiм свеце. Але калi iншы хлопец не ведае, што вы забралi яго святую ѓласнасць або нават што што-то з яго рэчаѓ было выкрадзена, дзе ваша дэманстрацыя перавагi? Гэта даволi анемичная форма помсты."
  
  "Але гэта выкладчыкi i студэнты", - запратэставаѓ я. "Яны не навучалiся мастацтву дзiкасцi. Гэта не значыць, што яны не хочуць, каб перагрызцi горла свайму супернiку. Яны проста не ведаюць, як гэта зрабiць".
  
  "Калi вы так ставiцеся да акадэмii," сказаѓ Холмс, "то гэта адукацыя трацiцца на вас марна".
  
  Я праiгнараваѓ гэта.
  
  "Якi ѓ нас застаецца выбар?" Спытаѓ я. "Вiдавочна, мы павiнны абмежаваць наша даследаванне тым, хто любiць i захапляецца нашым мiстэрам Доджсон, паколькi вы выключылi ѓсiх астатнiх".
  
  "Падобна на тое," сказаѓ Холмс з усмешкай. " Але я веру ѓ вас.
  
  "Ва мне?"
  
  "Так," сказаѓ Холмс, " што вы збiраецеся раскрыць гэтую справу. Вы ѓжо ѓ дарозе".
  
  Яго упэѓненасць прыгнятала мяне. Хiба ѓ мяне не было дастаткова спраѓ i без неабходнасцi ратаваць добрае iмя Доджсона? I хто тут быѓ знакамiтым дэтэктывам-кансультантам? Толькi не я! I, самае галоѓнае, што, калi я пацярплю няѓдачу? Што, калi я пацярплю няѓдачу? Усё ж я занадта многiм абавязаны прафесару Доджсону i мiстэру Холмсу. Калi гэта тое, чаго ад мяне чакалi, значыць, гэта тое, што я павiнен быѓ зрабiць. Мне стала яшчэ больш шкада мiстэра Доджсона. Ён думаѓ, што дамагаецца дапамогi Холмса, а замест гэтага атрымаѓ апошняга з нерэгулярных фармiраванняѓ з Бэйкер-стрыт.
  
  "Не хвалюйцеся, малады чалавек", - сказаѓ мiстэр Холмс. "Я не кiдаю Доджсона або вас. Я буду дапамагаць. Але я мяркую, што ѓ вас ёсць пэѓныя рэсурсы, якiя добра ѓзброяць вас для гэтага справы ".
  
  Гэта былi добрыя навiны.
  
  "Самае важнае з якiх, - цяпло сказаѓ ён, - гэта тое, што нiхто не ведае, хто ты".
  
  Што ж, гэта было ѓжо сее-што. Быць датычным да мiстэру Холмсу i яго крыжовага паходу супраць парушальнiкаѓ закона - гэта вопыт, якi адначасова трывожыць i натхняе. Звычайна мiстэр Холмс даручае нам якое-небудзь таямнiчае заданне, i мы паняцця не маем, што мы на самай справе робiм i чаму. Ён давярае нам амаль гэтак жа, як лялькавод давярае сваiм марыянетак. Ён часта хвалiць нас за добра выкананую працу, i мы, хiстаючыся, бредем ѓ туман, варожачы, што ж, чорт вазьмi, мы дасягнулi, але ѓсё роѓна з пэѓным пачуццём гонару. Аднак у гэтай справе з Доджсон я вiдавочна збiраѓся арыентавацца без павязкi на вачах.
  
  "Вось як вы гэта зробiце", - сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  Я павiнен быѓ выдаваць сябе за рэпарцёра, якому амерыканскi часопiс даручыѓ напiсаць артыкул аб Доджсоне, чалавека, якi стаiць за каханым Льюiсам Кэралам. I з гэтай мэтай мой рэдактар хацеѓ, каб я адшукаѓ важных людзей, якiя маглi б расказаць цiкавыя гiсторыi пра Доджсоне.
  
  "А яны не ѓведаюць, што я-не амерыканец?" - Спытаѓ я.
  
  "Вядома", - цярплiва сказаѓ мiстэр Холмс. "Але вы павiнны проста сказаць, што часопiс абраѓ вас, таму што вы працуеце ѓ Крайст-Чэрч, i яны падумалi, што гэта дало вам перавага".
  
  "Я магу гэта зрабiць", - сказаѓ я.
  
  Гуляць ролю вучонага з Крайстчерч, калi на самай справе я iм быѓ, мяне забаѓляла. Было асвяжальна адлюстроѓваць тое, чым я быѓ, замест таго, чым я не быѓ. Што тычыцца рэпарцёраѓ, то гэта таксама гучала вельмi пацешна. Я павiнен быѓ як мага больш старанна распытаць iх аб звычках i капрызах мiстэра Доджсона. Я павiнен быѓ забыцца на ѓсё пра прыстойнасць i манерах, якiм мяне вучылi з такой карпатлiвай клопатам. Вiдавочна, дзёрзкасць была прыкметай паважанага журналiста. Калi хто-то ѓсумнiцца ѓ маёй лiнii расследавання, я павiнен быѓ развеяць iх асцярогi наступным тлумачэннем:
  
  Распавядаючы мне аб сваiх асабiстых назiраннях за Доджсон, яны дазволяць амерыканскай публiцы адчуць, што ведаюць яго; i гэта павялiчыць продажу яго кнiг у Амерыцы.
  
  "Вось людзi, якiм вы павiнны задаць пытаннi", - сказаѓ мiстэр Холмс, уручаючы мне спiс Доджсона. Мiстэр Холмс выкраслiѓ большасць iмёнаѓ шырокiмi, цвёрдымi рыскамi.
  
  "Я ѓзяѓ на сябе смеласць, - сказаѓ ён, - выключыць ѓсiх вiдавочных невiнаватых. I што мы хочам тут ведаць, мiстэр Уиггинс, так гэта тое, што яны ведаюць пра Доджсоне i чаго яны пра яго не ведаюць; што яны раскрываюць i што спрабуюць схаваць ".
  
  " Якiя пытаннi я павiнен задаць? - Пацiкавiѓся я.
  
  "О, вы што-небудзь прыдумаеце", - сказаѓ ён. "Вы знойдзеце сваiх "ахвяраѓ", як тут, так i ѓ Лондане. Вы пачнеце сваё расследаванне ѓ Крайст-Чэрч i завершыце ѓ Лондане. Дакладзiце мне на Бэйкер-стрыт аб сваiх знаходках не больш чым праз сем дзён.
  
  
  
  
  
  Нiшто не падрыхтавала мяне да маёй новай асобы журналiста вялiкага амерыканскага часопiса. Тым не менш, гэта сядзела на мне гэтак жа зручна, як мае любiмыя тэпцiкi. Справа не толькi ѓ тым, што людзi ѓзнагароджваюць вас дабрынёй i гасцiннасцю, маленькiмi прысмакамi i сувенiрамi. Заѓважце, гэтая дабрыня не павiнна была паѓплываць на вашу ацэнку i ѓяѓленне пра iх. Яны аказвалi вам гэтыя паслугi толькi таму, што вы iм падабалiся i хацелi, каб вы спадабалiся iм. Што можа быць больш справядлiва i натуральней? Вядома, выцiраючы крошкi з чарговай порцыi гато, вы можаце лянiва задумацца аб тым, што яны не хочуць, каб вы ведалi пра сябе. Але такiя думкi хутка рассейваюцца ѓ духмяным тумане таварыства i шчырага прыязнасцi.
  
  Што мне сапраѓды падабалася, дык гэта тое, што, калi я задаваѓ iм пытаннi, яны адказвалi. Вам можа здацца, што гэта звычайная мадэль гутаркi. Але майце на ѓвазе, я ѓсё яшчэ быѓ студэнтам. Бачыць, як тыя, хто вышэй за мяне, скачуць па маёй камандзе, бачыць, як тыя, каго так паважаюць усе, iмкнуцца дагадзiць мне, было прыемнай пераменай, да якой я лёгка мог прывыкнуць.
  
  У тых пакоях i ѓ той час не было нiчога важней, чым мець магчымасць ушанаваць iх пахвальнымi партрэтамi, якiх яны так заслугоѓвалi. Я сапраѓды адчуѓ укол з-за свайго вымушанага падману.
  
  
  
  Мая першая сустрэча адбылася з Фрыдрыхам Максам Мюлерам, прафесарам параѓнальнай фiлалогii i ганаровым членам Царквы Хрыста. У 1876 годзе была праведзена вялiкая праца па нагоды жадання Мюлера змянiць свой акадэмiчны статус i спробы Доджсона запусцiць чаравiк ѓ механiзм, па меншай меры, так выказаѓся Мюлер. Падобна на тое, вiцэ-канцлер ѓхвалiѓ план Мюлера спынiць выкладанне i цалкам прысвяцiць сябе стыпендый, захаваѓшы пры гэтым яго поѓную зарплату. Дэкан Лiдэл, якi быѓ адным Мюлера, выцягнуѓ труса з сваёй адмiнiстрацыйнай капялюшы, прымусiѓшы намеснiка прафесара ѓзяць на сябе выкладчыцкiя абавязкi Мюлера - але за палову зарплаты.
  
  Доджсон, якi не меѓ асаблiвай злосцi да Мюлеру, лiчыѓ, што Лiдэл быѓ несправядлiвы. Ён лiчыѓ, што пасада павiнна вызначаць ганарар. Члены прафесарска-выкладчыцкага складу з правам вырашальнага голасу падтрымалi пункт гледжання Лидделла. Абражаны Мюлер лiчыѓ, што перакласцi свае абавязкi на каго-то, якi атрымлiвае палову зарплату, было генiяльна, i нават калi я браѓ у яго iнтэрв'ю праз столькi гадоѓ пасля зробленага факту, не мог зразумець няздольнасцi Доджсона ацанiць генiяльнасць iдэi. Я, вядома, лiчыѓ Мюлера эгаiстычным боку, але пакiнуѓ гэта меркаванне пры сабе. Я проста кiѓнуѓ, падмiргнуѓ i дазволiѓ яму гаварыць.
  
  "Малады чалавек, якому было дазволена весцi мае заняткi, - сказаѓ Мюлер, - сказаѓ мне, якая гэта гонар - быць маiм пераемнiкам. Я запэѓнiѓ яго, што ён дакажа, што варты даверу, якое аказаѓ яму Лiдэл.
  
  "Цi бачыце," працягваѓ ён, - у унiверсiтэце былi тыя, хто не мог вынесцi ѓзвышэння Лидделла над iмi - не толькi таму, што ён быѓ высокiм, але i з-за яго характару i становiшча. Казалi i пiсалi гадасцi, але ѓсе ведалi, з якой кузнi былi выпушчаныя гэтыя стрэлы".
  
  " Вы маеце на ѓвазе прафесара Доджсона? - Спытаѓ я.
  
  "Вы назвалi яго iмя", - адказаѓ Мюлер. "Я не называѓ. Але вы можаце меркаваць, што заѓгодна".
  
  Я ѓрачыста запiсаѓ яго словы ѓ свой нататнiк. Браць iнтэрв'ю ѓ людзей было вельмi падобна на канспектаванне лекцыi, за выключэннем таго, што ты задаваѓ пытаннi, а яны адказвалi.
  
  "Я скажу вось што аб гэтым чалавеку", - сказаѓ Мюлер. "Ён ставiць мяне ѓ тупiк. Ён робiць усё гэтыя абуральныя заѓвагi аб характары i прыстойнасцi; ён з усiх сiл стараецца сапсаваць рэпутацыю, а затым вядзе сябе так, як быццам не зрабiѓ нiчога дрэннага. У мiнулым годзе ён падарыѓ мне маю фатаграфiю, якую зрабiѓ шмат гадоѓ таму, прымацаваѓ дурны маленькi вершык, заснаваны на маiм iмя, i наогул паводзiѓ сябе так, як быццам нiчога не здарылася ".
  
  "Ты захаваѓ фатаграфiю", - сказаѓ я.
  
  
  
  "Так, бачыѓ", - сказаѓ Мюлер. "Добрае падабенства, вы не знаходзiце".
  
  Дэкан Лiдэл мог сказаць пра Доджсоне толькi самае добрае, якое падтрымлiвае i зусiм грэблiвае. Я сустрэѓся з дэканам у яго кабiнеце. Ён сеѓ на свой iмпазантны крэсла з прамой спiнкай, якi ён адсунуѓ ад масiѓнага пiсьмовага стала. Я села на суседнi канапа з малюнкам у выглядзе лiлеi. Яго жонка, Ларэна Лiдэл, сядзела на крэсле ѓ куце i падушку вышывала для адной са сваiх дачок. Дэкан быѓ адукаваным чалавекам i натхняѓ такiх якiя выпрабоѓваюць цяжкасцi навукоѓцаѓ, як я. Сертыфiкаты i вучоныя ступенi ѓ рамках, якiя пацвярджаюць яго пасаду, вiселi на ѓсiх участках сцены. На камiннай палiцы стаяла фатаграфiя прынца Валiйскага. Усе ведалi гiсторыю пра тое, як прынц Валiйскi быѓ студэнтам Царквы Хрыста i час ад часу наведваѓ гэтую самую пакой. Нават яго мама ѓпрыгожыла гэты пакой сваiм прысутнасцю. Хадзiлi чуткi, што дэкан сур'ёзна пагаварыѓ з яго каралеѓскiм высокасцю аб абмежаваных акадэмiчных перспектывах прынца. Побач з выявай прынца была фатаграфiя маладой жанчыны.
  
  "Гэта," спытаѓ я, паказваючы вялiкiм пальцам, " партрэт Элiс?"
  
  "О, не," сказаѓ дэкан, "гэта наша дачка Эдыт".
  
  "Яна выглядае сапраѓднай сердцеедкой", - сказаѓ я, жадаючы размясцiць да сябе.
  
  "Яна была анёлам", - адказаѓ дэкан. "Гасподзь палiчыѓ патрэбным забраць яе ѓ 1876 годзе ѓ росквiце яе юнай жаноцкасцi".
  
  "Цяпер я пайшоѓ i зрабiѓ гэта", - падумаѓ я.
  
  "Доджсон напiсаѓ гэты партрэт у 1867 годзе," сказаѓ дэкан, - i падарыѓ яго нам праз некалькi месяцаѓ пасля смерцi Эдыт".
  
  "Гэта было вельмi мiла з яго боку", - сказаѓ я.
  
  "Так", - сказаѓ дэкан.
  
  "Так," прашаптала мiсiс Лiдэл.
  
  "Нечаканая i кранальная дабрыня", - сказаѓ дэкан. "Вы ведаеце, што з гадамi мы аддалiлiся адзiн ад аднаго - не тое, каб мы калi-небудзь былi так блiзкiя, як ён уяѓляѓ або заяѓляѓ. Але з-за нашых розных роляѓ у Унiверсiтэце i яго схiльнасцi займаць своеасаблiвыя пазiцыi знешняга свету здавалася, што некалi цёплыя i iнтымныя адносiны сталi нацягнутымi. З усёй шчырасцю, гэтыя адносiны з самага пачатку былi ѓ асноѓным прафесiйнымi, але з усёй гэтай гiсторыяй з "Алiсай" свет меркаваѓ тое, што ён вырашыѓ меркаваць.
  
  "Нягледзячы на свой iнтэлект i павага, якое ён заслужыѓ тут," працягваѓ дэкан, " Доджсон здаваѓся адзiнокiм чалавекам. Ён прывязаѓся да нашай сям'i, нават задумаѓ чароѓным чынам з'яѓляцца ѓ тых месцах, дзе, як ён ведаѓ, мы будзем. Я мяркую, што з гэтых няспраѓных момантаѓ выйшла што-тое добрае. Ён сапраѓды напiсаѓ тыя дзiцячыя кнiгi. Хоць я не думаю, што ѓвесь свет даведаецца, што кнiгi былi названыя ѓ гонар маёй дачкi Элiс.
  
  "I дзецi адлюстроѓваюцца ѓсяго толькi выпадковымi слухачамi гiсторыi, у той час як на самой справе яны прыклалi руку да яе складаннi. Цi ведаеце вы, што, калi ён распавядаѓ iм гэтую гiсторыю, Алiса спытала, цi не можа ѓ казцы быць больш адной кошкi, таму што яна так любiла котак?"
  
  "Не", - адказаѓ я, адлюстраваѓшы здзiѓленне. "Я нiколi гэтага не ведаѓ".
  
  "Нiхто не ведае," сказаѓ ён, - i, па-вiдаць, нiкога гэта не хвалюе. У вашай артыкуле ёсць сёе-тое, што трэба ѓставiць".
  
  Я паслухмяна надрапаѓ некалькi нататак.
  
  "Вашы рэдактары, верагодна, выдаляць гэта", - дадаѓ ён. "Гэта тое, што яны робяць.
  
  "Няма сумневаѓ, што Доджсон - разумны i працавiты чалавек", - працягваѓ Лiдэл. "Ён валодае рэдкай здольнасцю апускацца ѓ заняткi i прадпрыемствы, аб якiх астатняй свет нiколi не задумваѓся i наѓрад цi задумаецца у будучынi. Ён увесь час дае парады аб тым, як людзям варта весцi свой бiзнэс. Часам у розных правiлах i прадпiсаннях, якiя ён ѓзяѓ на сябе, ёсць нават нейкая карысць. Я мяркую, ён хоча быць карысным, але ён увесь час стаiць на шляху маiх намаганняѓ па паляпшэнню гэтага святога ѓстановы. I з гадамi яму станавiлася толькi горш.
  
  Дэкан павярнуѓся да сваёй жонкi.
  
  "Мiсiс Лiдэл, - спытаѓ ён, - калi мы заѓважылi, што ён стаѓ больш буйным?"
  
  Яна адарвала погляд ад свайго ѓважлiвага шыцця.
  
  "Ён зноѓ запрасiѓ да сябе на вячэру," павольна вымавiла яна, - i ѓсе дзяѓчаты балбаталi аб маючай адбыцца вяселлi прынца Валiйскага.
  
  "Цалкам дакладна", - сказаѓ дэкан. "I Доджсон сказаѓ: "Ну, я збiраюся ажанiцца на Элiс'. А потым ён падмiргнуѓ цябе. Меркавалася, што гэта будзе гуллiвы падморгванне, але было ѓ iм нешта такое, што астудзiла нас. I ты загаварыла прама цяпер, дарагая. "
  
  "Цалкам дакладна", - сказала мiсiс Лiдэл. "Я сказала: 'Ты не зробiш гэтага, Чарльз Латвидж Доджсон', i ён хутка змянiѓ тэму.
  
  "Ну", - працягнула мiсiс Лiдэл. "Гэта было неймаверна. Яна проста была занадта маладая для яго".
  
  "Такога роду дамоѓленасцi, - сказаѓ дэкан, - не так ужо рэдкiя нават у наш сучасны стагоддзе".
  
  
  
  "Справа была не толькi ѓ гэтым", - сказала мiсiс Лiдэл. "Ён не быѓ прыдатнай кандыдатурай для нашай дачкi. У яго не было нi тытула, нi сямейнага стану, нi шанцаѓ на прасоѓванне ѓ Оксфардзе. Мы хацелi для Алiсы чагосьцi больш iстотнага, чым кнiгi, гульнi i механiчныя прыстасаваннi. Сам прынц Леапольд быѓ адным з яе прыхiльнiкаѓ."
  
  "Якая б нi была прычына," сказаѓ дэкан, " Доджсон стаѓ мяне раздражняць. Не тое каб ён часта дамагаѓся свайго, але ѓсё ж ён ѓскладняѓ маю працу. Тым не менш, некаторыя выпускнiкi ѓключаюць яго ѓ свае спiсы выбiтных асоб, якiя праводзiлi тут час, i некалькiм студэнтам ён падабаецца, i ѓ яго ёсць пастаянны кантракт у адпаведнасцi з правiламi Царквы Хрыста, так што мы затрымалiся або бласлаѓлёны iм - у залежнасцi ад вашай пункту гледжання i яго бягучага крыжовага паходу ".
  
  Раѓнд гутарак працягваѓся.
  
  Я сядзеѓ у грымёрцы Элен Тэры, пакуль яна накладвала грым, i распавядаѓ мне аб тых гадах, калi Доджсон не размаѓляѓ з ёй. Ён не ѓхваляѓ яе раманы i тое, да чаго яны прыводзiлi. Яна таксама падарыла мне бясплатныя квiткi на спектакль "Як вам гэта спадабаецца" у той вечар з-за артыкула, якую, па яе думку, я пiсаѓ. Месцы былi не так добрыя, як мне б хацелася, але, магчыма, пры большай увагi яна магла б забяспечыць лепшае абслугоѓванне.
  
  Чарльз Коллингвуд, пляменнiк, працягваѓ балбатаць пра тое, як Доджсон заахвочваѓ яго да кар'еры пiсьменнiка. Я нiколi не згадваѓ рэзкi каментар у спiсе Доджсона аб здольнасцях Коллингвуда. Замест гэтага я выказаѓ захапленне i зайздрасць. Ён сказаѓ мне, што прысвецiць сваё жыццё ѓмацаванню рэпутацыi Доджсона.
  
  Паслухаць гэтых i iншых, так кожны з iх быѓ скалой, за якую Доджсон чапляѓся ѓ пошуках апоры, або незразумелы ахвярай сваiх ребяческих i непрадуманых крыжовых паходаѓ. Я даведаѓся аб пастаянным струменi яго добрых работ. Ён надрукаваѓ копii кнiг пра Алiсу за свой кошт i ахвяраваѓ iх дзiцячым бальнiцам. Ён шукаѓ працу для свайго сябра, школьнага настаѓнiка Т. Дж. Даймса. Доджсон разаслаѓ 180 лiстоѓ з просьбай дапамагчы гэтаму чалавеку. Доджсон адправiѓся ѓ дом самотнага служачага каледжа, якi захварэѓ на брушны тыф, i заляцаѓся за гэтым чалавекам.
  
  I я даведаѓся пра эксцэнтрычнасцi - складаннi спiсаѓ, амаль дакучлiвай спарадкаванасцi i безуважлiвасцi, якiя былi самай сталай тэмай. Яго пляменнiк распавёѓ аб самым драматычным iнцыдэнце. Доджсон пайшоѓ на дзiцячы свята i, увайшоѓшы ѓ дом, упаѓ на рукi i папоѓз туды, дзе пачуѓ гоман галасоѓ, i пачаѓ выдаваць дзiѓныя гукi. Ён падумаѓ, што было б пацешна, калi б ён увайшоѓ, як мядзведзь. Да жаль, на самай справе ён не пайшоѓ на вечарыну, а па памылцы ѓ суседнi дом, дзе праходзiла канферэнцыя жанчын у сувязi з якiм-то рэфарматарскiм рухам. Усвядомiѓшы сваю памылку, мiстэр Доджсон раптам ускочыѓ на ногi i выбег з хаты.
  
  I я пачуѓ спiс бур, калi яго адчувальнасць была пробудена. Iх было занадта шмат, каб пералiчваць. I здавалася, што ён заѓсёды раздаваѓ фатаграфii, часам у вялiкадушнага духу дружбы, а часам, калi iмкнуѓся выслужыцца.
  
  Я прадставiѓ усе гэтыя падрабязнасцi мiстэру Холмсу ѓ прызначаны дзень. Ён нецярплiва выслухаѓ мой справаздачу. Некалькi разоѓ ён спыняѓся, каб зноѓ раскурить сваю глiняную трубку. Я ѓспрыняѓ гэта як тонкi папрок, але працягнуѓ сваё апавяданне.
  
  "Я не чую нiякага заключэння", - сказаѓ ён. "Хiба нам не лепш, чым мы пачалi?"
  
  "Мы ведаем больш", - сказаѓ я.
  
  "Падобна на тое, i гэта да лепшага," сказаѓ мiстэр Холмс.
  
  "Калi б я павiнен быѓ выбраць злачынца на аснове гэтых расследаванняѓ," сказаѓ я, "то гэта быѓ бы Коллингвуд".
  
  "Цiкава," сказаѓ Холмс.
  
  "Падобна на тое, што Коллингвуд больш за ѓсё выйграѓ ад валодання чатырма дзённiкамi", - сказаѓ я. "Ён, вiдавочна, хоча пабудаваць кар'еру на плячах свайго дзядзькi - зацвердзiцца ѓ якасцi захавальнiка легенды i лiтаратурнага спадчыннiка трона. Валоданне гэтымi дзённiкамi дазволiла б яму пераканаѓча i з веданнем справы выказаць патаемныя думкi свайго дзядзькi ѓ перыяд, якi некаторыя назвалi б самым творчым перыядам Доджсона. I калi б ён захацеѓ нанесцi невялiкi ѓдар па рэпутацыi свайго дзядзькi ѓ адплату за нядобрыя меркаваннi Доджсона аб здольнасцях Коллингвуда, што ж, у яго былi б для гэтага сродкi.
  
  "А як наконт дэкана Лидделла?" - спытаѓ мiстэр Холмс. "Гэтыя двое былi ѓ сварцы вельмi доѓгi час".
  
  "Дакладна, - сказаѓ я, - i ён нiчога так не хацеѓ бы, як раптоѓнага i поѓнага сыходу Чарльза Доджсона з Крайст-Чэрч. Дзённiкi, без сумневу, далi б яму сродкi ажыццявiць гэтую дробную мару. Ён, безумоѓна, дастаткова деспотичен, каб прад'явiць дзённiкi Доджсону i запатрабаваць яго неадкладнага сыходу, але гэтага не адбылося. Я заключаю, што ѓ беднага дэкана Лидделла няма кнiг у руках ".
  
  "У такiм выпадку," спытаѓ мiстэр Холмс, - не наведаць нам мiстэра Коллингвуда?
  
  "Няма", - сказаѓ я. "Я не веру, што ён наш злодзей. У яго няма нi характару, нi ѓяѓлення".
  
  "Цудоѓна," сказаѓ мiстэр Холмс. " I такiм чынам?
  
  
  
  Я дазволiѓ пытаннi на iмгненне павiсець ѓ паветры, а затым адказаѓ: "У мяне ёсць тэорыя адносна таго, хто, чаму i як".
  
  Мiстэр Холмс празьзяѓ такой шырокай усмешкай, што яна магла б пракласцi шлях скрозь самы густы лонданскi туман. " Да каго ж мы тады звернемся?
  
  "У мяне ёсць тэорыя," адказаѓ я, " але я хачу яе праверыць. Давайце дамовiмся пра сустрэчу з мiстэрам Доджсон".
  
  "Цудоѓна," сказаѓ мiстэр Холмс. " А зараз скажыце мне, малады чалавек, хiба гэта не пацешна?
  
  Я кiѓнуѓ, i ён празьзяѓ.
  
  Тры днi праз мы зноѓ былi ѓ кабiнеце Доджсона. Замест гарбаты мы пiлi iмбiрнае пiва. Старанна прааналiзаваѓшы нашы дзеяннi, Холмс жэстам паклiкаѓ мяне i папрасiѓ гаварыць.
  
  " У мяне ёсць тэорыя, прафесар, - пачаѓ я, - i надзея. Вашы здольнасцi да фотамастацтве добра вядомыя i ѓшанаваныя. У вас, выпадкова, няма фатаграфiй гэтага пакоя?
  
  "Так", - адказаѓ ён. "У маёй практыцы было рэгулярна фатаграфаваць гэта i iншыя памяшканнi тут i рабiць адпаведныя пазнакi, у тым лiку дату, час сутак, якасць святла, пранiкальнага праз акно, i атмасферныя ѓмовы. У мяне ёсць прыкладна дваццаць пяць такiх эцюдаѓ гэтай пакоя - на самай справе гэта было б сорак два малюнка, калi лiчыць фатаграфii, зробленыя студэнтамi i прадстаѓленыя мне. "Цi бачыце, - дадаѓ ён, - я перастаѓ займацца фатаграфiяй у 1880 годзе, калi змянiлi матэрыялы. Гэта проста пагоршыла якасць здымкаѓ. Аднак некаторыя студэнты мелi патрэбу ѓ дапамозе i ободрении, i таму звярнулiся да Доджсону".
  
  "Цi Не будзе занадта складана паглядзець фатаграфii?"
  
  "Зусiм няма," сказаѓ Доджсон, " i, як вы можаце здагадацца, мае архiвы дастаткова ѓпарадкаваны. Але вы павiнны мяне прабачыць. Я захоѓваю iх у сваёй студыi".
  
  Калi ён выходзiѓ з пакоя, я папрасiѓ даць мне павелiчальнае шкло".
  
  Пасля яго сыходу мiстэр Холмс кiнуѓ на мяне самаздаволены погляд i сказаѓ: "Лупа! Як чароѓна. У наступны раз вы будзеце палiць трубку i насiць паляѓнiчую шапачку".
  
  "Я сумняваюся наконт трубкi", - сказаѓ я. "Але дазвольце мне распавесцi вам пра маёй тэорыi. Калi мы паглядзiм на фатаграфii, то, магчыма, зможам заѓважыць змены ѓ знешнiм выглядзе кнiжнага шафы. I паводле дадзеных, сабраным Доджсон, мы маглi б вызначыць, калi былi зробленыя дзённiкi, i даведацца, хто быѓ наведвальнiкам мiстэра Доджсона ѓ той перыяд.
  
  "Цiкавая гiпотэза," сказаѓ мiстэр Холмс, - але занадта неэлегантная, каб быць па-сапраѓднаму навуковай.
  
  
  
  Доджсон вярнуѓся хвiлiн праз дваццаць са шклянкай i объемистым канвертам, у якiм была пачак фатаграфiй. Я прыклаѓ вочны яблык да шкла i ѓважлiва вывучыѓ кожную фатаграфiю, надаючы асаблiвую ѓвагу кнiжнай шафе. Пакуль я аддаваѓся гэтаму утомительному вывучэнню, мiстэр Холмс i мiстэр Доджсон забаѓлялiся стварэннем крыптаграфiчнай сiстэмы, для расшыфроѓкi якой спатрэбiлiся б паслугi двух асобных людзей, кожны з якiх ведаѓ толькi частка кода. Мiстэр Доджсон лiчыѓ, што неабходным кампанентам з'яѓляецца выключэнне галосных.
  
  I тады я знайшоѓ гэта.
  
  "Мiстэр Холмс, - сказаѓ я, - не маглi б вы, калi ласка, падысцi i зiрнуць".
  
  Я паказаѓ яму дзве фатаграфii.
  
  "Я бачу", - сказаѓ ён, паказваючы на другую фатаграфiю. "Гэтыя кнiгi ссунутыя направа. I ѓ iх ёсць новыя суседзi па палiцы злева ад iх. I паглядзiце сюды. Гэтая стос кнiг на падаконнiку крыху нiжэй."
  
  "Цалкам дакладна", - сказала я i перавярнула другую фатаграфiю, каб разгледзець дату, надрапаны на абароце, i зверылi яе з ужо ладна патрапаным спiсам наведвальнiкаѓ.
  
  "Мiстэр Доджсон," сказаѓ я, " мне здаецца, я ведаю, у каго вашы дзённiкi. Калi я вярну iх вам, не раскрываючы iмя злодзея, вы будзеце задаволены?"
  
  "Няма", - сказаѓ ён. "Я б не быѓ задаволены. ђсведамленне таго, што хто-то прыйшоѓ сюды пад выглядам дружбы i забраѓ гэтыя каштоѓныя рэчы, назаѓжды прынесла б мне смутак i страх, што гэта можа здарыцца зноѓ".
  
  Ён пацiснуѓ плячыма.
  
  "Але калi гэта цана за тое, каб вярнуць iх", - сказаѓ ён. "Хай будзе так".
  
  "Тады яны будуць вернутыя", - сказаѓ я.
  
  Затым я павярнуѓся да мiстэру Холмсу i сказаѓ: "Хадзем, мiстэр Холмс, у нас ёсць праца, якую трэба зрабiць".
  
  
  
  
  
  На наступны дзень, калi служанка дэкана прывяла мяне ѓ гасцiную, мiсiс Лiдэл, здавалася, зусiм не здзiвiлася, убачыѓшы мяне.
  
  "Дэкана тут няма", - сказала яна.
  
  "Мне сказалi", - адказаѓ я. "Але, калi дазволiце, я хацеѓ бы пагаварыць з вамi".
  
  "Так?"
  
  "Я павiнен прызнацца, i мне патрэбна ваша дапамога".
  
  Яна паказала на той жа канапа, на якiм я сядзела на мiнулым тыднi. Яна паглядзела на вялiкае крэсла свайго мужа, а затым вырашыла сесцi на далёкi канец канапы, так, каб памiж намi было прыстойнае адлегласць."
  
  "Так?" - зноѓ спытала яна.
  
  "Па-першае," сказаѓ я, "я не журналiст".
  
  "Так", - сказала яна яшчэ раз.
  
  "Але дазвольце мне распавесцi вам аб маiм мiнулым".
  
  Я сказаѓ ёй, што я сапраѓды залiчаны ѓ Крайстчерч. Але я апiсаѓ дзiѓнае падарожжа ѓ школу. Я распавёѓ аб нерэгулярных шэрагах з Бэйкер-стрыт i маiх першых сустрэчах з Шэрлакам Холмсам. Я распавёѓ ёй, якой была жыццё ѓ stones i што я рабiѓ, каб выжыць. Яна была ѓзрушаная, даведаѓшыся, што чханне можа прынесцi прадпрымальнаму хлопцу некалькi шылiнгаѓ. Я расказаѓ ёй, як мiстэр Холмс змянiѓ маё жыццё, i я спадзяваѓся чаго-то дамагчыся сам.
  
  "Я распавёѓ вам усё гэта," сказаѓ я, " каб даць вам ѓладу нада мной. У любы час, калi вы хочаце, вы можаце звярнуцца да мiстэру Лидделлу i расказаць яму ѓсё, што я вам расказаѓ. I гэта будзе маiм канцом тут i ѓ жыццi ".
  
  Затым я распавёѓ ёй аб дзённiках мiстэра Доджсона i аб тым, як я паабяцаѓ яму, што ён узламае iх, i што мне патрэбна яе дапамога, каб стрымаць сваё абяцанне.
  
  Яна пачала цiха всхлипывать.
  
  "Я хачу, каб ты ведаѓ, - сказаѓ я, - што я ведаю, як гэта - мець сакрэты. Я ведаю, якое гэта - жыць у страху, што хто-то пазнае праѓду пра цябе".
  
  Яна кiѓнула галавой.
  
  "Мы былi такiмi нявiннымi, " сказала яна, - выпадковае дакрананне да пляча, абмен поглядамi i ѓсё. Але гэта мучыла кожнага з нас, i мы не смеем казаць пра гэта".
  
  "I," сказаѓ я, "калi ён пайшоѓ у сваю студыю ѓ той горкi дзень 1876 года, каб забраць фатаграфii небаракi Эдыт, вы падышлi да яго кнiжнай шафе, каб прабавiць час, выпадкова ѓзялi адзiн з дзённiкаѓ i прачыталi запiс, у якой ён згадаѓ ваша iмя ѓ самых ласкавых выразах".
  
  "Я была ѓ роспачы з-за смерцi маёй дачкi. Я не хацела губляць свой шлюб i сваю сям'ю. Чарльз такi не ад свету гэтага. Я баяѓся, што яго дзённiкi нейкiм чынам трапяць не ѓ тыя рукi. Не раздумваючы, я ѓзяѓ тыя, што прысвечаны тым мiлым, але дзiѓным гадоѓ ".
  
  " Мiстэр Доджсон любiѓ не Элiс, а цябе.
  
  "I я кахала яго", - адказала яна. "Нiхто нiколi не ведаѓ аб гэтых пачуццях. Мы нават нiколi не прызнавалiся ѓ iх адзiн аднаму, але мы абодва ведалi. Але як ты прыйшоѓ да такой высновы?"
  
  
  
  "Калi мы гаварылi на мiнулым тыднi пра яго заяве аб тым, што ён хоча ажанiцца на Элiс, - сказаѓ я, - вы патлумачылi, што яна была занадта маладая для яго. Вы не сказалi, што ён быѓ занадта стары для яе".
  
  "У чым рознiца?" - спытала мiсiс Лiдэл, да якой да гэтага моманту вярнулася самавалоданне.
  
  "У той момант, i што тычыцца гэтага прадмета, вашыя думкi былi пра яго, а не пра яе".
  
  "Я была добрай жонкай", - сказала яна.
  
  "Я ведаю", - адказаѓ я.
  
  Яна ненадоѓга выйшла з пакоя i вярнуѓся з наволочкой, у якой ляжалi чатыры дзённiка.
  
  "Мужы, - сказала яна, - як вядома, не зазiраюць у шафы, дзе жонкi захоѓваюць сваё нiжняе бялiзну, не кажучы ѓжо пра кухнях або пральняѓ".
  
  "Я запомню гэта", - сказаѓ я.
  
  I вось так я вырашыѓ свой першы i апошнi выпадак. Я не стаѓ матэматыкам, як спадзяваѓся Доджсон. Я таксама нiколi не iмкнуѓся да блiскучым перспектывам стаць дэтэктывам-кансультантам, якiя ѓяѓляѓ для мяне мiстэр Холмс. Мне сапраѓды падабаецца мая журналiсцкая жыццё. Выведваць сакрэты iншых людзей значна желаннее, чым раскрываць свае ѓласныя.
  
  Але менавiта гэтай тэме сакрэтаѓ я прысвяцiѓ нямала разважанняѓ.
  
  Хiба не дзiѓна, што, абараняючы тое, што ѓ цябе ёсць, ты часткова або цалкам губляеш тое, хто ты ёсць? Я не ѓ тым становiшчы, каб ведаць, цi казаць, цi варта было мiстэру Доджсону i мiсiс Лiдэл выказваць адзiн аднаму свае пачуццi i ператвараць свае асабiстыя думкi ѓ рэальнасць. Некаторыя зрабiлi гэта i пазбеглi пакарання або праiгнаравалi яго. Iншым, скажам так, пашанцавала менш. Я сапраѓды веру, што кожны з гэтых няшчасных закаханых, якiм так i не наканавана было стаць, быѓ па асобнасцi разлучаны дакладна такiмi ж ѓзрушэннямi. Справа была не столькi ѓ ѓсведамленнi таго, што яны любiлi каго-то, каго не павiнны былi любiць, колькi ѓ веданнi, якое, я ѓпэѓнены, падтрымлiвала iх i нават выклiкала цiкавую ѓсмешку ѓ самыя цёмныя ночы i самыя панылыя днi. Справа была ѓ тым, што яны не маглi расказаць нi адной жывой душы пра гэта пачуццё, якое было такой неад'емнай часткай iх iстоты.
  
  Я разумею гэта. Я быѓ засмучаны i да гэтага часу огорчаюсь з-за сваiх спробаѓ захаваць пэѓныя моманты свайго жыцця ѓ сакрэце ад усiх. Халодная логiка, зыходзячы з якой мiстэр Холмс рэкамендаваѓ захоѓваць маѓчанне па гэтых пытаннях, узяла верх. У мяне няма намеру рызыкаваць тым, што я зарабiѓ. I ѓсё ж прыклад гэтых двух нявiнных грэшнiкаѓ не выслiзнуѓ ад мяне. Я пiшу гэтыя словы ѓ чаканнi, што яны будуць апублiкаваныя пасля таго, як мяне не стане, а я веру, што гэта адбудзецца ѓ далёкiм-далёкiм будучынi. Я спадзяюся, што ѓ гэтым узросце ѓ людзей складзецца больш складанае ѓяѓленне пра тое, хто я такi i што я зрабiѓ, i што яны, магчыма, даведаюцца пра мiстэрам Холмс ѓ яго ролi фiлантропа. Магчыма, у iх таксама складзецца больш поѓнае i разумее ѓяѓленне аб мiсiс Лiдэл, мiстэрам Доджсоне i ѓсiх iншых, хто захоѓвае сакрэты пры сабе. I калi, нарэшце, я памру, я малюся, каб мiстэр Холмс быѓ маiм абаронцам у Жамчужных Брамы, як ён быѓ на гэтым востраве.
  
  Што тычыцца таго, чаму Рамэа павiнен быѓ быць Рамэа, я ѓсё яшчэ спрабую адказаць на гэтае пытанне.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  МАЙКРОФТ ХОЛМС
  
  "Мастацтва ѓ нас у крывi i можа прымаць самыя дзiѓныя формы".
  
  "Але адкуль вы ведаеце, што гэта перадаецца па спадчыне?"
  
  " Таму што мой брат Майкрофт валодае гэтым у большай ступенi , чым я ... Калi я кажу ... што Майкрофт валодае большай назiральнасцю, чым я, вы можаце лiчыць, што я кажу дакладную i лiтаральна праѓду.
  
  "Ён што, маладзейшы за цябе?"
  
  - На сем гадоѓ старэйшы за мяне.
  
  "Як атрымалася, што ён невядомы?"
  
  " О, ён вельмi добра вядомы ѓ сваiм коле.
  
  "Тады дзе ж?"
  
  - Ну, напрыклад, у клубе "Диогенезе".
  
  - "Перакладчык з грэцкага"
  
  
  
  
  аѓтар ГЭРЫ ЛОВИЗИ
  
  
  
  
  
  Выдатная гульня Майкрофта
  
  
  Я ѓваходжу ѓ гэты справаздачу, аб якiм захоѓваѓ маѓчаньне ѓсе гэтыя гады, каб растлумачыць сiтуацыю для нашчадкаѓ. Я даручыѓ сваiм адвакатам перадаць яго маiм спадчыннiкам i нашчадкам праз 100 гадоѓ пасля маёй смерцi, у той час, калi ѓсе зацiкаѓленыя бакi будуць ужо даѓно мёртвыя i на iх не паѓплываюць выкладзеныя тут факты.
  
  
  Ведаеце, гэта сапраѓды было даволi несправядлiва. Майму малодшаму брату Шэрлаку заѓсёды прыпiсваюць ѓсе заслугi. У апошнi час ён стаѓ сапраѓднай ганчака за рэкламай, а Ватсан i Дойл лiтаральна лавiлi кожнае яго слова. Так бо часам гэта было зусiм невыносна.
  
  О, я ведаю, аб чым ты думаеш. Я Майкрофт Холмс, салiдны, нудны, тоѓсты памагатыя эксцэнтрычнага клуба "Дыяген", вядомы пустэльнiк з Пэл-Мэлл, бла-бла-бла. Поѓная лухта, кажу вам!
  
  Хоць я старанна хаваѓ свае справы i асобу за завесай ананiмнасцi, у маёй працы было значна больш, чым хто-небудзь мог калi-небудзь выказаць здагадку. I ѓ той час як афiцыйныя паведамленнi i папулярная прэса лiтаральна з скуры прэч лезлi, усхваляючы маленькiя дасягненнi брата Шэрлака у яго дэтэктыѓным "хобi", я выконваѓ сваю працу ѓ зусiм непрыкметным якасцi, цалкам пазбягаючы выкрыцця кiм-небудзь староннiм. Мае вялiкiя паѓнамоцтвы i дырэктывы нават не прадстаѓлялiся нашым палiтыкам i прэсе з Флiт-стрыт, паколькi я кiраваѓ нашым велiзарным сусветным прадпрыемствам - Брытанскай iмперыяй!
  
  Зразумейце мяне правiльна, я пяшчотна люблю свайго малодшага брата, i для мяне наѓрад цi было справай часу мiрыцца з яго дурнымi эксцентричностями i непаслядоѓнасцю, як, я ѓпэѓнены, ён цярплiва мiрыѓся з маiмi ѓласнымi. Гэта здараецца з лепшымi з нас, таму што мы былi сапраѓднымi братамi, кроѓ была гушчы вады i ѓсё такое iншае. Тым не менш, з падлеткавага ѓзросту мы пайшлi рознымi шляхамi, i кожны па-свойму дабiѓся пэѓнага поспеху.
  
  Я з цеплынёй успамiнаю, як наша апякунка, стрыечная бабуля Джулiя вэрна, там, сказала нам з юным Шэрлакам у той летнi дзень у альтанцы: "Я ѓпэѓненая, што абодва маiх выдатных хлопчыка-Холмса далёка пойдуць у гэтым свеце i дамогуцца свайго, калi вы не дазволiце свайму вялiкаму iнтэлекту ѓзяць верх над вамi. Абяцай мне, што ты заѓсёды будзеш памятаць, што трэба выкарыстоѓваць свае сiлы толькi ѓ добрых мэтах.
  
  Мы абяцалi. Мы вельмi любiлi стрыечную бабулю Джулiю. Неѓзабаве пасля гэтага яна памерла, пакiнуѓшы нас адных. Для нас з Шэрлакам гэта быѓ удар, якi мы нiколi не забудзем.
  
  Ах, але гэта прыемнае успамiн было з такога далёкага мiнулага. З значна больш простага свету, якi быѓ вельмi далёкi ад гэтага халоднага шара, у якiм мы вымушаныя жыць сёння.
  
  Сёння 1891 год! Мы наблiжаемся да свiтання новага стагоддзя, захапляльнай сучаснай эпохi i падступнай эры змяняюцца тэхналогiй, мiжнародных iнтрыг i небяспечнага нацыяналiстычнага экспансiянiзму.
  
  Цяпер я павiнен гуляць у "Вялiкую гульню", выконваючы свой абавязак перад Iмперыяй, якую я люблю. Iмперыя, якую так любiла стрыечная бабуля Джулiя. У адрозненне ад брата Шэрлака, я прытрымлiваюся каштоѓнасцяѓ маёй стрыечнай бабулi. Мой брат адлюстроѓвае з сябе пагардлiвай багему, але на самой справе менавiта структуры Iмперыi дазвалялi яму так захапляцца сваёй дзейнасцю ѓ сферы крымiнальных расследаванняѓ.
  
  Хутчэй, гэта я узвалiѓ цяжар Атласа на свае плечы. Гэта была жыццё, якую я абраѓ. Я нi аб чым не шкадаваѓ. Тады ѓ мяне не было асаблiвага выбару, таму што я ѓграз занадта глыбока. Аднак гэта была адзiная кар'ера, для якой я ѓ вышэйшай ступенi падыходзiѓ. Я павiнен сказаць, што я быѓ вельмi паспяховы ѓ выкананнi выбраных мною задач, але гэта прымусiла мяне адгарадзiцца ад усiх i ѓся, што магло перашкодзiць выкананню майго доѓгу. Нiкому, нават майму дарагому брату - асаблiва яму нiколi не дазвалялася ведаць аб маёй працы больш, чым самае павярхоѓнае знаёмства. Так было лепш для Шэрлака, лепш для мяне i лепш для Iмперыi, якой я служу. Так было бяспечней для ѓсiх. Таму што я быѓ уцягнуты ѓ самую небяспечную з гульняѓ. У Шэрлака было нейкае цьмянае падазрэнне, што я час ад часу быѓ уцягнуты ѓ нейкую "працу" - за адсутнасцю лепшага слова - для таго, што мы будзем называць "урадам". Магчыма, ён нават падазраваѓ, што маё ѓплыѓ дасягнула сёе-каго на самых высокiх узроѓнях. Гэта, безумоѓна, было праѓдай, але што з гэтага?
  
  
  
  Цi Мог Шэрлак калi-небудзь ѓявiць у сваiх самых смелых марах, што я ѓяѓляю ѓрад? Вядома, я ѓпарта усё адмаѓляѓ. Ён зрабiѓ такое ѓражанне на Ватсана, i добры доктар добрасумленна запiсаѓ падобныя здагадкi ѓ сваiх беллетризованных справаздачах аб выпадках захворвання майго брата. Я добра ведаѓ Шэрлака i думаѓ, што гэта не што iншае, як яго тщеславное ганарыстасць. Ён быѓ занадта лагiчны, занадта назiральнiкаѓ, а я занадта добра спланаваѓ гэта прадпрыемства. Мой залiшняя вага i маларухомы лад жыцця, клуб "Дыяген", выкрут "пустэльнiк з Пэл-Мэлл" - усё гэта было толькi элементамi мудрагелiстай хiтрыкi, якую я убудаваѓ у свой вобраз у цэлым. Па праѓдзе кажучы, я ведаѓ, што ѓ Шэрлака не было доказаѓ майго ѓдзелу. Нiчога. Магчыма, ён i нагаварыѓ сее-што для мацнейшага эфекту i Ватсону, але той, вядома ж, не паверыѓ у гэта. Я меѓ намер пакiнуць усё як ёсць.
  
  Абсалютная праѓда была схаваная за хлуснёй, якую я сплёѓ так добра, што лагiчны Шэрлак нiколi б у гэта не паверыѓ. Справа была ѓ тым, што, акрамя публiчных фiгур нашай каханай каралевы i высакароднага прэм'ер-мiнiстра, я не проста аказваѓ нейкае выпадковае ѓплыѓ ва ѓрадзе, але фактычна быѓ Кiраѓнiком дырэктарам ѓсёй Брытанскай iмперыi. Такi чалавек быѓ неабходны. Манархiя аказала мне давер; палiтыкi на самым высокiм узроѓнi змаглi дамагчыся кампрамiсу. Я быѓ натуральным выбарам, паколькi ѓ мяне не было амбiцый нi для сябе, нi для якой-небудзь палiтычнай групы. На самай справе, "Дырэктарства" проста пашырыла мае iснуючыя паѓнамоцтвы i адказнасць. Так нарадзiлася неафiцыйная i вельмi сакрэтная пасаду Дырэктара-кантралёра. З схаваных сховiшчаѓ i пакояѓ пад клубам "Дыяген" з невялiкай групай адданых сваёй справе спецыялiстаѓ я кiраваѓ усiм, што было Брытанскай iмперыяй.
  
  Вядома, было да лепшага, што Шэрлак шмат чаго не ведаѓ аб гэтых справах. Я добра гэта хаваѓ; факты аб маёй дзейнасцi заѓсёды выслiзгвалi ад яго. Я быѓ упэѓнены, што з-за тонкай адчувальнасцi Шэрлака мы б пасварылiся, калi б ён цалкам усведамляѓ важнасць маёй працы i абавязкаѓ. Я ведаю, што некаторыя мае ѓчынкi засмуцiлi б яго. Таму я абараняѓ Шэрлака, як мог, нават патураючы яму, калi ён весела спраѓляѓся са сваiмi крымiнальнымi праблемамi, да тых часоѓ, пакуль яны не супярэчылi маiм уласным планам. Не заѓсёды было лёгка быць разумнейшы за брата Шэрлака.
  
  Гэта аксiёма, што для таго, каб наш урад i Iмперыя атрымалi поспех, павiнны быць рэалiзаваны пэѓныя з таго, што я называю "перадумовамi". Гэта сумная канстанта, якая ѓзнiкае, калi чалавек уцягнуты ѓ сiлавую палiтыку - Вялiкую гульню, як яе называюць. Аднак я выявiѓ, што мне пастаянна даводзiцца сыходзiць усё далей у пошуках дасягнення мэтаѓ, часта ѓ дагэтуль нязведаныя, а часам i сумнеѓныя вобласцi, каб забяспечыць поспех у маiх шматлiкiх пачынаннях на карысць Iмперыi. Я першы, хто прызнае, што часам мяне гэта турбавала. Напрыклад, нядаѓняе справа Марыярцi.
  
  Узнiкненне гэтай праблемы пачалося некалькi гадоѓ таму. На маiм пасадзе кiраѓнiка Iмперыяй менавiта я дазволiѓ Марыярцi i яго паслугачам iснаваць i, у некаторай ступенi, нават квiтнець. Я ведаѓ, што для патрэб ѓрада i Iмперыi, якой я служыѓ, было б карысна, калi б маё ѓплыѓ распаѓсюдзiлася i на злачынную супольнасць. Таму я уварваѓся ѓ гэты нiкчэмны элемент. Я выявiѓ самага прадпрымальнага чалавека i зразумеѓ, што пры належным кантролi крымiнальны элемент можа быць найбольш карысным. Далей я зразумеѓ, што, "арганiзаваѓшы" злачыннасць, я змагу лепш кантраляваць яе, што будзе яшчэ больш карысна для маiх мэтаѓ. Крымiнальны элемент прыцягвае агентаѓ, якiя з гатоѓнасцю здзяйсняюць самыя агiдныя ѓчынкi, на якiя рэгулярныя ѓзброеныя сiлы i большасць супрацоѓнiкаѓ законных ведамстваѓ нiколi б не вырашылiся. Такiм чынам, вы бачыце, што ѓ гэтай цынiчнай i небяспечнай гульнi, у якую мы гуляем, ад iх ёсць свая карысць.
  
  I ѓсё ж я пачаѓ адчуваць, што дапусцiѓ памылку на гэтай шахматнай дошцы iнтрыг, якую я разыгрываецца на нашай сусветнай арэне. Не заѓсёды можна ѓлiчваць усе фактары, не усiмi вынiкамi можна так старанна манiпуляваць. Мяне пачала турбаваць апантанасць Шэрлака Марыярцi. Хоць яна, безумоѓна, была абгрунтаванай, яна няѓхiльна расла. Цяпер гэта пагражала пэѓнымi "далiкатнымi сiтуацыямi", калi Шэрлак будзе дзейнiчаць занадта спрытна ѓ гэтай галiне, або калi ён выявiць занадта шмат iнфармацыi, якая не ѓваходзiла ѓ яго кампетэнцыю, i вырашыць дзейнiчаць у адпаведнасцi з ёй.
  
  Мае асцярогi, што гэтая праблема дасягне апагею, неѓзабаве апраѓдалiся.
  
  
  
  
  
  Гэта было вясной 1891 года, калi Шэрлак наведаѓ мяне ѓ маёй кватэры на Пэл-Мэлл. Так пачалося апавяданне, якое Уотсан павiнен быѓ запiсаць некалькi месяцаѓ праз у сваiм беллетризованном справаздачы аб сiтуацыi, якое мае назву "Апошняя праблема". Аднак у справаздачы разумнага Ватсана былi апушчаны некаторыя важныя факты або выкладзена толькi ѓласная версiя майго брата, якая непазбежна была няпоѓнай. Зараз я выпраѓлю ѓсё гэта i раскажу праѓдзiвую гiсторыю, якая нiколi не была расказана.
  
  Вiзiт Шэрлака у мае пакоi, безумоѓна, быѓ нечаканасцю. Мы з братам шмат гадоѓ вялi розныя жыцця i бачылiся толькi зрэдку. Цяпер ён увайшоѓ у мае пакоi цiха, задуменны.
  
  Шэрлак выглядаѓ змучаным, але гатовым да паляваннi. Я ведаѓ, што ён быѓ у сваёй стыхii, без сумневу, расследуючы якое-то крымiнальная справа, i яму гэта падабалася. Я ведаѓ, што гэтая сустрэча можа быць цяжкай для нас абодвух.
  
  
  
  Пасля хуткага абмену ласкамi ѓ звычайнай для Шэрлака з'едлiвай манеры мы перайшлi да мэты сустрэчы. Ён яшчэ раз распавёѓ мне аб сваiх падазрэннях адносна дзейнасцi Марыярцi. Ён спытаѓ, цi ведаю я што-небудзь пра iх. Я зрабiѓ некалькi туманных абагульненняѓ i зноѓ адмаѓляѓ, што мне што-небудзь вядома.
  
  "Ах!" - рэзка сказаѓ мой брат, "Ты ведаеш, што з моманту забойстваѓ Патрашыцеля прайшло ѓсяго тры гады, Майкрофт? Тысяча восемсот восемдзесят восьмы год - гэта не так даѓно. Ты таксама нiчога не ведаѓ аб гэтай справе. Я не расследаваѓ гэтую справу, як вам добра вядома, хоць афiцыйная палiцыя прасiла мяне зрабiць гэта ".
  
  "Гэта абуральна!" Я выбухнула ад гневу. Я ведала, што ён спрабуе справакаваць мяне. Пра сябе я ѓсмiхнулася рэзкай смеласцi майго брата, але гэта сапраѓды прычынiла боль. I зноѓ я ѓсё адмаѓляѓ.
  
  Ён маѓчаѓ, назiраючы, сашчапiѓшы пальцы хаткай, разважаючы.
  
  "На што ты намякаеш? Што я забiѓ гэтых жанчын або загадаѓ iх забiць? Ты настолькi выходзiш за рамкi гэтага, Шэрлак, што паняцця не маеш!"
  
  Ён нiчога не сказаѓ.
  
  "Ну?" Рэзка спытаѓ я.
  
  "Нiчога. Я прыйшоѓ сюды не для таго, каб спрачацца. Сёння, тры гады праз, трэба падумаць аб Марыярцi", - сказаѓ ён. "Цяпер гэта маё адзiнае ѓвагу".
  
  I вось мы зноѓ вярнулiся да Марыярцi. Я адчуваѓ, што яго цiкавасць мяжуе з апантанасцю. Я спрабаваѓ адгаварыць яго, як мог.
  
  "Я кажу табе, Шэрлак, не занадта ѓмешвацца ѓ гэтую справу з Марыярцi. Я таксама не раю табе ехаць на Кантынэнт", - сказаѓ я яму напрасткi.
  
  "Мой дарагi Майкрофт", - сказаѓ ён з проблiскам сарказму ѓ сваiм культурным тоне. Ён быѓ чапурыстым са мной. "Я б не чакаѓ нiчога меншага, што ад таго, хто ненавiдзiць падарожжа i ѓсе вiды околичностей, каб весцi толькi сядзячы лад жыцця".
  
  " Тым не менш, Шэрлак, ты павiнен разумець, што гэта пастка.
  
  "Вядома".
  
  " I ѓсё ж ты упорствуешь?
  
  "I якая альтэрнатыва? Цi павiнен я адмовiцца ад магчымасцi разграмiць Марыярцi i яго арганiзацыю раз i назаѓсёды!"
  
  "Марыярцi! Марыярцi! У цябе на розуме гэты чалавек! Кажу вам, па праѓдзе кажучы, ён даволi дробная рыбка i не мае вялiкага значэння ѓ агульным плане рэчаѓ, " адказаѓ я, паказваючы сваё раздражненне.
  
  Шэрлак адарыѓ мяне кплiвай усмешкай.
  
  
  
  " Не важна, Майкрофт. Я еду на Кантынент.
  
  " Куды? - Недаверлiва спытала я.
  
  " Ну, у Майринген, праз Интерлакен.
  
  "Усю дарогу да Швейцарыi?" - Спытала я з вiдавочным здзiѓленнем.
  
  " Сапраѓды. Мне вельмi хочацца ѓбачыць Рейхенбахский вадаспад перад смерцю.
  
  Падобныя размовы ѓстрывожылi мяне, i, як брат Шэрлака, я зразумеѓ, што здзейснiѓ сур'ёзную памылку, дазволiѓшы гэтай сiтуацыi наблiзiцца да крытычнай кропкi. Я ведаѓ, што трэба што-то зрабiць у блiжэйшы час. Я ѓжо настроiѓся на распрацоѓку плана. Цяпер я адчуваѓ сябе звязаным з гэтай сiтуацыяй, як кайданкамi. Калi мой брат пайшоѓ, нiхто з нас нават не падазраваѓ, якiя дзеяннi будуць прыведзены ѓ рух i якiя важныя падзеi адбудуцца.
  
  Як я нi спрабаваѓ пераканаць Шэрлака ѓ яго апантанасцi, шчыра кажучы, яго здагадкi аб дзейнасцi Марыярцi часцей аказвалiся правiльнымi, чым няма. Марыярцi, безумоѓна, быѓ непрыемным тыпам. Аднак не ѓсе, што прыпiсвалася Марыярцi, i нават не самае горшае з таго, што прыпiсваѓ дарагi брат Шэрлак, было справай рук Марыярцi. Сее-што з гэтага было маiм уласным задумай. Гэта была сутнасць справы памiж намi, якое мне трэба было схаваць ад майго брата любой цаной. Гэтая iнфармацыя, тое, што я схiльны называць "справамi Iмперыi" - i чым менш казаць па гэтай нагоды, тым лепш - павiнна быць назаѓжды схаваная ад Шэрлака. Калi мой брат даведаецца праѓду, гэта можа назаѓжды разбурыць нашу дружбу.
  
  
  
  
  
  Я пачаѓ турбавацца аб тым, што падзеi выходзяць з-пад кантролю, калi ѓ той вечар Шэрлак пакiнуѓ маю кватэру на Пэл-Мэлл, каб наведаць свайго добрага сябра доктара Ватсана, а я пагрузiѓся ѓ тое, што, як я думаѓ, будзе расслабляльным удумлiвым адпачынкам, як раптам у мяне з'явiѓся нечаканы наведвальнiк.
  
  Высокi, худы, жылiсты i ѓтойлiвы, ён быѓ падобны на нейкае чалавечае ѓвасабленне тхара, якi выйшаѓ на паляванне, або мангуста з iндыйскага субкантынента, гатовага праглынуць атрутнага пiтона. З яго згорбленай спiнай i лысай верхавiнай, з глыбока пасаджанымi вачыма, якiя нiчога не выпускалi з-пад увагi, я адразу пазнаѓ гэтага чалавека, калi ён пераадолеѓ дваццаць дзьве прыступкi да маёй ѓваходных дзвярэй, лёгенька пастукаѓ адзiн раз i быѓ ѓпушчаны Бербеджем, маiм збраяносцам i васалам.
  
  Прафесар Джэймс Марыярцi стаяѓ у дзвярным праёме, калi я хуткiм жэстам запрасiѓ яго ѓвайсцi. Шэрлак - меркаваны "Злачынны Напалеон", сапраѓды! Ён быѓ нервовым i баязлiвым маленькiм чалавечкам, якi ведаѓ, што парушае жудаснае правiла ѓ нашых адносiнах, калi-небудзь звяртаючыся да мяне наѓпрост публiчна або прыватным чынам - усе нашы перапiскi ажыццяѓлялiся таемна праз трэцiя i чацвёртыя боку.
  
  
  
  Я кiѓнуѓ. " Сядайце, сядайце, калi ласка. Раскажыце мне, што ѓ вас на розуме.
  
  "Я ѓстану. Я буду кароткi".
  
  "Працягвай," цвёрда сказаѓ я. З-за майго вялiкага абхопу ён, здавалася, памяншаѓся перада мной. Ён ведаѓ, што звяртацца да мяне наѓпрост было небяспечным парушэннем - сур'ёзным парушэннем правiлаѓ, - але гэта было па важнай прычыне, таму мы "перайшлi да справы", як гэта любяць рабiць амерыканцы.
  
  Марыярцi ѓздыхнуѓ. "Гэта становiцца немагчымым! Кажу табе, немагчыма! Твой брат цяпер пастаянна прыстае да мяне. Пераслед, пастаяннае расследаванне маiх спраѓ. Што я такога зрабiѓ, што магло перашкодзiць яму або яго сябрам, Ватсону i Дойлу? Чаму ён пераследуе мяне?"
  
  Я нiчога не сказаѓ у той момант. Было вельмi сур'ёзна бачыць гэтага чалавека такiм засмучаным. Ён быѓ не з тых, з кiм можна жартаваць.
  
  Марыярцi працягнуѓ: "Кажу вам, мiстэр Холмс, я ѓ тупiку з-за гэтага справы. Отзовите вашага брата, цi ѓ мяне не будзе выбару ѓ гэтым пытаннi. Я не хачу дзейнiчаць, але ведайце: я нiколi не апынуся на лаве падсудных. Я не дазволю вашаму брату стаць прычынай страты мной свабоды. Апошнiя месяцы я стрымлiваѓ сябе з павагi да нашым агульным iнтарэсам. Я не магу рабiць гэта вечна ".
  
  Я павольна кiѓнуѓ; Шэрлак, несумненна, выдатна заблытаѓ гэта справа. "Вы казалi з маiм братам?" Я спытаѓ Марыярцi.
  
  "Так, i ён не ѓбачыць прычыны. Так бо ён сапраѓды выцягнуѓ рэвальвер i трымаѓ яго напагатове, пакуль мы размаѓлялi. Я быѓ вельмi абражаны гэтым жэстам".
  
  Я кiѓнуѓ. Я мог уявiць сабе гэтую сцэну.
  
  Марыярцi працягнуѓ: "Я не хачу ѓмешвацца ѓ нашы дзелавыя адносiны, яны былi карыснымi i прыбытковымi, таму я звяртаюся да вас з маленнем, мiстэр Холмс, пакуль сiтуацыя не выйшла з-пад кантролю або хто-то не здзейснiѓ жудасную памылку, аб якой мы ѓсе будзем шкадаваць".
  
  Прыхаваная пагроза ѓ словах Марыярцi была занадта вiдавочная.
  
  "Памылкай, мой дарагi прафесар, было б, калi б майму брату калi-небудзь прычынiлi якой-небудзь шкоду. Я спадзяюся, вы гэта цудоѓна разумееце", - сказала я, гледзячы яму прама ѓ вочы.
  
  Ён адвёѓ позiрк i павольна кiѓнуѓ.
  
  "Значыць, па меншай меры, у гэтым пытаннi мы згодныя?" - Спытаѓ я, з усёй сур'ёзнасцю падкрэслiваючы сваё папярэдняе папярэджанне.
  
  " Так. З iм нiчога не здарыцца, але, калi ласка, сiтуацыя выйшла з-пад кантролю i становiцца небяспечнай. Я прыйшоѓ да вас за радай i дапамогай.
  
  "I вы атрымаеце гэта, прафесар", - адказаѓ я, больш аптымiстычны цяпер, калi ён, вiдавочна, быѓ гатовы шукаць негвалтоѓнае вырашэнне праблемы.
  
  
  
  "Тады проинструктируй мяне. Што мне рабiць?" - Спытаѓ Марыярцi.
  
  " Нiчога, прафесар. Вы нiчога не будзеце рабiць.
  
  Марыярцi з цiкаѓнасцю паглядзеѓ на мяне.
  
  "Я зараз растлумачу".
  
  "Калi ласка, зрабi гэта".
  
  Я маѓчаѓ, задумаѓшыся. Нарэшце-то ѓ мяне ѓсё атрымалася.
  
  "Мой брат збiраецца ѓ невялiкае падарожжа па Швейцарыi, здзейснiць пешы паход у раён Интерлакена, магчыма, нават наведаць велiчны Рейхенбахский вадаспад? Вы знаёмыя з гэтым рэгiёнам?" Я спытаѓ Марыярцi.
  
  Ён закруцiѓся, усё яшчэ стоячы перада мной, усё яшчэ адмаѓляючыся ад прапанаванага мной месцы. Ён сказаѓ: "Так. Мае веды i ѓплыѓ распаѓсюджваюцца на Кантынент, гэтак жа як i вашыя. Але ѓ чым сэнс паездкi вашага брата туды?
  
  "Ах, вось у чым цiкавы пытанне. Праз розныя агенцтвы я зрабiѓ выгляд, што вы, на самай справе, 'палюеце за Шэрлакам'; што вы маюць намер прыбраць яго раз i назаѓсёды ".
  
  "Предвидишь мой будучы ход?" Марыярцi усмiхнуѓся, затым перадумаѓ.
  
  "Ход, якi вы не павiнны рабiць, але так, на ваш пытанне". - Ваш невялiкi вiзiт да яго на днях, безумоѓна, адыграѓ на захапленнi брата Шэрлака вашымi справамi. - Сказаѓ я i дадаѓ. Я таксама быѓ занепакоены, таму што я заѓважыѓ, што на працягу некаторага часу памiж вамi двума нарастаѓ канфлiкт ".
  
  "Не з майго боку, магу вас запэѓнiць", - заявiѓ Марыярцi.
  
  Я кiѓнуѓ. "Магчыма, гэта праѓда. Як бы тое нi было, я пачаѓ распрацоѓваць сцэнар, якi прымусiць майго брата прыняць рашэнне з'ехаць з Лондана. Уцякаючы на Кантынент, ён мяркуе, што вашы агенты паспрабуюць загнаць яго ѓ пастку да ранняй смерцi. Ён, вядома, адчуе пастку i пры гэтым хутка зменiць яе, каб прывабiць у пастку вас.
  
  ђсмешка Марыярцi растала. Ён стаяѓ асцярожна, чакаючы.
  
  "Вядома, нiшто не магло быць далей ад iсцiны", - дадаѓ я. Марыярцi кiѓнуѓ, але выглядаѓ здзiѓленым, збiтым з панталыку. Ён сказаѓ: "Але я думаѓ-"
  
  "Абсалютна, i ѓ гэтым хараство плана. Шэрлак збяжыць з Лондана, мяркуючы, што за iм гонiцеся вы i вашыя паплечнiкi. Тым часам вы застанецеся ѓ Лондане ".
  
  Марыярцi усмiхнуѓся, як хорьку, i спытаѓ: "Гэта пазбавiць вашага брата ад ѓмяшання ѓ мае справы?"
  
  "Так, вы будзеце вольныя ад яго, i вы i ваша арганiзацыя застанецеся ѓ Лондане, каб зноѓ выконваць сваю працу для мяне без перапынку", - дадаѓ я.
  
  "Значыць, твайго брата адправяць у пагоню за дзiкiмi гусямi?" - Сказаѓ Марыярцi з усмешкай.
  
  "Яму патрэбен адпачынак, добрая шпацыр па Альпах пойдзе яму на карысць. Ты так не думаеш? Ватсан будзе суправаджаць яго", - дадаѓ я.
  
  "Я ѓсё яшчэ занепакоены тым, што ён плануе нейкую канфрантацыю".
  
  Я ѓсмiхнуѓся. "Ён абсалютна ѓпэѓнены. Але нiчога падобнага не адбудзецца. Паколькi вы будзеце ѓ бяспецы ѓ Лондане, гэтая канфрантацыя наѓрад цi адбудзецца. Цi бачыце, я занадта добра ведаю лад думак майго брата Шэрлака. Ён можа фантазiяваць аб якой-небудзь тытанiчнай барацьбе за мяжой, магчыма, нават ѓ вадаспад Рейхенбах. Я ѓпэѓнены, што магчымасцi для меладраматычнага гераiзму не будуць выпушчаныя ѓ "Шэрлака". Але гэта не будзе падзеяй. Замест гэтага Шэрлак будзе бадзяцца за мяжой, у бяспекi i не будзе перашкаджаць вам, а вы будзеце ѓ бяспецы ѓ Лондане, без перашкод, i гэтыя двое нiколi не сустрэнуцца ".
  
  Марыярцi кiѓнуѓ. "Я задаволены. Я цаню вашу дапамогу ѓ лiквiдацыi гэтай небяспекi для маёй асобы".
  
  " Гэта i да лепшага, прафесар. Цяпер вы можаце быць спакойныя. Заѓтра Шэрлак i Ватсан адправяцца ѓ сваё грандыёзнае турнэ, i вы зноѓ будзеце вольныя i нiчым не абцяжараныя. Мы прапрацуем дэталi ѓ блiжэйшыя месяцы, i я убедлю Шэрлака спынiць гэта справа да яго вяртання ".
  
  " Дзякую вас, мiстэр Холмс. Я ведаѓ, што зварот да вам з гэтай праблемай было прыдатным спосабам дамагчыся задавальнення.
  
  
  
  
  
  
  
  Бёрбедж выпусцiѓ прафесара Марыярцi i асцярожна зачынiѓ за iм дзверы. Цяпер мы былi адны.
  
  Я паглядзеѓ на свайго памочнiка. Бёрбедж быѓ маѓклiвы, як заѓсёды, яго вусны былi шчыльна сцiснутыя, але я адчуваѓ, якiя думкi круцяцца ѓ яго ѓ галаве. Аляксандр Бёрбедж, у мiнулым якi служыѓ у iндыйскай армii, стралок, сакрэтны агент, афганскi выведнiк, а цяпер мой слуга, давераны сакратар, целаахоѓнiк, а часам i чалавек дзеяннi.
  
  "Ну?" Спытаѓ я. Я бачыѓ, што яго лiтаральна распiрала ад жадання выказаць сваё меркаванне, але ён нiколi б гэтага не зрабiѓ, калi б я не падказаѓ яму.
  
  "Баюся, ваш брат нiколi не пакiне Лондан," сказаѓ ён як нi ѓ чым не бывала.
  
  "Ён, вядома, сур'ёзна падумае пра гэта пасля таго, як ты пададзьмеш яго пакоя ѓ доме 221B пазней ѓвечары!" - Сказаѓ я.
  
  
  
  "Я, падпалiла яго пакоя? Ты сур'ёзна?"
  
  "О, зусiм дакладна, але нi ђотсана, нi яго там, вядома, не будзе. I, у рэшце рэшт, гэта будзе вельмi нязначны пажар, якi не нанясе сур'ёзнай шкоды - усё будзе выглядаць значна горш, чым ёсць на самай справе. Ты зможаш справiцца з гэтым, цi не так? Я проинструктирую цябе пазней. Вядома, у гэтым абвiнавацяць Марыярцi i яго "банду" - усё гэта частка майго плана аказаць цiск на майго дарагога брата, каб ён пакiнуѓ Лондан ".
  
  "Але я быѓ тут, калi ён наведваѓ вас сёння ранiцай. Я ѓпэѓнены, што чуѓ, як ён казаѓ вам, што ѓжо планаваѓ з'ехаць з Лондана на Кантынент", - адказаѓ Бёрбедж, цяпер ужо збiты з панталыку.
  
  "Так, Бёрбедж, ты правiльна пачуѓ", - асцярожна сказаѓ я. "Так Шэрлак хацеѓ, каб я паверыѓ. На самай справе, усё гэта было хiтрасцю. Цi бачыце, у Шэрлака ёсць падазрэннi адносна майго месца i працы, але няма неабвержных фактаѓ. Нягледзячы на наша невялiкае супрацоѓнiцтва па справе Ваенна-марскога дагавора, яно нават не пачатак дэманстраваць глыбiню маiх iнтарэсаѓ. Таму ён спакушае мяне планам, у якiм прапануе зрабiць менавiта тое, чаго я ад яго хацеѓ бы. I я, гуляючы ѓ яго гульню, пакорлiва адказваю са ѓсёй сур'ёзнасцю, што мне зусiм не падабаецца гэтая iдэя. Далей я канстатую вiдавочнае: ён адчайна патрэбен тут, у Лондане. Зараз для яго самы непрыдатны для таго час сыходзiць. I ён гэта ведае. Па праѓдзе кажучы, кожны з нас заѓважыѓ, што, калi Шэрлака няма ѓ горадзе, гэта выклiкае ненатуральнае ѓзбуджэнне сярод крымiнальных колаѓ ".
  
  Бёрбедж пакiваѓ галавой, нiбы спрабуючы стрэсцi павуцiнне гульнi. Ён быѓ чалавекам дзеяння, не якiя звыкнулiся да двойственному iнтэлектуальнаму мыслення i галаваломку, неабходным пры перамяшчэннi шахматных фiгур у нашай Вялiкай Гульнi.
  
  "Цяпер дазвольце мне паглядзець, цi правiльна я гэта разумею", - сказаѓ ён нарэшце. "Шэрлак сiмулюе паездку на Кантынент, хоць на самай справе ён туды не збiраецца. Ён кажа ѓсё гэта толькi для таго, каб прыцягнуць вашу ѓвагу i праверыць вашу рэакцыю. Мiж тым, вы не дастаѓляе яму задавальнення; замест гэтага вы рэагуеце ѓ зваротным кiрунку ад таго, чаго вы на самой справе хочаце i намерваецеся. Што, на думку Шэрлака, процiлегла таго, чаго ты хочаш. Мне здаецца, гэта супярэчыць логiцы. Мая бедная галава балiць ад адной думкi пра ѓсё гэта! "
  
  Я засмяяѓся. "У цябе гэта ёсць абсалютна! I вось ты бачыш прыгажосць. Паколькi ты ѓ замяшаннi, уявi сабе беднага Шэрлака! Я мякка падштурхнем майго малодшага брата да прыняцця абгрунтаванасцi яго першапачатковай iдэi - што паездка на Кантынент - гэта менавiта тое, што яму цяпер трэба. Ён прыйдзе да ѓсведамлення таго, што ѓ Лондане занадта горача, каб абдымаць яго. Вось чаму я даручыѓ вам нядаѓна здзейснiць некалькi вельмi пераканаѓчых, але абсалютна беспаспяховых замахаѓ на яго жыццё - вiдавочна, справа рук гэтай жудаснай 'банды Марыярцi'. Шэрлак пакiне Лондан, перакананы, што банда iдзе па яго гарачых слядах, i будзе шукаць канфрантацыi на Кантыненце. Ён расставiць пастку для Марыярцi ѓ Райхенбахе. Ён верыць, што тады ён вырашыць праблему Марыярцi раз i назаѓжды. Так цi iнакш".
  
  "Так, а тым часам ён з'едзе з Лондана i не будзе вам перашкаджаць", - сказаѓ Бёрбедж з усмешкай.
  
  " Так. Цi бачыце, я горача люблю свайго брата, але я не стаѓлюся да Марыярцi легкадумна, i мой брат не пакiне гэтую справу. Гэта падвяргае яго страшнай небяспекi. Хоць Марыярцi карысны агент, у мяне няма iлюзiй з нагоды гэтай сiтуацыi. Шэрлак ѓвязаѓся ѓ сур'ёзную гульню. Калi небяспечны чалавек баiцца за сваю свабоду, калi не распачаць што-небудзь, каб выправiць гэтую сiтуацыю, панiка не можа быць далёка ззаду. А падчас панiкi мужчына будзе зрывацца i здзяйсняць дзеяннi, якiя, магчыма, не ѓ яго iнтарэсах. Марыярцi шануе наш саюз, але ён больш шануе сваю свабоду, i Шэрлак прыкметна аслабляе свае пазiцыi. У апошнi час мой брат актывiзаваѓ свае намаганнi па знiшчэннi ѓсёй арганiзацыi Марыярцi. Гэта падвергла кожнага чалавека небяспекi з боку iншага. Непрымальная сiтуацыя. Патрабаваѓся выхад. Цяпер я нiколi не змагу ѓхвалiць нiякiх нападак Марыярцi на майго дарагога брата. Нi Шэрлак, якi робiць што-небудзь супраць нашых з Марыярцi жыццёвых iнтарэсаѓ. Абодва чалавека павiнны заставацца ѓ бяспецы i мець магчымасць працягваць дзейнiчаць. Такiм чынам, мой план. Пры цяперашнiм становiшчы спраѓ гэта ѓяѓляецца прымальным рашэннем для абароны абодвух мужчын i ѓ той жа час працягу майго бiзнесу з Марыярцi. Як вы ведаеце, у апошнi час яго людзi сталi вельмi карыснымi ѓ пошуку i выкрыццi анархiстаѓ i агентаѓ-правакатараѓ, якiя iмкнуцца уцягнуць нашу нацыю ѓ сацыялiстычную рэвалюцыю. Дзякуючы iх намаганням мы раскрылi тры змовы з выбухоѓкай i разграмiлi дзве ячэйкi дыверсантаѓ i шпiёнаѓ, i ѓсё гэта было зроблена добрасумленна, без ѓмяшання палiцыi або прэсы ".
  
  
  
  
  
  На наступную ранiцу я быѓ на стаянцы рамiзнiкаѓ, якiя часта наведваѓ Уотсан. Я быѓ кiроѓцам трэцяй падводы, адпаведным чынам замаскiраванай. Гэты талент уласцiвы сям'i Холмсаѓ, паколькi Шэрлак часта выкарыстоѓвае яго ѓ сваiх расследаваннях, i Ватсан апiсвае тое ж самае ѓ сваiх маленькiх дэтэктыѓных гiсторыях. Я ведаѓ, што Шэрлак загадае Ватсону прапусцiць першае i другое таксi i сесцi ѓ трэцяе. Я ѓсмiхнуѓся пра сябе, убачыѓшы надыходзячага добрага доктара.
  
  "Так, шэф, куды едзем?" Я раѓнуѓ неразличимым рыкам кокнуць. Цяпер я пытаюся ѓ вас, паважаны чытач, калi б я быѓ цалкам аселым i затворническим iстотай, якiм мяне ѓяѓлялi, удзельнiчаѓ бы я ѓ такой дзейнасцi? Быѓ бы я наогул здольны на такое? Па праѓдзе кажучы, я часта дзейнiчаѓ як мой уласны агент ѓ некаторых далiкатных пытаннях, падобных гэтаму.
  
  "Вакзал Вiкторыя, мой дарагi, будзьце ласкавы", - сказаѓ Уотсан, сядаючы ѓ таксi. "Тут для вас дадатковая гинея, калi вы паспяшайцеся i будзеце прытрымлiвацца маiм ѓказанням". Затым ён адкiнуѓся на спiнку крэсла, цiхi, задуменны. Ён амаль не заѓважаѓ мяне, яго ѓвага была засяроджана на магчымых назiральнiкаѓ i последователях. I хаця яму абсалютна нiчога не пагражала, я ѓпэѓнены, ён адчуваѓ, што небяспека акружае яго i варта за кожным яго крокам. Я стараѓся памятаць, што мой брат, вядома ж, загадаѓ Ватсону насiць з сабой яго стары службовы рэвальвер. Таму мне даводзiлася дзейнiчаць асцярожна, паколькi я ведаѓ, што мой пасажыр моцна нервуецца i, павiнна быць, узброены.
  
  Я спусцiѓся ѓнiз i пагрузiѓ валiзкi i сумкi добрага доктара. Усё было загружана, я з бурчаннем даѓ старой кабыле паспрабаваць бiзуна, i мы рушылi ѓ шлях.
  
  Мне заѓсёды падабалася катацца па лонданскiх вулiцах на досвiтку, але на самой справе кiраванне таксi давала мне сапраѓднае задавальненне. У нашы днi я так рэдка выязджаю з дому, што пераапрануцца i так спрытна абдурыць небараку Ватсана было чым-то накшталт свавольствы. Я нават разыгрываѓ з iм грубую размову, пакуль ён не раѓнуѓ на мяне: "калi Ласка! Вядзi таксi!" Затым, пробормотав сабе пад нос: "Гэты чалавек проста не ведае свайго месца!"
  
  Я ѓсмiхнуѓся пра сябе. Што тычыцца ђотсана, то я бачыѓ заклапочанасць на яго твары, калi ён спрабаваѓ моѓчкi сядзець на заднiм сядзеннi, аддаючыся змрочным думкам пра тое, што могуць прынесцi наступныя некалькi дзён. Тады я спачуваѓ яму, але зразумеѓ, што мой падман абараняѓ Шэрлака i яго самога ад небяспекi. Я ведаѓ, што ён ухвалiѓ бы гэта, хоць бы дзеля бяспекi майго брата, яго добрага сябра.
  
  Вядома, Ватсан, як i Шэрлак, выказаѓ здагадку, што Марыярцi i яго памагатыя ѓ гэты самы момант па гарачых слядах палявалi за iмi. Пажар мiнулай ноччу ѓ нумары 221B патрос Шэрлака, як я i меркаваѓ. Праца Бербеджа, безумоѓна, зрабiла сваю справу. Гэтай ранiцай абодва мужчыны спяшалiся з Лондана, каб паспець на марскi цягнiк, якi адпраѓляецца на Кантынент. Я ѓздыхнула i дазволiла сабе удовлетворенную ѓсмешку, хутка ведучы таксi па пустым лонданскiм вулiцах. Я прадухiлiѓ магчымую смяротную канфрантацыю памiж маiм братам i Марыярцi. У цяперашнi час я быѓ цалкам задаволены гэтым пытаннем.
  
  Тое, што я больш разумны брат Шэрлака, часам прыводзiць мяне да некаторай празмернай ѓпэѓненасцi ѓ нашых адносiнах i маiх талентах. Нават, адважуся сказаць, да незвычайнага высакамернасцi з майго боку. Гэта павiнна было даказаць маю гiбель, а таксама падзеi, якiя адбылiся з дагэтуль непрадбачанага крынiцы па iмi палкоѓнiк Себасцьян Моран. Я i не падазраваѓ, што ѓсе мае выдатныя падступныя планы паваляцца на маю галаву раней, чым я паспею апамятацца.
  
  Пасля таго як я высадзiѓ ђотсана на вакзале Вiкторыя, я з некаторым здзiѓленнем назiраѓ, як ён разгульвае па гэтага месца, iмкнучыся быць як мага непрыкметней - цi як мага непрыкметней для добрага ђотсана, - жудасна пацешна, дазвольце мне вам сказаць. З бяспечнага адлегласцi, усё яшчэ ѓ сваёй маскiроѓцы, я назiраѓ, як Шэрлак i Ватсан нарэшце селi ѓ "Кантынентальны экспрэс", якi адыходзiць у 7:11. Калi цягнiк крануѓся, я пачакаѓ, каб пераканацца, што мой брат не праробiць адзiн з сваiх маленькiх трукаѓ з падвойным вяртаннем. Калi я пераканаѓся, што нiхто не сышоѓ з цягнiка, я паехаѓ назад на Пэл-Мэлл. Я быѓ шчаслiвы, што мой брат i Ватсан цяпер на шляху на Кантынент. За межамi Лондана, у бяспекi ад Марыярцi.
  
  
  
  
  
  На наступную ранiцу Бёрбедж разбудзiѓ мяне рана i паведамiѓ трывожныя навiны. Марыярцi усё яшчэ быѓ у Лондане, як мы i дамаѓлялiся, але ён таемна паслаѓ свайго самага надзейнага чалавека, палкоѓнiка Себасцьяна Марана, сачыць за маiм братам i Ватсан. Марыярцi даслаѓ запiску, у якой гаварылася, што гэта "ѓсяго толькi мера засцярогi, каб пераканацца, што мой брат не вернецца ѓ Лондан". Аднак "простая засцярога" Марыярцi цяпер перакулiла цялежку з яблыкамi i засмуцiла ѓсе мае планы. Бо я ведаѓ, што як толькi Шэрлак выявiць, што за iм сочаць - а ён, напэѓна, гэта зробiць, - ён будзе iмкнуцца да той самай канфрантацыi, якой я так старанна стараѓся пазбегнуць.
  
  "Гэты маньяк з духавым пiсталетам перасьледуе майго брата!" Я лiтаральна накрычаѓ на Бербеджа. "Ён галоѓны памагатыя Марыярцi. Ён не з'яѓляецца членам банды, таму нашы людзi не сачылi за iм, як за iншымi. Марыярцi трымае яго ѓ асобным статусе для выкарыстання ѓ далiкатных i асаблiвых выпадках. Цяпер ён не мог зразумець. Гэта абуральна, Алекс. Вельмi дрэнна!"
  
  Мой чалавек, Алекс Бёрбедж, змрочна кiѓнуѓ. "Я магу быць гатовы да ад'езду на працягу гадзiны, сэр".
  
  Я паглядзела на Алекса. "Гэта будзе небяспечна. Хоць я думала, што змагу угаварыць Марыярцi - у рэшце рэшт, усё гэта было ѓ яго ѓласных iнтарэсах - Моран зусiм iншы. Ён забойца. Калi ён вбьет гэта сабе ѓ галаву, ён заб'е любога, хто ѓстане ѓ яго на шляху - Шэрлака, Ватсана або вас, - i будзь праклятыя абмежаваннi Марыярцi ѓ дачыненнi да яго! "
  
  Бёрбедж усмiхнуѓся i сказаѓ: "Невялiкае падарожжа, перспектыва дзеянняѓ - гучыць пацешна. Я неадкладна еду, сэр".
  
  "Дзякуй, Алекс. Добры чалавек!" Сказаѓ я, крануты яго адданасцю i гатоѓнасцю дапамагчы. Мы пацiснулi адзiн аднаму рукi. Я сказаѓ: "Будзь асцярожны, Алекс. Выконвайце за Шэрлакам i Ватсан, не ѓступайце ѓ кантакт, проста назiрайце i кожны вечар докладывайте мне зашыфраванай тэлеграмай. I не спускайце вачэй з Марана! Ён дрэнны чалавек, i, хоць наш сябар-прафесар нiбыта знаходзiцца пад абцасам, каб не рабiць гвалтоѓных дзеянняѓ, ён занадта любiць працаваць пазаштатнай для свайго ж выгоды. Трымаеце мяне ѓ курсе. "
  
  
  
  
  
  Бёрбедж быѓ добрым чалавекам. Я адчуваѓ сябе з iм поѓнасцю ѓпэѓнена ѓ гэтай справе. Яго баявыя таленты i ѓменне звяртацца з зброяй пераѓзыходзiлi таленты Марана. Яго лаяльнасць не выклiкала сумневаѓ. Ён быѓ проста прыдатным чалавекам для гэтай працы, маiмi вачыма i вушамi ѓ гэтым пытаннi на Кантыненце.
  
  Першы справаздачу Бербеджа прынеслi мне на наступны вечар на срэбным падносе, калi я сядзеѓ i чытаѓ "Таймс" у сваiм крэсле ѓ клубе "Дыяген".
  
  Не кажучы нi слова, Уiлсан паставiѓ паднос на мой чытальная столiк i цiха пайшоѓ. Я ѓбачыѓ складзены лiсток паперы, якi быѓ дасланы мне наверх з сакрэтных кабiнетаѓ унiзе маiм начальнiкам разведкi капiтанам Харгроувом. ђжо расшыфраваны, я разгарнуѓ газету i ѓважлiва прачытаѓ першае тэлеграфнае паведамленне Бербеджа.
  
  У iм гаварылася:
  
  
  M.
  
  ДАБРАЛIСЯ Да ВАШАГА БРАТА I W СПЫНЯЮЦЦА, УСЁ ВЫГЛЯДАЕ ДОБРА, ПРЫПЫНАК АДСУТНIЧАЕ, НIЯКIХ ПРЫКМЕТ M СПЫНЯЮЦЦА ЗАђТРА, ПРЫПЫНАК ђ ИНТЕРЛАКЕНЕ I ФОЛЛСЕ ПАВЕДАМIЦЬ АБ НАСТУПНАЙ ВЯЧЭРНЯЙ ПРЫПЫНКУ
  
  
  
  AB
  
  
  Гэта быѓ апошнi раз, калi я атрымлiваѓ весткi ад Аляксандра Бербеджа. Да наступнага вечара, калi ад яго не было нiякiх паведамленняѓ, я занепакоiѓся. На наступны дзень я адправiѓ двух агентаѓ з Адмысловага аддзела сачыць за iм. Праз Два днi iх справаздачу, сабраны па кавалачках з дададзенымi каментарамi доктара Ватсана, сфармаваѓ карцiну таго, што на самай справе адбылося тым iмглiстым ранiцай у Рейхенбахского вадаспаду.
  
  Мой брат заѓсёды чакаѓ, што хто-то будзе пераследваць яго. Калi б мой першапачатковы план ажыццявiѓся бесперашкодна, усё было б у парадку. Пагонi не было б. Шэрлак быѓ бы збянтэжаны, але, не знайшоѓшы нiякiх сведчанняѓ таго, што хто-то яго высочваѓ, ён быѓ бы аднесены да катэгорыi не больш чым бяскрыѓднага турыста. Моран змянiѓ ѓсё гэта адным сваiм прысутнасцю. Хацеѓ ён нанесцi шкоду майму брату або няма, пераследваѓ ён яго з намерам забiць цi проста назiраѓ, нi я, нi Шэрлак не маглi ведаць напэѓна. На жаль, пакуль Моран пераследваѓ Шэрлака, ён таксама выкарыстаѓ сябе ѓ якасцi прынады. Такiм чынам, пакуль Моран назiраѓ за маiм братам, мой чалавек Бёрбедж назiраѓ за iмi абодвума. Неѓзабаве падступны Шэрлак вярнуѓся па сваiх слядах i неѓзабаве сутыкнуѓся тварам да твару з палкоѓнiкам Себасцьянам Мораном на вышынях над Рейхенбахом.
  
  Пачалася жудасная бойка.
  
  Пазней Уотсан распавёѓ мне, што ён вяртаѓся з гатэля, куды яго выклiкалi ѓ сувязi з неадкладнай медыцынскай дапамогай. Выкрут Марана, накiраваная на тое, каб прыбраць ђотсана са сцэны, пры вiдавочным згодзе майго брата абаранiць свайго сябра. Але добры Ватсан зразумеѓ выкрут i памчаѓся назад як раз своечасова, каб убачыць дзве фiгуры, сцепившиеся ѓ смяротнай сутычцы на вышынi ахутаѓ туманам вадаспаду. Ватсан ясна бачыѓ, як мой брат змагаѓся за сваё жыццё з чалавекам, якога ён прыняѓ за Марыярцi. Густы туман схаваѓ тое, што адбылося далей. Раптам з клубящегося туману ѓнiз, у бурлiвыя вады, цела ѓпала. Ватсан ахнуѓ. Гэта быѓ Шэрлак? Гэта быѓ Марыярцi?
  
  Ватсан адчайна пабег туды, дзе, як ён бачыѓ, прызямлiлася цела. Аказалася, што мужчына звалiѓся ѓ бурную раку, цяжка паранены; ён дабраѓся да берага толькi для таго, каб памерцi. Ватсан падбег да мужчыны, натуральна, баючыся, што гэта Шэрлак. Ён лiхаманкава перавярнуѓ мужчыну тварам уверх, здзiѓлены тым, што ѓбачыѓ твар, якога не ведаѓ.
  
  Затым Шэрлак выйшаѓ з кустоѓя, i Ватсан, здзiѓлены i зьведаѓ палёгку, выдаѓ радасны крык.
  
  " Холмс! Вы жывыя!
  
  " На самай справе, Ватсан, хоць ёсць тыя, хто быѓ бы расчараваны гэтым фактам.
  
  "Што здарылася?" Ватсан спытаѓ.
  
  Шэрлак нiчога не сказаѓ, калi падышоѓ агледзець цела.
  
  Абодва былi здзiѓлены, што мужчына ѓсё яшчэ жывы, хоць i з цяжкасцю. Уотсан зрабiѓ усё, што мог, але было вiдавочна, што без сур'ёзнай медыцынскай дапамогi мужчына неѓзабаве быѓ бы мёртвы.
  
  Шэрлак сказаѓ: "Добры Бёрбедж, ты выратаваѓ мне жыццё. Я не ведаю, як табе дзякаваць".
  
  "Вы ведаеце гэтага чалавека, Холмс?" Ватсан спытаѓ.
  
  Гэта быѓ, вядома ж, Бёрбедж. Ён таксама бачыѓ бойку, але быѓ значна блiжэй i ѓмяшаѓся, каб выратаваць Шэрлаку жыццё. Гэта быѓ Бёрбедж, якога Моран прымусiѓ скiнуць з Вадаспаду, калi той рабiѓ свой ѓцёкi.
  
  
  
  " Так, Ватсан. Я адчуваю, што тут замешаны мой брат Майкрофт.
  
  "Майкрофт?"
  
  Шэрлак змрочна кiѓнуѓ, затым звярнуѓся да параненага: "Скажы мне, Бёрбедж, што ты тут рабiѓ?"
  
  Бёрбедж кашлянуѓ, спрабуючы сфакусаваць погляд. "Марыярцi аддаѓ вашага брата, паслаѓ Марана. Я павiнен быѓ спынiць яго".
  
  Марыярцi аддаѓ Майкрофта? Натуральна, Шэрлаку адказ здаѓся дзiѓным, i таму ён працягнуѓ роспыты Бербеджа.
  
  Бёрбедж, памiраючы, знаходзячыся ѓ трызненнi i выпрабоѓваючы моцную боль, распавёѓ Шэрлаку усё, што ведаѓ аб плане прымусiць яго пакiнуць Лондан. Шэрлак быѓ вiдавочна засмучаны гэтым падманам з майго боку, але тое, што мой чалавек сказаѓ далей, сапраѓды прывяло яго ѓ лютасць. Бо перад смерцю Бёрбедж прамармытаѓ доѓгi падрабязны справаздачу аб саюзе памiж мной i Марыярцi i аб некаторых нашых агульных праектах. Калi Бёрбедж памёр, Ватсан сказаѓ мне, што выраз твару Шэрлака было такiм, як быццам ён таксама памёр. Выраз болю ад здрады застыла ѓ яго вачах, i гэта было жудасна бачыць.
  
  Ватсан сказаѓ мне, што калi Шэрлак ѓпершыню пачуѓ гэтую навiну, ён убачыѓ, як твар майго брата стала попельна-шэрым, i Шэрлак у лютасьцi выгукнуѓ маё iмя. Шэрлак страцiѓ кантроль i быѓ у лютасцi. "Мяне здрадзiлi, Ватсан!" - сярдзiта крыкнуѓ ён. "Мой брат не толькi звязаны з тымi ж сiламi, змагацца з якiмi я рызыкаваѓ сваiм жыццём, прысвяцiѓ сваю прафесiю знiшчэння, але цяпер вiдавочна, што ён працаваѓ з iмi ѓвесь гэты час. Гэта проста залiшне!"
  
  Вядома, не будучы там, каб выказаць Шэрлаку сваю версiю падзей, я быѓ у значна нявыгадным становiшчы. Але Шэрлак усё роѓна б не паслухаѓ.
  
  Пазней Уотсан сказаѓ мне: "Я нiколi не бачыѓ вашага брата такiм засмучаным. Гэта было зусiм на яго не падобна. Ён страцiѓ усялякае самавалоданне i нават заѓважыѓ, што на гэты раз нават iголка з какаiнам не змагла суняць яго боль. Ён сапраѓды выкарыстаѓ ненарматыѓную лексiку ѓ спалучэннi з вашым iмем. Ён сказаѓ, што пакончыѓ з вамi, Лонданам i Iмперыяй i што нiколi не вернецца ".
  
  Я быѓ узрушаны гэтай навiной. Цяпер Шэрлак ведаѓ, што я не толькi выкарыстаѓ Марыярцi ѓ пэѓных пытаннях, але i што некаторыя дзеяннi "Напалеона злачыннасцi" на самай справе прыпiсвалiся мне! Я ведаѓ, што гэта было б абразай, якое мой брат нiколi не змог бы прыняць. Я баяѓся яго рэакцыi, паколькi ведаѓ, што яна будзе экстрэмальнай.
  
  "Затым," працягнуѓ Уотсан, - ваш брат даѓ мне некаторыя iнструкцыi адносна таго, што я павiнен рабiць i казаць па гэтай нагоды, перш чым развiтацца".
  
  "Што ён сказаѓ?" Я спытаѓ Ватсана.
  
  
  
  "Наколькi ѓсiм вядома, Шэрлак Холмс сустрэѓ сваю смерць у Рейхенбахе. Гэта апошняя справа, аб якiм я напiшу. Я больш не буду пiсаць пра яго справах для публiкацыi ѓ папулярнай прэсе ", - сказаѓ Уотсан, дадаѓшы: "Ён сказаѓ мне, што будзе падарожнiчаць па свеце, убачыць пiрамiды, магчыма, даб'ецца аѓдыенцыi або заняткаѓ з Далай-ламай".
  
  Я незадаволена хмыкнуѓ. Вядома, гэта была поѓная лухта.
  
  Ватсан пацiснуѓ плячыма. "Я спрабаваѓ пераканаць Шэрлака вярнуцца, але пасля яго смерцi Бёрбедж паведамiѓ вашаму брату такую iнфармацыю, якая выклiкала ѓ яго вялiкi гнеѓ i крыѓда".
  
  У самай справе! Шэрлак, даведацца, што некаторыя дзеяннi, прынятыя Марыярцi, на самай справе, былi здзейсненыя па майму загаду i задумы, было тым, чаго я баяѓся больш за ѓсё. Я быѓ раздушаны. Я быѓ прычынай, па якой Шэрлак нiколi не вяртаѓся ѓ Лондан. Гэта было таму, што я быѓ у Лондане! Я стаѓ прыгнечаным i панурым.
  
  Ватсан сумна пакiваѓ галавой i дадаѓ: "Акрамя Марыярцi i Марана, мы з вамi адзiныя, хто ведае, што Шэрлак усё яшчэ жывы. Я нават Дойлу не сказаѓ праѓды. Яму ѓсё роѓна нiколi не падабаѓся твой брат.
  
  Я кiѓнуѓ; цяпер з гэтым нiчога нельга было зрабiць. Як толькi Шэрлак прыняѓ рашэнне, яно было высечана на каменi. Я закрануѓ яго гонар, але, што значна горш, я аддаѓ яго. Нават калi гэта было для яго ж выгоды, я падманула яго, i цяпер ён ведае самае горшае. Мая сувязь з Марыярцi. Гэта было жудасна!
  
  Пасля Ватсан пачаѓ пiсаць свой апошнi аповяд пра Шэрлака Холмсе для "Стрэнда", па загадзе майго брата, назваѓшы яго "Апошняя праблема", якi заканчваецца смерцю Шэрлака у Рейхенбахе ад рук Марыярцi. I на гэтым, як сказаѓ Шэрлак Ватсону перад вяртаннем дадому ѓ Лондан, усё скончылася!
  
  Я вылучыѓ мiсiс Хадсон неабходныя сродкi на ѓтрыманне пакояѓ у доме 221B. Я спадзяваѓся, што Шэрлак калi-небудзь вернецца, як толькi адкiне гэтую дурную думку аб гневе на тое, што я зрабiѓ. У рэшце рэшт, усё, што я рабiѓ, было для яго абароны i абароны Англii. Ну, ва ѓсякiм выпадку, па большай частцы. Аднак з часам я пачаѓ разумець, наколькi памыляѓся.
  
  Час ад часу я карыстаѓся паслугамi сваiх агентаѓ, каб дастаѓляць брату наяѓныя i лiсты з тлумачэннямi. Яго падарожжа здавалiся разнастайнымi i эклектычным. Тое, што ён выкарыстаѓ iмя "Сигерсон", выдаючы сябе за нарвежскага даследчыка, не збiла мяне з панталыку. Хiтры Шэрлак захоѓваѓ грошы, але заѓсёды вяртаѓ лiсты маiм агентам непрачытанымi. Ён ясна даѓ мне зразумець, што памiж намi ѓсё скончана.
  
  Але для мяне гэта не было канцом. З таго дня расколiна памiж мной i Шэрлакам цяжка цiснула на мяне. Я хацеѓ любой цаной выправiць гэты разрыѓ i вярнуць Шэрлака у Лондан. Такiм чынам, з таго дня мы з Уотсанам працавалi над планам, якi, як я спадзяваѓся, усё выправiць.
  
  
  
  
  
  Прайшло тры гады з таго часу, як сышоѓ Шэрлак, i я сумаваѓ па iм. Хоць мы заѓсёды былi разлучаны, памiж намi заѓсёды была сувязь, якая рэзанаваць. Два вялiкiх iнтэлекту. Апошнiя два брата Холмса засталiся ѓ жывых. Было шкада, што да гэтага дайшло.
  
  Тым часам я працягваѓ працаваць на Iмперыю. Гэта была барацьба, але па-свойму карысная. Iмперыя цяпер была на пiку свайго развiцця, i мая праца прасоѓвалася добра. За апошнiя месяцы дзякуючы маiм розным агентам, уключаючы арганiзацыю Марыярцi, было дасягнута шмат поспехаѓ. Мне ѓдалося прадухiлiць адну рэвалюцыю, скончыць дзве невялiкiя вайны, адно пачаць ѓварванне, анэксаваць новыя тэрыторыi, вызвалiць тузiн закладнiкаѓ, пасеяць смуту сярод французаѓ, пасаромiць немцаѓ, заключыць саюз з царом, каб атрымаць поспех у трох замахах i прадухiлiць два iншых. Гэтая чарада поспехаѓ скончылася забойствам маладога Рональда Адэра ѓ Лондане 30 сакавiка 1894 года.
  
  У папулярнай прэсе шмат гаварылася аб забойстве гэтага маладога дылетанта атожылка i дробнай шляхты, але шакавала бы вас, калi б вы даведалiся, што ён быѓ адным з маiх самых здольных агентаѓ?
  
  Яго трагiчнае забойства палкоѓнiкам Себасцьянам Мораном, зноѓ стала вынiкам яго брудных выхадак, было для мяне ѓдвая непрыемным, бо яно паскорыла тое, чаго я больш за ѓсё баяѓся ѓ апошнiя месяцы, - канфлiкт памiж бандай Марыярцi i маiмi супрацоѓнiкамi з Асобага аддзела.
  
  Здавалася, што без Шэрлака у Лондане злачынныя кругi - i арганiзаваная злачыннасць у прыватнасцi, над якой прафесар Марыярцi нядаѓна дамогся ѓражлiвай кансалiдацыi кантролю - вялi сваю ѓласную барацьбу за ѓладу. Я пачаѓ разумець, што стварыѓ монстра. У такiя моманты мне асаблiва не хапае паслуг майго брата i такiх людзей, як Бёрбедж. Я адчуваѓ сябе больш адзiнокiм, чым калi-небудзь.
  
  
  
  
  
  Быѓ пачатак красавiка, калi вылiлася вiртуальная вайна памiж нашымi дзвюма арганiзацыямi. Мае аператыѓнiкi ѓ Спецыяльным аддзеле назвалi гэта "Цiхай вайной". Былi сур'ёзныя палiтычныя праблемы, верагодна, справакаваныя Марыярцi, i яны цалкам завалодалi маёй увагай, так што я не заѓважыѓ сувязi з iншымi яго дзеяннямi. З самага пачатку мы выпусцiлi некалькi красамоѓных падказак, якiя не трапiлi ѓ поле зроку прэсы i палiцыi. Так па-британски. Я сапраѓды павiнен пахвалiць Марыярцi. Усё пачалося з малаважнага падзення, затым няшчасны выпадак з фурманам, хвароба сэрца; пазней было самагубства або разгарэлася сварка закаханых. Перш чым мы зразумелi, што адбываецца, мы страцiлi паѓтузiна першакласных аператыѓнiкаѓ, i я апынуѓся ѓ аблозе.
  
  Цяпер я нават не асмельваюся вярнуцца ѓ сваю кватэру праз дарогу, на Пэл-Мэлл. Калi я зраблю гэта i на мяне будзе зроблена якое-небудзь замах, якое ѓвянчаецца поспехам цi выклiча публiчнае прадстаѓленне, гэта выклiча непатрэбныя пытаннi, чаго дапускаць нельга. Такiм чынам, я не магу пакiнуць межы клуба "Дыяген". Пакуль я застаюся ѓ гэтым надзейным бастыёне, я ѓ бяспецы ад Марыярцi i яго паслугачоѓ. Сумная iронiя гэтай сiтуацыi не выслiзгвае ад мяне. Спроба майго брата знiшчыць Марыярцi i ѓсю яго арганiзацыю тры гады таму была правiльным учынкам. Мне не варта было спыняць яго. Шэрлак заѓсёды разумеѓ крымiнальны склад розуму значна лепш, чым я. Ён ведаѓ, што з такiмi людзьмi разважаць бескарысна. Тады я зразумеѓ, што прыйшоѓ час разарваць мае сувязi з Марыярцi назаѓжды.
  
  Сiтуацыя стала сур'ёзнай, калi я атрымаѓ вестку ад доктара Ватсана. Я не бачыѓ яго з таго дня, як ён вярнуѓся з Кантынента пасля таго, як мой брат адправiѓся ѓ падарожжа. Ватсан паведамiѓ мне самую дзiѓную i доѓгачаканую навiну: Шэрлак вярнуѓся ѓ Лондан! Забойства Адэра вярнула яго назад, паколькi Шэрлак ѓсвядомiѓ значэнне такога смелага кроку i небяспека, якой ён мяне падвяргаѓ. Тое, што Марыярцi пачаѓ дзейнiчаць, стала для нас сiгналам трывогi. Ватсан сказаѓ, што мой брат вярнуѓся, каб дапамагчы мне, i што ён хацеѓ сустрэцца са мной пазней у сваiм нумары па адрасе 221B.
  
  Гэта выдатныя навiны! Я сказаѓ Ватсону. "Гэта iдэальны час для нас, каб пачаць наш план. Апублiкуйце паведамленне аб гэтай сустрэчы, каб Марыярцi, напэѓна, даведаѓся. Я зраблю ѓсё астатняе".
  
  Я павiнен прызнаць, што перспектыва зноѓ убачыць Шэрлака i наша прымiрэнне шмат у чым палепшылi мой настрой, i я з нецярпеннем чакаѓ нашай сустрэчы пазней тым жа вечарам. Я ведаѓ, што пакiдаць межы клуба можа быць небяспечна, але я прыняѓ меры засцярогi. Я папрасiѓ Харгроува паклапацiцца аб тым, каб Лестрейд прыслаѓ двух сваiх лепшых людзей з Скотленд-Ярда суправаджаць мяне.
  
  
  
  
  
  Усё iшло добра, пакуль мы не павярнулi на Бэйкер-стрыт, i я не зразумеѓ, што двое палiцыянтаѓ у цывiльным працавалi на Марыярцi. Хоць яны былi пераапранутыя, i ѓсе iх дакументы былi зусiм правiльнымi - iх рэпутацыя апярэдзiла iх. У рэшце рэшт я даведаѓся ѓ iх шатландскiх спецыялiстаѓ па забойствах, Джеймисона i Коннера. Баюся, гэта было не тое, што я планаваѓ, але да таго часу было ѓжо занадта позна. У iх было пры сабе зброю, i ѓ мяне не было выбару, акрамя як дазволiць iм даставiць мяне туды, дзе, як я ведаѓ, мяне павiнны былi забiць. Гэта быѓ пусты дом насупраць 221B. Той самы дом, якi мой брат Шэрлак выкарыстаѓ для некаторых сваiх самых таемных заняткаѓ.
  
  Мяне прывялi ѓ дом i павялi наверх пад руляй пiсталета.
  
  "Так, шэф, вас хоча бачыць сее-хто вельмi важны. На верхнiм паверсе", - сказаѓ Конар, падштурхоѓваючы мяне ѓверх па прыступках. Яго напарнiк, Джеймисон, цiха iшоѓ за мной.
  
  Дабраѓшыся да верху лесвiцы, я сутыкнуѓся са злавеснай фiгурай прафесара Джэймса Марыярцi.
  
  "Сардэчна запрашаем, мiстэр Холмс. Так прыемна бачыць, што вы сапраѓды змаглi прымусiць сябе пакiнуць абарону свайго клуба i далучыцца да нас тут сёння ѓвечары. Прайшло некалькi гадоѓ з нашай апошняй сустрэчы. Наколькi я памятаю, у той час заставалася мноства нявырашаных пытанняѓ. Мяркую, я магу абяцаць вам, што ѓсе яны будуць вырашаны сёння ѓвечары ".
  
  " Дзе мой брат? - З выклiкам спытала я.
  
  Марыярцi ѓсмiхнуѓся. "Як сумна. Разрэкламаванае ѓз'яднанне братоѓ Холмс, нарэшце, пасля столькiх гадоѓ. Сустрэчы не будзе, але вы хутка ѓбачыце свайго брата, запэѓнiваю вас ".
  
  Яго змрочныя словы ѓсялiлi ѓ мяне пачуццё страху. Я пачаѓ разумець, што ѓ Марыярцi быѓ на розуме значна больш злавесны план, чым проста маё ѓласнае забойства.
  
  "Што вы з iм зрабiлi? Вас павесяць за гэта, прафесар!" ] зароѓ.
  
  Марыярцi кiѓнуѓ, жэстам загадаѓшы сваiм людзям заткнуць мне рот кляпам i вывесцi ѓ суседнюю пакой. Там я пабачыѓ палкоѓнiка Себасцьяна Марана за пярэднiм акном. Ён цэлiѓся з свайго славутага пнеѓматычнага пiсталета ѓ фiгуру, вырисовывавшуюся ѓ акне праз дарогу ад нас. Я зразумеѓ, што акно было гасцiнай верхняй кватэры на Бэйкер-стрыт, 221Б, а сiлуэт фiгуры, вырисовывавшийся ѓ цэнтральным акне, належаѓ майму брату Шэрлаку.
  
  "Сёння ѓвечары, мiстэр Холмс, я подчищаю ѓсе канцы ѓ гэтай справе. У нас быѓ доѓгi шлях, каб дабрацца да гэтай кропкi. Пачынаючы з вашага ѓмяшання ѓ справы якога-то брата, Шэрлака. Ён выслiзнуѓ ад палкоѓнiка Марана ѓ вадаспаду. На гэты раз яму не сысцi.
  
  Я назiрала за сiлуэтам майго брата ѓ акне на другiм баку вулiцы, жадаючы, каб ён устаѓ i шчасна адышоѓ за межы дасяжнасцi. Я бачыѓ, як ён злёгку паварушыѓся, ледзь павярнуѓ галаву, але ѓсё роѓна быѓ гатовы да стрэлу з смяротнай зброi. Марана.
  
  
  
  Я хацеѓ крыкнуць Шэрлаку, папярэджваючы яго, але пiсталет, зацяты мне ѓ спiну Коннером, i кляп, засунутый ѓ рот Джеймисоном, зрабiлi гэта немагчымым. Людзi Марыярцi моцна трымалi мяне. Так што я проста стаяѓ i назiраѓ з жахлiвым страхам. Я прыйшоѓ сюды, каб сустрэцца з Шэрлакам, i вось ён быѓ тут, цярплiва чакаѓ мяне, i я нiколi больш яго не ѓбачу. Я ледзь не заплакаѓ, калi ѓбачыѓ, як Моран прыцэлiѓся. Марыярцi ѓ прадчуваннi пацёр рукi.
  
  " Палкоѓнiк Моран, можаце страляць, калi будзеце гатовыя, - сказаѓ Марыярцi.
  
  Моран усмiхнуѓся, атрымлiваючы асалоду ад крывавым момантам, i сказаѓ: "Так, прафесар". Затым ён павольна зрабiѓ глыток. Пачуѓся лёгкi свiст, i iмгненне праз я ѓбачыѓ маленькi выбух у цэнтры сiлуэту галавы майго брата.
  
  Моран паклаѓ зброю, устаѓ i ганарлiва сказаѓ: "Шэрлак Холмс канчаткова мёртвы, раз i назаѓжды, прафесар".
  
  Маё сэрца ѓпала. Па маёй шчацэ пацякла сляза. Мой брат мёртвы? Гэта было неймаверна. Жудасна! Я плакала, ведаючы, што хутка далучуся да яго ѓ смерцi. Гэта была сустрэча выпускнiкоѓ, якую Марыярцi запланаваѓ для нас.
  
  "Добра", - задаволена сказаѓ Марыярцi, затым дадаѓ: "Брат Шэрлака, Майкрофт, хутка далучыцца да яго".
  
  " Не так хутка, прафесар Марыярцi! З-за дзверы ѓ iншым канцы пакоя прагрымеѓ голас. Гэта быѓ мой брат Шэрлак, высокi i смелы, а побач з iм стаяѓ стары добры Ватсан, iнспектар Лестрейд i мноства ѓзброеных дэтэктываѓ Скотленд-Ярда.
  
  Пастка зачынiлiся, i пацукам цяпер няма дзе было схавацца. Людзi з Скотленд-Ярда неадкладна накiнулiся на Джеймисона i Коннера. Iх абяззброiлi, закавалi ѓ кайданы i павезлi.
  
  Лестрейд пракаментаваѓ: "Прыгожая пара, гэтыя двое, тыя, якiх шукаюць за забойства па ѓсёй светлай краiне. Дастаткова хутка ѓ Эдынбургу iх будуць судзiць прысяжныя".
  
  Моран, убачыѓшы, з якога боку дзьме вецер, падняѓ рукi, здаючыся. Людзi Лестрейда ѓзялi яго пад варту i трымалi.
  
  Марыярцi, помнячы сябе ад шаленства раптоѓным паваротам лёсу, хутка выхапiѓ нож i кiнуѓся на мяне, перш чым хто-небудзь паспеѓ што-небудзь зрабiць. Ён трымаѓ мяне жалезнай хваткай, прыставiѓшы лязо да маёй шыi. "Я перарэжу яму горла, калi вы не адступiцеся!" - загадаѓ ён.
  
  Усе стрымлiвалiся, чакаючы, баючыся горшага.
  
  " Ватсан, калi ласка, дайце мне ваш рэвальвер, - спакойна сказаѓ Шэрлак.
  
  Я бачыѓ, як Уотсан ѓклаѓ зброю ѓ руку майго брата.
  
  
  
  Шэрлак адвёѓ курок назад, як раз у той момант, калi я адчуѓ, як нож Марыярцi паказытаѓ зморшчыны плоцi ѓ майго горла. Гэта не ѓваходзiла ѓ мае планы адносна падзей таго вечара.
  
  Я бачыѓ, як Шэрлак старанна прыцэлiѓся.
  
  Усе зьнерухомелi, чакаючы, што будзе далей.
  
  Марыярцi раѓнуѓ Шэрлаку: "Я абавязкова заб'ю твайго брата, калi ты не кiнеш зброю i не адыдзеш!"
  
  Я зачаравана назiраѓ, як Шэрлак упэѓнена i прама выцягнуѓ руку з рэвальверам Ватсана, накiраваным у галаву Марыярцi.
  
  "Кiньце нож, прафесар. Усё скончана. Прычыне шкоду Майкрофту, i вы не дажывеце да павешання", - строга сказаѓ Шэрлак.
  
  Супрацьстаянне было неверагодным, напружанне ѓ пакоi наэлектризовало. Усе затаiлi дыханне.
  
  Марыярцi апусцiѓ нож. Ён быѓ разумным чалавекам, несумненна, здаровы сэнс павiнен быѓ узяць верх. Я адчуѓ, як лязо адсунулася ад майго горла. Я ѓздыхнуѓ з глыбокiм палёгкай, а затым убачыѓ, што было ѓ вачах Марыярцi. Нянавiсць, якая была там, шакавала мяне. Гэта было ѓсё адно што зазiрнуць яму ѓ душу, i гэта было агiдна. Агiдна. Кляп ѓсё яшчэ перашкаджаѓ мне казаць, але вачыма я малiѓ Шэрлака стрэлiць. Няѓжо Шэрлак не разумеѓ, што Марыярцi хацеѓ, каб мы ѓсе паверылi, што ён адумаѓся, што ён хутка здасца? Увесь гэты час ён планаваѓ перарэзаць мне горла адным хуткiм рухам, а затым усадзiць свой нож у грудзi Шэрлака, як толькi ѓбачыць магчымасць. Марыярцi апусцiѓ нож яшчэ нiжэй ... .
  
  Шэрлак не купiѓся на прынаду. Ён не апусцiѓ зброю. Ён не завагаѓся.
  
  Марыярцi зразумеѓ, што ѓсё страчана. Ён хутка падняѓ руку ѓверх, зноѓ прыставiѓшы нож да майго горла для смяротнага ѓдару.
  
  Адзiн гучны стрэл пачуѓся з рэвальвера ѓ руцэ Шэрлака!
  
  Выбух быѓ аглушальным i жахлiвым.
  
  Марыярцi замер, як i ѓсё ѓ пакоi.
  
  Я паспрабаваѓ паварушыцца, уцячы.
  
  Марыярцi ѓсё яшчэ моцна трымаѓ мяне. Памятаю, я падумаѓ: няѓжо Шэрлак прамахнуѓся? Гэта было жахлiва, але ...
  
  Затым рука Марыярцi зноѓ працягнула рух ѓверх, лязо яго нажа кранула майго горла. Я памятаю, як адчуѓ холад сталi, убачыѓ спалоханыя асобы Шэрлака i Ватсана. Чаму Шэрлак не стрэлiѓ яшчэ раз? Што адбылося? Затым раптам нож выпаѓ з рукi Марыярцi, са звонам звалiѓшыся на падлогу, i яго хватка на мне аслабла. Я павярнуѓся i ѓбачыѓ яго здзiѓлены твар, халоднасць яго вачэй рэптылii, калi агонь у гэтых вачах, здавалася, растаѓ у мяне на вачах. Яго вялiкi злачынны iнтэлект раставаѓ у смерцi на маiх вачах. У цэнтры яго iлба зеѓрала малюсенькая дзiрачка, i цяпер па яго твары раптам пацяклi кроплi крывi. Затым Марыярцi як нежывы, павалiѓся на падлогу, i я ѓздыхнуѓ з палёгкай, калi Шэрлак i Ватсан падбеглi да мяне.
  
  "Выдатны стрэл, Шэрлак!" Сказаѓ я, як толькi выцягнуѓ кляп з рота i крыху аднавiѓ самавалоданне. "Ты выратаваѓ мне жыццё. Дзякуй табе".
  
  "Вы хочаце сказаць мне, што гэта не ѓваходзiла ѓ ваш з Ватсана план?" - сказаѓ ён з усмешкай.
  
  Я пацiснуѓ плячыма. "Сапраѓды. Аднак я рады, што вы змаглi так спрытна iмправiзаваць з выпраѓленнем сiтуацыi. Але як вы даведалiся, што мяне ѓзялi ѓ закладнiкi?"
  
  " Добры Ватсан не спускаѓ з вас вачэй пасля таго, як паведамiѓ вам навiна аб нашай сустрэчы. Ён папярэдзiѓ мяне аб тым, што людзi Марыярцi выкралi вас. Прызнаюся, я чакаѓ чаго-небудзь падобнага ад нашага ворага. Адзiнае, на што вы можаце разлiчваць у любым плане, якiм бы добра ён нi быѓ сфармуляваны, гэта тое, што што-то пойдзе не так. Злачынны розум - гэта цёмная i вёрткi дрыгва, але ён функцыянуе на даволi прымiтыѓным узроѓнi. Адпаведна, я распрацаваѓ свой уласны план, i вось мы тут! "
  
  "Я думаѓ, што Моран забiѓ цябе", - сказаѓ я. "Я ѓбачыѓ тваю галаву, сiлуэт варухнуѓся, таму я падумаѓ..."
  
  " Так, i Моран таксама, i менавiта гэта пераканала яго i Марыярцi. Гэта была прыемная падстава, Марыярцi лiтаральна хапаѓ ротам паветра ад перспектывы забiць абодвух братоѓ Холмс у адзiн i той жа вечар, калi яны былi так блiзкiя да сустрэчы i прымiрэнню сваiх рознагалоссяѓ. Гэта быѓ генiяльны план, годны злачыннага Напалеона".
  
  Я кiѓнуѓ. "Сапраѓды, гэта быѓ падступны план. Я нiколi не зразумею злачынны розум так, як ты. Я проста рады, што мы ѓсе ѓ бяспецы i раз i назаѓжды скончылi з гэтай справай Марыярцi ".
  
  У гэты момант двое дужых бобi працягнулi Марана мiма нас. Ён закрычаѓ: "Чаму? Чаму мяне арыштоѓваюць? Я не забiваѓ Шэрлака Холмса! Ён жывы i тут!"
  
  Лестрейд падняѓ руку. Затым Шэрлак прынёс пнеѓматычны пiсталет i аддаѓ яго Лестрейду, сказаѓшы: "Вось, iнспектар, я мяркую, што гэты даволi унiкальны пiсталет апынецца зброяй, выкарыстаных пры забойстве шаноѓнага Рональда Адэра".
  
  
  
  "Так, Холмс, - сказаѓ Лестрейд, - я ѓпэѓнены, што так i будзе".
  
  "I, iнспектар," дадаѓ я, - гэтага павiнна быць цалкам дастаткова, каб адправiць палкоѓнiка Марана на шыбенiцу. Ён занадта доѓга вышмыгваѓ ад ката.
  
  Лестрейд кiѓнуѓ. " Так i будзе, мiстэр Холмс, мiстэр Майкрофт Холмс.
  
  Мы з Шэрлакам ѓсмiхнулiся.
  
  Моран вырываѓся i выкрыкваѓ пагрозы.
  
  - Прыбярыце яго адсюль! - раѓнуѓ Лестрейд сваiм людзям.
  
  Шэрлак i я далучылiся да Ватсону, калi ён праводзiѓ заключны агляд цела нябожчыка прафесара Джэймса Марыярцi.
  
  "Афiцыйная прычына смерцi," сказаѓ Уотсан, устаючы з трупа, " адна куля ѓ галаву. Смерць наступiла амаль iмгненна. Затым звярнуѓся да якiя чакаюць бобi: "Цяпер вы, мужчыны, можаце забраць цела".
  
  Праз гадзiну Шэрлак, Ватсан i я сядзелi ѓ пакоях дома 221B.
  
  " Я бачу, ты папрасiѓ мiсiс Хадсон пакiнуць нашы пакоi ѓ ранейшым выглядзе. Дзякую цябе, Майкрофт.
  
  "Гэта было самае меншае, што я мог зрабiць", - сказаѓ я.
  
  Шэрлак кiѓнуѓ. " Несумненна. Асаблiва пасля таго, як ты загадаѓ свайму чалавеку, Бербеджу, падпалiць iх!
  
  "Паслухай, Шэрлак ..." асцярожна пачаѓ я. - У рэшце рэшт, гэта быѓ сапраѓды вельмi нязначны пажар.
  
  Шэрлак засмяяѓся. "Не бойся, старэйшы брат, мой гнеѓ прайшоѓ, i я ведаю, што ты па-свойму спрабаваѓ абаранiць мяне, так жа як абараняѓ свае ѓласныя iнтарэсы".
  
  "У той час гэта здавалася лепшым адкрытым курсам", - адказаѓ я.
  
  " I ѓ любым выпадку, у нас свята! Ватсан, откупорьте бутэльку брэндзi "Напалеон", якую вы приберегли для асаблiвага выпадку. Бо не можа быць больш за асаблiвага падзеi, чым гэта - канец Марыярцi i вызваленне свету з-пад яго ѓлады - i ѓ нас ёсць бонус! Злоѓ i будучыню павешанне палкоѓнiка Марана ... "
  
  "Не кажучы ѓжо пра тое, што ты выратаваѓ мне жыццё, Шэрлак", - дадаѓ я.
  
  " Цалкам дакладна, Майкрофт. Рады быць карысным. У вас з Ватсана быѓ добры план: выкарыстанне абодвух братоѓ Холмсаѓ ѓ якасцi прынады не магло не вывесцi Марыярцi i Марана на чыстую ваду, дзе мы, нарэшце, змаглi б да iх дабрацца. Ваша памылка заключалася ѓ тым, што вы не змаглi ѓсвядомiць, што нi адзiн план, якiм бы блiскучым ён нi быѓ, не з'яѓляецца надзейным. Ён рухомы, заѓсёды адкрыты для змен. Вы ѓбачылi шанец вывесцi на чыстую ваду нашых ворагаѓ; яны ѓбачылi магчымасць абгарнуць ваш план супраць вас самiх. Аднак яны не ѓлiчылi маiх уласных дзеянняѓ. Такiм чынам, васковай бюст, каб адзначыць мяне як лёгкую мiшэнь, паколькi я чакаѓ сустрэчы з вамi ѓ гэтых самых пакоях. Я ведаѓ, што гэта была сiтуацыя, перад якой Марыярцi не змог бы выстаяць. I пакуль нашы ворагi засяродзiлiся на малюнку ѓ гэтым акне, Ватсан, Лестрейд i я з патройны групай добрых лонданскiх бобi цiха пранiклi ѓ дом з задняга двара ".
  
  "Мiсiс Хадсон дапамагла", - дадаѓ Уотсан, налiваючы брэндзi i раздаючы яго. "Яна адважна засталася тут, перасоѓваючы васковай бюст Шэрлака, каб падмануць Марана i не выклiкаць у яго падазрэнняѓ".
  
  "Добрая мiсiс Хадсон," сказаѓ Шэрлак, пацягваючы асцярожна брэндзi.
  
  "Калi Марыярцi падумаѓ, што ты мёртвы, - сказаѓ я Шэрлаку, - ён стаѓ упэѓненым у сабе. Нават я заѓважыѓ, як ён расслабiѓся i не выставiѓ ахову, i менавiта так ты змог падняцца па лесвiцы незаѓважаным. Гэта было iдэальны час, каб зрабiць свой ход, " дадаѓ я. " Але вы нават не ведалi, што ён возьме мяне ѓ закладнiкi, прыставiѓшы нож да майго горла?
  
  "Чаму, Майкрофт, ты пастаянна мяне здзiѓляеш! На самай справе здзiѓляѓ. Але для яго гульня была прайграна, нягледзячы нi на што, i ён гэта ведаѓ. Ён хацеѓ маёй смерцi, а не тваёй. Ён не мог дабрацца да мяне з нажом, а ѓ мяне быѓ рэвальвер ђотсана, i я ведаѓ, як iм карыстацца. Ён не пакiнуѓ мне выбару, i я стрэлiѓ. Твае вочы сказалi мне, што я павiнен зрабiць.
  
  Я кiѓнуѓ. Цяпер мне ѓсё станавiлася ясна, i я па-новаму прасякнуѓся павагай да свайго малодшаму брату i яго вялiкiм талентам.
  
  " Але я не думаѓ, што ѓ цябе хопiць духу, Майкрофт, апускацца да разваг. Гэты незвычайны цiкавасць да крымiнальнага мыслення служыць табе добрым прадвесцем", - сказаѓ мне Шэрлак са смехам i бляскам у вачах. "Што ж, я веру, што яшчэ зраблю з цябе дэтэктыва".
  
  "Я бачу, тваё з'едлiвае досцiп вярнулася", - сказаѓ я.
  
  "Ён нiколi не сыходзiѓ, брат", - строга адказаѓ Шэрлак.
  
  "Што ж, я думаю, мне пара вяртацца ѓ свой клуб; ёсць справы, якiя патрабуюць майго непасрэднага увагi", - сказаѓ я.
  
  "На самай справе", - з'едлiва сказаѓ Шэрлак. "Вы ѓжо думаеце аб замене Марыярцi?"
  
  Я ѓздыхнуѓ. Ува мне не засталося гневу. "Не, Шэрлак, з гэтым скончана. Я шчыра шкадую, што падмануѓ цябе. Гэтыя апошнiя тры гады прымусiлi мяне многае ѓсвядомiць, i я спадзяюся, што расколiна, якую я адкрыѓ памiж намi, цяпер можа быць выпраѓленая. Я вярнуся ѓ клуб, ѓладжу сякiя-такiя справы, посовещаюсь з капiтанам Харгроувом, а затым падам заяву аб адстаѓцы. Я лiчу, што пара сыходзiць на пенсiю, i, шчыра кажучы, я з нецярпеннем чакаю гэтага моманту ".
  
  Шэрлак быѓ здзiѓлены, але задаволены. Ён падышоѓ да мяне i пацiснуѓ мне руку, сказаѓшы: "Майкрофт, ты зрабiѓ тое, што лiчыѓ лепшым. Мужчына, i не мужчына, павiнен быць пакараны за гэта. Я ведаю, стрыечная бабуля Джулiя ганарылася б табой за ѓсё, што ты зрабiла за гэтыя гады. Я ганаруся табой за тое, што ты зрабiла сёння i за тое, што ты толькi што сказала ".
  
  Тут у мяне на вочы навярнулiся слёзы, i я ѓбачыѓ iх адлюстраванне ва ѓласных вачах Шэрлака.
  
  Шэрлак абняѓ мяне, i мы моѓчкi абдымалi адзiн аднаго на працягу аднаго кароткага бясконцага iмгненнi, пакуль Ватсан з здзiѓленнем назiраѓ за тым, што адбываецца.
  
  " Ведаеш, я таксама думаю, што калi-небудзь пайду на пенсiю, Майкрофт. Можа быць, у Сасэкс-Даунс, вывучаць пчалярства? Гэта можа быць вельмi займальна.
  
  "Цi разумна гэта, Холмс?" Ватсан ѓмяшаѓся з вiдавочным неспакоем, калi мы з братам паглядзелi на яго i ѓсмiхнулiся.
  
  " З сыходам Марыярцi i Марана, - з раскаяннем адказаѓ Шэрлак, - я баюся, што лонданскi крымiнальны элемент звядзецца да банальнасцi i няѓмела. Я ѓпэѓнены, што Лестрейд будзе ѓ курсе справы.
  
  Мы з Ватсана кiѓнулi, занадта добра ведаючы меркаванне майго брата аб афiцыйнай палiцыi.
  
  "Аднак, Майкрофт," сур'ёзна дадаѓ Шэрлак, " хоць я першы прызнаю, што твая "праца' была сур'ёзным яблыкам разладу памiж намi на працягу многiх гадоѓ, з тваёй адстаѓкай, я баюся, Iмперыя страцiла свайго самага паспяховага абаронцы. Ведайце, што наш славуты 'Свет Брытанii' iснуе ѓ немалой ступенi дзякуючы вашым нястомным намаганням. Гэта значнае дасягненне, нават калi яно нiколi не будзе апублiкавана. Калi вы пойдзеце са сцэны, палiтыкi зноѓ будуць у руля, i адзiн Бог ведае, якiя жахi яны ѓвекавечаць у палiтычным целе. Напрыклад, я бачу, што ѓ блiжэйшыя гады ѓ Паѓднёвай Афрыцы наспявае жудасная вайна памiж бурамi. Я бачу, што там нас чакае трагедыя. Але што значна горш, я баюся, што без вашага кiраѓнiцтва нашым дзяржаѓным караблём праз дваццаць кароткiх гадоѓ мы апынемся ѓцягнутымi ѓ сусветны пажар, падобнага якому гэты свет нiколi раней не бачыѓ ".
  
  Я кiѓнуѓ. "Я ѓ курсе прагнозаѓ".
  
  "Тады вы ведаеце, што палiтыкi будуць толькi пашыраць маштабы пакутаѓ i разнi", - дадаѓ Шэрлак.
  
  "Так, брат, я ведаю гэта, i гэта засмучае мяне, таму што я ѓсё сваё жыццё прапрацаваѓ на Iмперыю i не хачу бачыць надыходзячы закат. Тым не менш, Iмперыя змяняецца, а значыць, i свет, i мы ѓсе павiнны змяняцца разам з ёй. Цi застанемся ззаду. Мне пара рухацца далей, а цябе... вывучаць пчол у Сасэксе? У самай справе!"
  
  
  
  Я зрабiѓ яшчэ глыток цудоѓнага брэндзi "Уотсан".
  
  "Што ж, Ватсан, несумненна, гэта справа годна вашых намаганняѓ для папулярнай прэсы?" Сказаѓ Шэрлак.
  
  - Так, я хацеѓ бы атрымаць ваша дазвол напiсаць пра гэта для "Стрэнд".
  
  "Сапраѓды, вядома, але з пэѓнымi абмежаваннямi. Вядома, усе згадкi аб маiм браце i яго "дзяржаѓнай' службе павiнны быць выдаленыя. Баюся, вам таксама прыйдзецца выключыць Марыярцi з гэтай гiсторыi. Веданне аб тым, што ён выжыѓ у Райхенбахе, не толькi супярэчыць вашаму раней апублiкаваным аповядзе аб гэтай справе, выстаѓляючы вас у даволi дурным святле, але i выклiча страх i хаос у крымiнальным падполле i сярод грамадскасцi. Моран лёгка можа падысцi пад апiсанне вашага злыдня, i ён сапраѓдны забойца юнага Адэра. Але, Ватсан, не публiкуйце гэтую гiсторыю па меншай меры дзесяць гадоѓ. Я лiчу 1904 год прыдатнай датай для з'яѓлення на святло такой гiсторыi. Што вы думаеце? - Спытаѓ Шэрлак.
  
  "Вядома, я выканаю вашы пажаданнi", - адказаѓ Уотсан.
  
  "Добра. Дзякуй, стары сябар. Мне хутчэй падабаецца думка аб смерцi, па меншай меры, у тым, што тычыцца грамадскасцi i папулярнай прэсы. I гэта, безумоѓна, здзiвiць крымiнальныя элементы, якiя вераць, што мяне больш няма, калi я з'яѓлюся i iх абвiнавачу ѓ iх злачынствах ", - дадаѓ Шэрлак з усмешкай.
  
  Я кiѓнуѓ. "Падобна на тое, гэта быѓ бы цiкавы выпадак, доктар. Я з нецярпеннем буду чакаць, калi прачытаю аб гэтым у Strand ... калi-небудзь".
  
  "Ха! ђмела сказана, Майкрофт!" Сказаѓ Шэрлак. "I хто ведае, з гэтага моманту i потым - два брата Холмса, якiя выйшлi на пенсiю, самi па сабе i прадастаѓленыя самiм сабе, - можа быць, мы нават аб'яднаем намаганнi, калi ѓзнiкне асаблiва складаная цi цiкавая праблема, а, Майкрофт?"
  
  Я усмiхнуѓся брату. " Не разумею, чаму б i няма, Шэрлак. Холмс i Холмс, кансультанты. У гэтым сапраѓды ёсць пэѓны сэнс, табе не здаецца?
  
  OceanofPDF.com
  
  
  БIЛI
  
  Доктару Ватсону было прыемна зноѓ апынуцца ѓ неахайным пакоi на першым паверсе на Бэйкер - стрыт , якая была адпраѓной кропкай столькiх выдатных прыгод ... Яго погляд спынiѓся на свежым i улыбающемся твары Бiлi, маладога, але вельмi мудрага i тактоѓнага пажа, якi трохi дапамог запоѓнiць пустэчу адзiноты i iзаляванасцi, якi атачаѓ змрочную постаць вялiкага дэтэктыва.
  
  - "Прыгода з каменем Мазарынi"
  
  
  
  
  аѓтар ДЖЭРАРД ДОђЛ
  
  
  
  
  
  Ведзьма з Грынвiча
  
  [Звяртаючыся да Дэйву Сцюарту Смiту ]
  
  
  За тыя гады, што мне пашчасцiла быць хлопчыкам-пажам мiстэра Шэрлака Холмса, я прыводзiѓ многiх вядомых клiентаѓ у яго стары кабiнет на Бэйкер-стрыт. У мяне таксама была магчымасць засведчыць яго дзiѓныя здольнасцi да развагi i назiральнасцi, якiя прымусiлi мяне марыць аднойчы папрактыкавацца ѓ якасцi дэтэктыва-кансультанта. Таму для мяне было вялiкiм гонарам, калi ѓ апошнiя гады перад яго сыходам на пенсiю ѓ Сасэкс мой гаспадар папрасiѓ мяне стаць яго асiстэнтам i пачаѓ цалкам навучаць мастацтву вышуку. Сёння вечарам я азiраюся назад i згадваю аб першым выпадку, за якiм я сачыѓ разам з мiстэрам Шэрлак Холмс, якi паказаѓ мне, што ѓ мяне ёсць дэдуктыѓны здольнасцi, каб самому стаць дэтэктывам, майстар назваѓ гэта "Грынвiцкай ведзьмай", дзiѓнай гiсторыяй, якая паставiла на карту бяспеку лонданцаѓ. Цяпер, калi ѓсе астатнiя галоѓныя героi сышлi, я асмельваюся выкласцi на паперы гэтыя радкi. На жаль, я не валодаю майстэрствам i лiтаратурным стылем нябожчыка доктара Джона Ватсана, але, тым не менш, я паспрабую перадаць усё, што бачыѓ i перажыѓ, найбольш дакладным чынам.
  
  БIЛI "ХЛОПЧЫК-ПАЖ" ЧАПЛIН
  
  
  
  
  ПРАЛОГ
  
  Суэйнс-лейн, побач з бакавым уваходам на Хайгейтское могiлках, позна ноччу
  
  "Пойдзем, француз!" Я сказаѓ вельмi нiзкiм голасам, злёгку паляпаѓ мужчыну па плячы.
  
  
  
  Нягледзячы на марознае паветра, незнаёмец сядзеѓ на кукiшках ля iржавых брамы старога могiлак, тупа утаропiѓшыся на вялiзную мармуровую грабнiцу, што ляжала непадалёку, нiбы ахоплены нейкiм хваравiтым зачараваннем. Ад дотыку маiх пальцаѓ ён моцна здрыгануѓся i хутка павярнуѓся, сцiскаючы кулакi, гатовы змагацца за сваё жыццё.
  
  "Прыемнага вечара, Бiлi!" усклiкнуѓ ён з дакорам. "Цьфу! Ведаеш, у мяне ад цябе мурашкi па скуры!"
  
  Я ѓсмiхнуѓся яму. "У наступны раз будзь напагатове. Я мог бы зарэзаць цябе так жа лёгка, як авечку, месье Ле Виллар!"
  
  Ле Виллар - цi назавем чытачу яго поѓнае iмя Франсуа Ле Виллар - даѓным-даѓно дасягнуѓ вяршынi ѓ французскай дэтэктыѓнай службе i неаднаразова супрацоѓнiчаѓ са Скотланд-Ярдом. Такiм чынам, у яго завязалася глыбокая сяброѓства з маiм настаѓнiкам, мiстэрам Шэрлакам Холмсам, якi сказаѓ аб iм, што ён валодаѓ ѓсёй кельцкай сiлай хуткай iнтуiцыi, але яму не хапала шырокага дыяпазону дакладных ведаѓ, якiя былi неабходныя для больш высокага развiцця яго мастацтва. У дадзены момант француз праводзiѓ самае дзiѓнае расследаванне, якое прывяло яго ѓ Лондан.
  
  - Мой дарагi сябар- " пачаѓ ён, але я абарваѓ яго.
  
  "Пазней ... I не гавары так гучна!" Сказала я прама, уважлiва азiраючыся па баках. "Давай прыбiрацца адсюль, пакуль можам".
  
  "Але спачатку я павiнен атрымаць сякiя-такiя доказы", - узмалiѓся Ле Виллар, паказваючы "Кодак", якi ён хаваѓ у сябе на каленях.
  
  " Нябожчыку яны не патрэбныя. Мой гаспадар ужо казаѓ вам, што боѓтацца тут позна ноччу - чыстае вар'яцтва, але, як звычайна, месье Ле Виллар, вы яго не паслухалi. А цяпер рухайся далей!"
  
  "Mais, Бiлi..."
  
  "Прабач, дружа, не зацыклiвацца на гэтым. Нам лепш паварушыць культями!"
  
  Я нервова схапiѓ французскага дэтэктыва за руку i пацягнуѓ яго па Суэйнс-лейн.
  
  "Малiся, каб яна нас яшчэ не заѓважыла," прашаптала я, з трывогай гледзячы на велiзарныя шэрагi пахавальных дрэѓ, якiя схiлiлiся над доѓгай, напалову осыпавшейся сцяной, якая атачала могiлках.
  
  Ле Виллар падмiргнуѓ мне i паляпаѓ па выпукласцi на сваiм пiнжаку на ѓзроѓнi сэрца. "Мой рэвальвер, мой добры сябар, - хвалiѓся ён, - гатовы падарыць шэсць прыемных пацалункаѓ з Францыi".
  
  " Хм! Баюся, цацачны пiсталет быѓ бы не менш карысны ѓ дадзены момант. Яшчэ раз, нам лепш паспяшацца.
  
  Мы спускалiся з Хайгейт-Хiл вельмi хуткiм крокам. Над гэтым месцам апусцiѓся туман, хаваючы слабы святло зорак. Было што-то дзiѓнае, звышнатуральнае, пагрозлiвае ѓ аблiччы бясконцай могiлкавай сцяны, якi выплываѓ ѓздоѓж завулка. I што яшчэ горш, ён станавiѓся ѓсё больш i больш расплывiстым i бясформенным, пакуль не ператварыѓся ѓ частку iмгi. Жудасна, што ѓ напружанай цiшынi ѓ паветры раптам пачуѓся лямант.
  
  Твар Ле Виллара выцягнуѓся.
  
  " Гэй! Што гэта за крык? " выдыхнуѓ ён.
  
  "Хто ведае? Клiч варона?" Я адказаѓ ѓстрывожаным тонам.
  
  На самай справе, я думаѓ пра што-то больш агiдным. Сапраѓды жудаснае пачуццё, што пачвара падцiкоѓвае мяне ѓ засадзе, было моцным па мне, хоць маё спакойнае, рашучы твар не завагалася. Я быѓ змрочна гатовы да горшага, але спадзяваѓся злавiць экiпаж да таго, як гэта здарыцца. Таму я сказаѓ камандным тонам:
  
  " А цяпер бяжыце, месье Ле Виллар! Дзеля Бога, бяжыце!
  
  У французскага дэтэктыва не было часу больш чым на мiмалётны погляд па баках, паколькi я ѓжо iмчаѓся па завулку, але тое, што ён убачыѓ на вяршынi сцены, было настолькi жахлiвым, што ён, ахоплены поѓным глыбокай пашаны страхам, кiнуѓся мне ѓслед.
  
  Мы прамчалiся па Суэйнс-лейн, перасеклi Оукшотт-авеню i дасягнулi Хайгейт-роѓд цяжка з трапяткiм сэрцам i перарывiстым дыханнем.
  
  " У той кеб! - Загадаѓ я, паказваючы на кеб, якi чакаѓ непадалёк.
  
  Мы дабралiся да яго ѓдвая хутчэй, без здарэнняѓ, i я забраѓся ѓнутр з уздыхам глыбокага палягчэння.
  
  
  
  
  
  Кеб грымеѓ па брукаваныя вулiцах скрозь окутанную начным туманам ноч. Вулiчныя лiхтары раставалi удалечынi вялiзнымi прывiднымi плямамi, а якiя праязджаюць мiма дома былi цёмнымi i змрочнымi, як шматлiкiя магiлы.
  
  Я сказаѓ французу, якi сядзеѓ побач са мной: "Жудасна, цi не праѓда?"
  
  "Tu parles! Нiколi ѓ жыццi мне не было так страшна".
  
  Я кiѓнуѓ яму i спытаѓ напаѓголасу:
  
  " i што ж вы ѓбачылi, месье?
  
  Голас Ле Виллара завагаѓся. "Bon Dieu! Бiлi, я бачыѓ загорнуты ѓ саван труп, парылы над каменнай сцяной ... Oo la la! Жудасна!"
  
  "Графiня Вiка!" Я фыркнуѓ. "Брыльянт чыстай вады", - шапталi яе залётнiка, калi бачылi яе, iх вочы ззялi ад жадання. Сапраѓды, вельмi прыгожая вугорская лэдзi, якая жыла ѓ выдатным асабняку ѓ Элтеме. Аднак суседзi далi ёй iншае iмя. 'Гринвичская ведзьма', як яны звычайна называлi яе ... .
  
  "Пры яе жыццi, вядома!" Дадаѓ я, пацiснуѓшы плячыма.
  
  
  
  КIРАђНIК 1
  
  ЧОРНАЯ СМЕРЦЬ
  
  Грынвiч, некалькi гадзiн праз, незадоѓга да свiтання
  
  " Пажар! Пажар!
  
  Крык аглушальна пачуѓся ѓ глыбокай цiшынi самага ранняга гадзiны, абудзiѓшы афiцэраѓ Курланда i Фландерса, якiя мiрна патрулявалi Чэрч-бяры-роѓд. Яны азiрнулiся, як адзiн чалавек, i з трывогай огляделись па баках.
  
  "Гэй! Там усё гарыць!" - усклiкнуѓ першы, паказваючы на ярка-чырвонае зарыва ѓ небе на поѓначы, якое вылучала некалькi блiжэйшых дымавых труб.
  
  " Пацукi! Не палова! - рэзка адказаѓ iншы. " Але скажы, як ты думаеш, дзе гэта, Курланд?
  
  " Не ведаю. Элтем-Пэлас-роѓд? ... Кiнгз-раѓнд? ... Не магу сказаць напэѓна. А ты, Фландерс?
  
  "Няма. Пойдзем i паглядзiм!"
  
  Двое палiцэйскiх паспяшалiся назад уверх па ѓзгорку да пажару, выкарыстоѓваючы моцны яркае святло ѓ якасцi арыентыру, яго водблiскi на аблоках ѓзмацнялiся i слабелi па меры таго, як полымя взметалось ѓверх або часова затухало, i праз некаторы час яны ѓбачылi вялiзны слуп дыму.
  
  "Гэта на Куинскрофт-роѓд!" крыкнуѓ канстэбль Фландерс.
  
  Яны пераадолелi каля двухсот ярдаѓ з галавакружнай хуткасцю i, нарэшце, апынулiся ѓ поле зроку вялiкага дома, пабудаванага ѓ старадаѓнiм стылi, люта палаючага пасярод незастроенного парку. "Святыя Анёлы! Гэта рэзiдэнцыя памерлай графiнi Ветчи! " усклiкнуѓ канстэбль Курланд.
  
  Яго прыяцель сур'ёзна кiѓнуѓ, калi таксама даведаѓся пра гэта месца. "Так. Але, дзякуй Богу, тут нiхто не жыѓ больш за трыццаць гадоѓ", - сказаѓ ён з ноткай палягчэння ѓ сваiм хриплом голасе.
  
  Сталiчная пажарная каманда прыбыла раней двух бобi, i яе храбрацы ѓжо прыступiлi да працы, iх яркiя шлемы зiхацелi паѓсюль. Некаторыя, заблудзiѓшыся на лесвiцах, сярод дыму, вылiвалi патокi вады на падпаленае памяшканне, у той час як iншыя выкарыстоѓвалi ѓсю сваю энергiю, працуючы на рухавiках, устаноѓленых на лужку.
  
  
  
  Некалькi суседзяѓ далучылiся да пажылому наглядчыку, якi з глыбокай смуткам глядзеѓ на ѓжо пахiснулiся сцены некалi гордага асабняка. Стары ѓяѓляѓ сабой жахлiвае, вартае жалю вiдовiшча, верагодна, выклiкаючы ѓ памяцi былыя днi, калi парк быѓ поѓны экiпажаѓ, якiя адзiн за адным спынялiся перад домам, ярка асветленыя, але значна менш драматычна, калi падбiтыя мехам плашчы, парадная форма, раскошныя сукенкi праходзiлi працэсiяй перад гiганцкiм лёкаем, отвешивавшим глыбокiя паклоны.
  
  На Куинскрофт-роѓд, звычайна такой цiхай, панавала неверагодная мiтусня: яркае святло, языкi полымя, якiя люта вырывалiся вонкi i ѓверх, пыхценне i ляск рухавiкоѓ, плёскат i шыпенне вады, роѓ пажару i слупы дыму, якiя цяжкiмi панурымi масамi пацяшалiся над палаючым асабняком, надавалi яму дзiѓны i трагiчны выгляд. Раптам канстэбль Керланд, якi, як i яго напарнiк, прагна назiраѓ за жорсткай барацьбой пажарных, выдаѓ дзiкi крык.
  
  "Павесьце мяне! У доме жанчына".
  
  Сапраѓды, у акне верхняга паверха з'явiлася жаночая постаць, апраѓленая полымем, завешанае дымам, але яна тут жа знiкла, нiбы паглынутая атрутнымi выпарэннямi. Невялiкая група мiнакоѓ адрэагавала як адзiн:
  
  " Ратуйце яе! Ратуйце яе!
  
  Жанчыны з пранiзлiвымi крыкамi заломлiвалi рукi, мужчыны сцiскалi кулакi i лаялiся. Адзiн стары наглядчык застыѓ, здранцвелае ад здзiѓлення.
  
  " Памiлуйце! ... Я не магу ѓ гэта паверыць ... . Я ... гэтага не можа быць! " запiнаючыся, вымавiѓ ён, яго вусны растулiлiся, вочы пашырылiся, спалоханае твар i белае.
  
  "Скажыце, вы хворыя, мой дарагi?" клапатлiва пацiкавiѓся канстэбль Фландерс, заѓважыѓшы яго скажонае твар.
  
  " Няма ... няма ... нiчога асаблiвага ... Напэѓна, спякота. Дзякуй, канстэбль.
  
  Тым часам сяржант пажарнай аховы узлез па лесвiцы i заскочыѓ у адкрытае акно. Праз iмгненне яго паглынула, i ён знiк з выгляду. Усе ѓнiзе затаiлi дыханне, варожачы, выберацца ён калi-небудзь з печы. Прайшлi смяротныя секунды, i, нарэшце, ён зноѓ быѓ каля акна, трымаючы ѓ руках мёртвую жаночую фiгуру. Пачулiся гучныя воклiчы адабрэння. Яго вiталi гучнымi крыкамi радасцi. Але людзям не трэба было так паспешлiва радавацца яго перамозе, бо, як мы зараз пабачым, яе можна было б назваць пiравай. Першым, хто зразумеѓ, што з сяржантам што-то не зусiм у парадку, быѓ канстэбль Керланд.
  
  "Гэй, паглядзi на яго!" - усклiкнуѓ ён. "Што здарылася? Ён што, нервуецца або што?" Сапраѓды, як нi дзiѓна, сяржант рабiѓ уражанне чалавека, ахопленага раптоѓным прыступам вар'яцтва, больш за ѓсё падобным на танец Святога Вiтта. Ён быѓ падобны на дзiкага акрабата, згубленыя ѓ мора полымя i дыму, i было надзвычай дзiѓна назiраць, як ён выгiнаецца i трасецца ѓсiм целам у водблiсках пажару. Вiдавочна, небарака раптам сышоѓ з розуму. Гэтая думка i тысячы iншых трывожных думак пранеслiся ѓ галаве кожнага.
  
  Двое пажарных ѓжо падымалiся па лесвiцах, каб аказаць яму дапамогу. На жаль, яны ледзь пераадолелi палову ѓздыму, калi ён рэзка кiнуѓ бесчувственную жанчыну назад у полымя i з незямным лямантам выкiнуѓся галавой наперад з акна. Констебли, суседзi i пажарныя былi ѓ жаху. Жанчыны ѓскрыквалi i падалi ѓ непрытомнасць, мужчыны машынальна кiдалiся наперад з лаянкай, але нiчога нельга было зрабiць, i ѓ наступнае iмгненне, у той час як невядомая жанчына, верагодна, ляжала ѓнутры невялiкi купкай попелу, сяржант пажарнай аховы безжыццёва ляжаѓ на лужку, як зламаная марыянетка.
  
  Труп сяржанта цяпер ляжаѓ на насiлках, чакаючы, калi яго панясуць. Раптам стары наглядчык, якi толькi што падышоѓ i схiлiѓся над iм, як гэта рабiлi многiя iншыя, моцна здрыгануѓся. Паказваючы дрыготкiм пальцам на твар мерцвяка, ён закрычаѓ з непадробным жахам:
  
  "Чорная смерць! Памiлуй мяне! ... Чорная смерць!"
  
  Затым, ахоплены моцным страхам, ён адскочыѓ назад i зусiм нечакана кiнуѓся бегчы, яшчэ гучней крычучы: "Чорная смерць! Чорная смерць!"
  
  Выраз глыбокага жаху раптам з'явiлася на тварах афiцэраѓ Керленда i Фландерса. Яны абодва былi салдатамi ѓ Iндыi i абодва чулi гэта халоднае кроѓ заяву падчас кампанii ѓ Бенгалii. Яны ашаломлена паглядзелi адзiн на аднаго.
  
  Чорная смерць! ... або, iншымi словамi ... бубоны чума!
  
  
  
  КIРАђНIК 2
  
  ПУСТЫ ТРУНУ
  
  Iнспектар Грегсон сядзеѓ у сваiм кабiнеце ѓ Скотленд-Ярдзе i перачытваѓ справаздачу, на якiм стаяѓ штамп палiцэйскага морга. Ён перавярнуѓ яго ѓ крайнiм здзiѓленнi, падцiснуѓ вусны i ѓ думках застагнаѓ:
  
  "Ён заѓсёды быѓ чалавекам разумных саветаѓ" ... тады чаму б не патэлефанаваць яму? Ён даволi бесцырымонна зняѓ трубку са свайго стала i набраѓ нумар Шэрлака Холмса. Мой настаѓнiк адказаѓ неадкладна.
  
  " Холмс слухае.
  
  
  
  "Прывiтанне! Гэта Грегсон".
  
  На iншым канцы провада пачуѓся смяшок.
  
  "Божа мой, мы, павiнна быць, роднасныя душы, Грег'. Я як раз збiраѓся патэлефанаваць цябе. Я прачытаѓ у ранiшняй газеце, што асабняк памерлай графiнi Ветчи ѓ Элтеме згарэѓ дашчэнту мiнулай ноччу. Ведаеце, я глыбока зацiкаѓлены ѓ гэтай справе ... "
  
  Надышла чаргу узрадавацца Грегсону. Нечаканыя словы майго гаспадара адразу прывялi яго ѓ добры настрой, i ён адказаѓ з вялiкай прыязнасцю: "Вы ѓсё яшчэ не ведаеце самага лепшага, мiстэр Холмс. Ты чытаѓ пра сяржант Маклине?
  
  " Адважны пажарны, якi знайшоѓ смерць на пасадзе? Сапраѓды, так, а што?
  
  "Ну, прэса не паведамiла ѓсёй гiсторыi. Вам лепш трымацца за сваё крэсла, сэр!"
  
  Iнспектар памаѓчаѓ пару секунд. Нарэшце ён заявiѓ з некаторым нацiскам: "На целе i твары сяржанта Маклiн былi выяѓленыя стыгматы бубоны чумы!"
  
  "Аб? I як раз своечасова!" - быѓ кароткi, абыякавы адказ майго настаѓнiка. Грега Сона гэта зусiм не ѓзрадавала. Ён ахнуѓ ад жаху i ледзь не выпусцiѓ трубку.
  
  " Толькi ... толькi не кажыце мне, што вы чакалi гэтага, мiстэр Холмс! - запiнаючыся, выгаварыѓ ён.
  
  "Вядома, я так i зрабiѓ! Даруй, што сапсаваѓ твой маленькi сюрпрыз, Грег!"
  
  Iнспектар правёѓ дрыготкай рукой па лбе. " Як, чорт вазьмi, вы маглi- - пачаѓ ён з непадробным здзiѓленнем, але мой гаспадар абарваѓ яго.
  
  "Тлумачэннi прыйдуць у свой час, Грег", - сказаѓ Холмс. "Нельга губляць часу, паверце мне. На карту пастаѓлена бяспеку лонданцаѓ. Я павiнен неадкладна пагутарыць са наглядчыкам асабняка. Скажыце, дзе я магу яго знайсцi?
  
  "Я не ведаю. Ён уцёк".
  
  "Збег?"
  
  " Так. Цi бачыце, ён ледзь зiрнуѓ у твар пажарным, калi той уцёк, лямантуючы, як баншы. З тых часоѓ яго нiхто не бачыѓ.
  
  "Вельмi шкада. Галоѓны след страчаны", - з горыччу прамармытаѓ мой гаспадар. "Што ж, тады мне давядзецца абысцiся без яго", - дадаѓ ён пасля кароткага маѓчання.
  
  " Паслухайце, мiстэр Холмс, вы казалi аб бяспецы лонданцаѓ. Вы сур'ёзна?
  
  
  
  "На жаль, у вышэйшай ступенi сур'ёзна! Сiтуацыя можа хутка стаць трагiчнай".
  
  " Гэй! Што ты маеш на ѓвазе?
  
  "Хм! Я б падняѓ панiку у Скотленд-Ярдзе, калi б сказаѓ табе ... " . Даруй, Грег", - папрасiѓ прабачэння Шэрлак Холмс. I самым няветлiвым чынам, каб перапынiць допыт iнспектара, ён павесiѓ трубку.
  
  
  
  
  
  Цёмныя змярканне згушчалiся, ператвараючыся ѓ ноч. Мой настаѓнiк i Франсуа Ле Виллар асцярожна прасоѓвалiся па маркотнай пустынi Хайгейтского могiлак. Яны мiнулi мноства паѓразбураных, парослых мохам кенотаф i струхлелых каплiц, вiтражы ѓ вокнах якiх былi разбiтыя; яны вiхлялi зiгзагамi па лабiрынце магiльняѓ з плоскiмi дахамi, з расколiн якiх тырчалi будлеи i папараць, пакуль не ѓбачылi велiзарны цiс, раскинувший свае шырокiя, чорныя, раскiнутыя галiны папярок масiѓнага мармуровага маѓзалея, нiбы абараняючы яго ад халоднага ветрыка, якi час ад часу са ѓздыхамi пранiкаѓ скрозь пераплятаюцца галiны. Затым Шэрлак Холмс мякка дакрануѓся да пляча свайго спадарожнiка, i паказаѓ на белы манумент. Француз кiѓнуѓ i ѓважлiва агледзеѓся па баках. Яны крыху пачакалi ѓ высокай, сырой траве, падхопленыя вiхравым патокам вострага начнога паветра, а затым прокрались да вялiкай грабнiцы. Нарэшце яны дасягнулi яе iржавых жалезных варот. Мой гаспадар асцярожна адкрыѓ яе ключом, якi дастаѓ з кiшэнi, i ѓвайшоѓ. Ён iмгненна зарыентаваѓся, наколькi дазваляѓ слабы святло, дабраѓся да вузкай каменнай лесвiцы i як мага цiшэй спусцiѓся ѓнiз, якi суправаджаецца Ле Вилларом. Яны хутка спусцiлiся ѓнiз, i мой гаспадар асвятлiѓ сваiм кiшэнным лiхтарыкам невялiкую грабнiцу, цэнтр якой займаѓ адзiны дубовы труну. Пах гнiлi там быѓ амаль невыносным. Тым не менш яны падышлi да труны i прачыталi наступную эпiтафiю, начертанную на вялiкай меднай плiце:
  
  
  КАРАЛIНА СОКОЛИ ,
  ГРАФIНЯ ВIКА ,
  якая пайшла З ГЭТАГА ЖЫЦЦЯ
  18 ТРАђНЯ 1871 г.
  НА СВАIМ 24 -м ГОДЗЕ ЖЫЦЦЯ .
  
  
  "Што ж, давайце цяпер паглядзiм, што ад яе засталося", - змрочна сказаѓ мой гаспадар. Уклаѓшы лiхтар у рукi Ле Виллара, ён дастаѓ адвёртку i пачаѓ адкручваць мноства шруб. Неѓзабаве вечка была адкiнутая. Ён з агiдай прыѓзняѓ яе, i з вуснаѓ француза сарвалася цiхае ѓсклiк:
  
  "Бон санг... . Там пуста!"
  
  "Я чакаѓ гэтага", - сказаѓ Холмс.
  
  Ён уздыхнуѓ, пакiваѓ галавой з боку ѓ бок у крайнiм маркоце i гучна абвясцiѓ замагiльным тонам: "такiм чынам, вось неабвержны доказ ..."
  
  Пасля хвiлiннага маѓчання ён працягнуѓ у тым жа духу: "Каралiна Соколи была замужам, калi была падлеткам, за графам Вiкай, якi настолькi паламаѓ яе юную жыццё сваёй бесперапыннай жорсткасцю i празмернасцямi, што яна памерла, знаходзячыся яшчэ ѓ самым росквiце сваёй маладосцi i прыгажосцi ..." .
  
  Як нi дзiѓна, прамаѓляючы гэтую жалобную гаворку, мой гаспадар старанна надзеѓ на свае рукi тонкiя, але вельмi трывалыя скураныя пальчаткi. Да вялiкага здзiѓлення Ле Виллара, ён дастаѓ малюсенькiя абцугi i ѓважлiва агледзеѓ сатлелае атласную абiѓку труны. Раптоѓна, вельмi хутка, ён узяѓ што-то маленькае i засунуѓ гэта ѓ маленькую прабiрку, якую таксама дастаѓ з кiшэнi камiзэлькi. "... I з тых часоѓ яна пастаянна наведвае маёнтка славутай венгерскай сям'i, да якой належыць".
  
  Мой гаспадар схаваѓ пiнцэт i прабiрку у кiшэню з таямнiцай задаволенай усмешкай i дадаѓ тым жа змрочным голасам: "Цяпер мы ведаем, што графiня Вiка - адна з жывых мерцвякоѓ, i нам лепш сысцi, пакуль яна не ператварылася ѓ халтурщицу. Выгнаць д'ябла з гэтага месца - справа Царквы, а не наша. Давай выбiрацца адсюль, Франсуа!
  
  
  
  КIРАђНIК 3
  
  БАЛОТНЫ ГАРАДОК
  
  Богтаун. Як бы старанна вы нi шукалi на карце Лондана, вы б яго не знайшлi, нават на самай падрабязнай. I ѓсё ж ён сапраѓды iснаваѓ не так даѓно. На паперы гэта быѓ усяго толькi пусты ѓчастак на ѓскраiне Люишема, памiж Дептфорд-Чэрч-стрыт i Норман-роѓд. Сам Скотленд-Ярд меѓ толькi даволi расплывiстую планiроѓку гэтага (па крайняй меры, афiцыйна) безназоѓнага раёна. Там, па абодва бакi паласы залежной зямлi, арашальнай Дептфордским ручаём, вялiкiя кучы смецця чаргавалiся з радамi старых халуп - маркотнае месцазнаходжанне насельнiцтва вялiкай сталiцы, якi збiрае рыззё.
  
  
  
  У Балотным гарадку цэлымi днямi можна было сустрэць мноства абадраных жанчын, якiя сядзяць перад сваiмi ѓбогiмi жытлiшчамi, з кошыкамi, поѓнымi адкiдаѓ, побач з iмi. Яны самым прыдзiрлiвым чынам прамацвалi i даследавалi ѓбогую здабычу, якую iх людзi прынеслi з ранiшняга абыходу смеццевых бакаѓ, адбiраючы ѓсё, што магло каштаваць шылiнг, гарбарны завод або нават медны фартынгу. Групы абадраных дзетак гарэзавалi вакол i крычалi ад весялосцi пад вясёлымi позiркамi змучаных клопатаѓ патрыярхаѓ, якiя сядзелi ѓ сваiх вокнаѓ. Адзiны паб па суседстве заѓсёды быѓ бiтком набiты разнастайнымi групамi абадранцаѓ, слонявшихся без справы ѓ стойкi, выпiвалi, болтавших i курылi свае трубкi. Субботними вечарамi ѓ пiѓной можна было ѓбачыць Керла, баксёра, а тузiн пар атрымлiвала асалоду ад танцамi i спевамi за куфлем джыну з вадой. Падводзячы вынiк, можна сказаць, што жыхары Балотнага гарадка, хоць i былi вельмi бедныя, былi вясёлай i шчаслiвай кампанiяй да таго фатальнага дня, калi ѓсе яны раптам сталi ... пабiтымi чумой!
  
  Калi мы з маiм гаспадаром, iнспектарам Грэгам Сонам, выявiлi Балотны гарадок, вакол яго быѓ туман, адзiн з тых дзiѓных, выслiзгваюць туманаѓ, якiя, падобна зданям, плывуць ноччу па лагчынам. У той жа мiг высокi хлопец з чырвоным носам i густымi бакенбардамi з'явiѓся з раптоѓнасць зданi i аддаѓ iм ваенны салют. Гэта быѓ канстэбль Майлз, дасланы да нас палiцыяй Люишема, i ён вельмi доѓга чакаѓ нашага прыбыцця на холадзе з пакорлiвай пакораю. У тумане яго лiхтар здаваѓся светлячком, i я з уздрыгам сказаѓ сабе, што хутка ён ператворыцца ѓ далiкатнага правадыра ѓ едком тумане.
  
  " Карантынная лiнiя ... цалкам працуе, канстэбль? Грегсон прама спытаѓ бобi.
  
  " Так, сэр. З надыходам цемры, сэр.
  
  " З хворымi?
  
  "Павезлi ѓ бальнiцу".
  
  "З мёртвымi?"
  
  " Прыбраныя да апошняга, сэр.
  
  - А лекары, медсёстры? - спытаѓ я.
  
  "Яны ѓсе сышлi".
  
  " Што азначае, што гэтай ноччу мы чацвёра будзем адзiнымi жывымi ѓ Балотным горадзе?
  
  Голас канстэбля завагаѓся: "У ... сапраѓды, так, сэр".
  
  
  
  Некалькiмi гадзiнамi раней Балотны гарадок быѓ абнесены плотам з калючага дроту, якi надаваѓ яму змрочны выгляд канцэнтрацыйнага лагера. Праз кожныя пяцьдзесят ярдаѓ вiселi вялiкiя дошкi з надпiсам "Небяспечна. Староннiм уваход забаронены." выдзелена чырвоным. Адзiны магчымы ѓваход быѓ праз вароты, ахоѓныя палiцэйскiмi з зброяй у руках. Адразу за iмi была разбiта палатка для санiтарных мэтаѓ. Там мы знайшлi прыдатную ахоѓную адзежу для нашага вiзiту. Яна складалася з чорных гумовых халатаѓ, якiя, даходзячы да зямлi, падымалiся над галавой, цалкам хаваючы постаць i твар, за выключэннем адтулiн для вачэй. Ахоѓныя акуляры, гумовыя пальчаткi i чаравiкi дапаѓнялi рыштунак.
  
  "Святая Мацi-Царква мае патрэбу ѓ табе, вялiкi iнквiзiтар!" Пажартаваѓ я, кланяючыся свайму гаспадару, якi толькi што апрануѓся ѓ змрочную мантыю.
  
  Холмс супакоiѓ мяне адным позiркам. "Спынi адпускаць жарцiкi i таксама надзень свае, мой хлопчык", - сказаѓ ён кiслым голасам, ѓпотай ухмыляючыся Грегсону, якi ѓ чорным касцюме з-за свайго вельмi вялiкага жывата быѓ падобны на пухлую гумовую ляльку.
  
  Цяпер мы павольна ехалi скрозь туманную заслону, окутавшую Балотны гарадок. Несумненна, пры iншых абставiнах ад нашых фiгур у старонняга назiральнiка кроѓ застыла ѓ жылах, настолькi прывiднымi мы здавалiся ѓ святле лiхтара палiцэйскага, нiбы без прыкметных намаганняѓ слiзгалi па бруднай зямлi. На самай справе, нам выпала быць напалоханымi у гэтай смяротна небяспечнай неабсяжнасцi, пасярод велiзарных, змрочнага колеру куч смецця, якiя пагрозлiва ѓзвышалiся, i мы сабралi ѓсё сваё мужнасць, каб рухацца далей без дрыжыкаѓ у каленях.
  
  "Гэта пачалося ѓ нядзелю ранiцай ..." - пачаѓ канстэбль Майлз, калi мы праязджалi мiма шэрагу бездапаможных, паѓразбураных халуп, проста каб парушыць невыносную цiшыню, повисшую над Балотным горадам. Але эфект быѓ яшчэ горш, таму што скрозь гумовую маску яго голас гучаѓ глыбока i замогильно. Ён змоѓк на месцы.
  
  "Калi ласка, працягвайце, канстэбль", - запрасiѓ мой гаспадар, заспакаяльна паклаѓшы руку яму на плячо.
  
  Майлз кiѓнуѓ i замахаѓ рукамi, на iмгненне стаѓшы падобным на вялiкую варону. Ён працягнуѓ:
  
  "Многiм старьевщикам раптам стала вельмi дрэнна. Праз некаторы час некаторыя без папярэджання ѓпалi як нежывы на зямлю, але iншыя адчувалi моцныя пакуты; вы чулi, як яны стагналi i плакалi. Гэта немая, вы ведаеце. Былi адчайныя хлопцы, якiя з крыкамi насiлiся вакол. Я чуѓ пра пажылы жанчыне, якая адчувае моцную боль, якая выскачыла галышом i пабегла прама да Дептфорд-Крык, дзе ѓтапiлася. Хвароба распаѓсюдзiлася вельмi хутка, i ѓвечары паѓсюль на зямлi ляжалi мёртвыя целы ... . Жудасна! За лекарамi паслалi занадта позна, бачыце; яны змаглi выратаваць толькi некалькiх чалавек. Яны сказалi нам, што гэта была нейкая вельмi моцная i заразная лiхаманка ".
  
  "Нявiнная хлусня, каб прадухiлiць панiку," прашаптаѓ Холмс мне на вуха.
  
  "Якая жаль!" - працягваѓ палiцэйскi. "Яны былi добрымi людзьмi; часам крыху грубаватымi, але мiлымi, вельмi мiлымi".
  
  Ён журботна пакiваѓ галавой i дадаѓ: "Падумаць толькi, што напярэдаднi вечарам у iх быѓ баль ... музыка ... феерверк!"
  
  "Феерверк?" Я задумаѓся.
  
  "Так, стралялi з Дептфордского моста, i там таксама быѓ орган ... . Ён iграѓ полькi i вальсы".
  
  Канстэбль Майлз глыбока ѓздыхнуѓ i змоѓк. Некаторы час ён вадзiѓ нас па Балотнай горадзе, i не было чуваць нi гуку, акрамя мяккага хлюпанья нашых крокаѓ па гразi.
  
  У якой-то момант мой настаѓнiк узлез на вялiкую кучу смецця i паглядзеѓ у ноч. Было цёмна i туманна, i ён мог разглядзець толькi цьмянае мiгаценне стаялай лужыны ѓнiзе. Не было сэнсу даѓжэй заставацца ѓ гэтай змрочнай i адштурхвалай абстаноѓцы. Холмс пацiснуѓ плячыма i сказаѓ мне, што брэндзi, тытунь i гарачая ванна былi б вельмi дарэчы дома.
  
  
  
  КIРАђНIК 4
  
  МЕСЬЕ ВIКТАР
  
  Мой настаѓнiк як раз спускаѓся ѓнiз, калi раптам, абвыкшы вачыма да начной цемры, ён заѓважыѓ некалькi рухаюцца фiгур, бясшумна якiя накiроѓвалiся да яго спадарожнiкам. Мы спакойна чакалi яго ля падножжа кургана, зусiм не разумеючы, што адбываецца, i не бачылi цёмных фiгур, павольна марудлiвых вакол нас у магiльнай цiшынi. Холмс адразу ж ѓсвядомiѓ усю ступень небяспекi i закрычаѓ на ѓвесь голас: "Хлопцы, беражыцеся!"
  
  Мы былi здзiѓлены яго загадам, але спачатку не зразумелi, што гэта значыць. Таму мы азiрнулiся i няѓцямна ѓтаропiлiся на яго. Аднак нам не спатрэбiлася шмат часу, каб усвядомiць сiтуацыю, бо не прайшло i секунды, як пачуѓся дзiкi лямант, за якiм рушыѓ услед шоргат па гразi i атака атрада дэманаѓ. Iм было дзесяць цi дванаццаць, магчыма, больш. Iх асобы былi зморшчыѓся, вочы налиты крывёю i зiхацелi, доѓгiя валасы растрапаныя, зблытаны.
  
  "Блаславi мяне Гасподзь!" прастагнаѓ Грегсон.
  
  Сапраѓды, выгляд гэтых агiдных iстот, бросившихся на нас з нiадкуль у гэтым пустым, забароненым месцы, быѓ сапраѓды кашмарным. Iнспектар адскочыѓ назад, шукаючы свой пiсталет, i я зрабiѓ тое ж самае, але, наадварот, паклаѓшы лiхтар, канстэбль Майлз зрабiѓ пару хуткiх крокаѓ наперад. Перш чым нападнiкi паспелi зрэагаваць, ён схапiѓ першага за горла i пояс, падняѓ яго высока ѓ паветра, разгарнуѓ i шпурнуѓ прама на астатнiх, якiя перакулiлiся i ѓпалi. Гэта разумнае i смелае дзеянне прадухiлiла непасрэдную небяспеку i дапамагло выйграць крыху часу.
  
  " Сюды, хлопцы! Падымайцеся! Хутчэй! " крыкнуѓ Холмс.
  
  Гэта быѓ круты ѓздым на вяршыню смеццевай кучы, адной з самых высокiх у Балотным гарадку, i гумавая адзенне не прызначалася для такога спорту; тым не менш, мы ѓтрох дабралiся да яе за некалькi iмгненняѓ.
  
  "Дзякуй, настаѓнiк! Я рады зноѓ быць з вамi", - сказаѓ я Шэрлаку Холмсу, протянувшему мне руку дапамогi. "i яшчэ тысячу раз дзякуй за ваша папярэджанне. Што б здарылася без гэтага?"
  
  "Бiлi правоѓ, дзякуй, мiстэр Холмс," у сваю чаргу сказаѓ Грегсон, " але уф! Кажаце пра вар'яцкай спешцы!"
  
  Ён цяжка дыхаѓ i кашляѓ, а затым сказаѓ Майлзу, якi спакойна стаяѓ побач з iм: "Дзякуй i вам, канстэбль, вы былi пышныя. Але, чорт вазьмi! Якi ж ты скребун!"
  
  Апошнi сцiпла кiѓнуѓ з лёгкiм смяшком.
  
  Доѓгi час Шэрлак Холмс уважлiва ѓзiраѓся ѓ ноч. Якiя напалi на нас дзiкуны не пераследвалi нас на ѓзгорку, i цяпер iх было ледзь вiдаць у цемры. Аднак здавалася, што яны стаяць вакол яго, змрочныя i нерухомыя, скiраваѓшы вочы на вяршыню.
  
  "Чаго мы чакаем, мiстэр Холмс?" - спытаѓ нарэшце iнспектар. "Хiба мы не можам выхапiць зброю i напасцi на гэтых вырадкаѓ?"
  
  " Гэта было б апошняе, што можна было б зрабiць, iнспектар.
  
  "Чаму?"
  
  "Занадта небяспечна!"
  
  Грегсон пацiснуѓ плячыма i сказаѓ некалькi злосна: "Я вас не разумею, мiстэр Холмс. Хiба гэта не проста зборышча палаца дарыя., спяць з шпулек?
  
  "Хто на самай справе ведае?" - унiклiва адказаѓ Холмс.
  
  Майлз, якi ѓвесь гэты час гойсаѓ вакол, раптам упаѓ на каленi i пачаѓ энергiчна рыць зямлю рукамi ѓ пальчатках, як сабака ѓ пошуках косткi. Дзве цi тры хвiлiны праз ён выдаѓ гучны i радасны крык.
  
  "Што вы выявiлi?" спытаѓ Холмс, кладучы руку на плячо канстэбля.
  
  " Запалiце свой лiхтар i накiруйце яго сюды, мiстэр Холмс!
  
  "Усё ѓ парадку".
  
  Мой гаспадар рушыѓ услед iнструкцыi Майлза. Ён выдаѓ працяглы нiзкi гук здзiѓлення i усклiкнуѓ: "Чорт вазьмi! Сапраѓды, цiкавая знаходка, канстэбль!"
  
  Сярод мноства бiтага шкла, трэсак, гнiлых гароднiны i неапiсальнага хламу - Мiлi. выявiѓ патаемны ход, што-то накшталт цёмнай ямы з хiсткай лесвiцай, якая, здавалася, сыходзiла ѓ невымерныя глыбiнi.
  
  "Яны наблiжаюцца!" - папярэдзiѓ Майлз, паказваючы пальцам на цёмныя постацi, якiя толькi пачалi падымацца на вялiзную кучу пылу.
  
  "Гэта вырашае справу," сурова заявiѓ Холмс. "Мы павiнны рызыкнуць i спусцiцца ѓ шахту!" Затым, павярнуѓшыся да мяне, ён дадаѓ: "Спускайся першым, мой хлопчык, i будзь асцярожны. Вось мой кiшэнны лiхтар: памахаю iм тры разы, калi дабярэцеся да дна; тады мы паследуем за вамi".
  
  Шэрлак Холмс, Грегсон i Майлз нецярплiва ѓзiралiся ѓ змрочную яму. Нарэшце яны ѓбачылi далёка ѓнiзе мой слабы святло. "Пайшлi!" - цiха сказаѓ настаѓнiк. Ён ухапiѓся за лесвiцу i некалькiмi бадзёрыя словамi загадаѓ сваiм спадарожнiкам iсцi за iм. Павольна i асцярожна яны спусцiлiся, далiкатная лесвiца моцна кiвалася разам з iмi ѓ апраметнай цемры. Нарэшце яны дасягнулi дна i апынулiся там, дзе сканчаѓся груба высечаны ѓ скале праход з ухiлам ѓверх. Слабы скразняк, здавалася, даказваѓ, што ён сообщался з вонкавым светам. Толькi напалову ѓпэѓнены ѓ выхадзе, але ведаючы, што такой цаной можна спынiць нашых працiѓнiкаѓ, Холмс спусцiѓ лесвiцу, гнiлое дрэва якой лёгка раскрошилось на кавалкi. Затым мы ѓсе хутка пакрочылi гужам па калiдоры. Лiхтар майго гаспадара паказваѓ шлях, абуджаючы лятучых мышэй, чый шолах i пiск на гэты раз парушылi якая панавала там незямную цiшыню. Прайшоѓшы прыкладна пяцьдзесят цi шэсцьдзесят ярдаѓ, мы дасягнулi вялiкай пячоры, i хоць яна цьмяна свяцiлася * * * у чарнiльнай цемры, святла, даецца лiхтаром, было дастаткова, каб разгледзець прыроду нашага новага атачэння. Там было пуста, калi не лiчыць глыбокага пласта пылу i дзiѓнага прадмета, заполнявшего палову памяшкання. На першы погляд гэта было падобна на нейкае велiзарнае казурка, якое ляжыць на спiне, з выцягнутымi ѓ паветры доѓгiмi выгнутымi лапкамi i мiгатлiвым целам няправiльнай формы пад iмi. Але больш дбайнае даследаванне дало больш дакладнае тлумачэнне. Выгнутыя i перакручанае паласы металу былi ѓсiм, што засталося ад таго, што калi-то было велiзарным, окованным жалезам драѓляным куфрам.
  
  "Людзi, якiя ѓзламалi яго, вельмi спяшалiся", - заявiѓ Шэр лок Холмс.
  
  "Ён быѓ поѓны багаццяѓ, спадар?" Я спытаѓ у яго.
  
  " Думаю, так, мой хлопчык. Тады нядзiѓна, што...
  
  Холмс не скончыѓ фразу, таму што ѓ гэты момант з другога канца пячоры пачуѓся гук, падобны на здушаны стогн. Ён павярнуѓся i, пасвяцiѓ лiхтаром у тым кiрунку, убачыѓ чалавека, якi ляжыць на спiне ѓ тоѓстым пласце пылу на падлозе, яго цела было залiта крывёю. У яго былi вельмi цёмныя валасы i чорныя навощенные вусы, якiя падкрэслiвалi крайнюю бледнасць яго асобы.
  
  "Гэй! Ён пры смерцi!" - усклiкнуѓ Грегсон.
  
  Мы ѓсе тут жа апусцiлiся на каленi побач з iм, i мой настаѓнiк асцярожна прыѓзняѓ яго галаву.
  
  "Ты дасi яму крыху брэндзi, Бiлi", - сказаѓ ён. "Вось пляшка".
  
  Незнаёмы адкрыѓ вочы. - Merci, mon vieux, " прамармытаѓ ён па-французску, з цяжкасцю спрабуючы ѓсмiхнуцца. Ён прагна выпiѓ, i да яго шчоках вярнуѓся лёгкi румянец. Iмгненне ён моѓчкi глядзеѓ на тое, што адбываецца, затым iм авалодаѓ трызненне, i ён сказаѓ, цi, хутчэй, пракрычаѓ: "Божа! ... ратиссе л д'ор! ... et puis pan pan dans les tripes! ... Tout d'un même, me faire ça à moi, Victor! ... Môssieu Victor, le roi des dompteurs de puces!" Ён рэзка спынiѓся i зрабiѓ глыбокi ѓдых, свой апошнi, таму што ѓ наступнае iмгненне ён быѓ мёртвы.
  
  Маленькая група пагрузiлася ѓ цiшыню. Зноѓ было чуваць, як у пячоры попискивают лятучыя мышы. Затым Грегсон адкашляѓся i спытаѓ:
  
  " Скажыце мне, мiстэр Холмс, што гэта была за лухта, якую нёс француз? Вы можаце перавесцi гэта для мяне?
  
  "Хм!" - адказаѓ мой гаспадар, прыклаѓшы руку да лба. "Бачыш, Грег, ён проста меѓ на ѓвазе, што хто-то скраѓ золата, якое захоѓвалася ѓ куфры, i стрэлiѓ у яго з пiсталета, Вiктар ... мiстэр Вiктар, кароль дрэсiроѓшчыкаѓ блох!"
  
  
  
  
  
  КIРАђНIК 5
  
  ФЕЕРВЕРК
  
  "У Парыжы, - пачаѓ Франсуа Ле Виллар, - "Фолi-бержэр" i "Мулен Руж" - вялiкiя мюзiк-холы, якiя збiраюць натоѓпу багатых начных птушак; але менш вытанчана, на бульвары, на ѓсе чатыры бакi святла, стаяць маленькiя кабiнкi, petites baraques, як мы iх называем. Тут у паветры адчуваецца разыначка, якой няма ѓ больш дарагiх установах, i разнастайнасць забаѓ сапраѓды дзiвiць. Падумайце, што, не марнуючы нi сантима часу, вы можаце блукаць ад параду да параду i любавацца такiмi выканаѓцамi, як малпы на роварах, чараѓнiкi ѓ пер'i, хрумсткiя шклом або глытала мячы, арабскiя дзяѓчыны, якiя выконваюць танец жывата з вялiзнымi змеямi на шыi, пячорныя людзi, якiя ядуць агонь, кiтайцы, плюющиеся iм ... i многiя, многiя iншыя!"
  
  Французскi дэтэктыѓ зрабiѓ паѓзу. Ён адкiнуѓся на спiнку крэсла i некалькi хвiлiн моѓчкi атрымлiваѓ асалоду ад куфлем хересного вiна, якi падаѓ яму мой гаспадар. Але я, якi быѓ увесь увагу i якому не цярпелася даведацца астатняе, спытаѓ: "Скажыце мне, месье, месье Вiктар быѓ адным з гэтых артыстаѓ?"
  
  "Так, вядома," сказаѓ Ле Виллар, гледзячы полуприкрытыми вачыма на напой скрозь хупава выразаны крышталь. " i нi ѓ найменшай ступенi, паверце мне, малады чалавек! Яго шоѓ прыцягнула мноства людзей на Манмартры. Вы давалi дванаццаць пенсаѓ бландынцы, якая сядзела за меднай кратамi, i ѓваходзiлi ѓ кабiнку: гэта было простае, даволi цеснае месца без крэслаѓ, асветленае a giorno вялiкi электрычнай лямпачкай, свисавшей з столi. У цэнтры, на стале, стаяла што-то накшталт акварыума - але пустога, - якi меѓ форму вялiкага валiзкi i закрытага шкляной вечкам. Калi было дапушчана каля дваццацi чалавек, нябачная зайграла катрынка бадзёры марш, i ѓвайшоѓ месье Вiктар. Ён пакланiѓся публiцы, усмiхнуѓся, падкруцiѓ навощенные вусы, зрабiѓ то-то i то-то, затым закасаѓ левы рукаѓ. Калi музыка скончылася, ён узяѓ пiнцэт, адкрыѓ скрыначку з пилюлями, узяѓ некалькi чорных маленькiх прадметаѓ, падобных на шпiлькавыя галоѓкi, i асцярожна паклаѓ iх сабе на руку ... Гэта былi блыхi.
  
  " Блыхi? - Усклiкнуѓ я.
  
  "Так, i менавiта так ён iх кармiѓ".
  
  " Ты маеш на ѓвазе, з яго ѓласнай крывёю?
  
  "Ну, ведаеце, добрая выпiѓка яшчэ нiкому не шкодзiла!" - запярэчыѓ французская дэтэктыѓ з гарэзлiвай усмешкай. Ён дапiѓ свой херас i працягнуѓ: "Цяпер шоу пачалося па-сапраѓднаму. Месье Вiктар пiнцэтам вышчыпваѓ блох адну за iншы i саджаѓ iх у акварыум з рыбкамi. У iм былi выстаѓлены разнастайныя мiнiяцюрныя аксэсуары, накшталт маленькiх кардонных санак або каляскi, зробленай з калыпкоѓ i чатырох гузiкаѓ для каѓняра: ну, ён прывязваѓ пару блох з поѓсцю да адной або iншы i прымушаѓ iх цягнуць яе на адлегласцi некалькiх цаляѓ; цi ён браѓ двух тоѓстых блох i прымушаѓ iх катацца на арэлях; ён таксама мог арганiзаваць гонкi памiж паѓтузiна iншых; часам ён прымушаѓ iх пераскокваць праз перашкоды, такiя як невялiкая кучка запалак або заручальны пярсцёнак ... . Гэта было сапраѓды вельмi разумна ".
  
  "Вы сур'ёзна, месье?" Я задумаѓся.
  
  " Вельмi сур'ёзна, Бiлi. Гэта можа здацца ашаламляльным, але гэта чыстая праѓда. Месье Вiктар сапраѓды заслужыѓ тытул 'караля дрэсiроѓшчыкаѓ блох', i публiка заѓсёды высока цанiла яго ".
  
  Я, верагодна, задаѓ бы яшчэ шмат пытанняѓ пра чалавека, якога мы знайшлi агонизирующим ѓ пячоры мiнулай ноччу, калi б у гэты самы момант не з'явiлася мiсiс Хадсон. Яна стаяла ѓ дзвярах, упёршы рукi ѓ бакi, з абурэннем ѓ позiрку.
  
  "У чым справа, мiсiс Хадсон?" з усмешкай спытаѓ Шэрлак Холмс.
  
  " Цьфу! Яны испачкают даху на пяцьдзесят ярдаѓ вакол i разаб'юць нашу чарапiцу, без сумневу!
  
  "З чым?" - здзiвiѓся мой гаспадар.
  
  "Феерверк!" чмыхнула яна.
  
  "Феерверк?" Усклiкнуѓ я. "Што вы маеце на ѓвазе, мiсiс Хадсон?"
  
  " Цьфу! Не прыкiдвайцеся са мной, малады чалавек! Гэта вы самi дазволiлi iм сёння ранiцай пагрузiць ѓсе рыштунак i кабрыялет на дах.
  
  У мяне адвiсла скiвiца. - У мяне?
  
  "Ты!"
  
  "Я не разумею," сказаѓ я.
  
  " Чорт вазьмi! Я ведаю! " раптам усклiкнуѓ Холмс:
  
  "Але ... але ... што адбываецца, даѓнiна?" - у сваю чаргу пацiкавiѓся Ле Виллар.
  
  " Самыя агiдныя рэчы! Presto! Iдзi за мной, Франсуа!
  
  У спешцы адштурхнуѓшы мiсiс Хадсон, мой гаспадар, адным махам дасягнуѓ дзверы i узбег па лесвiцы на гарышча; там ён з галавакружнай хуткасцю ѓскараскаѓся па драбiнах, расчынiѓ слыхавое акно i прызямлiѓся на даху тэрасы. Звонку была апраметная цемра, i спачатку ён абсалютна нiчога не мог разгледзець.
  
  
  
  "У мяне ёсць лiхтар, дазволь мне запалiць яго, саперлотт!" - усклiкнуѓ Ле Виллар, якi толькi што далучыѓся да яго; але ѓ тую ж секунду на яго хто-небудзь цi што-то наляцела, i ён павалiѓся на зямлю з крыкам болю. Як нi дзiѓна, другi пранiзлiвы крык рэхам данесся да яго ѓ змроку, на невялiкiм адлегласцi.
  
  Як раз у гэты момант месяц выйшла з-за велiзарнай грады аблокаѓ i залiла неба сваiм яркiм i незямным ззяннем. Да свайго вялiкага здзiѓлення, мой настаѓнiк выявiѓ, што знаходзiцца ѓ прысутнасцi маладой дзяѓчыны ѓ начной кашулi. Яна выглядала спалоханай.
  
  " Што вы тут робiце, мiс? - мякка спытаѓ ён.
  
  "Я ... я не ведаю ... . Часам я крыху лунацiк. ... . Я прачнуѓся тут хвiлiну назад ... i ... ( ) Божа мой!"
  
  Дрыжыкi жаху прабегла па яе целе, калi яна закрычала, паказваючы дрыготкiм пальцам на што-то за спiной дэтэктыва: "Глядзiце! Яно вяртаецца!"
  
  Шэрлак Холмс павярнуѓся. Ён не мог не здрыгануцца, таму што тое, што ён убачыѓ, было сапраѓды агiдным: дзе-то удалечынi, акрэслiваючы велiзарную постаць на фоне неба, жудаснае iстота парыла над дахамi, пагрозлiва махаючы яму рукой. У яго было белае, пазбаѓленае плоцi твар - амаль чэрап - з двума зялёнымi агеньчыкамi глыбока ѓ вачнiцах i доѓгiмi-предлинными рудымi валасамi, струменiцца вакол яго падобна полымя.
  
  Бах, бах, стрэлiѓ пiсталет майго гаспадара.
  
  Прывiд моцна затросся, затым з гнеѓным шыпеннем узняѓся ѓ паветра. Дасягнуѓшы Сэнт-Панкраса, ён з велiзарнай хуткасцю узлез на яго шпiль, да громаадвод. Ён кружыѓся вакол яго тры цi чатыры секунды, затым з асаблiвай сiлай насадился на яго шып.
  
  " Д'ябальшчына нейкая! - вылаяѓся Шэрлак Холмс. Яго твар посуровело, i доѓгi час ён моѓчкi стаяѓ пасярод прадзiманай ветрам ночы, кiдаючы па крузе погляды на тысячу i адну дах Лондана, якiя слаба мiгцелi у туманным месячным святле. Калi, нарэшце, ён павярнуѓся, каб сказаць выдатнай лунатичке некалькi суцяшальных слоѓ, ён адчуѓ сябе збянтэжаным, таму што адразу зразумеѓ, што яна зрабiла ѓсё, каб яго збянтэжанасць знiкла.
  
  
  
  
  
  КIРАђНIК 6
  
  ЧУМА НАД ЛОНДАНАМ
  
  Шэрлак Холмс, Франсуа Ле Виллар i я сядзелi ѓ кабiнеце Грегсона у Скотленд-Ярдзе. Iнспектар цёпла прывiтаѓ нас i замовiѓ чайнiк гарбаты.
  
  "Што ж, прыйшоѓ час добранька пабалбатаць, цi не так?" - сказаѓ ён, азiраючыся па баках, нiбы ѓ пошуках адабрэння.
  
  Мой гаспадар кiѓнуѓ. Ён распалiѓ люльку i пачаѓ: "Два тыднi таму мой выдатны сябар, старэйшы iнспектар Франсуа Ле Виллар, нанёс мне вiзiт з просьбай аб дапамозе. Ён хацеѓ паставiць у тупiк французскага кiрмашовага артыста па iмя месье Вiктар, бо ведаѓ, што гэты хлопец на самай справе займаецца гандлем разнастайнымi незаконнымi таварамi, i думаѓ, што той прыехаѓ у Лондан па якiм-то вельмi падазроным прычынах.
  
  "Хм, цi магу я спытаць, што гэта было?" - спытаѓ Грегсон.
  
  "Eh bien, бачыце, iнспектар," адказаѓ Ле Виллар, " у Парыжы Вiктар быѓ замяшаны ѓ вельмi буйным па справе выкрадання тэл Кiрмашовыя плошчы адкрывалi перад iм велiзарныя магчымасцi: тут так шмат отверженных i апусцiлiся людзей, чыё знiкненне застаецца незаѓважаным. Яго сябры з злачыннага свету працягнулi яму руку дапамогi, калi справа дайшла да дастаѓкi свежых трупаѓ на сталы для выкрыцця. Увогуле, простае, нязмушанае i вельмi прыбытковае рамяство, parbleu!"
  
  Француз сербануѓ гарбаты i працягнуѓ:
  
  "Вiктар быѓ вельмi разумным нягоднiкам, i пракуратуры нiколi не ѓдавалася сабраць супраць яго сур'ёзных доказаѓ. Тым не менш, я не спускаѓ з яго вачэй, i нядаѓна, яшчэ раз абшукалi яго фургон, пакуль яго не было дома, я натыкнуѓся на вельмi цiкавы дакумент: гэта было полусгоревшее ѓ печы лiст; у iм утрымлiвалiся намёкi на сустрэчу Вiктара з нейкай Каралiнай Соколи ля бакавога ѓваходу на Хайгейтское могiлках позна ноччу. Д'ябал! Для мяне гэта, несумненна, азначала выкраданне цела, i я сказаѓ сабе, што, нарэшце, у мяне з'явiѓся шанец паставiць яго ѓ тупiк. Дата сустрэчы адсутнiчала, так як была напiсана на спаленай часткi лiсты, але што-то падказвала мне, што гэта адбудзецца хутка, верагодна, у адзiн з вечароѓ маючай адбыцца тыднi. Таму я сабраѓ свае рэчы i адразу ж перасёк Ла-Манш".
  
  "Калi Франсуа вымавiѓ iмя Каралiны Соколи," умяшаѓся Шэрлак Холмс, - я западозрыѓ несумленную гульню: лэдзi, з якой месье Вiктар павiнен быѓ сустрэцца на Хайгейтском могiлках, была не кiм iншым, як графiняй эс Вiка, вядомай сваiм нядобразычлiѓцам як "Ведзьма з Грынвiча" ... i лэдзi гнiла ѓ сваёй магiле больш за трыццаць гадоѓ!" Мой гаспадар зацягнуѓся сваёй трубкай i нядбайна дадаѓ: "Па крайняй меры, гэта тое, што яна павiнна была рабiць!"
  
  Грегсон няѓцямна ѓтаропiѓся на яго.
  
  "Гэй, што, чорт вазьмi, ты мне расказваеш?" спытаѓ ён.
  
  "Ну, я проста меѓ на ѓвазе, што графiня не ляжала ѓ сваёй труне ... "
  
  "Д'ябал!"
  
  "Лепшага слова не падбярэш, Грег", - пагадзiѓся Холмс, усмiхаючыся ад вуха да вуха.
  
  "Ah, Bon Dieu, oui!" Ле Виллар ѓмяшаѓся. "Я бачыѓ яе прывiд, парылы над каменнай сцяной!"
  
  "Гхо ... прывiд?" запiнаючыся, перапытаѓ Грегсон.
  
  "Mais si! Больш таго, Бiлi таксама гэта бачыѓ. Хiба я не мае рацыю, мой стары сябар?
  
  "Цалкам дакладна, месье!" Я адказаѓ лаканiчна.
  
  Шэрлак Холмс суха ѓсмiхнуѓся, затым павярнуѓся да мяне: "Цюбiк, калi ласка", - загадаѓ ён, - "але толькi будзь асцярожны, мой хлопчык".
  
  Я адкрыѓ скураную сумку, што ляжала ѓ мяне на каленях, i дастаѓ прабiрку, закрытую коркам, запячатанай шырокiм колам воску; я перадаѓ яе свайму гаспадару з найвялiкшымi предосторожностями. Ён сунуѓ яе пад нос Грегсону i сказаѓ:
  
  " Што вы бачыце ѓнутры, iнспектар?
  
  " Э-э... Жучок ... Маленькi чорны жучок ... Блыха, я думаю.
  
  " Цалкам дакладна. Для вашага звесткi скажу, што падабраѓ яго ѓ труне графiнi Ветчи. А цяпер... " тон Шэрлака Холмса стаѓ ледзяным. - Вы разумееце, якую велiзарную небяспеку гэта ѓяѓляе?
  
  "Ну... няма".
  
  "Я табе раскажу".
  
  Мой настаѓнiк страсянуѓ прабiрку, i можна было ѓбачыць, як блыха скача ѓверх-унiз, злёгку павялiчаная тоѓстым шклом. Ён заявiѓ: "Гэта казурка на дадзены момант з'яѓляецца самым небяспечным iстотай у свеце! Па параѓнаннi з гэтым ѓкус тарантула або асьпiда - гэта пацалунак!"
  
  " Чорт вазьмi! Што вы маеце на ѓвазе, мiстэр Холмс?
  
  "Я маю на ѓвазе, што гэтая блыха пераносiць ... бубонную чуму!"
  
  Вочы iнспектара ѓ жаху расчынiлiся.
  
  "Чорная ... Чорная смерць?" прамовiѓ ён поѓным глыбокай пашаны шэптам.
  
  Мой гаспадар сур'ёзна кiѓнуѓ. Ён вярнуѓ мне прабiрку i працягнуѓ: "Для мяне вiдавочна, што адказнасць за гэта жудаснае дзеянне ѓ першую чаргу кладзецца на галаву месье Вiктара. Я мяркую, што праз сваiх брудных знаёмых на медыцынскiм факультэце ѓ Парыжы ён расстараѓся некалькi заражаных блох. Тады было вельмi, вельмi лёгка прымусiць iх умножиться на сто, на тысячу ... "
  
  "Тысяча?" усклiкнуѓ Грегсон з непадробным жахам.
  
  "Сапраѓды. У пакупнiка смяротнай пасылкi Вiктара быѓ самы амбiцыйны i смяротны план. Фактычна, нешта нябачанае ѓ Лондане з 1665 года!"
  
  " Пачакайце ... Пачакайце, мiстэр Холмс! Для мяне усё адбываецца занадта хутка. Калi ласка, скажыце мне спачатку, хто гэта быѓ!
  
  " Хутчэй яна, Грег! Ну, яна была - цi прыкiдвалася - Ведзьмай з Грынвiча.
  
  "Гуг-гуг - вялiкi Скот!" - усклiкнуѓ iнспектар, ускокваючы на ногi. Хвiлiну цi каля таго ён неспакойна хадзiѓ па пакоi, затым рэзка спытаѓ:
  
  " А як наконт таго бруднага плана, якi яна состряпала?
  
  Мой гаспадар, у сваю чаргу, устаѓ i, зiрнуѓшы ѓ вочы Грегсону, абвясцiѓ голасам, у якiм не было нi кроплi сумневу: "Каб распаѓсюдзiць бубонную чуму па ѓсiм Лондане!"
  
  У Грегсона кроѓ застыла ѓ жылах. "Памiлуйце!" выдыхнуѓ ён, тупа утаропiѓшыся на Шэрлака Холмса.
  
  Наступiла мёртвая, роѓная, здзiѓленая цiшыня, затым мой гаспадар абвясцiѓ урачыстым тонам, нiбы звяртаючыся да каралевы, чый партрэт вiсеѓ на сцяне:
  
  "Я разгадаѓ планы Ведзьмы, i гэтага нiколi не здарыцца. Я клянуся ѓ гэтым!"
  
  Ён адкiнуѓся на спiнку крэсла, вiдавочна поѓны змешанага здзiѓлення. Некаторы час ён заставаѓся зусiм нерухомым, i Грегсон, Ле Виллар i я зрабiлi тое ж самае. Нарэшце, калi гадзiны прабiлi шэсць, ён злёгку паварушыѓся i зноѓ загаварыѓ:
  
  "Няшчасная лэдзi распачала першую спробу ѓ Балотным гарадку з жахлiвымi вынiкамi, сведкамi якiх мы былi. Хто мог прыдумаць лепшае месца для распаѓсюджвання чумы з заражанымi паразiтамi? Блыхi - непрыязныя, але звычайныя спадарожнiкi тканевых людзей. Акрамя таго, Ведзьма ведала - хоць я да гэтага часу не ведаю адкуль, - што глыбока пад адной з вялiкiх смеццевых куч схаваны вялiкi дубовы куфар, напоѓнены золатам. Чаму б не выкарыстоѓваць Вiктара, каб адкрыць яго i забраць скарбы, а затым пазбавiцца ад яго добрым стрэлам з пiсталета. Менавiта гэта яна стрымана i зрабiла.
  
  "Але як Ведзьме ѓдалося знiшчыць усё насельнiцтва, собирающее анучы, адразу, настаѓнiк?" Я задумаѓся.
  
  " З дапамогай агiднага, але вельмi разумнага трука, Бiлi. Нядаѓна я дзе-то чытаѓ, што ѓ старажытным Кiтаi прынц Цынь выкарыстаѓ тую ж тактыку супраць мангольскiх захопнiкаѓ у 296 годзе ад Нараджэння Хрыстова. Бачыце, Цзiнь прыйшла ѓ галаву блiскучая iдэя прывязаць мяшэчкi з заражанымi блыхамi да запалам, усталяваным на стрыжнях. Яму заставалася толькi запусцiць iх у пагрозлiвае войска ворагаѓ, каб знiшчыць iх."
  
  Шэрлак Холмс зрабiѓ невялiкую паѓзу. Ён агледзеѓся па баках, а затым сказаѓ: "У дадзеным выпадку Ведзьма выкарыстала што-то накшталт ... феерверка!"
  
  " Феерверк? - усклiкнулi мы трое, як адзiн чалавек.
  
  " Так, велiзарныя выбухованебяспечныя шары, аскепкi якiх пры выбуху пакрываюць радыус ѓ чвэрць мiлi. Я думаю, што яна схавала iх на некаторы час у сваёй сямейнай пахавальнi на Хайгейтском могiлках i прывезла ѓ наваколлi Богтауна з дапамогай месье Вiктара у прызначаную ноч. Iх высадзiлi з Дептфордского моста, як нядбайна паведамiѓ нам канстэбль Майлз.
  
  -Добры дзень! - усклiкнуѓ Ле Виллар. - Божа лiтасцiвы! - рэхам адгукнуѓся Грегсон.
  
  Шэрлак Холмс кiѓнуѓ. Ён выбiѓ попел з трубкi, i пачаѓ павольна набiваць яе.
  
  Калi ён збiраѓся прыпалiць, я з абурэннем заѓважыѓ: "Я мяркую, што, каб падсаладзiць пiлюлю добрым жыхарам Богтауна, дьяволица гуляла на органе, пакуль феерверк асвятляѓ неба!"
  
  Мой настаѓнiк пагадзiѓся з вельмi горкай усмешкай. Ён глыбока зацягнуѓся трубкай i заявiѓ, гледзячы мiма мяне ѓ твар заходящему сонца, якое апускалася, чырвонае, сярдзiтае i змрочнае, за велiзарныя шэрагi вiктарыянскiх дамоѓ:
  
  "Чароѓныя агнi i прыемная музыка" ... Хто мог марыць пра больш садистском спосабе зноѓ распаѓсюдзiць Чорную Смерць па Лондане!"
  
  
  
  КIРАђНIК 7
  
  ЖАХ У ЛОНДАНСКIМ ТУМАНЕ
  
  Я рухаѓся скрозь жаѓтлявую заслону лонданскага туману. Паднiмаючыся па Оксфард-стрыт, я час ад часу абганяѓ няясныя абрысы аѓтамабiля, якi нябачны кiроѓца вёѓ з хуткасцю слiмака. У раёне Олд-Кавендыш-стрыт я мiмаходам заѓважыѓ барадатага мужчыну, закуривающего цыгарэту; я ѓсмiхнуѓся, параѓнаѓшы яго з капiтанам Нэма за штурвалам свайго "Nautilus", закiнутага ѓ непроницаемом мора. Далей, калi вулiчныя лiхтары давалi беднае асвятленне, я дазволiѓ сабе цудоѓную дрыжыкi, прадставiѓшы, што iх полымя - гэта лiхтарыкi-дамкраты, якiя ѓводзяць у зман самаѓпэѓненага мiнака i прыводзяць яго ѓ бяздонныя каналiзацыйныя ямы. Затым, вярнуѓшыся да больш сур'ёзных думак, я ѓ думках успомнiѓ мноства жудасных злачынстваѓ, учыненых пад покрывам туману: мужчыны i жанчыны траплялi ѓ засады, дзяѓчынак гвалтавалi, дзяцей адрывалi ад iх мацi, а жонак - ад мужоѓ.
  
  Я наблiжаѓся да Бэйкер-стрыт, калi раптам з туману з'явiлiся белыя прадметы, падобныя на мноства фiгур на экране чароѓнага лiхтара. У паветры яны захiсталiся, прымаючы няѓяѓныя формы. У той жа час з боку Соха-сквер пачуѓся гук, падобны на сцятае рыданне, за якiм неадкладна рушылi ѓслед дзiѓныя, незямныя стогны. Усё гэта было так прамалiнейна, так жудасна, так пагрозлiва, што прымушае маё сэрца калацiцца, як паравы рухавiк. Затым, зусiм раптоѓна, ва ѓласным фосфоресцировании, з шэрых зморшчын туману падняѓся самы агiдны прывiд. Яго чорнае, гнилостное твар было проста агiдным: нiякiх слядоѓ носа, пустыя вачнiцы, абрамленыя брудам, i вялiкi бяззубы рот, па-звярынаму ухмыляющийся. Жах ад яго прысутнасцi патрос нервы i розум: цi можа гэта быць сама Чорная Смерць, мчащаяся скрозь туманную ноч з атрадам дэманаѓ? Такая была вар'яцкая iдэя, якая прыйшла мне ѓ галаву, калi я паспрабаваѓ павярнуцца i ѓцячы. На жаль, ногi падвялi мяне, i я ѓ жаху застаѓся ляжаць на тратуары.
  
  З паднятымi рукамi, нiбы абвяшчаючы аб помсты, агiднае прывiд злосна глядзела на мяне, у той час як iншыя прывiды ладзiлi вакол мяне дзiкую сарабанду.
  
  "Мне канец!" Падумаѓ я, дрыжучы ѓсiм целам.
  
  На самай справе, сiтуацыя была адчайнай, i, калi б не бог з машыны, я, здавалася, быѓ прысуджаны да адскому полымя. Але, якiм бы неверагодным гэта нi здавалася, бог прыйшоѓ. I гэта адбылося ѓ вельмi чалавечым аблiччы ... Шэрлака Холмса!
  
  "Мужайся, Бiлi!" - крыкнуѓ мой гаспадар, выбягаючы з туману. "Мужайся, мой хлопчык!" ён устаѓ перада мной, засланяючы мяне сваiм целам, i кiнуѓ люты, пагардлiвы погляд на сваiх прывiдных працiѓнiкаѓ.
  
  "З мяне хопiць гэтага жудаснага фарсу!" - зароѓ ён, раптам дастаючы аѓтаматычны пiсталет. Ён зрабiѓ два крокi наперад i без папярэджання пачаѓ страляць у iх.
  
  Бах! Бах! Бах! ... Плюх! Плюх! Сюжэт! ...
  
  Тры прывiда, адзiн за адным, ѓзляцелi ѓ паветра.
  
  " Гумовыя болванчики! - Усклiкнуѓ я, зусiм збiты з панталыку.
  
  "Так! Надзьмуты газападобных гелiем! Нядаѓна са мной ѓжо двойчы рабiлi гэты трук", - запярэчыѓ Холмс з падпаленымi вачамi.
  
  Бах! Бах! ... Плюх!
  
  Апошнi псеѓда-прывiд выбухнуѓ пад трапнымi кулямi дэтэктыва, i вулiца зноѓ пазбавiлася ад усiх аберацый.
  
  На гэты раз маё сэрца подпрыгивало ад радасцi, я шукаѓ падыходныя словы, каб выказаць майму гаспадару сваю падзяку, але ѓ мяне нават не было часу, каб раскрыць рот: сапраѓды, ледзь зацiх апошнi стрэл пiсталета, як Шэрлак Холмс крыкнуѓ з выклiкам у голасе:
  
  " Адважыцеся вы здацца цяпер, графiня?
  
  Адказу не было.
  
  "Баязлiвая!" нахмурыѓся дэтэктыѓ.
  
  Зноѓ нiякага адказу.
  
  Прайшло некалькi секунд, затым скрозь шэрую заслону туману павольна рушыла наперад высокая белая постаць - бледная, празрыстая постаць, якая, здавалася, несла з сабой святло. Бiлi мог бачыць выбившиеся пасмы залацiстых валасоѓ, якiя звiсаюць з якая тырчыць галавы iстоты. Яны слiзгалi падобна месяцовым прамяню, нiбы подгоняемые слабым ветрыкам. Але на гэты раз памылкi быць не магло, прывiд быѓ чалавекам з плоцi i крывi, i вельмi прыгожым: маладая дзяѓчына, не старэй за дваццаць. Холмс пры выглядзе яе мiжволi здрыгануѓся, таму што гэта была не хто iншая, як тая самая цудоѓная дзяѓчына ѓ начны кашулi, якую ён мiмаходам сустрэѓ на даху сваёй тэрасы напярэдаднi ѓвечары.
  
  "Гэта... яна графiня Вiка, тая... ведзьма з Грынвiча, гаспадар?" Спытала я яго цiхiм, ѓстрывожаным голасам.
  
  " Не, Бiлi, вядома, няма.
  
  Я ѓздыхнуѓ з палёгкай.
  
  "Слава Богу! Але ѓ такiм выпадку, што гэты небарака робiць тут адзiн?"
  
  "Хiба ты не можаш здагадацца?"
  
  "Ну што ж..."
  
  Я паглядзеѓ ёй у твар. Шырока адкрытыя, пустыя вочы, жорсткiя рысы асобы распавялi сваю гiсторыю: дзяѓчына хадзiла ѓ сне. Нiбы прачытаѓшы мае думкi, Шэрлак Холмс сказаѓ шэптам: "Так, гэта яна! Але не будзi яе, мой хлопчык; гэта можа прывесцi да смяротнага зыходу".
  
  "Што ж нам тады рабiць, гаспадар?"
  
  "Хм! Проста дазволь ёй iсцi сваёй дарогай".
  
  Выдатная лунатичка прайшла мiма нас, не звярнуѓшы на нас нiякай увагi, i знiкла ѓ тумане. "Куды яна iдзе i чаму не спiць?" Я здзiвiѓся. Усё гэта было вельмi загадкава, але ѓ мяне не было часу задаваць сабе больш пытанняѓ, таму што ѓ гэты самы момант з туману выйшаѓ стары: маленькi, кашчавы, з даволi дурнаватыя асобай, бакенбардамi i круглым лысым чэрапам. Здавалася, ён вельмi спяшаѓся.
  
  " Прашу прабачэння, джэнтльмены, - ветлiва спытаѓ ён, - вы толькi што не бачылi светлавалосую дзяѓчыну, э-э...
  
  
  
  " Хадзiѓ у сне па вулiцы? Так, у нас ёсць, мой дарагi! " адказаѓ Холмс з дзiѓнай лёгкай усмешкай.
  
  " Слава Богу! Я баяѓся, што страцiѓ яе. Але, калi ласка, сэр, не маглi б вы сказаць мне, куды яна пайшла?
  
  Замест таго каб адказаць незнаёмцу, мой настаѓнiк агледзеѓ яго i спытаѓ:
  
  " Вы былi наглядчыкам у графiнi Вiкi, цi не так?
  
  На твары старога з'явiлася выраз здзiѓлення i трывогi.
  
  "У самой справе, сэр," сказаѓ ён, " але адкуль вы гэта ведаеце?"
  
  "Я бачыѓ вашу фатаграфiю на пасведчаннi асобы у Скотленд-Ярдзе. Мяне завуць Шэрлак Холмс!"
  
  Стары лiслiва пакланiѓся. " Шэрлак Холмс, знакамiты шпiк, - сказаѓ ён, апусцiѓшы вочы. " Цяпер я разумею. Як вы, верагодна, ведаеце, сэр, мяне клiчуць Бересфорд.
  
  Мой настаѓнiк кiѓнуѓ. "Бересфорд, так," задуменна вымавiѓ ён. Iмгненне ён пiльна глядзеѓ на старога слугу, затым раптам, да майго здзiѓлення, наблiзiѓся да яго, крычучы з вялiкiм агiдай:
  
  " Псеѓданiм... Ведзьма з Грынвiч!
  
  Стаѓленне наглядчыка змянiлася ѓ тую хвiлiну, калi ён пачуѓ гэтае iмя; яно змянiлася з лiслiвасцi на лютасць, i вось ён стаiць на прасякнутай туманам вулiцы перад Шэрлакам Холмсам з напружаным позiркам i звярыным скрыгатам зубоѓ. Ён прыгнуѓся, калi мой гаспадар падбег да яго, але, паколькi ѓ яго было невялiкае перавага перад апошнiм у памерах або вазе, здавалася, не было асаблiвых асцярог адносна зыходу. Яны самкнулiся. Калi мускулы наглядчыка напружылiся, Шэрлак Холмс з раптоѓным, страшным шокам зразумеѓ, што сутыкнуѓся з сiлай лютасцi. На iмгненне двое мужчын напружылiся, затым з шалёным крыкам наглядчык ткнулся тварам у плячо майго гаспадара i пракусiѓ кашулю i плоць так, што яго зубы заскрыгаталi па лапатцы. Цяпер, у лютасьцi ад гэтага нападу, не менш шалёны, чым яго працiѓнiк, Холмс стрэлiѓ i, схапiѓшыся за горла, адарваѓ гэта агiднае твар ад свайго пляча. Яшчэ iмгненне, i ён павiнен быѓ бы задушыць яго, але жаночы голас паклiкаѓ:
  
  " Дзеля ѓсяго Святога, не забiвайце яго!
  
  Хватка Холмса аслабла, i наглядчык павалiѓся без прытомнасцi на тратуар. Мой гаспадар хваравiта страсянуѓся i кiнуѓ погляд праз плячо: побач са мной стаяла выдатная лунатичка, якая глядзела на яго з балючай спробай ѓсмiхнуцца, цяпер ужо цалкам прачнуѓшыся.
  
  
  
  
  
  ЭПIЛОГ
  
  "Калi ѓ пачатку дзевяностых граф Ветча ажанiѓся з маладой i выдатнай Каралiне Соколи, - распавядаѓ пазней мой гаспадар Франсуа Ле Виллару i iнспектару Грегсону, - ён заключыѓ выдатную здзелку: сапраѓды, ён быѓ спадчыннiкам самай вядомай багемскае сям'i, але ѓ яго не было нi гроша, у той час як яна, сiрата, была кiраѓнiком вялiзнага стану. Прагнасць асляпiла графа, i калi яго нявеста нарадзiла дзяѓчынку, ён бязлiтасна адарваѓ дзiцяцi ад яе. Затым ён пачаѓ жыць жыццём пастаянных оргiй у iх асабняку на Кѓiнсi-крофт-роѓд. Па злым прычынах ён заключыѓ Каралiну ѓ турму i пачаѓ выдаваць сябе за яе, распаѓсюджваючы пад гэтым пераапрананнем ганебныя вылiваньня: так нарадзiлася легенда пра грынвiцкай ведзьме. Змучаная горам, небарака Каралiна памерла заѓчаснай смерцю, i ѓ наступныя гады граф растрацiѓ рэшткi стану сваёй жонкi. У рэшце рэшт, якi адшукваецца Скотланд-Ярдом за непрыемны эпiзод, звязаны з яго скандальнымi звычкамi, граф знiк, i больш пра яго нiхто нiколi не чуѓ".
  
  Шэрлак Холмс зацягнуѓся сваёй трубкай i працягнуѓ: "На самай справе ён нiколi не пакiдаѓ Куинскрофт-роѓд: пад вельмi майстэрскай маскай ён проста стаѓ Бересфордом, наглядчыкам. Акрамя таго, ён стварыѓ высокаарганiзаваную банду узломшчыкаѓ, выбiраючы сабе саѓдзельнiкаѓ у асноѓным з лiку абадранцаѓ. Прыкладна за дваццаць гадоѓ нягоднiкi назапасiлi велiзарную здабычу ѓ выглядзе срэбра, золата i каштоѓных камянёѓ, якiя захоѓвалiся ѓ вялiзным драѓляным куфры, окованном жалезам, якi быѓ схаваны ѓ патаемны пакоi, глыбока пад кучай смецця ѓ Балотным горадзе."
  
  "Цяпер я разумею", - умяшаѓся Ле Виллар. "Граф, жадаючы завалодаць багаццем для сябе, не знайшоѓ лепшага спосабу, чым забiць усё насельнiцтва Балотнага гарадка".
  
  " Дакладна, Франсуа, - адказаѓ Холмс, - з дапамогай мiстэра Вiктара i... яго дачкi.
  
  "Гэй, гэй!" усклiкнуѓ Грегсон. - мы зусiм забылiся пра дзяѓчыну!
  
  Холмс кiѓнуѓ. " Да цяперашняга часу яна ѓжо дарослая, але часам бедная дзяѓчына не ѓ сваiм розуме.
  
  "Вы кажаце аб выдатнай лунатичке, цi не так, гаспадар?" спытаѓ я.
  
  " Так, мой хлопчык. Яна была сумленнай дзяѓчынай, але з-за яе перыядычна паѓтаральнага вар'яцтва яе злому бацьку стала вельмi проста выкарыстоѓваць яе, вядома, супраць яе волi, для такiх простых спраѓ, як запальванне феерверкаѓ або гульня на катрынцы ".
  
  
  
  Шэрлак Холмс яшчэ раз зацягнуѓся сваёй трубкай i дадаѓ:
  
  "Такiм чынам, здабычы палаца дарыя. было недастаткова для падлiку. Да гэтага часу гэта працавала так добра, чаму б тады не нарыхтаваць сена i не зрабiць тое ж самае ѓ большым, значна большым маштабе. Пасля таго, як нягоднiк спалiѓ свой асабняк, каб знiшчыць усе сляды мiнулага, ён планаваѓ распаѓсюдзiць чуму па Лондане, каб завалодаць шматлiкiмi багаццямi метраполii."
  
  " Напрыклад, каштоѓнасцi кароны? рызыкнуѓ спытаць iнспектар.
  
  " Так, Грегсон, i многае iншае!
  
  Холмс памаѓчаѓ, затым, нiбы звяртаючыся да мухi на столi, сказаѓ: "З таго часу, як мы яго злавiлi, - сказаѓ ён, - граф - або Ведзьма, як вам падабаецца яго называць, - быѓ абвешчаны лекарамi вельмi небяспечным вар'ятам. Правасуддзе нiчога не распачне супраць яго, але ён застанецца зачыненым на ѓсё астатняе жыццё ѓ зробленай з лямцом камеры ѓ Вэрхале. За яго дачкой даглядаюць лепшыя спецыялiсты, i, без сумневу, у найблiжэйшай будучынi яна паправiцца ".
  
  "А як жа багацце палаца дарыя., мiстэр Холмс?" спытаѓ Грегсон.
  
  "Згубiѓся!" - быѓ кароткi адказ майго гаспадара. Але, гаворачы гэта, ён падмiргнуѓ мне, i я адказаѓ лёгкай, схаванай усмешкай. Ле Виллару, кемлiваму, як большасць французаѓ, было няцяжка разгадаць гэты трук, i ён падумаѓ з унутраным смехам, што незапатрабаваная здабыча можа аднойчы стаць пасагам няшчаснай дачкi графа. Каб адвесцi магчымыя падазрэннi iнспектара, ён рэзка ѓстаѓ i сказаѓ з французскiм акцэнтам, наѓмысна больш моцным, чым звычайна:
  
  "Бон санг! Пазбавiцца ад мiстэра Вiктара i ѓсiх палаца дарыя. адначасова - гэта тое, што вы, брытанцы, можаце назваць, э-э ... "забiць двух зайцоѓ адным стрэлам"!"
  
  Грегсон трапiѓ у пастку. Ён не змог утрымацца ад жарты, адказаѓшы з гучным смехам: "Лепш з адной блахой! ... З адной блахой, сябар мой!"
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ПРАФЕСАР ДЖЭЙМС МАРЫЯРЦI, доктар фiласофii, F. R. A. S.
  
  " Знакамiты вучоны-злачынец, такi ж вядомы сярод ашуканцаѓ, як...
  
  "Я чырванею, Ватсан," прамармытаѓ Холмс унiжальным тонам.
  
  "Я збiраѓся сказаць 'паколькi ён невядомы шырокай публiцы".
  
  "Дотык, выразнае дотык!" - ускрыкнуѓ Холмс. "У вас выяѓляецца нейкая нечаканая жылка паукообразного гумару, Ватсан, ад якой я павiнен навучыцца сцерагчыся. Але, называючы Марыярцi злачынцам, вы клевещете у вачах закона, i ѓ гэтым уся слава i цуд гэтага. Найвялiкшы iнтрыган усiх часоѓ, арганiзатар усякай чартаѓшчыны, кiраѓнiк мозг злачыннага свету - мозг, якi мог вяршыць лёсы нацый. Вось такi чалавек. Але ён настолькi далёкi ад крытыкi, настолькi цудоѓны ѓ сваiм кiраваннi i самоуничижении, што за тыя самыя словы, якiя вы сказалi, ён мог бы прыцягнуць вас да суду i выйсцi з вашай гадавой пенсiяй у якасцi кампенсацыi за свой уражаны характар. Хiба ён не знакамiты аѓтар "Дынамiкi астэроiда" - кнiгi, якая ѓзносiцца да такiм вытанчаным вышынь сучаснай матэматыкi, што, як кажуць, у навуковай прэсе не знайшлося чалавека, здольнага яе крытыкаваць? Хiба можна ачарняць гэтага чалавека?"
  
  -Далiна страху
  
  
  
  
  аѓтар МАЙКЛ КУРЛАНД
  
  
  
  
  
  Шмат гадоѓ таму i ѓ Iншым месцы
  
  Мяне завуць прафесар Джэймс Кловiс Марыярцi, доктар фiласофii, F. R. A. S. Магчыма, вы чулi пра мяне. За апошнiя некалькi дзесяцiгоддзяѓ я быѓ аѓтарам шэрагу паважаных навуковых манаграфiй i часопiсных артыкулаѓ, у тым лiку трактата аб биномиальной тэарэме i манаграфii пад назвай "Дынамiка астэроiда", якая была добра прынята ѓ навуковых колах як у Вялiкабрытанii, так i на кантыненце. Мая нядаѓняя артыкул у Артыкул British Astronomical Journal, "Назiраннi за зацьменнем Меркурыя ѓ лiпенi 1889 года з некаторымi здагадкамi адносна ѓплыву гравiтацыi на светлавыя хвалi", выклiкала некаторыя каментары сярод тых нямногiх, хто мог зразумець яе значэнне.
  
  Але я баюся, што калi вы i ведаеце маё iмя, то, па ѓсёй верагоднасцi, не з якiх-небудзь маiх апублiкаваных навуковых прац. Больш таго, мая цяперашняя, я б сказаѓ, благая слава была не па маёй вiне i, безумоѓна, не па майму выбару. Я па натуры замкнёны, як сказалi б некаторыя, ѓтойлiвы чалавек.
  
  За апошнiя некалькi гадоѓ апавяданнi з мемуараѓ нейкага доктара Джона Ватсана аб гэтым придурке, якi заве сябе "дэтэктывам-кансультантам", мiстэрам Шэрлака Холмсе, з'яѓлялiся ѓ часопiсе "Стрэнд" i ѓ iншых месцах усё часцей i, на мой погляд, набылi зусiм неабгрунтаваную папулярнасць. Даследчыкi "вышэйшай крытыкi", як называюць сваё недарэчнае занятак гэтыя невыносныя педанты, якiя прысвячаюць сваё жыццё выискиванию драбнюткiх дэталяѓ у апавяданнях доктара Ватсана, прааналiзавалi даволi банальную прозу Ватсана з тым прагным увагай, якое гурманы надаюць горках паштэта з гусiнай печанi. Яны здабываюць схаваны сэнс з кожнага слова i экстрапалюецца факты, якiя не з'яѓляюцца доказамi, з кожнага абзаца. Што нязменна прыводзiць iх да высноѓ, яшчэ больш праѓдападобным, чым тыя, да якiх схiляецца сам Холмс.
  
  Занадта многае з гэтых няправiльна накiраваных разважанняѓ тычыцца мяне i маiх адносiн з самаабвешчаным майстрам дэтэктыѓнага справы. Аматары дэтэктыѓных расследаванняѓ патрацiлi шмат часу i энергii на развагi пра тое, як мы з Шэрлакам Холмсам ѓпершыню сустрэлiся, i што менавiта прымусiла звычайна спакойнага Холмса назваць мяне "Напалеонам злачыннасцi", не прадставiѓшы нi найменшых доказаѓ у падтрымку гэтага таго, хто клiча слыху.
  
  Я прапаную расказаць гэтую гiсторыю цяпер, каб задаволiць гэта недарэчнае цiкаѓнасць i пакласцi канец розным спекуляцыям, якiя з'явiлiся ѓ некаторых прыватных манаграфiях. ђнясу яснасць: мы з Холмсам не сваякi; у мяне не было пазьбегнуць непрыстойных адносiн нi з адной з яго сваячак; я не краѓ у яго дзяцiнства любоѓ. Таксама ён, наколькi мне вядома, не аказваѓ нiякiх гэтых паслуг нi мне, нi каму-небудзь з членаѓ маёй сям'i.
  
  У любым выпадку, запэѓнiваю вас, я больш не буду легкадумна ставiцца да падобных абвiнавачваннях. Якiмi б прыватнымi нi былi гэтыя манаграфii, iх аѓтарам прыйдзецца адказаць за iх у судзе, калi так будзе працягвацца.
  
  Незадоѓга да таго недарэчнага эпiзоду ѓ Рейхенбахского вадаспаду Холмс меѓ неасцярожнасць апiсаць мяне сваiм збiтым з панталыку памочнiку як "арганiзатара паловы зла i амаль усяго, што засталося незаѓважаным у гэтым вялiкiм горадзе". (Пад гэтым ён, вядома, меѓ на ѓвазе Лондан.) Аб тым, якiя злачынствы я, як мяркуецца, учынiѓ, ён, як нi дзiѓна, маѓчаѓ. Ватсан не пытаѓся падрабязнасцяѓ, i iх не было прапанавана. Добры доктар паверыѓ Холмсу на слова ѓ сувязi з гэтым невыносным абразай. Калi б Холмс не палiчыѓ за лепшае знiкнуць на тры гады пасля прад'яѓленага яму бруднага абвiнавачваннi, я, несумненна, пасадзiѓ бы яго на лаву падсудных за паклёп.
  
  А затым, калi Холмс вярнуѓся з свайго працяглага адпачынку, падчас якога ѓ яго не хапiла дабрынi, прыстойнасцi перадаць хоць адно слова, якое дало б зразумець яго дарагому таварышу, што ён жывы, ён распавёѓ аб нашай "барацьбе" ѓ вадаспаду, якую любы дзевяцiгадовы дзiця прызнаѓ бы завершаным мастацкiм творам, але гэта падманула Ватсана.
  
  Праѓда пра Рейхенбахском iнцыдэнт - але няма, гэта не для дадзенага апавядання. Проста дазвольце мне зрабiць кароткую паѓзу, самую нязначную ѓ гэтай хронiцы, перш чым я працягну, каб я мог прыцягнуць вашу ѓвагу да некаторых дэталяѓ гэтай гiсторыi, якiя павiнны былi насцярожыць найпростага пачаткоѓца ѓ тым факце, што яго абвялi вакол пальца, але Ватсан праглынуѓ гэта цалкам.
  
  У аповедзе, якi ён апублiкаваѓ пад назвай "Апошняя праблема", Ватсан распавядае, што Холмс з'явiѓся ѓ яго кабiнеце аднойчы ѓ красавiку 1891 года i сказаѓ яму, што яму пагражае прафесар Марыярцi - я сам - i што ѓ той дзень на яго ѓжо двойчы нападалi мае агенты, i ён чакае, што на яго нападуць зноѓ, верагодна, чалавек, якi страляе з пнеѓматычнай вiнтоѓкi. Калi гэта было так, то хiба не прадбачлiва з яго боку было адправiцца ѓ рэзiдэнцыю свайго блiзкага сябра i такiм чынам падвергнуць яго таксама смяротнай небяспекi?
  
  На гэтай сустрэчы Холмс заяѓляе, што праз тры днi ён зможа перадаць "прафесара з усiмi галоѓнымi членамi яго банды" ѓ рукi палiцыi. Навошта чакаць? Холмс не прыводзiць выразнай прычыны. Але да тых часоѓ, сцвярджае Холмс, ён у сур'ёзнай небяспекi. Ну што ж! Калi б гэта было так, хiба Скотленд-Ярд не падаѓ бы Холмсу з радасцю пакой, няма, некалькi пакояѓ, у гатэлi па яго выбару - цi ѓ самой Скотленд-Ярдзе, - каб забяспечыць яго бяспеку на наступныя тры днi? Але Холмс кажа, што нiчога не зробiш, акрамя як бегчы з краiны, i Ватсан зноѓ верыць яму. Хiба беспярэчная дружба - гэта не цудоѓная рэч?
  
  Затым Холмс угаворвае Ватсана далучыцца да яго ѓ гэтым нiбыта паспешным адступленнi. На наступную ранiцу яны сустракаюцца на вакзале Вiкторыя, дзе Ватсан з цяжкасцю пазнае Холмса, якi замаскировался пад "шаноѓнага iтальянскага святара", як мяркуецца, каб падмануць праследавацеляѓ. Гэта прадугледжвае, што ворагi Холмса могуць даведацца вялiкага шпiка, але паняцця не маюць, як выглядае яго добры сябар доктар Ватсон, якi не маскiруецца, якi сапраѓды ад нараджэння няздольны да маскiроѓцы.
  
  Яшчэ раз адзначым, што пасля шасцiмесячнага адсутнасцi, на працягу якога мы з Холмсам - але няма, гэта не мой сакрэт, каб раскрываць яго, - ва ѓсякiм выпадку, праз шэсць месяцаѓ пасля таго, як мяне палiчылi мёртвым, я вярнуѓся ѓ свой дом на Расэл-сквер i заняѓся сваiмi звычайнымi справамi, а Ватсан зрабiѓ выгляд, што нiчога не заѓважыѓ. У рэшце рэшт, Холмс забiѓ мяне, i гэтага было дастаткова для Ватсана.
  
  Я мог бы працягваць. На самай справе, я з дзiѓнай стрыманасцю не раблю гэтага. Называць мяне заѓзятым злачынцам - гэта падстава для ѓзбуджэння справы; а затым ѓскладняць справа, выстаѓляючы мяне такiм растяпой, што мяне абдурылi юнацкiя выхадкi Холмса, зусiм невыносна. Усiм павiнна быць ясна, што падзеi, якiя папярэднiчалi таго дня ѓ Рейхенбахского вадаспаду, калi яны адбывалiся так, як апiсана, былi задуманы Холмсам, каб абдурыць свайго ласкавага кампаньёна, а не "Напалеона злачыннасцi".
  
  
  
  Але я ѓжо дастаткова адцягнуѓся. У гэтай кароткай артыкуле я апiшу, як склалiся адносiны памiж Холмсам i мной, i, магчыма, дам некаторы ѓяѓленне пра тое, як i чаму ѓ Холмса развiѓся зусiм неабгрунтаваны антаганiзм па адносiнах да мяне, якi доѓжыѓся ѓсе гэтыя гады.
  
  Упершыню я сустрэѓ Шэрлака Холмса ѓ пачатку 1870-х гадоѓ - не буду ѓдакладняць. У той час я быѓ старэйшым выкладчыкам матэматыкi ѓ, назаву яго "Куiнз каледж", адным з шасцi шаноѓных каледжаѓ, якiя складаюць невялiкi ѓнутраны унiверсiтэт, якi я назаву "Вексли", каб захаваць ананiмнасць падзей, якiя я збiраюся апiсаць. Я таксама змяню iмёны людзей, якiя фiгуруюць у гэтым эпiзодзе, за выключэннем толькi Холмса i мяне, паколькi тыя, хто быѓ уцягнуты ѓ гэта справа, напэѓна, не жадаюць, каб iм нагадвалi пра гэтым эпiзодзе або даймалi прэса дадатковымi падрабязнасцямi. Вы, вядома, можаце звярнуцца да Холмсу за сапраѓднымi iмёнамi гэтых людзей, хоць я мяркую, што ён будзе не больш шчыры, чым я.
  
  Дазвольце мне таксама адзначыць, што ѓспамiны не з'яѓляюцца цалкам надзейнымi запiсвалi прыладамi падзей. З часам яны заблытваюцца, злiваюцца разам, фабрыкуюцца i адкiдаюцца, пакуль тое, што застаецца, не стане мець толькi мiмалётнага падабенства з першапачатковым падзеяй. Так што, калi вам пашчасцiла быць адным з тых, чые жыццi перасеклiся з нашымi з Холмсам жыццямi ѓ "Куiнсi" у гэты час, i вашыя ѓспамiны аб некаторых дэталях гэтых падзей адрознiваюцца ад маiх, запэѓнiваю вас, што, па ѓсёй верагоднасцi, мы абодва памыляемся.
  
  Унiверсiтэт Вексли быѓ рэспектабельнай старажытнасцi, з рэспектабельнай царкоѓнай базай. Большасць выкладчыкаѓ Кѓiнз былi царкоѓнiкамi таго цi iншага профiлю. Латынь i грэцкi па-ранейшаму лiчылiся падмуркам, на якiм павiнна будавацца адукацыю. "Сучасная" бок унiверсiтэта паѓстала ѓсяго дзесяць гадоѓ таму, i выкладчыкi класiчнай школы да гэтага часу са змяшаным пачуццём здзiѓлення i пагарды глядзелi на выкладчыкаѓ натуральных навук i прапанаваныя курсы, якiя яны ѓпарта апiсвалi як "Смярдзючыя".
  
  У той час Холмс быѓ младшекурсником. Яго прысутнасць выклiкала пэѓны цiкавасць сярод выкладчыкаѓ, многiя з якiх памяталi яго брата Майкрофта, якi вучыѓся ѓ унiверсiтэце каля шасцi гадоѓ таму. Майкрофт правёѓ большую частку сваiх трох гадоѓ у Кѓiнз ѓ сваiм пакоi, выходзячы толькi, каб паесцi i набраць ахапак кнiг у бiблiятэцы i вярнуцца ѓ свой пакой. Калi ён усё-ткi з'яѓляѓся ѓ лекцыйным зале, то часта для таго, каб паправiць выкладчыка ѓ якой-небудзь фактычнай або педагагiчнай памылку, якая заставалася незаѓважанай, часам гадамi, на адной з яго лекцый. Майкрофт пакiнуѓ унiверсiтэт, не выканаѓшы патрабаванняѓ для атрымання ступенi, заявiѓшы з некаторым падставай, што ён атрымаѓ усё, што магло прапанаваць навучальная ѓстанова, i не бачыць сэнсу заставацца.
  
  У Холмса было мала сяброѓ сярод аднакласнiкаѓ, i, падобна, яму так больш падабалася. Яго iнтарэсы былi разнастайнымi, але часовымi, паколькi ён апускаѓся спачатку ѓ адну вобласць даследаванняѓ, а затым у iншую, спрабуючы знайсцi што-то, што дастаткова стымулявала яго, каб зрабiць гэта справай свайго жыцця; што-тое, да чаго ён мог бы ѓжыць свой магутны iнтэлект i здольнасць да пiльнай i дакладнаму назiраннi, якiя ѓжо тады былi вiдавочныя, калi не былi цалкам развiтыя.
  
  Неѓзабаве памiж мной i гэтым энергiчным маладым чалавекам ѓсталявалася дзiѓная дружба. Азiраючыся назад, я б апiсаѓ гэта як цэрэбральны сувязь, заснаваную ѓ асноѓным на агульным снобизме высокаiнтэлектуальных людзей па адносiнах да тых, каго яны лiчаць сваiмi iнтэлектуальнымi падначаленымi. Я прызнаюся ѓ гэтай слабасцi ѓ юнацтве, i мая адзiная абарона ад абвiнавачваннi ѓ фанабэрства заключаецца ѓ тым, што тыя, каго мы з усiх сiл старалiся iгнараваць, сапраѓды гэтак жа iмкнулiся пазбягаць нас.
  
  Iнцыдэнт, аб якiм я збiраюся расказаць, адбыѓся восенню, неѓзабаве пасля таго, як Холмс вярнуѓся на другi курс. Новы выкладчык далучыѓся да каледжу, заняѓшы нядаѓна створаную кафедру маральнай фiласофii, кафедру, падораную уладальнiкам млына ѓ Мiдландзе, якi ѓзяѓ за правiла наймаць на свае фабрыкi столькi дзяцей малодшай дванаццацi, колькi яго агенты маглi прыбраць з вулiц. Адсюль, я мяркую, i яго цiкавасць да маральнай фiласофii.
  
  Новага чалавека звалi- ну, для мэтаѓ гэтага аповеду давайце назавем яго прафесарам Чарльзам Мейплзом. Яму было, наколькi я магу судзiць, за сорак; поѓны, вастраносы, блiзарукi, прыязны мужчына, якi важна крочыѓ i злёгку пагойдваѓся пры хадзе. Яго голас быѓ высокiм i напружаным, а манеры - складанымi. Яго прамова суправаджалася складанымi рухамi рук, як быццам ён надаваѓ паветры падабенства таго, што апiсваѓ. Калi хто-небудзь бачыѓ яго ѓдалечынi перасякаюць двор у лунаѓ шэрай мантыi магiстра мастацтваѓ, размахивающим кiем чырвонага дрэва з латуневай ручкай у выглядзе качынай галавы, з якой ён нiколi не расставаѓся, i жестикулирующим ѓ пустэчу, ён больш за ѓсё нагадваѓ кормнае каралеѓскага голуба.
  
  Маральная фiласофiя была прыдатным прадметам для Мейплза. Нiхто не мог дакладна сказаць, што яна ѓключае ѓ сябе, i таму ён быѓ вольны казаць пра тое, што цiкавiла яго ѓ дадзены момант. I iнтарэсы яго, здавалася, былi iмгненнымi: ён чэрпаѓ iнтэлектуальную ежу з таго кветкi веды, якi ранiцай здаваѓся яму самым яркiм, i стамляѓся ад яго яшчэ да наступлення ночы. Прабачце за некалькi паэтычны абарот прамовы; размова аб клён, здаецца, падкрэслiвае гэта ѓ адным з iх.
  
  Я не хачу сказаць, што Мейплс былi iнтэлектуальна непол-ноценны; зусiм няма. Ён валодаѓ пранiзлiвым розумам, вострай яснасцю выказвання i саркастычным досцiпам, якое часам прарывалася скрозь яго лагодны фасад. Клёны казалi аб грэцкiх i рымскiх паданнях аб мужнасцi i прымушалi шкадаваць аб тым, што мы жывем у гэтыя ѓпаднiцкiя часы. Ён прачытаѓ лекцыю аб тым, як у дзевятнаццатым стагоддзi пяром воспевалась замена маралi павярхоѓнай ханжой, i пакiнуѓ сваiм студэнтам яркi вобраз амаральнасцi, якой няма назвы, бурлiвай не вельмi глыбока пад паверхняй. Ён казаѓ аб тым-то i тым-то i выклiкаѓ у сваiх вучняѓ нязменны энтузiязм з гэтай нагоды i неослабевающее агiду да таго-то.
  
  У каледжы ѓсё яшчэ iснавала негалоснае здагадка, што бясшлюбнасьць з'яѓляецца прыдатнай мадэллю для студэнтаѓ, i таму толькi нежанатыя i, як мяркуецца, выконваюць цэлiбат выкладчыкi сялiлiся ѓ тым цi iншым з розных будынкаѓ у сценах каледжа. Тыя нешматлiкiя, у каго былi жонкi, знаходзiлi жыллё ѓ ваколiцах горада, дзе маглi, пераважна на прыстойным адлегласцi ад унiверсiтэта. Мейплз лiчыѓся сярод хатнiх, i ён са сваёй жонкай Андрэа знялi дом з даволi шырокай тэрыторыяй на Барлимор-роѓд недалёка ад каледжа, якi яны дзялiлi з сястрой Андрэа, Люсиндой Мойз, i iнструктарам па фiзкультуры па iмя Крисбой, якi, вырашыѓшы жыць далей ад каледжа па сваiм уласным прычынах, зняѓ пару пакояѓ на верхнiм паверсе. У далёкiм канцы ѓчастка знаходзiѓся невялiкi гасцявы домiк, якi не быѓ заняты. Уладальнiк ѓчастка, якi пераехаѓ у Глазга некалькi гадоѓ таму, захаваѓ яго для ѓласнага карыстання ѓ час сваiх выпадковых вiзiтаѓ у горад. Мейплсы нанялi кухарку i пакаёѓку, якiя працавалi дзённай прыслугай, а ноччу спалi ѓ сваiх дамах.
  
  Андрэа была прывабнай жанчынай, якая, здавалася, бясстрашна наблiжалася да трыццацi, з разумнымi карымi вачыма на шырокiм твары i капой густых каштанавых валасоѓ, якiя спадалi ёй на спiну дзе-то нiжэй талii, калi яна не збiрала iх у нейкае падабенства велiзарнага пучка вакол галавы. У яе была салiдная знешнасць i рашучы характар.
  
  Яе сястра, якую ѓсе, хто яе ведаѓ, называлi "Люсi", была некалькi маладзей i больш незямной па натуры. Яна была стройным золотоволосым стварэннем з пераменлiвым настроем: звычайна яркай i упэѓненай у сабе i больш чым здольнай справiцца з усiм, што мог кiнуць ёй подлы стары свет, але часам змрочнай, панурай i злы на астатняй свет за тое, што ён не адпавядаѓ яе стандартам. Калi яе ахоплiвала благое настрой, яна была сцёрта ѓ свой пакой i адмаѓлялася каго-небудзь бачыць, пакуль яно не пройдзе, што па нейкай прычыне маладыя людзi каледжа знаходзiлi надзвычай рамантычным. У яе была манера пiльна глядзець на вас, пакуль вы размаѓлялi, як быццам вашы словы былi адзiнымi важнымi рэчамi ѓ свеце ѓ гэты момант, i яна адчувала сябе прывiлеяванай, слухаючы вас. Гэта прымусiла некалькiх младшеклассников iмгненна закахацца ѓ яе, паколькi яна была, бадай, першым чалавекам, i ѓжо дакладна першай жанчынай, калi не лiчыць iх мацi, якая калi-небудзь звяртала сур'ёзную ѓвагу на ѓсё, што яны казалi.
  
  Адным з младшеклассников, якога прыцягнула вiдавочнае абаянне мiс Люсi, быѓ мiстэр Шэрлак Холмс. Яна глядзела на яго шырока расплюшчанымi вачыма, пакуль ён сур'ёзна, як кажуць маладыя людзi, казаѓ пра рэчы, якiя, я ѓпэѓнены, яе нiколькi не цiкавiлi. Магчыма, гэтую дзёрзкую маладую лэдзi зацiкавiѓ сам Холмс? Я, вядома, спадзяваѓся на гэта, дзеля яго самога. У Холмса не было сясцёр, а чалавек, якi вырас без сясцёр, мала абаронены ад тых хiтрасцяѓ, тых нявiнных выкрутаѓ цела, прамовы i рухаѓ, якiмi прырода забяспечыла маладых самак у сваiм сляпым жаданнi працягнуць род.
  
  Я не быѓ пiльным назiральнiкам за любоѓнымi прыгодамi Люсi Мойз, але, наколькi я мог бачыць, яна ставiлася да ѓсiх сваiх прыхiльнiкаѓ аднолькава: не заахвочвала iх i не адгаворвала, а атрымлiвала асалоду ад iх грамадствам i трымала iх на досыць вялiкай адлегласцi, як фiзiчна, так i эмацыйна, каб задаволiць самую патрабавальную дуэнью. Мне здалося, што яна знаходзiць ѓсiх сваiх маладых джэнтльменаѓ злёгку пацешнымi, разглядаючы iх з той адцягненасцю, якую можна знайсцi ѓ гераiнь п'есы Оскара Уайльда, калi скарыстацца сучасным параѓнаннем.
  
  Прафесар Мейплз пайшоѓ у ролi настаѓнiка замест аднаго з бацькоѓ крыху далей, чым большасць выкладчыкаѓ, i, вядома, далей, чым хацелася б мне, пасябраваѓшы са сваiмi студэнтамi, i, калi ѓжо на тое пайшло, з усiмi студэнтамi, якiя хацелi, каб з iмi пасябравалi, сур'ёзна, шчыра i па-добраму. Але тады здавалася, што ён сапраѓды клапацiѓся аб патрэбах i дабрабыце маладых людзей Уэксли. Асабiста я адчуваѓ, што спроб навучыць большасць з iх у лекцыйным зале i на навучальных занятках было цалкам дастаткова. Па большай частцы iх не цiкавiла нiчога, акрамя спорту, за выключэннем тых, каго не цiкавiла нiчога, акрамя рэлiгii, i яны былi задаволеныя тым, што навукi i матэматыка заставалiся цёмнымi таямнiцамi.
  
  Мейплз i яго жонка ладзiлi "хатнiя" пасляабедзенныя чаявання два разы ѓ месяц, у другi i чацвёрты аѓторак, i даволi хутка гэтыя мерапрыемствы сталi вельмi папулярныя сярод студэнтаѓ. Яго нявестка, якая нязменна прысутнiчала, несумненна, была часткай гэтай прычыны, як i запас пiрожных да гарбаты, булачак, фруктовых тарталеток i iншых разнастайных харчовых прыпасаѓ. Я прысутнiчаѓ на некалькiх з iх, i неѓзабаве мяне ахапiла неазначальных пачуццё, што што-то было не тым, чым здавалася. Я кажу "неопределимый", таму што я не мог дакладна сказаць, што менавiта азадачыла мяне ѓ гэтых падзеях. У той час я не надаваѓ гэтаму асаблiвага значэння. Толькi пазней гэта падалося важным. Я паспрабую даць вам слоѓную карцiну апошняга з гэтых мерапрыемстваѓ, на якiх я прысутнiчаѓ; апошняга, як аказалася, перад трагедыяй.
  
  Менавiта Холмс прапанаваѓ нам у той дзень наведаць чаяванне ѓ прафесара Мейплз. Я спрабаваѓ унушыць яму элементарнае разуменне матэматычнага аналiзу, i ён запатрабаваѓ ад мяне прыклад якой-небудзь сiтуацыi, у якой такiя веды маглi б спатрэбiцца. Я выклаѓ тры праблемы: адну з вобласцi астраномii, звязаную з пошукам планеты Вулкан, якая, як кажуць, знаходзiцца ѓнутры арбiты Меркурыя; iншую з вобласцi фiзiкi, якая тычыцца вызначэння магнiтных сiлавых лiнiй пры падачы электрычнага току; i яшчэ адну, заснаваную на некаторых маiх уласных думках адносна iдэй прафесара Мальтус аб кантролi колькасцi насельнiцтва.
  
  Холмс адмахнуѓся ад iх. "Так, я ѓпэѓнены, што яны па-свойму вельмi цiкавыя, - сказаѓ ён, - але, шчыра кажучы, яны мяне не датычацца. Для мяне не мае значэння, круцiцца Зямля вакол Сонца цi Сонца вакол Зямлi, да тых часоѓ, пакуль той, хто што-небудзь робiць, працягвае рабiць гэта надзейна ".
  
  "У вас няма iнтэлектуальнага цiкаѓнасцi да навакольнага свету?" - Спытаѓ я з некаторым здзiѓленнем.
  
  "Насупраць", - сцвярджаѓ Холмс. "Я адчуваю вялiкую цiкаѓнасць, але биномиальная тэарэма цiкавiць мяне не больш, чым яна мяне. Я адчуваю, што павiнен абмежаваць сваё цiкаѓнасць тымi прадметамi, якiя будуць мне хоць як-то карысныя ѓ будучынi. Мне так шмат чаму трэба будзе навучыцца на шляху, якi я абраѓ, што, баюся, я не адважуся заходзiць занадта далёка па бакавым дарогах ".
  
  "А!" Сказаѓ я. "Я не ведаѓ, што вы ѓступiлi на абраны вамi шлях, цi, больш таго, што вы выбралi дарогу, па якой iсцi".
  
  Мы з Холмсам сядзелi ѓ лекцыйным зале, дзе больш нiкога не было, i пры маiх словах ён устаѓ i пачаѓ неспакойна хадзiць па аѓдыторыi. "Я б не сказаѓ, што я абраѓ менавiта шырокi шлях, - сказаѓ ён, - каб працягнуць гэтую, я мяркую, непазбежную метафару, але ѓ мяне ёсць уяѓленне аб напрамку, у якiм я хачу рухацца", - ён падняѓ указальны палец правай рукi i з сiлай выставiѓ яго перад сабой, - "i я адчуваю, што павiнен асцярожна абмежаваць свае крокi шляхамi, якiя вядуць у гэтым напрамку".
  
  "Вы спадзяецеся дабрацца да гэтай чаркi якое вы можаце зрабiць хутка або смеццевай кошыка ѓ канцы пакоя?" - Спытала я, а затым хутка падняла руку ѓ прымiрэнчым жэсце. "Няма, няма, я бяру свае словы назад. Я рады, што ты сфармуляваѓ мэта ѓ жыццi, нават калi яна не ѓключае матэматыку. У якiм кiрунку знаходзiцца гэты горад на ѓзгорку, да якога ты iмкнешся?"
  
  Холмс злосна паглядзеѓ на мяне, а затым задумаѓся. "Гэта ѓсё яшчэ трохi расплывiста", - сказаѓ ён мне. "Я бачу гэта толькi ѓ агульных рысах. Чалавек-" Ён сабраѓся з думкамi. "Чалавек павiнен iмкнуцца рабiць што-то большае, чым ён сам. Лячыць хваробы, выкараняць голад, беднасць або злачыннасць".
  
  "Ах!" Сказаѓ я. "Высакародныя думкi". Мне здалося, што я чую цудоѓны голас мiс Люсi, шчыра гаворыць гэта або што-то падобнае Холмсу ѓ працягу тыдня. Калi мужчыну раптам дзiвяць высакародныя амбiцыi, удар звычайна наносiць жанчына. Але я вырашыѓ, што будзе разумней не ѓпамiнаць пра гэта вывадзе, якi, ва ѓсякiм выпадку, быѓ даволi папярэднiх i не засноѓваѓся на якiх-небудзь важкiх доказах.
  
  "Сёння ѓ прафесара Мейплза пасляабедзенным чай", - пракаментаваѓ Холмс. "I я падумваѓ пайсцi".
  
  "Чаму гэта так", - сказаѓ я. "I так i павiнна быць. I ѓ якасцi апошняй спробы зацiкавiць вас дэталямi, якiя вы не знойдзеце карыснымi ѓ дадзены момант, я звяртаю вашу ѓвагу на форму вуха Люсинды Мойс. Пры правiльным разглядзе узнiкае цiкавы пытанне. У вас павiнна быць магчымасць паназiраць за iм, магчыма, нават даволi ѓважлiва, сёння днём.
  
  " Якое вуха? - спытаѓ я.
  
  "Падыдзе i тое, i iншае".
  
  "Што здарылася з вухам мiс Люсi?" Запатрабаваѓ адказу Холмс.
  
  " Ну, нiчога. Гэта цудоѓнае вуха. Добрай формы. Плоскiя, трохi пляскатыя мочкi. Я нiколi не бачыѓ iншага такога. Вельмi прывабнае, калi ѓжо на тое пайшло.
  
  "Тады добра," сказаѓ Холмс.
  
  Я зачынiѓ некалькi кнiг, якiмi карыстаѓся, i паклаѓ iх у свой заплечнiк. "Сапраѓдным я адмаѓляюся ад любых будучых спробаѓ выкладаць вам вышэйшую матэматыку", - сказаѓ я яму. " Я прапаную перапынiць пасяджэнне i адправiцца да прафесара дадому, да яго пiрожным да чаю.
  
  Так мы i зрабiлi.
  
  Мерапрыемства Mapleses праходзiла з трох гадзiн дня да шасцi вечара, хоць некаторыя прыехалi трохi раней, а некаторыя, я мяркую, засталiся крыху пазней. Надвор'е была на здзiѓленне мяккай для сярэдзiны кастрычнiка, i мы з Холмсам, прыехаѓшы ѓ той дзень каля паловы чацвёртага, выявiлi прафесара, яго дамачадцаѓ i прыкладна тузiн гасцей, якiя былi раскiданыя па лужку за домам прадказальнымi кучамi. Прысутнiчаѓ вiцэ-канцлер унiверсiтэта, якi адпачываѓ у шэзлонгу з кубкам гарбаты i талеркай булачак. Класiчную Грэцыю прадстаѓляѓ дэкан Герберт Маккатерс, пажылы мужчына вельмi цвярозага i рэспектабельнага выгляду, якi ѓ гэты момант падцiскаѓ ногi, рыхтуючыся перайсцi ѓброд невялiкi штучны сажалка з Андрэа Мейплз, якая зняла туфлi i прыѓзняла спаднiцы, выконваючы далiкатны баланс памiж мокрай адзеннем i приличиями.
  
  Крисбой, iнструктар па фiзкультуры, якi жыѓ у адным пакоi з Мейплсами, буйны, мускулiсты i працяг выгляду мужчына гадоѓ пад трыццаць, стаяѓ у куце лужка з трэнерам па гульнях па iмя Фолтинг, маладым чалавекам з целаскладам i агульнай знешнасцю аднаго з гнуткiх атлетаѓ, намаляваных старажытнагрэцкiмi скульптурамi, калi вы можаце ѓявiць маладога грэцкага атлета, апранутага ѓ цельпукаваты шэрую фланель. Фолтингу было добра вядома гэта параѓнанне, мяркуючы па яго практыцы гераiчна пазiраваць кожны раз, калi ён думаѓ, што хто-то глядзiць на яго.
  
  Яны ѓдвух стаялi каля дома, размахваючы спартыѓнымi клюшкамi з дзiкай мускулистостью i абмяркоѓваючы драбнюткiя дэталi футбольнага матчу ѓ мiнулую суботу, акружаныя натоѓпам захопленых школьнiкаѓ малодшага ѓзросту. У кожным унiверсiтэце ёсць студэнты, якiх гульнi цiкавяць больш, чым вучоба. Гады праз яны распавядаюць аб тым цi iншым матчы па крыкеце супраць сваiх смяротных ворагаѓ з суседняга навучальнай установы або аб якiм-небудзь асаблiва багатым футбольным матчы. Здаецца, iх нiколi не турбуе i, магчыма, iм нават у галаву не прыходзiць, што яны займаюцца справамi, у якiх адпаведным чынам навучаны трохгадовы шымпанзэ або арангутан мог бы перасягнуць iх. I па нейкай незразумелай мне прычыне гэтым мужчынам дазволена галасаваць i размнажацца. Але, яшчэ раз, я адцягнуѓся.
  
  Мейплз велiчна iшоѓ па лужку, яго шэрая настаѓнiцкая мантыя раздзiмалiся вакол тулава, у закладзеных за спiну руках ён трымаѓ кiй, якая тырчала ѓ яго з-за спiны, як хвост, за iм вынiкала зграйка маладых джэнтльменаѓ ѓ цёмна-карычневых акадэмiчных мантыях, з мортирками, зацiснутымi падпахамi, большасць з iх аказвалi свайму прафесару вытанчанае пашану, пераймаючы яго хадзе i паставы. - Iдэал унiверсiтэта, - казаѓ Мейплз голасам, што ня церпiць пярэчанняѓ, яѓна захапляючыся сваёй тэмай, - гэта аристотелевскийстадыён, адфiльтраваным праз сярэднявечныя манаскiя школы".
  
  Падышоѓшы да мяне, ён кiѓнуѓ мне, а затым разгарнуѓся i накiраваѓся туды, адкуль прыйшоѓ, вышываючы на сваю тэму. "Тыя студэнты, якiя прагнулi чаго-то большага, чым рэлiгiйнае адукацыю, якiя, магчыма, хацелi вывучаць юрыспрудэнцыю або што-то з медыцыны, накiроѓвалiся ѓ больш буйныя гарады, дзе можна было знайсцi вучоных, здольных навучаць iх. Парыж, Балоння, Ёрк, Лондан; тут збiралiся студэнты, часта якiя вандруюць з горада ѓ горад у пошуках падыходнага настаѓнiка. Праз стагоддзе цi два навучанне стала формализованным, i школы атрымалi афiцыйнае iснаванне, атрымаѓшы хартыi ад мясцовага манарха i, магчыма, ад папы рымскага ".
  
  Мейплз раптам застыѓ на паѓкроку i развярнуѓся тварам да сваёй свiце. "Але не рабiце памылак!" - настаѓляѓ ён iх, шматзначна размахваючы кiем перад сабой, яе качыны булавешка паказваѓ спачатку на аднаго студэнта, а затым на iншага. "унiверсiтэт складаецца не з яго будынкаѓ, яго каледжаѓ, яго лекцыйных залаѓ або гульнявых пляцовак. Не, нават не яго гульнявыя пляцоѓкi. Унiверсiтэт складаецца з людзей - выкладчыкаѓ i студэнтаѓ, якiя аб'ядноѓваюцца ѓ яго назве. Universitas scholarium, так абвяшчае статут, якi прадугледжвае, так бы мовiць, гiльдыю студэнтаѓ. Або, як у выпадку з Парыжскiм унiверсiтэтам, unaversitas magistrorum, гiльдыя выкладчыкаѓ. Так што мы з вамi роѓныя. Запраѓце шчыльна кашулю ѓ штаны, мiстэр Помфрит; вы становiцеся зусiм разборлiвым.
  
  Ён павярнуѓся i працягнуѓ свой шлях праз лужок, яго голас зацiхаѓ удалечынi. Яго вучнi, без сумневу, уражаныя сваiм новаздабытымi роѓнасцю, потрусили за iм.
  
  Як раз у гэты момант Люсi Мойз слiзганула на лужок, увайшоѓшы праз французскiя дзверы ѓ задняй частцы дома, i паставiла на накрыты парасонам стол свежае страва з выпечкай. За ёй паспяшалася пакаёѓка, несучы збан, поѓны дымлiвай гарачай вады, каб напоѓнiць чайнiк. Шэрлак Холмс адышоѓ ад мяне i нядбайна пабрыѓ праз лужок, умудрыѓся апынуцца побач з мiс Люсi як раз своечасова, каб дапамагчы ёй расставiць выпечку па стале. Праявiѓ ён якi-небудзь асаблiвы цiкавасць да яе вуха, я не мог заѓважыць.
  
  Я замовiѓ кубак гарбаты i кавалак чайнага торта i прыняѓ на сябе сваю звыклую ролю назiральнiка з'яѓ. Гэта было маёй натуральнай схiльнасцю на працягу многiх гадоѓ, i я ѓзмацнiѓ ѓсе здольнасцi, з якiх пачынаѓ, свядомым высiлкам дакладна фiксаваць тое, што я бачу. Я практыкаваѓся ѓ гэтым дастаткова доѓга, нават тады, што гэта стала маёй другой натурай. Я не мог сядзець насупраць чалавека ѓ чыгуначным вагоне, не заѓважыѓшы, напрыклад, па брелку ад яго гадзiн, што ён, скажам, розенкрейцер, а па слядах зносу на яго левым абшэѓцы - што ён касiр або прадавец заказаѓ. Чарнiльная пляма на вялiкiм пальцы яго правай рукi казала ѓ карысць гiпотэзы касiра, у той час як стан яго чаравiк магло сведчыць аб тым, што ѓ той дзень ён не быѓ на працы. Футляр для банкнот, якi ён прыцiскаѓ да цела, мог паказваць на тое, што ён перакладаѓ банкноты ѓ фiлiял банка або, магчыма, хаваѓся з банкаѓскiмi сродкамi. I гэтак далей. Я распавядаю пра гэта толькi для таго, каб паказаць, што мае назiраннi былi зробленыя не ѓ чаканнi трагедыi, а былi ѓсяго толькi вынiкам маёй ѓстоянай звычкi.
  
  
  
  Наступны гадзiну або каля таго я блукаѓ па лужку, спыняючыся то тут, то там, каб павiтацца з тым цi iншым студэнтам або прафесарам. Я затрымаѓся з краю гэтай групы i некаторы час слухаѓ энергiчную крытыку нядаѓняга рамана Уiлкi Колiн "Месяцовы камень" i таго, як ён уяѓляе сабой цалкам новы вiд мастацкай лiтаратуры. Я спынiѓся каля гэтага навалы людзей, каб паслухаць, як малады чалавек шчыра распавядае аб добрых справах, якiя здзяйсняюцца мiстэрам Уiльямам Бутам i яго Асацыяцыяй хрысцiянскага адраджэння ѓ трушчобах нашых буйных гарадоѓ. Я заѓсёды не давяраѓ сур'ёзным, набожным, шумным маладым людзям. Калi яны шчырыя, яны невыносныя. Калi яны няшчырыя, яны небяспечныя.
  
  Я назiраѓ, як Андрэа Мейплз, вытершая ногi i приспустившая спаднiцы, бярэ страва з выпечкай i блукае па лужку, прапаноѓваючы тое крекер, то чайны кекс, шэпчучы iнтымныя каментары да выпечцы. Мiсiс Мейплз валодала дарам iмгненнай блiзкасцi, ѓмела ствараць iлюзiю, што ѓ вас з ёй агульныя выдатныя, хоць i няважныя сакрэты. Яна бачком прайшла мiма Крисбоя, якi цяпер быѓ заняты тым, што кiраваѓ адцiсканнi пяцi або шасцi сваiх спартыѓных пратэжэ, i што-то прашаптала маладому Фолтингу, трэнеру па гульнях, i ён засмяяѓся. А потым яна прыѓзнялася на дыбачкi i што-то яшчэ прашаптала. Прыкладна праз хвiлiну, а гэта занадта шмат для таго, каб гаварыць шэптам, яна зрабiла некалькi танцавальных крокаѓ назад i спынiлася, а Фолтинг пачырванеѓ. Чырванець цяпер зусiм выйшла з моды, але ѓ сямiдзесятыя гэта было модна як для мужчын, так i для жанчын. Хоць тое, як тое, што лiчыцца мiжвольная фiзiялагiчнай рэакцыяй, можа быць альбо модным, альбо якiя выйшлi з моды, патрабуе далейшага вывучэння доктарам Фрэйдам i яго калегамi-психоаналитиками.
  
  Крисбой сабраѓся з духам i ѓскочыѓ на ногi. "Заставайся на сваiм баку вулiцы!" - раѓнуѓ ён Андрэа Мейплз, што напалохала i яе, i маладых гульцоѓ, двое з якiх перакулiлiся i ѓтаропiлiся на тое, што адбываецца, у той час як астатнiя трое цi чацвёра працягвалi адцiскацца ѓ шалёным тэмпе, як быццам над iмi не адбывалася нiчога асаблiвага. Праз секунду мiсiс Мейплз засмяялася i працягнула яму талерку з выпечкай.
  
  Прафесар Мейплз павярнуѓся, каб паглядзець на маленькую групу прыкладна ѓ дваццацi футах ад яго, i яго рукi мацней сцiснулi кiй. Хоць ён стараѓся захоѓваць спакой, некалькi секунд ён вiдавочна знаходзiѓся ва ѓладзе нейкiх моцных эмоцый, перш чым аднавiѓ кантроль. "Зараз, зараз, мая дарагая", - крыкнуѓ ён праз лужок. "Давайце не будзем правакаваць спартсменаѓ".
  
  Андрэа падскочыла да яго i, нахiлiѓшыся, штосьцi прашаптала яму на вуха. Паколькi на гэты раз яна была да мяне тварам, а я ѓжо некалькi гадоѓ практыкаваѓся ѓ чытаннi па вуснах, я змог разабраць, што яна сказала: "Магчыма, я зраблю табе паслугу, тата-медзведзяня", - прашаптала яна. Яго адказу я не бачыѓ.
  
  Праз некалькi хвiлiн мае блукання прывялi мяне туды, дзе Шэрлак Холмс сядзеѓ у адзiноце на адным з палатняных крэслаѓ у французскiх вокнаѓ з безнадзейным выглядам. "Ну," сказаѓ я, азiраючыся па баках, " а дзе мiс Люсi?
  
  "Яна раптам выявiла, што ѓ яе моцна балiць галава i ёй трэба пайсцi прылегчы. Як мяркуецца, яна пайшла прылегчы", - сказаѓ ён мне.
  
  "Зразумела", - сказаѓ я. "Пакiдаючы цябе пакутаваць у адзiноце сярод натоѓпу".
  
  "Баюся, я што-то не то сказаѓ", - прызнаѓся мне Холмс.
  
  " Праѓда? Што ты сказаѓ?
  
  "Я не ѓпэѓнены. Я казаѓ аб - ну ..." Холмс выглядаѓ збянтэжаным, такога выказвання я ѓ яго нiколi не бачыѓ нi раней, нi з тых часоѓ.
  
  "Надзеi i мары," выказаѓ здагадку я.
  
  "Што-то ѓ гэтым родзе", - пагадзiѓся ён. "Чаму словы, якiя гучаць так - важна - калi чалавек звяртаецца да маладой лэдзi, з якой ён знаходзiцца ѓ блiзкiх адносiнах, гучаць недарэчна, калi яны вымаѓляюцца перад усiм светам? Гэта, як вы разумееце, мiстэр Марыярцi, рытарычнае пытанне.
  
  "Я разумею", - сказаѓ я яму. "Не вярнуцца нам у каледж?"
  
  Так мы i зрабiлi.
  
  Наступны дзень застаѓ мяне ѓ зале пасяджэнняѓ, якiя сядзяць у маiм звычайным крэсле пад карцiнай алеем, якая паказвае сэра Джэймса Уолсингема, першага рэктара Кѓiнз-каледжа, якi атрымлiвае ключы ад каледжа з рук каралевы Лiзаветы. Я дзялiѓ сваю ѓвагу памiж кубкам кавы i лiстом ад прападобнага Чарльза Доджсона, майго калегi-матэматыка, якi тады вучыѓся ѓ Оксфардзе, у якiм ён выкладаѓ некаторыя з сваiх iдэй адносна таго, што мы маглi б назваць матэматычнымi абмежаваннямi лагiчных канструкцый. Маё адзiнота было перапынена дынам Маккатерсом, якi клыпаѓ да мяне з кубкам гарбаты ѓ руцэ, выглядаючы яшчэ старэй, чым звычайна, i апусцiѓся на крэсла побач са мной. "Добры дзень, Марыярцi," выдыхнуѓ ён. " Хiба гэта не жудасна?
  
  Я адклаѓ лiст убок. "Хiба гэта не жудасна?" Я спытаѓ у яго. "У той дзень? Ваенныя навiны? Тэорыя биогенеза Хакслi?" Магчыма, вы маеце на ѓвазе кавы - ён сёння проста жудасны.
  
  Маккатерс сумна пакiваѓ галавой. "Калi б я мог так лёгка паставiцца да навiнам", - сказаѓ ён. "Я заѓсёды так добра ѓсведамляѓ, так сумна ѓсведамляѓ перасцярога Джона Донна".
  
  
  
  "Я думаѓ, Дон пакончыѓ з угаворам на апошнiя дзвесце гадоѓ або каля таго", - сказаѓ я.
  
  Але Маккатерса было не спынiць. Ён быѓ поѓны рашучасцi працытаваць Донна, i працытаваѓ: "Смерць кожнага чалавека прымяншае i мяне, таму што я датычны да Чалавецтву", - працягнуѓ ён, праiгнараваѓшы мой каментар. "I таму нiколi не пасылай даведацца, па кiм звонiць звон: ён тэлефануе па табе".
  
  Я ѓстрымаѓся ад згадкi аб тым, што дэкан, самотны чалавек, якi праводзiѓ вялiкую частку часу няспання ѓ разважаннях над лiтаратурай, напiсанай больш чым за дзве тысячы гадоѓ да яго нараджэння, верагодна, быѓ менш уцягнуты ѓ жыццё чалавецтва, чым любы iншы чалавек, якога я калi-небудзь ведаѓ. "Зразумела", - сказаѓ я. "Звон тэлефанаваѓ па каму-то?"
  
  "I забойства робiць усё нашмат горш", - працягнуѓ Маккатерс. "Як выказаѓся Лукрэцый -"
  
  " Хто быѓ забiты? - Цвёрда спытала я, перарываючы яго экскурс у класiку.
  
  " А? Ты хочаш сказаць, што не ведаеш? О, божа мой. Тады гэта стане для цябе чым-то накшталт шоку. Справа ѓ тым, што прафесар Мейплз ...
  
  " Хто-то забiѓ Мейплз? - спытаѓ я.
  
  "Няма, няма. Мая думка была незакончанай. Прафесар Мейплз арыштаваны. Яго жонка - Андрэа, мiсiс Мейплз - забiтая".
  
  Прызнаюся, я быѓ ашаломлены. Вы можаце замянiць гэта больш моцным тэрмiнам, калi хочаце. Я паспрабаваѓ даведацца ѓ Маккатерса яшчэ сякiя-такiя падрабязнасцi, але дачыненне да дэкана фактах не выходзiла за рамкi забойства i арышту. Я дапiѓ каву i адправiѓся на пошукi дадатковай iнфармацыi.
  
  Забойства - гэта сенсацыйнае злачынства, якое выклiкае вялiкую цiкавасць нават у ступенных i не ад свету гэтага выкладчыкаѓ Кѓiнз-каледжа. I забойства ѓ mediis rebus, або, магчыма, лепш, у mediis universitatibus; тое, якое сапраѓды адбываецца сярод згаданых ступенных донаѓ, прымусiць задумацца нават самых не ад свету гэтага. Гiсторыя, якая хутка распаѓсюдзiлася па каледжу, заключалася ѓ наступным:
  
  Квартэт веласiпедыстаѓ, старшакласнiкаѓ каледжа Сэнт-Саймонс, тры днi ѓ тыдзень, у дождж цi яснае надвор'е, выязджаюць разам на досвiтку, каб гадзiну цi два пакатацца на ровары перад сняданкам. Гэтым ранiцай, не звяртаючы ѓвагi на халоднае iмжа, распачатую ноччу, яны, як звычайна, адправiлiся па Барлимор-роѓд. Каля васьмi гадзiн, або неѓзабаве пасля гэтага, яны выпадкова спынiлiся ля ганка маленькага катэджа на тэрыторыi прафесара Мейплз. На адным з ровараѓ ѓпала подковка або што-то ѓ гэтым родзе, i яны спынiлiся, каб выправiць пашкоджанне. Ровар з ланцужным прывадам iснаваѓ тады ѓсяго некалькi гадоѓ i быѓ схiльны мностве няспраѓнасцяѓ. Я разумею, што раварыстам нават сёння карысна мець пры сабе поѓны набор iнструментаѓ, каб быць гатовымi да непазбежнага няшчаснага выпадку.
  
  Адзiн з удзельнiкаѓ вечарыны, якi сядзеѓ на прыступках катэджа, прыхiнуѓшыся спiной да дзвярэй, наколькi гэта было магчыма, схаваѓшыся ад дажджу, i пацягваѓ латакiю, пакуль рамантавалася пашкоджаная машына, адчуѓ што-то лiпкае ѓ сябе пад рукой. Ён паглядзеѓ i выявiѓ пашыраецца пляма, якое выходзiць з-пад дзверы. Цяпер, у залежнасцi ад таго, якая версiя гiсторыi вам больш за ѓсё падабаецца, ён альбо паказаѓ на пляма i сказаѓ: "Паслухайце, хлопцы, як вы думаеце, што гэта такое?" Цi ён ускокваѓ на ногi з крыкам: "Гэта кроѓ! Гэта кроѓ! Тут адбылося нешта жудаснае". Я схiльны аддаць перавагу апошнюю версiю, але, магчыма, мне падабаецца толькi алiтэрацыя.
  
  Маладыя людзi, адчуѓшы, што каму-то ѓнутры катэджа можа спатрэбiцца дапамога, пастукалi ѓ дзверы. Не атрымаѓшы адказу, яны патузаць ручку i выявiлi, што яна зачыненая. Вокны па ѓсiм будынку таксама былi зачыненыя. Яны разбiлi шкло ѓ акне, адамкнулi яго i ѓсе разам пралезлi ѓнутр.
  
  У калiдоры, вядучым да ѓваходных дзвярэй, яны выявiлi Андрэа Мейплз ѓ тым, што было апiсана як "распранутая", якая ляжыць у лужыне крывi - як мяркуецца, яе ѓласнай, паколькi яна была моцна збiтая па галаве. Сцены i столь былi заляпаны крывёю. Недалёка ад цела ляжала тое, што, як мяркуецца, была прыладай забойства: кiй чырвонага дрэва з латуневай ручкай у выглядзе качынай галавы.
  
  Адзiн з мужчын неадкладна паехаѓ на ровары ѓ палiцэйскi ѓчастак i вярнуѓся з сяржантам палiцыi i двума констеблями. Калi яны пераканалiся, што кiй з цвёрдага дрэва належыць прафесару Мейплзу i што ён пастаянна насiѓ яе з сабой, палiцыянты перасеклi лужок, падышлi да галоѓнага дому i дапыталi прафесара, якi снедаѓ. Па заканчэннi гутаркi сяржант арыштаваѓ Мейплза i адправiѓ аднаго з афiцэраѓ за экiпажам, у якiм прафесара можна было даставiць у палiцэйскi ѓчастак.
  
  Было каля чатырох гадзiн дня, калi Шэрлак Холмс пастукаѓ у дзверы майго кабiнета. "Вы, вядома, чулi", - сказаѓ ён, плюхаясь ѓ маё крэсла. "Што нам рабiць?"
  
  "Я чуѓ", - сказаѓ я. "I якое мы маем да гэтага дачыненне?"
  
  " Гэты сяржант палiцыi, яго завуць Мiкс, арыштаваѓ прафесара Мейплза за забойства сваёй жонкi.
  
  "Так я i чуѓ".
  
  
  
  "Ён не праводзiѓ нiякага расследавання, нават не зiрнуѓ на наваколле i не пакiнуѓ канстэбля для аховы тэрыторыi, так што, як толькi дождж спынiцца, арды хваравiта цiкаѓных будуць таптаць катэдж i лужок i знiшчаць любыя доказы, якiя там можна будзе знайсцi".
  
  "Няѓжо?" Спытаѓ я. "I адкуль ты так шмат пра гэта ведаеш?"
  
  "Я быѓ там", - сказаѓ Холмс. Заѓважыѓшы мой здзiѓлены погляд, ён пакiваѓ галавой. "О, не, не ѓ час забойства, калi б яно нi адбылося. Калi канстэбль прыехаѓ за экiпажам, каб павезцi прафесара Мейплз, я выпадкова апынуѓся ѓ стайнi. Конюх, яго завуць Биггс, з'яѓляецца дасведчаным байцом з адной клюшкай, i я часам бяру ѓ яго ѓрокi па ранiцах, калi ѓ яго ёсць час. Таму, калi яны вярнулiся ѓ дом прафесара, Биггс сеѓ за руль, а я сеѓ у экiпаж з констеблем, якi ѓсё мне расказаѓ.
  
  "Мяркую, ён будзе казаць аб гэтым яшчэ некаторы час", - пракаментаваѓ я. "Забойства тут не зусiм звычайная справа".
  
  " Менавiта так. Ну, я пайшоѓ далей, думаючы, што магу быць чым-то карысны Люсi. У рэшце рэшт, яе сястру толькi што забiлi.
  
  "Прадбачлiва з вашага боку," сказаѓ я.
  
  "Так. Ну, яна не хацела мяне бачыць. Нiкога не хацела бачыць. Проста заставалася ѓ сваiм пакоi. Мяркую, я не магу яе вiнавацiць. Такiм чынам, я паслухаѓ, як сяржант дапытваѓ прафесара Мейплза - i, наколькi я магу судзiць, ён па-чартоѓску дрэнна з гэтым справiѓся, - а затым выйшаѓ i агледзеѓ тэрыторыю - два дамы i прастора памiж iмi, - каб паглядзець, цi змагу я вызначыць, што адбылося. Я таксама агледзеѓ цела Андрэа Мейплз, наколькi мог, з парога. Я баяѓся, што, калi падыду яшчэ блiжэй, сяржант Мiкс заѓважыць i прагонiць мяне ".
  
  "I вы высветлiлi, што адбылося?"
  
  "Магчыма," сказаѓ Холмс. " Калi вы зробiце мне паслугу i прагуляецеся са мной, я хацеѓ бы паказаць вам, што я знайшоѓ. Я мяркую, што маю добрае ѓяѓленне аб тым, што адбылося мiнулай ноччу - або, па крайняй меры, аб некаторых iстотных дэталях. Я вылiчыѓ гэта па слядах на зямлi i некалькiх дэталяѓ у катэджы, аб якiх сяржант не паклапацiѓся. Мне здаецца, што ѓ расследаваннi злачынстваѓ можна зрабiць значна больш, чым прывыкла рабiць палiцыя. Але я хацеѓ бы ведаць ваша меркаванне. Скажыце мне, што вы думаеце."
  
  Я надзеѓ палiто. "Пакажы мне," сказаѓ я.
  
  Церусiѓ моцны i халодны дождж, зямля была мокрай, i да таго часу, калi мы пад'ехалi да дома, цела ѓжо прыбралi; усё гэта паменшыла колькасць цiкаѓных наведвальнiкаѓ да двух рэпарцёраѓ, якiя, пабадзяѓшыся па катэджы, але не здолеѓшы трапiць у галоѓны дом, забiлiся ѓ двуколку, пад'ехаѓшую да параднага ѓваходу, чакаючы, калi з'явiцца хто-небудзь, каго можна было б угаварыць зрабiць заяву.
  
  Галоѓны дом i катэдж выходзiлi фасадамi на Барлимор-роѓд, але паколькi дарога адзiн сябар вышэйшы гаёк дрэѓ памiж iмi, шлях праз тэрыторыю быѓ значна карацей. Ад дома да катэджа было каля трыццацi ярдаѓ па сцяжынцы i, магчыма, крыху больш, чым у два разы больш па дарозе. У той час я вымяраѓ адлегласць, але дакладных лiчбаѓ не памятаю.
  
  Мы абышлi дом з тыльнага боку i пастукалi ѓ дзверы каморы. Пасля некалькiх секунд разглядвання праз бакавое акно пакаёѓка ѓпусцiла нас.
  
  "Гэта вы, мiстэр Холмс", - сказала яна, адыходзячы ѓ бок, каб ѓпусцiць нас. "Хiба гэта не жудасна? Я чакаѓ тут у задняй дзверы чалавека з сцяжком, якi павiнен быѓ хутка прыбыць.
  
  " Банцiнг?
  
  " Цалкам дакладна. Чорны сцяг, якi мы павiнны павесiць на вокнах, як i належыць, улiчваючы абставiны. Хiба гэта не жудасна? Мы павiнны пакiнуць дзверы i вокны адкрытымi ѓ памяць аб загiнулых, толькi цела гаспадынi было зьнесена, i гаспадара павезлi, i iдзе дождж, i гэтыя газетчыкi ѓвойдуць i будуць прыставаць да мiс Люсi, калi дзверы будзе адкрыта. А потым дзе-то там чакае забойца, i хто ведае, што ѓ яго на розуме.
  
  " Значыць, вы не думаеце, што прафесар Мейплз забiѓ сваю жонку? - Спытаѓ я.
  
  Пакаёѓка паглядзела на мяне, потым на Холмса, потым зноѓ на мяне. " Уiла, гэта мiстэр Марыярцi, - прадставiѓ яе Холмс. " Ён мой сябар i выкладае матэматыку ѓ каледжы.
  
  "Ах", - сказала яна. "Вельмi прыемна, сэр". I яна зрабiла элементарны рэверанс у мой бок. "Не, сэр, я не думаю, што прафесар забiѓ мiсiс. Навошта яму гэта рабiць?"
  
  "У самай справе, чаму", - сказаѓ я.
  
  "Мiс Люсi ѓ гасцiнай," паведамiла Вiла Холмсу. " Я скажу ёй, што вы тут.
  
  " Я бачу, вас тут добра ведаюць, - сказаѓ я Холмсу, калi пакаёѓка пайшла.
  
  "За апошнiя некалькi месяцаѓ я меѓ гонар суправаджаць мiс Люсi туды-то i туды-то", - адказаѓ Холмс трохi нацягнута, як быццам я абвiнавачваѓ яго ѓ чым-то несумленных. "Нашы адносiны заѓсёды былi вельмi правiльнымi".
  
  Я падавiла жаданне сказаць "як сумна", так як думала, што ён дрэнна гэта ѓспрыме.
  
  Люсiнда выйшла ѓ хол, каб сустрэць нас. Яна здавалася цалкам падушанай, але яе вочы блiшчалi, а колер асобы быѓ лiхаманкавым. "Як добра, як прыемна бачыць цябе, Шэрлак," цiха сказала яна, працягваючы яму руку. " А вы мiстэр Марыярцi, адзiн Шэрлака.
  
  Мы з Холмсам абодва пробормотали што-то суцяшальнае.
  
  "Мне шкада, што я не заѓважыла цябе, калi ты прыйшоѓ раней, Шэрлак", - сказала яму Люсi, праводзячы нас у гасцiную i паказваючы на пару мяккiх крэслаѓ. "Я быѓ не ѓ тым стане, каб каго-небудзь бачыць".
  
  "Я цалкам разумею", - сказаѓ Холмс.
  
  "Я рада, што вы ѓсталi на абарону майго - прафесара Мейплза," сказала Люсi, апускаючыся ѓ крэсла з прамой спiнкай насупраць Холмса. " Як хто-то мог западозрыць яго ѓ забойстве маёй дарагой сястры Андрэа, цалкам за межамi майго разумення.
  
  "У мяне ёсць падставы меркаваць, што ён сапраѓды невiнаваты, Люсi, дарагая", - сказаѓ Холмс. "Я збiраюся правесцi майго сябра мiстэра Марыярцi па тэрыторыi, каб паказаць яму, што я знайшоѓ, i паглядзець, цi згодны ён з маiмi высновамi".
  
  "I якiя вашы высновы?" - спытала Люсi." Хто, па вашаму думку, здзейснiѓ гэта жахлiвае злачынства?"
  
  "Ты паняцця не маеш?" - Спытаѓ я.
  
  Люсiнда адхiснулася, як быццам я яе ѓдарыѓ. "Як я магла?" - спытала яна.
  
  "Я не хацеѓ напужаць цябе", - сказаѓ я. "У тваёй сястры былi ворагi?"
  
  "Вядома, няма", - сказала Люсi. "Яна была таварыскай, цёплай i прыязнай, i яе ѓсе любiлi".
  
  "Андрэа адправiлася ѓ катэдж, каб з кiм-небудзь сустрэцца", - сказаѓ Холмс. "У вас ёсць якiя-небудзь здагадкi, хто гэта быѓ?"
  
  "Нiякiх", - сказала Люсi. "Я знаходжу ѓсё гэта даволi шакавальным". Яна апусцiла галаву на рукi. "Даволi шакавальным".
  
  Праз iмгненне Люсi падняла галаву. " Я падрыхтавала невялiкую дарожную сумку з рэчамi прафесара Мейплз. Змена бялiзны, кашуля, пара каѓнерыкаѓ, некалькi насовак, яго помазок i брытва.
  
  "Я не думаю, што яны дазволяць яму ѓзяць брытву", - пракаментаваѓ Холмс.
  
  
  
  "О!" Сказала Люсi. "Я пра гэта не падумала".
  
  "Магчыма, я памыляюся", - сказаѓ Холмс. "Я навяду даведкi".
  
  " Цi магу я папрасiць вас аднесцi яму сумку? Люсi паднялася. " Яна ѓ мяне наверсе.
  
  Мы рушылi ѓслед за ёй наверх, у гаспадарскую спальню, каб забраць сумку. Пакой уяѓляла сабой ѓзор мужчынскага бязладзiцы, ложак прафесара Мейплз - у iх чаму-то былi асобныя ложкi з начным столiкам памiж iмi - была змятая, а пасцельная бялiзна раскiдана паѓсюль. Адзенне была развешанымi па розных прадметах мэблi, а скрынi бюро вылучаны. Мейплс апрануѓся ѓ спешцы i, як мяркуецца, пад наглядам палiцыi, перш чым яго адвезлi ѓ палiцэйскi ѓчастак. Ложак Андрэа была ахайнай i жорсткай, i было вiдавочна, што яна не спала ѓ ёй мiнулай ноччу.
  
  Я вырашыѓ хуценька зазiрнуць у астатнiя пяць пакояѓ, якiя прымыкаюць да холу. Я падумаѓ, што дам Холмс i мiс Люсi магчымасць пабыць сам-насам, калi яны пажадаюць ёю скарыстацца.
  
  Адна з пакояѓ, даволi вялiкая, з ложкам пад балдахiнам, вiдавочна, належала Люсi. Яна была жаноцкай, без празмернасцяѓ, i надзвычай, амаль клапатлiвай, акуратнай. У пакоi было два шафы насупраць адзiн аднаго, у кожным з якiх унiзе захоѓвалася калекцыя абутку, а наверсе - разнастайная жаночая адзенне.
  
  Я зачынiѓ дзверы Люсi i пастукаѓ у дзверы насупраць. Не атрымаѓшы адказу, я штурхнуѓ дзверы. Гэта была адна з двух пакояѓ, якiя здымаѓ пансионер Крисбой, абстаѓленая як гасцёѓня, i я мог бачыць дзверы ѓ спальню злева. Малады спартыѓны iнструктар сядзеѓ за пiсьмовым сталом, ссутулив плечы i уткнуѓшыся тварам у рукi, якiя ляжаць на стале. " Крисбой? - Крисбой? - спытаѓ я. 'Прабач, я не ведаѓ, што ты тут. Гэта здавалася дрэнным апраѓданнем для таго, каб ѓрывацца да мужчыны, але маё цiкаѓнасць, верагодна, было недаравальным, калi ѓжо на тое пайшло.
  
  Ён сеѓ i павярнуѓся. "Усё роѓна", - сказаѓ ён, выкарыстоѓваючы маленькае ручнiк, якое трымаѓ у руцэ, каб выцерцi твар, чырвоны i апухлы ад слёз. "Ёсць якiя-небудзь навiны?" ён спытаѓ мяне.
  
  "Наколькi мне вядома, няма", - сказаѓ я.
  
  "Па-чартоѓску дзiѓная рэч", - сказаѓ ён. "Гэты палiцэйскi думае, што Джон - прафесар Мейплз - забiѓ Андрэа. Як ён мог так падумаць? Прафесар Мейплз нiкому не мог прычынiць шкоды. Абражайце iх, ды; крытыкуйце iх, ды; калiце iх зьедлiвасьцямi iронii, ды. Але стукнiце каго-небудзь палкай? Нiколi!"
  
  Я падаѓся з гасцiнай Крисбоя, пробормотав што-то невыразнае, i зачынiѓ дзверы. Дзверы ѓ калiдор злева цяпер была пазначаная як спальня Крисбоя. Дзверы справа апынулася гардеробной Андрэа з невялiкай канапай, бюро, туалетным столiкам i дзвярыма, якая вядзе ѓ гаспадарскую спальню. Астатняя дзверы вяла ѓ туалет.
  
  Холмс выйшаѓ з гаспадарскай спальнi з дарожнай торбай пад пахай, пацiснуѓ руку Люсi, i мы спусцiлiся ѓнiз i выйшлi праз заднюю дзверы.
  
  "Сюды, сюды", - сказаѓ Холмс, ведучы мяне вакол дома. "На дарожцы ёсць разметка, якая, я мяркую, дае некаторае ѓяѓленне аб тым, што тут адбылося. Я накрыѓ iх некалькiмi дошкамi, якiя знайшоѓ побач з домам, каб iх не змыла вадой i не затапталi.
  
  "Разумна", - сказаѓ я.
  
  "Элементарна", - адказаѓ ён.
  
  Холмс паклаѓ чатыры дошкi на дарожку памiж домам i чуйнай. Мы спынiлiся ѓ блiжэйшай да дома. " Палiцэйская тэорыя - тэорыя сяржанта Мiкса - складаецца ѓ тым, што Андрэа Мейплз пайшла з дому, каб прызначыць спатканне ѓ катэджы з невядомым прыхiльнiкам - калi мужчыну, якi сустракаецца з замужняй жанчынай, можна назваць прыхiльнiкам. Яны спрабуюць вызначыць, хто ён такi. Прафесар Мейплз, прачнуѓшыся дзе-то ѓначы i выявiѓшы, што яго жонкi няма, адправiѓся ѓ катэдж, злавiѓ яе, калi жанiх сыходзiѓ, або адразу пасля таго, як ён сышоѓ, зразумеѓ, што адбылося, па стане яе адзення, калi не па iншых, э-э, прыкметах, i ѓ некантралюемай лютасьцi забiѓ яе да смерцi сваёй кiем."
  
  Я кiѓнуѓ. "Прыкладна так мне i было расказана".
  
  "Гэтая гiсторыя абвяргаецца наяѓнымi доказамi", - заявiѓ Холмс, асцярожна падымаючы дошку. "Звярнiце ѓвагу на сляды".
  
  Дошка часткова закрывала лiнiю слядоѓ, якiя вядуць ад дома да катэджа, i, па меншай меры, адна прыступка вяла назад да дому. Ва ѓсiх выпадках адбiтак належаѓ жаночай туфлi.
  
  "Звярнiце ѓвагу на гэта паглыбленне", - сказаѓ Холмс, паказваючы на круглае адтулiну прыкладна тры чвэрцi цалi у папярочнiку i, магчыма, цаля глыбiнёй, якое знаходзiлася крыху наперадзе i правей якi выступае адбiтка чаравiка.
  
  Ён падбег да наступнай дошцы i перасунуѓ яе, затым наступную. " Паглядзi сюды, - крыкнуѓ ён. " I сюды, i сюды. Той жа малюнак.
  
  "Так," сказаѓ я, "разумею". Я нахiлiѓся i ѓважлiва агледзеѓ некалькi слядоѓ, адзначыѓшы памеры ад шкарпэткi да пяткi i шырыню адбiтка ѓ сваiм кiшэнным нататнiку i зрабiѓшы грубы накiд таго, што ѓбачыѓ, з усiх сiл прыкрываючы нататнiк ад лёгкай морас.
  
  
  
  "Звярнiце ѓвагу, што нi адзiн з слядоѓ нi ѓ тым, нi ѓ iншым кiрунку не быѓ пакiнуты чалавекам", - сказаѓ Холмс.
  
  "Так," сказаѓ я, "я гэта бачу". Там было тры пары крокаѓ, дзве вялi ад хаты да катэджа, а адна вярталася.
  
  "Гэта даказвае, што прафесар Мейплз не забiваѓ сваю жонку", - заявiѓ Холмс.
  
  "Гэта, безумоѓна, аслабляе абвiнавачанне супраць яго", - прызнаѓ я.
  
  "Ну жа," сказаѓ Холмс. " Вы, вядома, разумееце, што ѓся справа заснавана на силлогизме, згодна з якiм, паколькi Мейплз нiколi не расстаецца са сваёй кiем i паколькi яго кiем забiлi Андрэа Мейплз, то Мейплз, павiнна быць, забiѓ сваю жонку.
  
  "Падобна на тое", - пагадзiѓся я.
  
  "Цiкавая кiй", - сказаѓ мне Холмс. "Аднойчы ѓ мяне была магчымасць разгледзець яе. Цi ведаеце вы, што на самой справе гэта кiй для шпагi?"
  
  "Я гэтага не ведаѓ", - сказаѓ я.
  
  "Я лiчу, што гэта дакажа важны факт у справе", - сказаѓ мне Холмс.
  
  " Я мяркую, вы прыйшлi да высновы, што мiнулай ноччу прафесар Мейплз быѓ без сваёй кiя.
  
  " Цалкам дакладна. Андрэа Мейплз сама аднесла яго ѓ катэдж. Гэта вiдаць па адбiтках яе ног.
  
  "Як вы думаеце, што адбылося?" Я спытаѓ Холмса.
  
  "Як вы заѓважылi, тут тры пары слядоѓ", - сказаѓ Холмс. "Двое iдуць ад хаты да катэджа, а адзiн вяртаецца ѓ дом. Як вы можаце бачыць, гэта сляды жанчыны, i, як я нi стараѓся, я не змог знайсцi нiякiх слядоѓ, пакiнутых мужчынам. Здаецца, што адзiн з сэтаѓ трохi адрознiваецца па паглыбленнi пяткi ад iншых. Сцэна вяртання, здаецца, складаецца з крокаѓ, якiя знаходзяцца далей адзiн ад аднаго i пакiдаюць больш глыбокi адбiтак, чым астатнiя. Вывучыѓшы iх, я б сказаѓ, што Андрэа Мейплз адправiлася ѓ катэдж, каб з кiмсьцi сустрэцца. Перш чым ён прыехаѓ, яна вырашыла ѓзброiцца i таму кiнулася назад у дом i переобулась - магчыма, першая пара прамокла, калi яна наступiла ѓ лужыну, - а затым узяла кiй свайго мужа, якая, як яна ведала, на самай справе была кiем для шпагi, i вярнулася ѓ катэдж ".
  
  " А чалавек, з якiм яна планавала сустрэцца?
  
  "Павiнна быць, ён прыйшоѓ па дарозе, паколькi на сцежцы няма разметкi. Але прафесар Мейплз напэѓна прыйшоѓ бы па сцежцы".
  
  " Значыць, яна лiчыла, што ёй пагражае нейкая небяспека?
  
  "Таму я б прачытаѓ гэта".
  
  
  
  " Значыць, вы хочаце сказаць, што гэта не было рамантычным спатканнем?
  
  "Магчыма, так яно i было", - выказаѓ меркаванне Холмс. "Магчыма, яна вырашыла разарваць раман з нейкiм чалавекам i ведала, што ѓ яго запальчывы характар. У дадзеным выпадку, падобна на тое, яна была права".
  
  Мы дабралiся да катэджа i, выявiѓшы, што задняя дзверы не зачынены, увайшлi ѓ маленькую каморку, якая вядзе на кухню. Холмс паставiѓ дарожную сумку ѓ дзверы i кiнуѓ палiто i капялюш на кухонны крэсла, i я рушыѓ услед яго прыкладу.
  
  "Гэта тлумачыць, чаму яна не змагла абудзiць свайго мужа i вярнулася ѓ катэдж адна, хоць лiчыла, што ёй пагражае небяспека", - сказаѓ я. "Гэта выразна звязвае большасць вядомых фактаѓ. Але я баюся, што вам не ѓдасца пераканаць палiцыю ѓ сваёй праваце.
  
  "Чаму бы i няма?"
  
  "Ёсць факт бязладзiцы ѓ вопратцы Андрэа Мейплз. Наколькi я разумею, яна была ѓ нiжнiм бялiзну i, падобна, апраналася. Гэта паказвае на тое, што сустрэча з яе таямнiчым iншым была, э-э, сяброѓскай.
  
  " Магчыма, ён навязался ёй сiлай.
  
  " Магчыма. Але тады можна было б чакаць, што яе адзенне была не проста расшпiлена або знятая, а расцягнутая або парваная. Я не чуѓ, каб гэта было так. У вас была магчымасць агледзець вопратку жанчыны?
  
  "Так, я звярнуѓ асаблiвую ѓвагу на стан яе адзення. На ёй была нiжняя спаднiца i што-то яшчэ - яшчэ адно белае адзенне з фальбонамi, прикрывавшее верхнюю частку яе цела. Я не вельмi разбiраюся ѓ назвах жаночай адзення.
  
  "Я таксама", - сказаѓ я. "Мяркую, астатняя яе адзенне была дзе-то паблiзу?"
  
  "Гэта было ѓ спальнi".
  
  Мы ѓвайшлi ѓ гасцiную. Шторы былi зашморгнены, не прапускаючы нават слабы святло з зацягнутага хмарамi неба. Холмс шоргнуѓ запалкай i запалiѓ алейную лямпу, якая стаяла на суседнiм стале. Мiгатлiвы святло кiдаѓ гратэскныя ценi па пакоi, ствараючы цьмянае адчуванне прыгнечанасцi i безвыходнасцi. Або, магчыма, гэта было проста ѓсведамленне таго, што тут нядаѓна адбылося, што надало пакоi яе злавесны характар. "Там", - сказаѓ Холмс, паказваючы на вялiкае пляма крывi няправiльнай формы на падлозе ля ѓваходных дзвярэй. "Вось дзе яна ляжала. Яна выйшла з спальнi, так як астатняя яе адзенне была там, i падвергнулася нападу ѓ гасцiнай.
  
  
  
  "Цiкава," сказаѓ я.
  
  "У самай справе?" Адказаѓ Холмс. "Якiм чынам?"
  
  На гэтае пытанне не наканавана было атрымаць адказу, па меншай меры, тады. У гэты момант ѓваходныя дзверы з грукатам расчынiлiся, i сяржант палiцыi неабсяжнага целаскладу, з круглым чырвоным тварам i велiчнымi вусамi ѓ выглядзе руля протопал па калiдоры ѓ пакой. "Цяпер сюды", - прагрымеѓ ён. "Што вы, джэнтльмены, тут робiце, калi я магу спытаць?"
  
  "Сяржант Мiкс," сказаѓ Холмс. " Вы вярнулiся на месца злачынства. Магчыма, вы ѓсе-ткi скарыстаецеся маiм прапановай.
  
  Мiкс паглядзеѓ на Холмса з выглядам добразычлiвага цiкаѓнасцi. - I што ж гэта за прапанова, малады чалавек?
  
  "Я ѓжо казаѓ вам, што было б нядрэнна размясцiць тут канстэбля, каб цiкаѓныя не блукалi паблiзу. Гэта было, калi вы суправаджалi прафесара Мейплза ѓ экiпаж, каб павезцi яго".
  
  " Чаму так атрымалася, мiстэр, э-э...
  
  " Холмс. А гэта мiстэр Марыярцi.
  
  Мiкс нядбайна кiѓнуѓ мне i зноѓ пераключыѓ сваю ѓвагу на Холмса. " Так, мiстэр Холмс. Так яно i было, i вы так i зрабiлi. Мы, супрацоѓнiкi рэгулярнай палiцыi, заѓсёды ѓдзячныя за любыя намёкi цi прапановы, якiя мы можам атрымаць ад такiх маладых джэнтльменаѓ, як вы. Наколькi я памятаю, вы таксама што-то казалi аб захаваннi слядоѓ на дарожцы за домам.
  
  "Цалкам дакладна".
  
  " Ну, я пайшоѓ паглядзець на сляды вашых ног, мiстэр Холмс, падняѓ пару дошак, якiя вы паклалi, i зазiрнуѓ пад iх. Гэта былi менавiта тыя сляды, пра якiх вы казалi, - сляды ног, i я сардэчна дзякую вас.
  
  "Па вашаму паводзiнам я бачу, што вы не надае вялiкага значэння адбiтках пальцаѓ", - пракаментаваѓ Холмс, не дазваляючы сабе раздражняцца з-за слоѓ сяржанта або яго насмешлiвага тону.
  
  "Мы заѓсёды стараемся, каб пракласцi прамой i дакладны курс, калi расследуем справа", - патлумачыѓ сяржант. "Заѓсёды ёсць факты i абставiны, якiя, здаецца, не ѓкладваюцца ѓ агульную карцiну. I гэта таму, што, калi вы дазволiце мне так выказацца, яны не маюць нiякага дачынення да гэтай справы.
  
  "Але, магчыма, бываюць выпадкi, калi некаторыя з гэтых фактаѓ, якiя вы iгнаруеце, на самай справе даюць больш дакладнае тлумачэнне таго, што адбылося на самай справе", - выказаѓ меркаванне Холмс. " Напрыклад, сяржант, я ѓпэѓнены, вы заѓважылi, што ѓсе сляды былi пакiнутыя жанчынай. На сцежцы няма нi адзiнага адбiтка мужчынскi ногi.
  
  
  
  " Як скажаце, мiстэр Холмс. Не магу сказаць, што я вывучаѓ iх так ужо ѓважлiва.
  
  Холмс кiѓнуѓ. "Калi тое, што я кажу, праѓда, - сказаѓ ён, - вам гэта нi аб чым не кажа?"
  
  Сяржант Мiкс цярплiва ѓздыхнуѓ. "Гэта паказвала б на тое, што абвiнавачаны не iшоѓ па сцежцы. Магчыма, ён iшоѓ па дарозе. Магчыма, ён ляцеѓ. На самай справе не мае значэння, як ён дабраѓся да катэджа, важна толькi тое, што ён рабiѓ пасля таго, як прыехаѓ.
  
  "Вы заѓважылi адбiтак кiя побач са слядамi жанчыны?" Спытаѓ Холмс. "Гэта вам нi аб чым не кажа?"
  
  "Нiчога," пагадзiѓся сяржант. " У яе магла быць iншая кiй для хады цi, магчыма, галiнка з дрэва.
  
  Халмс пацiснуѓ плячыма. "Я здаюся", - сказаѓ ён.
  
  "Вам было б лепш даць расследаванне прафесiяналам, малады чалавек", - сказаѓ Мiкс. "Мы ѓжо правялi сее-якое расследаванне самастойна, не думайце, што мы гэтага не рабiлi. I тое, што мы пачулi, вельмi добра завяршае справу супраць прафесара Мейплз. Мне шкада, але вось i ѓсё."
  
  "Што вы чулi?" Запатрабаваѓ адказу Холмс.
  
  " Не звяртайце ѓвагi. Гэта ѓсё высветлiцца на следстве, i гэта адбудзецца досыць хутка. А зараз вам дваiм лепш прыбiрацца адсюль. Я прытрымлiваюся вашаму радзе замкнуць катэдж i закалоць разбiтае акно. Мы не хочам, каб цiкаѓныя сышлi з мэбляй ".
  
  Мы забралi нашы шапкi, палiто i сумку са свежай адзеннем прафесара Мейплз i выйшлi з катэджа. Дождж спынiѓся, але наблiжалiся змярканне, i ѓ кронах дрэѓ гуляѓ халодны вецер. Мы з Холмсам моѓчкi вярталiся ѓ каледж, кожны пагружаны ѓ свае думкi: Холмс, па-вiдаць, гадаѓ, якiя новыя факты ѓсплылi на святло, i спрабаваѓ вырашыць, як данесцi сваю iнфармацыю да ѓладаѓ; я разважаѓ пра мараль раскрыцця Холмсу або iншым людзям таго, што я выявiѓ, i зыходзячы з гэтага, таго, што я выказаѓ здагадку, або дазволiць справе працягвацца без майго ѓмяшання.
  
  Холмс пакiнуѓ мяне ѓ каледжы, каб я прайшоѓ у палiцэйскi ѓчастак, а я вярнуѓся ѓ свае пакоi.
  
  Дазнанне адбылося праз два днi ѓ каплiцы, дазвольце мне назваць гэта каледжам Святога Эльма, аднаго з нашых сястрынскi каледжаѓ, якiя ѓваходзяць у склад унiверсiтэта. Каплiца, вялiкая гатычную будынак з лавамi, здольнае змясцiць некалькi сотняѓ людзей, якiя малiлiся, была запазычаная для гэтай больш свецкай мэты ѓ разлiку на даволi вялiкая колькасць гледачоѓ; у гэтым чаканнi каранера не быѓ расчараваны.
  
  Каранера, мясцовага сквайр па iмi сэр Джордж Куик, выклiкалi для выканання гэтай функцыi два цi тры разы ѓ год. Але звычайна гэта тычылася няшчасных, якiя патанулi ѓ канале або якiя звалiлiся з даху. Забойства ѓ гэтым раёне былi даволi рэдкiя; або, магчыма, большасць забойцаѓ дзейнiчалi больш выдасканалена, чым тыя, хто расправiѓся з Андрэа Мейплз.
  
  Мы з Холмсам сядзелi ѓ зале i назiралi за ходам допыту. Холмс падышоѓ да коронеру яшчэ да таго, як прысяжныя расселiся, i спытаѓ, цi можа ён даць паказаннi. Калi ён патлумачыѓ, што хацеѓ сказаць, сэр Джордж адправiѓ яго назад на сваё месца. Тое, што ён хацеѓ прапанаваць, не было доказам, патлумачыѓ яму сэр Джордж, а яго iнтэрпрэтацыяй доказаѓ. "Гэта справа прысяжных iнтэрпрэтаваць прадстаѓленыя доказы, - сказаѓ яму сэр Джордж, - а не вас цi мяне". Твар Холмса пачырванеѓ ад гневу i прынiжэньня, i ён злосна абвёѓ позiркам залу суда i ѓсiх, хто ѓ iм знаходзiѓся. Я з усiх сiл стараѓся гэтага не заѓважаць.
  
  Люсiнда была ѓ першым шэрагу, апранутая ѓ чорнае. Яе твар быѓ каменным, яна глядзела прама перад сабой скрозь полуприкрытую вэлюмам галаву i, здавалася, не сачыла нi за чым, што адбывалася вакол яе. Побач з ёй сядзеѓ Крисбой з чорнай павязкай на руцэ i прыгнечаным выразам твару. Прафесар Мейплз сядзеѓ збоку, побач з iм сядзеѓ мажны канстэбль, а яшчэ адзiн сядзеѓ ззаду яго. У яго было ошеломленное выраз твару, як быццам ён сапраѓды не мог ѓспрымаць усё гэта ѓсур'ёз.
  
  Сэр Джордж паведамiѓ прысутным, што ён збiраецца дзейнiчаць арганiзавана i што ён не пацерпiць нiякай гульнi на скрыпцы, а затым выклiкаѓ свайго першага сведкi. Аказалася, што гэта быѓ малады веласiпедыст з лiпкiмi пальцамi. "Я ѓбачыѓ, што гэта была кроѓ, - сказаѓ ён, - i што яна выцекла з-пад дзверы знутры дома".
  
  Затым ён апiсаѓ, як ён i яго спадарожнiкi разбiлi акно, каб пракрасцiся ѓнутр, i выявiлi цела Андрэа Мейплз, распростертое на падлозе ля ѓваходных дзвярэй.
  
  "I як яна была апранутая?" - спытаѓ каранера.
  
  "Яна была не апранутая, сэр", - рушыѓ услед адказ.
  
  У залi падняѓся шум, малады чалавек пачырванеѓ i выправiѓся. "Гэта значыць, яна была цалкам апранутая. На ёй было, э-э, нiжняе бялiзну, але не сукенка.
  
  " Туфлi? - спытаѓ каранера з лiслiвым выглядам чалавека, якому даводзiцца кожны дзень абмяркоѓваць напаѓаголеных дам.
  
  "Я так не думаю, сэр".
  
  
  
  "Гэта ѓсё," сказаѓ яму каранера, " калi толькi ѓ прысяжных няма пытанняѓ?" дадаѓ ён, гледзячы на шасцярых гараджан у iмправiзаванай ложа прысяжных.
  
  Старшына прысяжных, пажылы мужчына з добра развiтымi бакенбардамi, кiѓнуѓ i пiльна паглядзеѓ на сведкi. "Не маглi б вы сказаць нам," павольна спытаѓ ён, " якога колеру было гэта нiжняе бялiзну?
  
  "Белы," сказаѓ малады чалавек.
  
  "Ну, а зараз," сказаѓ сэр Джордж, сурова гледзячы на брыгадзiра, " хопiць аб гэтым!
  
  Наступным выклiкалi сяржанта Мiкса. Ён сядзеѓ на iмправiзаванай свидетельской трыбуне з капелюшом у руцэ, яго форма i твар былi адпалiраваныя да бляску, што iснавала, бадай сабой ѓзор ангельскай прыстойнасцi. Каранера правёѓ яго па выклiку, прыбыѓшы на месца здарэння разам з двума констеблями i агледзеѓшы цела.
  
  " I што вы зрабiлi потым, сяржант?
  
  "Адправiѓшы канстэбля Гофа ѓ Бичемшир паведамiць палiцэйскага лекара, я старанна абследаваѓ памяшканне, каб высветлiць, цi змагу я ѓсталяваць, што адбылося ѓ гэтым, э-э, памяшканнi".
  
  " I да якiх жа высноѓ прыйшлi вы?
  
  " Нябожчыца была апазнаная як мiсiс Андрэа Мейплз, жонка прафесара Мейплз, якая жыла ѓ галоѓным доме на тым жа ѓчастку. Яна была апранутая...
  
  "Так, так, сяржант," перабiѓ сэр Джордж. - Мы чулi, як яна была апранутая. Калi ласка, працягвайце.
  
  " Вельмi добра, сэр. Калi я аглядаѓ яе, яна была мёртвая ѓжо некаторы час. Зыходзячы з майго досведу, я б выказаѓ здагадку, што яе смерць наступiла памiж сям'ю i дзесяццю гадзiнамi раней. Што паказвае на час яе смерцi дзе-то каля паѓночы.
  
  "I на чым вы засноѓвае гэты вывад?"
  
  "Кроѓ вакол цела была даволi добра згорнутая, але не цалкам у больш глыбокiх лужынах, i ѓ той час цела, па-вiдаць, даволi моцна пераходзiла ѓ трупнае адубенне.
  
  " Вы вельмi назiральныя, сяржант. А што яшчэ вы заѓважылi?
  
  "Прылада забойства ляжала побач з целам. Гэта была кiй з цвёрдай драѓнiны з ручкай у выглядзе качынай галавы. На iм было трохi крывi ахвяры, а да галавы качкi ѓ галiне дзюбы быѓ прымацаваны жмут валасоѓ ахвяры. Адзiн з веласiпедыстаѓ, якi ѓсё яшчэ прысутнiчаѓ, апазнаѓ кiй як ѓласнасць прафесара Мейплза, мужа ахвяры."
  
  
  
  "I што ты зрабiѓ потым?"
  
  "Я накiраваѓся ѓ галоѓны корпус, каб распытаць прафесара Мейплза, якi як раз садзiѓся снедаць, калi я прыйшоѓ. Я распавёѓ яму аб смерцi яго жонкi, i ён прыкiнуѓся, што вельмi устрывожаны гэтай навiной. Затым я папрасiѓ яго прад'явiць свой кiй, i ён выдаткаваѓ некаторы час на няшчырыя пошукi. Затым я арыштаваѓ яго i паслаѓ канстэбля Парфри за экiпажам, каб адвезцi прафесара ѓ пастарунак."
  
  " Ну-ка, ну-ка! - невысокi, каржакаваты прысяжны з моржовыми вусамi, покрывавшими яго твар ад носа да падбародка, закруцiѓся на сваiм крэсле i ваяѓнiча нахiлiѓся наперад. "Што прымусiла вас арыштаваць прафесара ѓ той момант? Мне здаецца, што той, з кiм жанчына з Мейплз сустракалася ѓ гэтым катэджы пасярод ночы, хутчэй за ѓсё, прыкончыѓ яе.
  
  "Зараз, зараз, мы пяройдзем да гэтага", - сказаѓ каранера, пiльна гледзячы на капрызнага прысяжнага. "Я спрабую упорядоченно выкласцi факты па справе. Мы дастаткова хутка дабяромся да гэтага ".
  
  Наступным сведкам быѓ палiцэйскi хiрург, якi паказаѓ, што памерлая сустрэла сваю смерць у вынiку множных удараѓ тупым прадметам па галаве i плячах. Ён не мог сказаць, якi менавiта ѓдар забiѓ яе, гэта мог быць любы з некалькiх. I, ды, кiй з качыным булавешкай, прадстаѓленая ѓ якасцi доказы, магла быць прыладай забойства.
  
  Сэр Джордж кiѓнуѓ. Вось i ѓсё для тых, хто хацеѓ атрымаць iнфармацыю не ѓ належным парадку. Цяпер ...
  
  Наступным выклiкалi прафесара Мейплза. Аѓдыторыя выглядала выжидающей. Ён паказаѓ, што ѓ апошнi раз бачыѓ сваю жонку каля дзевяцi гадзiн у ноч, калi яна была забiтая. Пасля чаго ён лёг у ложак i, паколькi спаѓ, не заѓважыѓ яе адсутнасцi.
  
  " Вы не заѓважылi, што яе не было, калi прачнулiся або калi спусцiлiся да сняданку? - Спытаѓ сэр Джордж.
  
  "Я выказаѓ здагадку, што яна сышла крыху раней", - адказаѓ Мейплс. "Часам яна сыходзiла крыху раней. Я, вядома, не разглядаѓ магчымасць несумленнай гульнi. Ты ж ведаеш, так не бывае".
  
  Прафесар Мейплз быѓ вызвалены, i аѓдыторыя выглядала расчараванай. Наступным быѓ выклiканы прышчавы малады чалавек па iменi Кремпер. Ён патлумачыѓ, што працаваѓ у мясцовым пабе "Чырвоная падвязка" у якасцi свайго роду памочнiка па агульных пытаннях. У ноч забойства ён працаваѓ незвычайна дапазна, перастаѓляючы бочкi з элем з адной часткi склепа ѓ iншую. "Гэта з-за пацукоѓ", - патлумачыѓ ён.
  
  
  
  Сэр Джордж разумна не стаѓ развiваць гэты адказ далей. " У якiм гадзiне вы адправiлiся дадому? ён спытаѓ.
  
  "Павiнна быць, працягвалася каля паѓночы, з аднаго боку або з iншай".
  
  Сэр Джордж чакальна ѓтаропiѓся на Кремпера, а Кремпер у адказ самаздаволена ѓтаропiѓся на сэра Джорджа.
  
  " Ну i што? - нарэшце спытаѓ каранера.
  
  " Ну? Аб тым, што здарылася, пакуль я iшоѓ дадому. Ну, я бачыѓ, як хто-то выходзiѓ з старога катэджа Уилстоун.
  
  " Гэта той катэдж, дзе адбылося забойства? - Падказаѓ сэр Джордж.
  
  "Так, гэта той самы, дакладна. Раней там жыѓ джэнтльмен па iмi Уилстоун. Па-мойму, да гэтага часу час ад часу вяртаецца".
  
  "А!" сказаѓ сэр Джордж. " А гэты чалавек, якога вы бачылi якiя выходзяць з, э-э, старога уилстоунского катэджа?
  
  " Так атрымалася, што я ведаю гэтага джэнтльмена. Клiчуць Фолтинг. Ён выкладае скачкi i прысяданнi, або што-то ѓ гэтым родзе, побач з будынкам каледжа Фiлд.
  
  У зале пачуѓся шум, якi сэр Джордж здушыѓ позiркам.
  
  " I вы маглi ясна бачыць, хто быѓ гэты джэнтльмен, нягледзячы на тое, што была глыбокая ноч?
  
  " Цалкам ясна. Ёсць, сэр.
  
  "I як гэта было?"
  
  "Ну, у доме гарэла святло, i ѓсе яго твар было асветлена гэтымi агнямi".
  
  "Што ж", - сказаѓ сэр Джордж, паглядзеѓшы спачатку на прысяжных, а затым на аѓдыторыю. "Наступным мы выклiчам мiстэра Фолтинга, каб пацвердзiць гiсторыю мiстэра Кремпера. I ён убачыць, джэнтльмены i, э-э, лэдзi. Ён убачыць. Такiм чынам, што яшчэ вы бачылi, мiстэр Крэмпер?
  
  " Ты маеш на ѓвазе, у доме?
  
  "Цалкам дакладна. У доме".
  
  "Ну, я бачыѓ даму, аб якой iдзе гаворка, - даму, якая пакончыла з сабой".
  
  " Вы бачылi мiсiс Мейплз ѓ доме?
  
  "Так, гэта так. Яна была ѓ дзверы, развiтвалася з гэтым Прыдзiрлiвым джэнтльменам".
  
  " Значыць, у той час яна была жывая i здаровая?
  
  "Так. Што яна была."
  
  Старшына прысяжных нахiлiѓся наперад. "I як яна была апранутая?" выгукнуѓ ён, а затым нахабна ѓтаропiѓся на каранера, якi павярнуѓся i ѓтаропiѓся на яго.
  
  "Я бачыѓ яе ѓсяго некалькi секунд, перш чым яна зачынiла дзверы", - адказаѓ Кремпер. "На ёй было што-то белае, я не вельмi разгледзеѓ, што".
  
  " Так, дзякуй. Вы вольныя, " сказаѓ сэр Джордж.
  
  Наступным выклiкалi мiстэра Фолтинга, i ён падкраѓся да свидетельскому крэсла, як чалавек, якi ведае, што яму прыснiѓся дрэнны сон, але не ведае, як з яго выбрацца. Ён прызнаѓся, што быѓ начным наведвальнiкам Андрэа Мейплз. Ён быѓ не вельмi задаволены гэтым, i большасць яго адказаѓ былi невыразнымi, нягледзячы на пастаянныя разважаннi сэра Джорджа гаварыць гучней. Ён паведамiѓ коронерскому суду, што Андрэа запрасiла яго сустрэцца з ёй у катэджы ѓ дзесяць гадзiн.
  
  "А што наконт яе мужа?" запатрабаваѓ адказу каранера.
  
  "Я спытаѓ яе аб гэтым", - сказаѓ Фолтинг. "Яна засмяялася. Яна сказала мне, што ён не будзе пярэчыць; што я магу спытаць у яго, калi захачу. Я, э-э, я з iм не размаѓляѓ.
  
  "Не," сказаѓ каранера, "я не думаю, што вы гэта зрабiлi".
  
  Фолтинг быѓ апошнiм сведкам. Каранера нагадаѓ прысяжным, што яны не павiнны вiнавацiць каго-небудзь у злачынстве, нават калi яны лiчаць, што злачынства мела месца; гэта праца крымiнальных судоѓ. Яны павiнны былi ѓсяго толькi вызначыць прычыну смерцi. Пасля кароткай нарады прысяжныя вынеслi вердыкт аб незаконным прычыненнi смерцi.
  
  "Дзякую вас," сказаѓ сэр Джордж. " Вы выканалi свой абавязак. Я мяркую, "сказаѓ ён, гледзячы на сяржанта Мiкса," што мне няма неабходнасцi прапаноѓваць палiцыi план дзеянняѓ.
  
  "Не, сэр", - адказаѓ яму Мiкс. "Прафесар Мейплз будзе прыцягнуты да суду прысяжных".
  
  Сэр Джордж кiѓнуѓ. "Цалкам дакладна", - сказаѓ ён.
  
  "Ба!" Холмс сказаѓ мне напаѓголасу.
  
  "Ты не згодны?" - Спытаѓ я.
  
  "Я магу прыдумаць тузiн спосабаѓ, якiмi Фолтинг мог пракруцiць гэты трук", - сказаѓ ён. "Гэты малады чалавек - Крэмп - не бачыѓ Андрэа Мейплз ѓ дзвярным праёме, ён убачыѓ выблiск чаго-то белага".
  
  "Магчыма", - сказаѓ я.
  
  "Ба!" Холмс паѓтарыѓ.
  
  Калi мы выйшлi з будынка, мiс Люсi падышла да Холмсу i адвяла яго ѓ бок, што-то сур'ёзна кажучы яму напаѓголасу. Я павольна пайшоѓ назад у свае пакоi, спрабуючы вырашыць, што рабiць. Мне не падабалася ѓмешвацца ѓ спробы ѓладаѓ дамагчыся справядлiвасцi, i я, верагодна, не змог бы даказаць тое, што, як я ведаѓ, было праѓдай, але цi мог я стаяць у баку i дазволiць асудзiць невiнаватага чалавека за забойства? I Мейплз, напэѓна, быѓ бы прызнаны вiнаватым, калi б паѓстаѓ перад судом. Супраць яго не было рэальных доказаѓ, але ѓ яго была бачнасць вiны, i гэтага дастаткова, каб пераканаць дзевяць прысяжных з дзесяцi.
  
  Прыкладна праз два гадзiны Холмс падышоѓ да мяне з зiхатлiвымi вачыма. "Мiс Люсi - выдатная жанчына", - сказаѓ ён мне.
  
  "Праѓда?" - Спытаѓ я.
  
  "Мы крыху пагаварылi аб яе сястры. Гэта значыць, яна спрабавала пагаварыць пра Андрэа, але пастаянна зрывалася i плакала, перш чым паспявала скончыць думка ".
  
  "Нядзiѓна", - сказаѓ я.
  
  "Яна спытала мяне, цi лiчу я прафесара Мейплза вiнаватым", - распавёѓ мне Холмс. "Я сказаѓ, што перакананы ѓ адваротным. Яна спытала мяне, думаю я, што яго асудзяць, калi ён паѓстане перад судом. Я падумаѓ, што лепш быць сумленным. Я сказаѓ ёй, што гэта здаецца верагодным."
  
  "Ты сказаѓ ёй праѓду", - пракаментаваѓ я.
  
  "Яна перакананая ѓ яго невiнаватасцi, нягледзячы на тое, што была забiтая яе ѓласная сястра. Многiя - большасць людзей дазволiлi б эмоцыям узяць верх над логiкай. I яна хоча дапамагчы яму. Яна сказала: 'Тады я ведаю, што я павiнна рабiць", - i сышла, каб дамовiцца аб найманнi адваката.
  
  "Яна так сказала?" - Спытала я.
  
  "Яна так i зрабiла".
  
  "Холмс, падумайце добранька. Яна казала, што збiраецца наняць адваката?" Холмс на iмгненне здрыгануѓся ад майго пытання. "Што ж, давайце паглядзiм. Яна сказала, што ведае, што павiнна зрабiць, i я сказаѓ, што яму спатрэбiцца лепшы адвакат у акрузе, каб апраѓдацца, нягледзячы на тое, што мы ведаем, што ён невiнаваты ".
  
  "Iшто?"
  
  " А потым яна сказала, што не дапусцiць, каб яго асудзiлi. I яна- ну,- яна пацалавала мяне ѓ шчаку i сказала: 'Да пабачэння, мiстэр Холмс, вы былi добрым сябрам'. I яна паспяшалася прэч.
  
  " Як даѓно яна пайшла ад цябе?
  
  "Магчыма, гадзiну, магчыма, крыху больш".
  
  Я ѓскочыѓ на ногi. " Хадзем, Холмс, - сказаѓ я, - мы павiнны спынiць яе.
  
  " Спынiць яе?
  
  " Пакуль яна не нарабiла глупстваѓ. Iдзем, нельга губляць часу!
  
  
  
  "Што робiць?" - спытаѓ ён, прыспешаная за мной, пакуль я спяшалася па калiдоры, нацягваючы палiто.
  
  "Проста прыйдзi!" Я сказаѓ. "Магчыма, я памыляюся".
  
  Мы выбеглi з каледжа на Барлимор-роѓд i хуткiм крокам накiравалiся да дома Мейплсов. Дарога туды заняла каля дзесяцi хвiлiн, i я штурхнуѓ ѓваходныя дзверы, не паспрабаваѓшы пастукаць.
  
  Мiстэр Крисбой сядзеѓ у гасцiнай, утаропiѓшыся на сцяну насупраць, эцюд у прыпыненнi руху. У адной руцэ была лыжка, у другой - маленькая бутэлечка. Калi мы ѓвайшлi ѓ пакой, ён павольна паставiѓ абодва прадмета на стол. "Прафесар Мейплз залежыць ад гэтай вадкасцi", - сказаѓ ён. "Дзве поѓныя лыжкi перад кожным прыёмам ежы". Ён падняѓ бутэльку, каб мы маглi агледзець яе. Этыкетка абвяшчала: Запатэнтаваны Пiѓ Чароѓны элiксiр здароѓя. "Як ты думаеш, яны дазволяць мне прынесцi яму некалькi бутэлечак?"
  
  "Я ѓпэѓнены, што яны б так i зрабiлi", - сказаѓ я яму. "Ты ведаеш, дзе Люсi?"
  
  "Яна наверсе, у сваiм пакоi", - сказаѓ мне Крисбой. "Яна вельмi засмучаная. Але, вядома, мы ѓсе вельмi засмучаныя. Яна прасiла не турбаваць".
  
  Я накiраваѓся да лесвiцы, Холмс рушыѓ услед за мной. "Да чаго такая спешка?" патрабавальна спытаѓ ён. " Мы не можам проста ѓварвацца да яе.
  
  "Мы павiнны", - сказаѓ я. Я пастукаѓ у дзверы, але адказу не было. Дзверы была зачыненая. Я навалiѓся на яе плячом. Пасля трэцяга штуршка дзверы паддалася, i я, спатыкаючыся, ѓвалiѓся ѓ пакой, Холмс рушыѓ услед за мной.
  
  Пасярод пакоя стаяѓ перавернуты крэсла. З крука на столi, на якiм калi-то вiсела люстра, навiсаѓ цела Люсi Мойс.
  
  "Божа мой!" Усклiкнуѓ Холмс.
  
  Холмс паставiѓ крэсла на месца i выцягнуѓ з кiшэнi маленькi складаны нож. Я утрымлiваѓ цела нерухома, пакуль Холмс ускокваѓ на крэсла i пiлаваѓ вяроѓку, пакуль яна не лопнула. Мы асцярожна паклалi яе на ложак. Па яе бледным твары i выпученным невiдушчым вачам было ясна, што прывесцi яе ѓ пачуццё немагчыма. Тым не менш Холмс зняѓ пятлю з яе шыi. "Жудасна," сказаѓ ён. - I ты ведала, што гэта адбудзецца? Але чаму? Няма нiякай прычыны...
  
  "Па ѓсiх прычынах", - сказаѓ я. "Не, я не прадказваѓ гэтага, вядома, не так хутка, але я сапраѓды думаѓ, што яна можа выкiнуць якую-небудзь глупства".
  
  "Але-"
  
  "Павiнна быць, яна пакiнула запiску", - сказаѓ я.
  
  Мы накрылi яе цела коѓдрай, i Холмс падышоѓ да пiсьмовага стала. "Так", - сказаѓ ён. "Тут канверт, адрасаваны 'Палiцыi'. I другое - яно адрасавана мне!"
  
  Ён разарваѓ канверт. Праз некалькi секунд ён працягнуѓ яго мне.
  
  
  Шэрлак,
  усё магло быць па-iншаму,
  калi б я быѓ iншым,
  ты мне вельмi падабаешся,
  Думай пра мяне добра,
  мне вельмi шкада.
  
  Люсi
  
  
  "Я не разумею", - сказаѓ Шэрлак Холмс. "Што гэта значыць? Чаму яна гэта зрабiла?"
  
  "Лiст у палiцыю," сказаѓ я, " што ѓ iм гаворыцца?"
  
  Ён адкрыѓ яго.
  
  
  Таму, хто гэта прачытае-
  
  Я адказны за смерць маёй сястры Андрэа. Я забiѓ яе ѓ прыступе рэѓнасцi. Я не магу жыць з гэтым i не магу дазволiць прафесару Мейплзу, мiлага i нявiннаму чалавеку, пакутаваць за маё злачынства. Так будзе лепш для ѓсiх зацiкаѓленых бакоѓ.
  
  Люсiнда Мовс
  
  
  "Я не разумею", - сказаѓ Холмс. "Яна раѓнавала да Фолтингу? Але я не думаѓ, што яна ѓвогуле добра ведала Фолтинга".
  
  "Яна захоѓвала свае сакрэты," сказаѓ я, "нават да смерцi".
  
  "Якiя сакрэты?"
  
  "Гэты дом," сказаѓ я, абводзячы рукой вакол сябе, "захоѓвае адзiн вялiкi сакрэт, якi, можна сказаць, складаецца з некалькiх сакрэтаѓ паменш".
  
  " Вы ведалi, што гэта зрабiла яна... што яна забiла сваю сястру?
  
  "Так, я так i думаѓ". Я паляпаѓ яго па плячы, i ён здрыгануѓся, як быццам маё дакрананне было балючым. "Давай цяпер спусцiмся ѓнiз", - сказаѓ я.
  
  "Iдзiце," сказаѓ Холмс. " Я далучуся да вас праз некалькi хвiлiн.
  
  Я пакiнуѓ Холмса тарашчыцца на схаванае коѓдрай цела на ложку i спусцiѓся ѓ гасцёѓню. "Люсi скончыла з сабой", - сказаѓ я Крисбою, якi паставiѓ бутэльку, але ѓсё яшчэ глядзеѓ на сцяну насупраць. "Яна пакiнула запiску. Яна забiла Андрэа".
  
  
  
  "А-а-а!" - сказаѓ ён. "Тады яны адпусцяць прафесара".
  
  "Так", - сказаѓ я.
  
  " Апошнiя некалькi дзён яна паводзiла сябе дзiѓна. Але пасля таго, што здарылася, я нiколi не думаѓ ... . Павесiлася?
  
  "Так", - сказаѓ я. "Хто-то павiнен пайсцi ѓ палiцэйскi ѓчастак".
  
  "Вядома". Крисбой ѓстаѓ. "Я пайду". Ён выйшаѓ у пярэднi пакой i зняѓ з вешалкi сваё палiто. "Аааа. Небарака". Ён выйшаѓ за дзверы.
  
  Хвiлiн праз дзесяць Холмс спусцiѓся ѓнiз. "Як вы даведалiся?" - спытаѓ ён.
  
  "Сляды, якiя вы так старанна захавалi", - сказаѓ я. "Там было тры лiнii: дзве вядуць да катэджа, а адна вяртаецца. Тая, што выходзiла адна, была ѓ iншай абутку, i яна -яна - выйшла першай. Я мог сказаць гэта, таму што некаторыя адбiткi з iншага набору перакрывалi першы. I гэта быѓ другi набор, на якiм былi ѓвагнутасцi ад кiя. Такiм чынам, хто-то - нейкая жанчына - выйшаѓ за Андрэа Мейплз, i гэтая жанчына вярнулася. Яна выйшла з кiем i вярнулася без яе.
  
  "Я прапусцiѓ гэта мiма вушэй", - сказаѓ Холмс.
  
  "Гэта лягчэй сказаць, чым назiраць", - сказаѓ я яму.
  
  "Я склаѓ сваё меркаванне аб тым, што збiраюся знайсцi, яшчэ да таго, як адправiѓся на пошукi", - сказаѓ ён. "Дэдуктыѓны працэс пакутуе ад прадузятых меркаванняѓ".
  
  "Гэта пытанне лiквiдацыi немагчымага", - сказаѓ я яму. "Тады ѓсё, што застаецца, якiм бы неверагодным яно нi было, павiнна быць праѓдай".
  
  "Я запомню гэта", - сказаѓ ён. "Я ѓсё яшчэ не магу зразумець, чаму Люсi так раѓнавала мяне да Андрэа".
  
  "Яна была такой, але не ѓ тым сэнсе, як ты сабе ѓяѓляеш", - сказаѓ я яму.
  
  "Што ты маеш на ѓвазе?"
  
  "Ты памятаеш, што я параiѓ табе звярнуць увагу на вушы Люсинды?"
  
  " Так. "Холмс выглядаѓ збянтэжаным. " Яны былi падобныя на - вушы.
  
  "Iх форма была даволi характэрнай i моцна адрознiвалася ад формы вушэй Андрэа. Асноѓная форма вуха, па-вiдаць, сталая ѓ сям'i. Гэта было разумным указаннем на тое, што Андрэа i Люсiнда на самай справе не былi сёстрамi ".
  
  " Не зусiм сёстры? Тады яны былi - кiм?
  
  "Яны былi палюбоѓнiкамi", - сказаѓ я яму. "Ёсць жанчыны, якiя ѓлюбляюцца ѓ iншых жанчын, дакладна гэтак жа, як ёсць мужчыны, якiя ѓлюбляюцца ѓ iншых мужчын. Старажытныя грэкi лiчылi гэта цалкам нармальным".
  
  " Палюбоѓнiкi?
  
  
  
  " Андрэа аддавала перавагу жанчын мужчынам, i Люсiнда была яе, э-э, парай.
  
  " Але- прафесар Мейплз - яе муж.
  
  "Я мяркую, што гэта сапраѓды быѓ шлюб па разлiку. Калi вы паглядзiце на спальнi, стане ясна, што Андрэа i Люсi звычайна дзялiлi спальню - Люсi, - паколькi ѓ iх абедзвюх там шмат адзення. I я б выказаѓ здагадку, што ѓ прафесара Мейплза i мiстэра Крисбоя аналагiчная дамоѓленасць.
  
  " Ты думаеш, прафесар i Крисбой... Але яны...
  
  "Нямецкi прафесар па iмя Ульрихс прыдумаѓ слова для абазначэння такiх саюзаѓ; ён называе iх гомасексуальнымi. У некаторых грамадствах яны прымаюцца, а ѓ некаторых асуджаюцца. Мы жывем у другiм ".
  
  Холмс сеѓ у крэсла з прамой спiнкай. "Гэта так", - сказаѓ ён. "Значыць, вы думаеце, што яны вынайшлi гэты метад хаваць свае адносiны?"
  
  "Я мяркую, што шлюб, калi ён наогул быѓ, i Андрэа ѓдачарыць Люсi як сваю "сястру", быѓ заключаны задоѓга да таго, як сям'я пераехала сюды. Гэта было iдэальнае рашэнне, калi кожны абараняѓ iншага ад пагарды грамадства i джала законаѓ, якiя забараняюць садамii i падобнае паводзiны ".
  
  " Але Андрэа паехала ѓ катэдж, каб уступiць, э-э, у iнтымныя адносiны з Фолтингом.
  
  "Ёй падабалася флiртаваць, вы, павiнна быць, заѓважылi гэта. I яна, вiдавочна, не была пераборлiвая ѓ тым, з кiм з падлог яна флiртавала, або з кiм з падлог яна, скажам так, давяла свой флiрт да канца. Такiя жанчыны ёсць, многiм з iх гэта здаецца незвычайна прывабным i, ах, захапляльным. Па словах Светония, дачка Жнiѓня Цэзара Юлiя, падобна, была адной з iх. Андрэа знаходзiла Фолтинга прывабным i была поѓная рашучасцi займець яго. Я мяркую, што яны з Люсi пасварылiся з гэтай нагоды, але Андрэа ѓсё роѓна адправiлася на сустрэчу з Фолтингом, у той час як Люсi засталася ѓ сваiм пакоi i давяла сябе да прыступу рэѓнасцi. Яна не збiралася забiваць Андрэа; пра гэта сведчыць той факт, што яна не адкрыла кiй з мячом, хоць павiнна была ведаць аб гэтым.
  
  Холмс з хвiлiну маѓчаѓ, i я бачыѓ, як у iм нараджаецца нейкае моцнае пачуццё. "Вы ѓсё гэта прадугледзелi", - сказаѓ ён, паварочваючыся да мяне, яго словы былi выразнымi i стрыманымi.
  
  "Многае з гэтага", - прызнаѓся я. "Але не лай сябе за тое, што прапусцiѓ гэта. Я быѓ знаёмы з iдэяй гомасэксуальнасцi з сваiх кнiг, i некалькi маiх знаёмых, - расказвалi мне аб такiх адносiнах. У мяне былi веды, а ѓ цябе iх не было.
  
  Але я няправiльна ацанiѓ кiрунак думак Холмса. Раптам у iм выбухнула ярасць. "Вы маглi б спынiць гэта", - закрычаѓ ён. "Вы дазволiлi гэтаму здарыцца!"
  
  Я адступiла, каб нiхто з нас не зрабiѓ таго, аб чым потым пашкадуем. "Я нiчога не ведала нi пра спатканнi Андрэа, - сказала я яму, - нi аб лютасьцi Люсинды".
  
  Холмс глыбока ѓздыхнуѓ. "Не, - сказаѓ ён, - вы не маглi прадухiлiць забойства, але вы маглi прадухiлiць самагубства Люсi. Вiдавочна, вы ведалi, што яна задумала".
  
  "Вы прыпiсваць мне прадбачанне, якiм я не валодаю", - сказаѓ я яму.
  
  "Вы даволi ясна далi зразумець, што яна мела на ѓвазе праз гадзiну пасля здарэння", - сказаѓ ён. "Чаму вы не маглi примчаться сюды раней?"
  
  "Я не ведаю", - сказаѓ я яму. "Пакуль ты не распавёѓ мне, што яна табе сказала, мне не прыходзiла ѓ галаву-"
  
  "Гэта не ѓдарыла цябе!"
  
  " Вы самi гаварылi з ёй, - сказаѓ я, - i ѓсё ж нi аб чым не здагадалiся.
  
  "Я не ведаѓ таго, што ты ведаеш", - сказаѓ ён. "Я быѓ дурнем. Але ты - кiм ты быѓ?"
  
  У мяне не было для яго адказу. Магчыма, мне трэба было здагадацца, што задумала Люсi. Магчыма, я сапраѓды здагадаѓся. Магчыма, на нейкiм падсвядомым узроѓнi я ѓзважваѓ варыянты таго, што яна скончыць з сабой або паѓстане перад англiйскiмi прысяжнымi, а затым аднойчы халодным ранiцай яе выведуць на вулiцу, надзенуць на галаву капюшон i обвяжут цяжкай пяньковай вяроѓкай вакол шыi, i я пачую, як маладушны святар мармыча ёй пропаведзi, пакуль яны не зачынiць пастку.
  
  
  
  
  
  Праз некалькi хвiлiн прыбыла палiцыя. На наступны дзень прафесар Мейплз быѓ вызвалены з-пад варты i вярнуѓся дадому. На працягу месяца яны з Крисбоем сабралi рэчы i пакiнулi каледж. Хоць афiцыйна аб iх адносiнах нiколi нiчога не гаварылася, чуткi гналi iх да наступнай пасады ѓ Maples, а затым i да наступнай, пакуль, нарэшце, яны цалкам не пакiнулi Брытанiю. Пасля гэтага я згубiѓ iх след. Холмс пакiнуѓ каледж у канцы семестра. Я мяркую, што пасля гадавога перапынку ён пасля паступiѓ у Кембрыдж.
  
  Холмс так i не дараваѓ мяне за тое, што, па яго думку, я здзейснiѓ. Падобна на тое, ён таксама так i не дараваѓ прадстаѓнiцам прыгожага полу грахi Люсинды Мойс. У той час я не ѓсведамляѓ усёй глыбiнi яго пачуццяѓ да яе. Магчыма, ён таксама гэтага не разумеѓ. Яго пачуццё да мяне выклiкае шкадаванне i з гадамi прывяло да некаторых жахлiвым абвiнавачванняѓ з яго боку. Я не святы. Сапраѓды, так ужо атрымалася, што ѓ канчатковым вынiку я так жа часта апыняѓся па той бок закона, як i няма. Мне прыемна называць сябе першым у Англii злачынцам-кансультантам, паколькi я дазваляю сабе парушаць законы сваёй краiны, каб падтрымаць свае навуковыя пачынаннi. Але калi Холмс называе мяне "злачынным Напалеонам", хiба ён, магчыма, не бачыць скрозь туман часу накрытыя коѓдрай цела той няшчаснай дзяѓчыны, у смерцi якой ён вiнавацiць мяне? I можа быць, ён разважае аб тым факце, што першая i, магчыма, адзiная жанчына, якую ён калi-небудзь любiѓ, была няздольная палюбiць яго ѓ адказ?
  
  У любым выпадку, я раблю апошнi строгае папярэджанне тым з вас, хто паѓтарае брудныя насмешкi Холмса ѓ мой адрас у друку або iншым чынам: iснуюць пэѓныя законы нашай краiны, якiя я шчыра прымаю, i законы аб паклёпе займаюць першае месца ѓ спiсе. Беражыцеся!
  
  OceanofPDF.com
  
  
  МIСIС ХАДСОН
  
  Стол быѓ накрыты, i як раз у той момант, калi я збiраѓся патэлефанаваць, увайшла мiсiс Хадсон з гарбатай i кава. Праз некалькi хвiлiн яна прынесла абрусы, i мы ѓсе селi за стол. Холмс галодны, я цiкаѓны, а Фелпс ѓ стане глыбокай дэпрэсii.
  
  "Мiсiс Хадсон апынулася на вышынi становiшча", сказаѓ Холмс, адкрываючы страва з куранём ѓ кары. "Яе кухня крыху абмежаваная, але яна мае такое ж добрае ѓяѓленне аб сняданку, як i шатландка".
  
  -"Ваенна-марскi дагавор"
  
  
  
  
  аѓтар ЛIНДА РОБЕРТСАН
  
  
  
  
  
  Мiсiс Хадсон Аддаецца ђспамiнам
  
  У рамках працягваецца серыi "Незаѓважаныя гераiнi" ангельскага часопiса Fireside Magazine я нядаѓна ѓзяла iнтэрв'ю ѓ мiсiс Джын Хадсон, некалi домовладелицы i ахмiстрынi знакамiтага дэтэктыва-кансультанта Шэрлака Холмса i яго сябра i хроникера доктара Джона Ватсана. Пасля таго, як мiстэр Холмс адмовiѓся ад вышуку ѓ карысць больш спакойнай жыцця - гадоѓлi пчол у Суррее, мiсiс Хадсон прадала свой дом на Бэйкер-стрыт, 221, дзе адбывалася так шмат прыгод, апiсаных доктарам Ватсана, i пераехала ѓ катэдж у Пертшире.
  
  Пагодлiвым травеньскiм днём я прайшоѓ пешшу ад чыгуначнага вакзала да яе дома. Падышоѓшы да садовай брамкi, я пачуѓ нiзкi брэх, за якiм рушыла ѓслед пагрозлiвае гырканне. На сцежцы за iмi ажно скурчыѓся велiзарны чорны сабака, оскалив зубы ѓ пераканаѓчай гырканнем. Я разважаѓ, як адгаварыць яго ад таго, каб пералезцi праз плот i мне ѓчапiцца ѓ горла, калi з-за дома з'явiлася жанчына i паклiкала мяне. "Добры дзень! Вы, павiнна быць, мiс Ганн. Я мiсiс Хадсон. Калi ласка, ѓваходзiце. Усё ѓ парадку, Ота, яна мой сябар. Ота прыцiх i адышоѓ у бок ад дарожкi, калi я адкрыла брамку, але з падазрэннем iшоѓ за мной, пакуль я iшла праз маленькi, поѓны кветак сад i вынiкала за мiсiс Хадсон ѓ катэдж. Апынуѓшыся ѓ гасцiнай, ён з уздыхам плюхнуѓся на кiлiмок ля камiна, дзе i ляжаѓ, назiраючы за намi, i час ад часу вiляючы хвастом, калi мiсiс Хадсон кiдала на яго погляд.
  
  Нягледзячы на свае гады, якiя, па яе прызнаннi, "далёка за шэсцьдзесят", мiсiс Хадсон - вялiкая жанчына, высокая i энергiчная, яе сiвыя валасы апраѓляюць добрае i жыццярадасны твар. За гарбатай са парэчкавы пiрагом, якi яна падала ѓ сваёй ѓтульнай гасцiнай, у нас адбыѓся наступны размову:
  
  Э. Ф. Прыемна пазнаёмiцца з вамi. Я адчуваю, што ѓ пэѓным сэнсе ѓжо ведаю вас, пасля прачытання апавяданняѓ доктара Ватсана. Мне вельмi шкада, што я прапусцiѓ наведванне Бэйкер-стрыт, 221Б, але ѓ вас тут цудоѓнае месца. Такое прыгожае асвятленне, а сад проста патанае ѓ кветках. I Ота, безумоѓна, ѓражлiвая сабака. Вы, павiнна быць, адчуваеце сябе ѓ поѓнай бяспецы, калi ён ахоѓвае ваш дом.
  
  Мiсiс Х. Дарагi Ота, баюся, лаяльны да агiднасцi. Даруй, калi ён напалохаѓ цябе. Яго падарыѓ мiстэр Холмс пасля таго, як я пасялiѓся тут. "Магчыма, у нас усё яшчэ ёсць ворагi", - сказаѓ ён, хоць ён ужо даѓно сышоѓ з дэтэктыѓнай працы. Я цаню яго дабрыню, але не магу сказаць, што моцна непакоюся аб такiх рэчах. Але наконт Бэйкер-стрыт - вам не трэба турбавацца аб тым, што вы яе прапусцiлi. У доме не было нiчога выключнага, за выключэннем яго сувязi з мiстэрам Холмсам. За апошнiя некалькi гадоѓ у нас было так шмат турыстаѓ, якiя зазiралi ѓ вiтрыны i патрабавалi, каб iх пусцiлi, як быццам мы былi музеем. Шкада, што тады ѓ мяне не было Ота. Ведаеце, ён сабака Баскервiляѓ. Вы памятаеце гiсторыю доктара Ватсана?
  
  Э. Ф. О, вядома. Але я думаѓ, што ѓ Баскервiляѓ была толькi адна Сабака, i яе забiлi ѓ канцы.
  
  Мiсiс Х. Ну, i ды, i няма. Як аказалася, з Сабакам была невялiкая гiсторыя. Я думаю, мiстэру Холмсу было трохi не па сабе з-за таго, што прыйшлося застрэлiць яго, а таксама трохi цiкава даведацца аб паходжаннi такога незвычайнага жывёлы. Пасля таго, як таямнiца была раскрытая, мiстэр Холмс нанёс яшчэ адзiн вiзiт дылера, якi прадаѓ сабаку гэтаму жахлiвае мiстэру Стэплтону, i высветлiѓ, дзе яны яе ѓзялi. Здарылася так, што сабака была родам з вёскi Джайлс-Тор, размешчанай усяго ѓ дваццацi мiлях або каля таго ад Баскервiль-Холу. Iх там дзясяткi. Жыхары вёскi кажуць, што яны адбылiся ад паляѓнiчых сабак, завезеных адным з рыцараѓ Вiльгельма Заваёѓнiка - Жилем з як-то там Сюр-Мер, якi пасялiѓся там. Яго род вымер стагоддзi таму, але сабакi квiтнелi. Пасля таго, як легенда аб Ганчака распаѓсюдзiлася па акрузе, мясцовыя жыхары сталi называць iх баскервильскими ганчакамi. Жыхары вёскi думаюць, што сэр Х'юга i яго людзi, верагодна, бачылi вандроѓнага баскi. На самай справе большасць прадстаѓнiкоѓ гэтай пароды тыгровыя. Толькi прыкладна кожны дзесяты чорны, як тутэйшая ганчак або ота.
  
  Гэта адна з рэчаѓ, па якiх я сумую, калi мiстэр Холмс побач. Ён так шмат ведае! Здавалася, я заѓсёды пазнаю што-то дзiѓнае i новае аб гэтым свеце.
  
  Э. Ф. цi Часта вы атрымлiваеце весткi ад мiстэра Холмса?
  
  Мiсiс Х. О, так. Мы засталiся добрымi сябрамi. Ён пiша i дасылае мне мёд з сваiх вулляѓ i часам наносiць вiзiт, калi прыязджае ѓ Шатландыю. Я думаю, вясковая жыццё ѓ Суррее яму па душы. Ён здаецца больш ѓлагоджаным i кажа мне, што цяпер чытае i праводзiць хiмiчныя эксперыменты ѓ сваё задавальненне.
  
  
  
  Э. Ф. Вы не ведаеце, цi займаецца ён да гэтага часу якi-небудзь дэтэктыѓнай працай?
  
  Мiсiс Х. Я ѓ гэтым упэѓнены. Часам ён прыходзiць як-то нечакана, ведаеце, як быццам яго выклiкалi сюды без папярэджання. I ѓ такiх выпадках ён быѓ трохi скрытны адносна прычын свайго прыезду ѓ Шатландыю - i ѓ яго быѓ такi погляд у вачах.
  
  Э. Ф. Якi погляд?
  
  Мiсiс Х. Я не зусiм памятаю, як выказаѓся доктар Ватсан - ён апiсаѓ гэта значна лепш, чым я магу. Той бляск, якi раней казаѓ нам пра тое, што, як любiѓ выказвацца мiстэр Холмс, "гульня пачалася".
  
  Э. Ф. Ён сказаѓ, што робiць?
  
  Мiсiс Х. Вельмi мала. Ён заѓсёды быѓ вельмi стрыманы ѓ сваёй дэтэктыѓнай працы. Але я мяркую, што ѓрад часам звяртаецца да яго. Аднойчы, калi ён прыехаѓ сюды, ён вяртаѓся з якога-то заданнi для Марскога Лорда на Гебрыдскiя астравах.
  
  Э. Ф. А што чуваць ад доктара Ватсана?
  
  Мiсiс Х. Часам пiша яго жонка. Ён таксама на пенсii, i мiсiс Уотсан кажа, што яго часта турбуе баявое раненне ѓ нагу - цi гэта было ѓ плячо? Я не магу ѓспомнiць. Мы з доктарам Ватсана не былi настолькi блiзкiя. Я была для яго проста домовладелицей, фiгурай на заднiм плане, на самай справе - што i да лепшага, улiчваючы ѓсе абставiны. Якiмi б раздражняльнымi нi былi наведвальнiкi Бэйкер-стрыт у пошуках мiстэра Холмса, я з цяжкасцю ѓяѓляю, як бы я паставiѓся да таго, што сам стаѓ знакамiтым.
  
  Э. Ф. Гэта з-за наведвальнiкаѓ вы беглi ѓ вёску ѓ Шатландыi пасля тых гадоѓ, праведзеных у Лондане?
  
  Мiсiс Х. О, не, я нарадзiлася i вырасла ѓ Перте, так што прыезд сюды сапраѓды быѓ чым-то накшталт вяртання дадому. У мяне ёсць сям'я паблiзу - у маёй сястры i яе мужа ёсць паб у Вiлiдж, а яшчэ адзiн брат жыве ѓ Блэр Атол, i, вядома, ёсць розныя пляменнiцы i iх дзецi. I пасля жыцця ѓ гарадах я адчуѓ, што перамены ѓ краiне будуць доѓгачаканымi.
  
  Э. Ф. цi Так гэта? Я ведаю некаторых лонданцаѓ, якiя нiколi не маглi адчуваць сябе камфортна за межамi горада.
  
  Мiсiс Х. Спатрэбiлася некаторы час, каб прывыкнуць да цiшынi. Але я па-ранейшаму занятая царкоѓнымi кiрмашамi, дабрачыннасцю i клапачуся пра дзяцей сваiх пляменнiц, а таксама вучуся вырошчваць гароднiну i рабiць варэнне. У нашы днi я сапраѓдная вясковая лэдзi. З'еш яшчэ парэчкавы пiрага. Гэта быѓ адзiн з любiмых тартоѓ доктара Ватсана.
  
  Э. Ф. Дзякуй, я, мабыць, вазьму яшчэ кавалачак. Як Шэрлак Холмс наогул стаѓ вашым жыхаром?
  
  
  
  Мiсiс Х. О, самым звычайным чынам, адгукнуѓшыся на маё аб'яву аб здачы пакояѓ. Цяпер, калi я думаю пра гэта, якi гэта быѓ жудасны год!
  
  Э. Ф. Аб божа,што здарылася?
  
  Мiсiс Х. Шмат чаго. Горш за ѓсё было тое, што бедны Гары - мой муж - збег на Кантынент, таму што за iм палявала палiцыя.
  
  Э. Ф. У самай справе! Чаму?
  
  Мiсiс Х. Яны падазравалi яго ѓ датычнасьцi да ведерному крамы ѓ Эдынбургу, якi скончыѓся вельмi дрэнна. Я так хвалявалася.-
  
  Э. Ф. Магазiн тавараѓ для дома? Што гэта?
  
  Мiсiс Х. Гэта былi нейкiя людзi, якiя прадавалi акцыi залатога руднiка ѓ Канадзе.
  
  Э. Ф. Я не разумею. Што ѓ гэтым дрэннага?
  
  Мiсiс Х. Я не вельмi добра памятаю дэталi. Альбо там не было нiякага золата, альбо там не было руднiка, я не памятаю, чаго менавiта.
  
  Э. Ф. Божа мой! Як атрымалася, што вашага мужа западозрылi ѓ датычнасцi да гэтага?
  
  Мiсiс Х. Ну, ён быѓ, так сказаць, у гэтай сферы дзейнасцi.
  
  Э. Ф. Ваш муж быѓ ашуканцам?
  
  Мiсiс Х. Грубае слова, але, не надаючы гэтаму занадта вялiкага значэння, я выказаѓ здагадку, што менавiта такiм ён i быѓ. Ён быѓ "ѓ гульнi", як яны гэта называлi. Гэта азначае, што ён быѓ чалавекам, годным даверу, i даволi добры ѓ гэтым. Нiколi нi за што не быѓ асуджаны, хоць палiцыя Англii, Шатландыi, Iрландыi i Уэльса мела на яго, час ад часу, на працягу трыццацi гадоѓ.
  
  Э. Ф. Божа мой, i цябе не турбавала, што ты замужам за iм?
  
  Мiсiс Х. Шчыра кажучы, няма, калi не лiчыць турботы з-за рызыкi. Не, Гары нiколi нi да каго не ѓжываѓ гвалту, а што тычыцца грошай, якiя ён браѓ - ну, я шатландзец, а людзi, у якiх ён браѓ, былi ѓ асноѓным англiчанамi i багатымi. Наколькi я разумею, iм давядзецца за многае адказаць. Маiх бабулю i дзядулю выгналi з фермы ѓ Клиренсе, i яны страцiлi ѓсё, што ѓ iх было. Многiя людзi, падобныя iм, памерлi ад голаду цi былi вымушаныя эмiграваць. Два брата маёй бабулi адплылi са сваiмi сем'ямi ѓ Новую Зеландыю, але iх карабель загiнуѓ у моры. Кажуць, мая бабуля памерла ад разрыву сэрца, калi пачула гэтую навiну. Мой дзядуля адправiѓся пешшу са сваiмi дзецьмi - маёй мацi, яе сястрой i братам - у Перт i знайшоѓ працу на млыне. Мой бацька таксама быѓ рабочым на фабрыцы, але ён пачаѓ пiць i быѓ забiты ѓ бойцы. Так што мая мацi падтрымлiвала нас, займаючыся мыццем, i мы з сёстрамi працавалi разам з ёй. Мы працавалi з свiтання i далёка за поѓнач, i ѓ нас рэдка была цёплая адзенне цi дастаткова ежы. Наколькi я разумею, Гары забраѓ толькi тое, што ангельцы i ѓладальнiкi зямлi i млыноѓ забралi ѓ нас. Кажу вам, мiс, пасля таго, як мы з Гары пажанiлiся, пакуль была жывая мая мацi, я кожны месяц дасылаѓ ёй грошы, каб яна магла мець некаторыя выгоды, якiя не магла сабе дазволiць, калi мы былi дзецьмi. I я адчуваѓ, што тое, што я даваѓ ёй, было не больш таго, што ей належала.
  
  Э. Ф. Божа мой, як ты прайшла шлях ад тых пачаткоѓцаѓ да лонданскай домовладелицы?
  
  Мiсiс Х. У пэѓным сэнсе мне пашанцавала. Я была жывой дзяѓчынай, з прыемным пеѓчага голасу i здольнасцю да мiмiцы. Калi я не дапамагала маме сцiраць i гладзiць, я падзарабляла спевам на вулiцы. Потым сябар майго дзядзькi, якi працаваѓ у тэатры, парэкамендаваѓ мяне мэнэджэра. Я вучыѓся там, больш цi менш, спяваѓ у перапынках памiж выступамi, каб ѓтрымаць публiку на сваiх месцах, пакуль кандытары працавалi ѓ праходах. Калi я стаѓ старэй, я гуляѓ характэрныя ролi. А потым я сустрэла Гары.
  
  Э. Ф. Як вы пазнаёмiлiся з Гары... э-э, мiстэрам Хадсанам?
  
  Мiсiс Х. Ён таксама быѓ акцёрам, гастраляваѓ з трупай з Лондана. Мы пазнаёмiлiся праз аднаго, i ён заляцаѓся за мной. Вярнуѓшыся ѓ Лондан, ён паслаѓ за мной, i там мы пажанiлiся. Але некалькi месяцаѓ праз тэатральная трупа распалася, i мы абодва засталiся без працы. На шчасце для нас, прыкладна ѓ гэты час з'явiѓся стары сябар Гары i пазнаёмiѓ яго з давернай гандлем. Гэта быѓ выдатны i пацешны iрландзец па iмя О'браэн, спачын гасподзь яго душу. Гары захапiѓся гульнёй - дапамог яго акцёрскi вопыт - i ѓ яго нядрэнна атрымлiвалася.
  
  Э. Ф. Вы працавалi з мiстэрам Хадсанам паводле яго, э-э, прафесii?
  
  Мiсiс Х. Спачатку адзiн цi два разы, паволi. Але Гары гэтая iдэя не спадабалася. Гэта можа здацца дзiѓным, улiчваючы, як ён зарабляѓ на жыццё, але ён прагнуѓ рэспектабельнасцi. Ён быѓ кокнуць па нараджэннi i выхаванню, але ѓ яго заѓсёды было iмкненне да лепшага жыцця. Асаблiва пасля нараджэння маленькага Гары, ён трымаѓ нас далей ад сваiх дзелавых адносiн. Гэта была iдэя Гары - купiць нам дом на Бэйкер-стрыт асаблiва пасля ѓдалага выйгрышу. Ён казаѓ, што дом i я былi яго страхоѓкай i пенсiяй. "Я ведаю, што калi я вырашу адпачыць ад сваiх прац, у мяне будзе мой бонi Джын, да якой я змагу вярнуцца дадому", - казаѓ ён мне. "I калi здарыцца горшае, у цябе, па меншай меры, будзе жыллё i даход для сябе i дзiцяцi". Гары заѓсёды быѓ добрым чалавекам, па-свойму.
  
  Але вы хацелi б ведаць, як я пазнаёмiѓся з мiстэрам Холмсам i доктарам Ватсана. Што ж, як я ѓжо сказаѓ, для нас гэта былi цяжкiя часы. Я жыѓ у страху, што Гары зловяць i будуць судзiць за забойства, i я шчыра сумняваѓся, цi ѓбачу я яго калi-небудзь зноѓ.
  
  Э. Ф. Божа мой! Забойства?
  
  Мiсiс Х. Ды. Гэта было дрэнная справа. Баронет - сэр Радэрык Пара, калi я правiльна памятаю, - быѓ забiты, i гiсторыя заключалася ѓ тым, што ён быѓ бейтс, якi раскрыѓ афёру i быѓ забiты, таму што пагражаѓ звярнуцца да закона. Нейкi персiк тут, у Лондане, сцвярджаѓ, што Гары быѓ адным з людзей, уцягнутых у гэтую афёру.
  
  Э. Ф. Якi жах! Але што вы маеце на ѓвазе, калi кажаце, што сэр Радэрык быѓ бейтса?
  
  Мiсiс Х., што ён быѓ адным з падманутых людзей.
  
  Э. Ф. Божа мой! А што такое персiк?
  
  Мiсiс Х. О, дарагая, баюся, я даю вам адукацыю ѓ духу крымiнальных колаѓ! Персiк - гэта стукач, палiцэйскi iнфарматар - злачынец, якi ходзiць паѓсюль i даносiць палiцыi аб тым, што намышляюць яго таварышы-злачынцы.
  
  Э. Ф. Навошта камусьцi гэта рабiць? Пастаянна чуеш пра гонару сярод злодзеяѓ, цi ведаеце, i ѓсё такое.
  
  Мiсiс Х. О, у злачынным элеменце мала гонару. Персiк звычайна даносiць на сваiх таварышаѓ, каб дамагчыся ласкi ад палiцыi i суддзi за свае ѓласныя злачынствы. На самай справе гэты чалавек нiчога не ведаѓ, але iнспектар Грегсон на працягу многiх гадоѓ спрабаваѓ злавiць Гары i быѓ толькi гатовы паверыць яму. Бедны Гары настойваѓ мне, што ён не мае да гэтага нiякага дачынення i што ѓ "Лiверпулi" ён займаецца зусiм iншай гульнёй. Але, вядома, ён не мог сказаць пра гэта iнспектару Грегсону, таму яму давялося знiкнуць з вачэй далоѓ, iнакш яго арыштавалi.
  
  Потым, у дадатак да ѓсяго iншага, я страцiѓ свайго жыхара, мiстэра Постлтуэйта. Яго злавiлi на крадзяжы з тэатра, якiм ён кiраваѓ, - ён збег пасярод ночы, хто завiнавацiѓся вялiкую частку квартальнай арэнднай платы. Iнспектары Скотленд-Ярда цэлымi днямi гойсалi па хаце, абшукваючы яго пакоi ѓ пошуках доказаѓ, якiя паказваюць на тое, куды ён дзеѓся, i даймалi мяне i маю бедную дзяѓчынку, пакуль яна не прыстрашыла падаць у суд. I Грегсон падазраваѓ, што Гары нейкiм чынам прыклаѓ да гэтага руку. Прыкладна год праз, яны знайшлi Постлетуэйта дзе-то ѓ Ёркшыры. Я ѓпэѓнены, што мiстэр Холмс схапiѓ бы яго значна раней, калi б да яго звярнулiся. Мы з iм раз цi два пагаварылi аб Постлтуэйте, i мiстэр Холмс выказаѓ здагадку, што ён не з'ехаѓ бы з Англii. Я не магу ѓспомнiць чаму - калi Постлетуэйта сапраѓды знайшлi, я падумаѓ, што гэта проста ѓдалая здагадка. Але, як я ѓжо казаѓ, прайшоѓ месяц цi больш, перш чым шумiха сцiхла настолькi, што я змог абвясцiць, што пакоi здаюцца ѓ арэнду. Я ѓжо тады баяѓся, што нiкому не спатрэбяцца пакоя ѓ маiм доме, улiчваючы тое ѓвагу, якое мы прыцягвалi да сябе з боку палiцыi. Я быѓ шчыра ѓдзячны, калi з'явiѓся мiстэр Холмс.
  
  Э. Ф. Я б выказаѓ здагадку, што так, пасля ѓсяго гэтага. Якой была ваша першая сустрэча з iм?
  
  Мiсiс Х. Я памятаю, што ён прыходзiѓ паглядзець пакоя i быѓ зацiкаѓлены ѓ тым, каб зняць iх, але сказаѓ, што яму спатрэбiцца iншы жыхар, каб падзялiць выдаткi. Ён вярнуѓся на наступны дзень з доктарам Ватсана на буксiры, i яны тут жа знялi пакоя.
  
  Э. Ф. Якiм было ваша першае ѓражанне пра Шэрлака Холмса?
  
  Мiсiс Х. Джэнтльмен з прыемнымi манерамi, але трохi чапурыстая i адчужэнне. Я хацеѓ бы сказаць, што ѓбачыѓ у iм што-нешта такое, што наводзiла на думку аб велiчы, але, шчыра кажучы, ён быѓ проста высокiм, хударлявым маладым чалавекам, трохi афiцыйным i адхiленым, з даволi напышлiвым паводзiнамi. Наогул-то, спачатку я больш сiмпатызаваѓ доктару Ватсону. У яго былi больш прыязныя манеры, хоць я думаю, што ён быѓ трохi шакаваны, калi даведаѓся, як муж яго кватэрнай гаспадынi зарабляе сабе на жыццё. Мiстэр Холмс, аднак, быѓ значна больш стромкiм персанажам. Нават тады, я не думаю, што яго можна было чым-небудзь здзiвiць.
  
  Э. Ф. Павiнна быць, было даволi непрыемна мець Холмса ѓ якасцi жыхара - дзiѓныя людзi, навещающие ѓ любы час сутак, хiмiчныя эксперыменты, перастрэлкi, падазраваныя, цiкавыя фота з вокнаѓ, i таму падобнае.
  
  Мiсiс Х. Не зусiм. У мяне былi iншыя жыхары, якiя, па меншай меры, так жа старалiся. Напрыклад, Постлтуэйт. А яшчэ быѓ Вялiкi Панцi, пажыральнiк агню. Аднойчы ѓвечары, за вячэрай выпiѓшы занадта шмат вiна, ён вырашыѓ папрактыкавацца ѓ новым эфекце ѓ сваiх пакоях i падпалiѓ шторы. Нам пашанцавала, што ѓвесь дом не згарэѓ дашчэнту. I там быѓ пане Флерон са сваiм удавам, якi збег i з'еѓ адну з котак. Мiстэр Холмс быѓ на самай справе даволi ручным па параѓнаннi з iмi. I, вядома, ён заѓсёды плацiѓ за рамонт. I ён аказаѓ нам з Гары вялiкую паслугу неѓзабаве пасля пераезду.
  
  Э. Ф. Што гэта было?
  
  Мiсiс Х. Ён зняѓ з Гары падазрэннi ѓ забойстве. Ён даведаѓся пра гэта сам. Я не расказала нi яму, нi доктару Ватсону аб праблеме беднага Гары. У рэшце рэшт, яны былi джэнтльменамi, i я не думаѓ, што iм спадабаецца вестку аб тым, што муж iх кватэрнай гаспадынi - злачынец, якога шукае палiцыя. Думаю, я патлумачыѓ адсутнасць Гары тым, што сказаѓ што-то аб тым, што ён падарожнiчае. Але аднойчы, калi ѓ доктара Ватсана не было дома, калi я прыносiла мiстэру Холмсу сняданак, ён раптам сказаѓ мне: "Мiсiс Хадсон, як бы вы паставiлiся да таго, каб зноѓ убачыць свайго мужа тут, у Лондане?"
  
  Я не была ѓпэѓненая, да чаго ён хiлiць, таму проста сказала што-то аб тым, што мне заѓсёды прыемна, калi праца мiстэра Хадсона дазваляе яму праводзiць час са сваёй сям'ёй.
  
  "Мiсiс Хадсон," сказаѓ ён, - я ведаю, што ваш муж хаваецца з-за праблем з законам. Iнспектар Грегсон палiчыѓ патрэбным распавесьцi мне пра мiстэрам Хадсон i забойстве сэра Радэрыка Пара неѓзабаве пасля таго, як я зняѓ гэтыя пакоi. Я прагледзеѓ некалькi паведамленняѓ пра гэта ѓ эдынбургскi газетах i ѓзяѓ на сябе смеласць напiсаць аднаму майму знаёмаму тамтэйшаму палiцэйскаму iнспектару. З таго, што я даведаѓся аб гэтай справе, я мяркую, што заява вашага мужа аб тым, што ён невiнаваты ѓ забойстве, магчыма, заслугоѓвае разгляду.
  
  " Сэр? - Перапытаѓ я, але адчуѓ, што вось-вось ѓпаду ѓ прытомнасць ад страху. Я ведаѓ, што мiстэр Холмс разумны i пачынае рабiць сабе iмя як дэтэктыѓ. Але я не мог сказаць, цi магу я давяраць яму. Наколькi я ведаѓ, ён працаваѓ з палiцыяй, каб затрымаць Гары, i спадзяваѓся заваяваць маё давер, каб высачыць яго. I, па праѓдзе кажучы, нават у мяне былi толькi словы Гары аб тым, што ён не быѓ часткай гэтага плана. Гары быѓ не з тых, хто кажа аб тым, што ён задумаѓ. "Калi ты не ведаеш, табе не трэба хлусiць", - часта казаѓ ён мне.
  
  "Мiсiс Хадсон, калi ласка, сядайце", - сказаѓ мiстэр Холмс, i я села на крэсла мiстэра Ватсана за сталом, спрабуючы вырашыць, што рабiць далей. Мiстэр Холмс здзiвiѓ мяне дабрынёй свайго тоны. "Я бачу, ты неахвотна давяраеш мне ѓ гэтым," сказаѓ ён, гледзячы мне ѓ вочы, " але я дзейнiчаю шчыра. Ты адзiн, i я б не аддаѓ цябе. Акрамя таго, " працягваѓ ён з агеньчыкам у вачах, - улiчыце той факт, што калi б я гэта зрабiѓ, мне прыйшлося б шукаць iншае жыллё, i доктар Ватсан нiколi б мне гэтага не дараваѓ.
  
  Я злёгку ѓсмiхнуѓся на гэта, i ён працягнуѓ. "Я так разумею, што ѓ вас ёсць спосаб зносiн з мiстэрам Хадсанам".
  
  Я падумаѓ пра гэта iмгненне, а затым вырашыѓ, што магу давяраць яму, па меншай меры, настолькi. "Так," сказаѓ я, "я магу перадаць яму паведамленне".
  
  "Ну, тады чаму б не дазволiць яму вырашаць? Адпраѓ яму лiст i прыкладзi да яго вось гэта." I ён падышоѓ да свайго стала, напiсаѓ некалькi слоѓ на аркушы паперы, склаѓ яго i працягнуѓ мне.
  
  Э. Ф. Што ён напiсаѓ?
  
  Мiсiс Х. Я пачакала, пакуль не спушчуся ѓнiз, каб зiрнуць на газету, хоць ён i не забараняѓ гэтага рабiць. Ён напiсаѓ кароткую запiску: "Мiстэр Хадсон: Калi вы сапраѓды не вiнаватыя ѓ смерцi сэра Радэрыка Пара, я гатовы паспрабаваць апраѓдаць вас, але мне спатрэбiцца ваша дапамога. Калi вам патрэбна мая дапамога, сустрэньце са мной у зручнае для вас час i ѓ абраным вамi месцы - з Шэрлакам Холмсам.
  
  Ну, лiсты, якiя мы з Гары пiсалi адзiн аднаму, iшлi вакольным шляхам, таму што мы баялiся, што палiцыя можа сачыць за тым, адпраѓляѓ я яму якiя-небудзь лiсты цi атрымлiваѓ iх ад яго. Я аддаѓ лiст з запiскай мiстэра Холмса мiстэру Макбиту, нашаму мяснiка. Мiстэр Макбит быѓ сябрам Гары, i ён перадаѓ мае лiсты iншаму сябру Гары, мiстэру Деланью, якi гандляваѓ вiном. Делань адправiѓ iх да запатрабавання ѓ горад у Iталii, дзе спынiѓся Гары. Адказы Гары - пад iмем П'етра Руволо, калi я памятаю, - былi адпраѓленыя ѓ Делань на апеку яго замежнага пастаѓшчыка ѓ Кале. Гары распавёѓ мне ѓсё гэта пазней; у той час я не ведаѓ, як да яго траплялi лiсты ад мяснiка. У нас з мiстэрам Макбитом быѓ код, калi прыйшоѓ лiст ад Гары. Калi я хадзiла выбiраць мяса для нашага вячэры, ён казаѓ, што ныркi ѓ той дзень былi асаблiва смачнымi, каб я ведала, што лiст будзе дастаѓлена ѓ той дзень, i абавязкова вскрою пасылку сама, а не дазволю гэта зрабiць дзяѓчыне.
  
  Прайшлi тыднi, перш чым я атрымаѓ адказ на запiску мiстэра Холмса. Затым мне прыйшоѓ лiст ад Гары з укладзенай у яго запiскай, адрасаванай мiстэру Холмсу. Мiстэр Холмс паказаѓ яго мне. У iм гаварылася: "Паважаны сэр, я цаню вашы намаганнi ад майго iмя. Я прабуду ѓ Парыжы тыдзень, пачынаючы з 15 верасня. На вулiцы Эколь ёсць кафэ Le Chien Sourd. Скажыце гаспадару, месье ђлоннi, хто вы такi, i ён пашле за мной.
  
  Э. Ф. Божа мой, якая iнтрыга! Ды гэта ж як шпiёнская гiсторыя!
  
  Мiсiс Х. Што ж, дарагi Гары таксама трохi паѓтарыѓ гэта пазней у сваiм жыццi. Аднак, працягваючы, мiстэр Холмс прачытаѓ запiску i вывучыѓ паперу, сказаѓшы толькi "хм" i "сапраѓды". Я прапанаваѓ аплацiць яго праезд да Парыжа, але ён адмовiѓся. Аднак перад ад'ездам мiстэр Холмс папрасiѓ у мяне фатаграфiю Гары. Адзiнае, што ѓ мяне было, было з яго акцёрскiх часоѓ - Гары не хацеѓ, каб яго фатаграфii валялiся паѓсюль, - але я аддаѓ iх мiстэру Холмсу з такiм падрабязным апiсаннем, якое толькi мог. Яго не было некалькi дзён. Вярнуѓшыся, ён сказаѓ мне: "Мiсiс Хадсон, я пазнаёмiѓся з вашым мужам, i ён выдатны, iнтэлiгентны чалавек, нягледзячы на сваю няѓдалую прафесiю ". Ён больш нiчога не сказаѓ аб гэтай сустрэчы, але праз некалькi дзён зноѓ з'ехаѓ, якi суправаджаецца доктарам Ватсана. Прайшло больш за тыдзень, перш чым яны вярнулiся. Бедны доктар Ватсан выглядаѓ змардаванай i сказаѓ што-то аб тым, што нiколi ѓ жыццi яго так не люляе. Але мiстэр Холмс быѓ увесь у агнi i насцярожаны, як сабака, якая ѓзяла след. Ён паклiкаѓ мяне да сябе i сказаѓ: "Мiсiс Хадсон, твой муж прыедзе сюды наступным вечарам цi двума, свайго роду iнкогнiта. Твая дзяѓчына, верагодна, пазнае яго?
  
  " Верагодна, няма, калi ён переодет, сэр, але я не магу быць упэѓнены.
  
  Ён на iмгненне задумаѓся i сказаѓ: "Тады пераканайся, што менавiта ты адкрыеш дзверы. Калi ён прыйдзе, ён спытае пра мяне. Калi вы даведаецеся яго, не падавайце выгляду, але скажыце яму, што марак зараз прыйдзе, i праводзiце яго наверх, як калi б ён быѓ незнаёмцам.
  
  Я не спаѓ нi ѓ тую, нi ѓ наступную ноч. А на другую ноч, дзе-то пасля дзесяцi, пачуѓся званок у дзверы, i я пабег адкрываць. У пярэднi пакой увайшоѓ устрывожанага выгляду мужчына, паставiѓ сакваяж i, зняѓшы капялюш i расшпiлiѓшы палiто, цiхiм, даволi збянтэжаным голасам спытаѓ пра мiстэрам Холмса. "Я мяркую, ён чакае мяне", - сказаѓ ён. На iм быѓ каѓнерык святара, у яго былi рудаватыя бакенбарды i махры валасоѓ вакол лысiны. Мне спатрэбiлася iмгненне, каб даведацца ѓ гэтым чалавеку Гары, але, як бы цяжка гэта нi было, я не падаѓ выгляду, што ведаю яго, а праводзiѓ яго наверх i распавёѓ, што мiстэр Хоумс прасiѓ расказаць пра маракi. "О, добра", - прамармытаѓ ён i зiрнуѓ на мяне з намёкам на ѓсмешку.
  
  Холмс адкрыѓ дзверы i ѓпусцiѓ яго. Праз некалькi хвiлiн доктар Ватсан спусцiѓся па лесвiцы i сказаѓ: "Я схаджу за iншым наведвальнiкам, мiсiс Хадсон. Мiстэр Холмс хацеѓ бы, каб вы пасядзелi i пачакалi нашага вяртання.
  
  Як бы я нi быѓ устрывожаны, стомленасць адолела мяне, i я заснуѓ у сваiм крэсле. Мяне разбудзiѓ гук поворачиваемого ѓ замку ключа доктара Ватсана. З доктарам Ватсана быѓ высокi мужчына, апрануты ѓ працоѓныя штаны i матроскi бушлат, з фуражкай у руках. Ён быѓ стары, але моцна складзены, з вуглаватымi рысамi асобы i цвёрдым прамым позiркам. "Мiсiс Хадсон, гэта Пiтэр Мудзi", - сказаѓ доктар Ватсан. "Не маглi б вы, калi ласка, падняцца з намi наверх?" Зусiм збянтэжаны гэтым момантам, я рушыѓ услед за iмi.
  
  Калi мы паднялiся па лесвiцы, на пляцоѓцы з'явiѓся мiстэр Холмс. " А, мiстэр Мудзi! - павiтаѓ ён яго. " Заходзьце. мiсiс Х., цi магу я пагаварыць з вамi? Калi доктар Ватсан i мiстэр Мудзi прайшлi ѓ гасцiную, Холмс застаѓся са мной у холе i прашаптаѓ: "Вельмi важна, каб мiстэр Мудзi не ведаѓ, хто такi мiстэр Хадсон, да адпаведнага моманту. Калi ласка, не кажы яго iмя або свайго ѓласнага, пакуль я табе не скажу.
  
  Пакой была ярка асветлена. Гары сядзеѓ там, скiнуѓшы аблiчча вiкарыя, яго лысiна i бакенбарды знiклi. Ён устаѓ, калi я ѓвайшоѓ, але не падаѓ выгляду, што пазнаѓ мяне. Нягледзячы на тое, што я ведаѓ, што гэта было часткай плана мiстэра Холмса, было крыху няёмка бачыць, як ён паводзiць сябе як незнаёмы. доктар Ватсан сеѓ, i мiстэр Холмс запрасiѓ мiстэра Мудзi сесцi таксама. "I, мэм, цi не маглi б вы, калi ласка, прысесцi вунь там?" сказаѓ ён, паказваючы на крэсла побач з Гары.
  
  Калi мы ѓсе расьселiся, мiстэр Холмс пачаѓ гаварыць. "Мiстэр Мудзi велiкадушна прарабiѓ доѓгi падарожжа сюды з Шэтландскiх выспаѓ, каб падзялiцца з намi сваiмi унiкальнымi ведамi аб некаторых падзеях, якiя адбылiся ѓ Эдынбургу ѓ мiнулым годзе. Мiстэр Мудзi, не будзеце цi вы ласкавы?
  
  Пiтэр Мудзi уздыхнуѓ i апусцiѓ погляд на свае грубыя рукi, усё яшчэ трымаючы кепку, затым зноѓ перавёѓ погляд на нас i з рашучым выглядам загаварыѓ на шетландском гаворцы, такiм густым, што нават мне часамi было цяжка яго разабраць. "Гэтую гiсторыю цяжка распавядаць, i яшчэ цяжэй пражыць", - сказаѓ ён. "Некалькi гадоѓ таму мая адзiная дачка Элiзабэт пакiнула наш дом у Леруике, каб паступiць на службу ѓ Эдынбург. Яна была нашай малодшай, дзiцем нашай старасцi i вельмi дарога нам. Яна была добрай дзяѓчынай, але жыццё на Шэтландскiх выспах не падрыхтавала яе да жыцця ѓ вялiкiм горадзе, i яна стала ахвярай сэра Радэрыка Пара. Ён спакусiѓ яе абяцаннямi ажанiцца, а затым кiнуѓ, калi яна сказала яму, што чакае дзiця. Яе сорам быѓ так вялiкi, што яна ледзь не памерла з голаду, замест таго, каб расказаць нам, што з ёй стала, але сяброѓка пачула аб тым, што здарылася, i даслала нам вестачку, i я паехала ѓ Эдынбург i прывезла яе i дзiцяцi дадому. Маё беднае дзiця! Яна была прыгожай маладой жанчынай, але калi я знайшоѓ яе, яна была такой бледнай i худы, i яе дух быѓ зламаны, сэр. Ён спынiѓся, i яго рукi сцiснулi фуражку, як быццам збiралiся разарваць яе напалам. "Лiззi i яе дзiця засталiся са мной i маёй жонкай, але яна захварэла на сухоты, калi была ѓ патрэбе ѓ Эдынбургу. Яе дзiця захварэѓ i памёр, i я падумала, што гэта мiласэрнасць, хай даруе мяне Бог, улiчваючы, як ён з'явiѓся на святло. Што тычыцца Лiззi, то, хоць мы клапацiлiся аб ёй, як маглi, у мiнулым годзе яе забрала сухоты. Калi яна памерла, я страцiѓ розум ад гора. Я быѓ карабельным цесляром, але быѓ ужо занадта стары, каб выходзiць у мора, i ѓсё, аб чым я мог думаць, - гэта знайсцi сэра Радэрыка, калi ён усё яшчэ быѓ жывы, i знiшчыць яго, як сабаку, якой ён быѓ. Прабачце, сэр, але я так злуюся, калi думаю аб iм...
  
  "Усё ѓ парадку," сказаѓ мiстэр Холмс. " Працягвайце.
  
  " Добра. Ну, у сэра Радэрыка была сее-якая ѓласнасць за межамi Стэрлiнгаѓ, але ѓ той час ён праводзiѓ шмат часу ѓ Эдынбургу. Я даведаѓся, дзе ён спынiѓся, i пачаѓ iсцi за iм на адлегласцi, адсочваючы яго перамяшчэння i вышукваючы прыдатны момант, каб сустрэцца з iм тварам да твару. Неѓзабаве я выявiѓ, што ён амаль кожны дзень хадзiѓ у офiс "Юкон энд Макензi Майнинг компанi" i, здавалася, праводзiѓ шмат часу з iншым чалавекам з гэтага офiса па iмя Стритч, якi, мяркуючы па яго акцэнту, быѓ родам з Канады. Парр быѓ буйным, грубым задзiракi, i Стритч, здавалася, трохi пабойваѓся яго.
  
  "Пакуль я заставаѓся ѓ Эдынбургу i назiраѓ за сэрам Родериком, мой розум пачаѓ распагоджвацца, i я зразумеѓ, што ён быѓ не больш чым чванливым хулiганам, наѓрад цi якiя стаяць таго, каб яго павесiлi, i якiя пакiнулi маю бедную жонку ѓ яшчэ большае гора. Але ѓ той жа час я пачаѓ падазраваць, што ён i гэты хлопец, Стритч, намышляюць нешта нядобрае. Сэр Радэрык праводзiѓ шмат часу за выпiѓкай у пабе побач з офiсам горназдабыѓной кампанii, так што я таксама пачаѓ праводзiць час там. Калi ён быѓ п'яны, што здаралася часта, ён дазваляѓ сабе намёкi на тое, што зарабляе вялiкiя грошы нейкiх закулiсных спосабам. 'Ягняты на закол", - казаѓ ён часам, смеючыся i размахваючы пачкам банкнот. Стритч адводзiѓ яго ѓ бок i прасiѓ замаѓчаць, але сэр Радэрык падымаѓ яго на смех або злаваѓся.
  
  "Убачыѓшы, што сэр Радэрык можа быць замяшаны ѓ чым-небудзь злачынным, я падумаѓ, што мог бы адпомсцiць яму, здаѓшы яго закону. Але мне трэба было ведаць больш пра тое, чым яны са Стричем займалiся. Таму я знайшоѓ працу па рамонце i платнiцкiм работ для ѓладальнiка будынка. Я мог прыходзiць i сыходзiць, калi мне заманецца, i быѓ практычна нябачны для жыхароѓ.
  
  "Я заѓважыѓ, што ѓ офiс часам заходзiѓ трэцi чалавек, i што ён быѓ кiм-то, каму мiстэр Стрыгчы, па-вiдаць, падпарадкоѓваѓся. За кабiнетам мiстэра Стритча быѓ вузкi праход, дзе я мог стаяць i чуць падзеi, якiя адбываюцца там размовы. Я стаѓ падслухоѓваць, калi прыязджаѓ сэр Радэрык, i калi з'явiѓся гэты трэцi чалавек, я вярнуѓся туды, каб паглядзець, што ён скажа Стритчу.
  
  "Стритч звяртаѓся да iншага мужчыну як да Колфаксу, або часам да Джэку. Ён паведамляѓ аб тым, як прасоѓваецца бiзнэс, i, падобна, яны праводзiлi час, праглядаючы нейкiя рахункi. Стритч таксама скардзiѓся на сэра Радэрыка. 'Мяне не хвалюе, колькi бiзнесу ён прынясе", - сказаѓ ён. 'Ён не заткнется, i гэта толькi пытанне часу, калi ён абрыне на нас закон'. У першыя раз цi два Колфакс выслухаѓ Стритча i сказаѓ яму: "Проста пастарайся прымусiць яго замаѓчаць, наколькi гэта магчыма'. Але аднойчы Стритч сказаѓ яму: "Пара кажа, што хоча атрымаць вялiкую долю прыбытку, або ён пагражае сам пайсцi ѓ палiцыю i сказаць, што мы спрабавалi надзьмуць яго'. Колфакс выслухаѓ яго, а затым сказаѓ: 'Мы павiнны пазбавiцца ад яго'. Усё было вельмi проста.
  
  Некалькi ранiцы праз я прыйшоѓ на працу i выявiѓ офiс "Юкон энд Макензi" пустым, на дзверы не было нават шыльды, якая распавядае аб тым, што стала з кампанiяй. У той дзень у пабе я пачуѓ, што цела сэра Радэрыка было знойдзена ѓ завулку ѓ Старым горадзе. Яго задушылi, а грошы i гадзiны забралi. Але яго гадзiны знайшлi праз пару вулiц адсюль. Iх выкiнулi ѓ каналiзацыю, але ланцужок зачапiлася за краты.
  
  "Пасля смерцi сэра Радэрыка у мяне не было неабходнасцi помсцiць, i я вырашыѓ вярнуцца дадому. Але перш чым зрабiць гэта, я пайшоѓ у палiцыю, каб распавесцi iм усё, што мне было вядома пра Юкон i Макензi, думаючы, што, магчыма, змагу дапамагчы людзям, у якiх скралi грошы. Але я здзейснiѓ памылку, распавёѓшы палiцыi, адкуль я даведаѓся пра сэре Родерике, i замест таго, каб паверыць мне, калi я сказаѓ iм, што ён быѓ адным з зладзеяѓ, яны ледзь не арыштавалi мяне за яго забойства.
  
  "Дзякуй, мiстэр Мудзi", - сказаѓ мiстэр Хоумс. "Цяпер у мяне да вас два пытання. Па-першае, я б папрасiѓ вас добранька разгледзець гэтага чалавека, " сказаѓ ён, гледзячы на Гары i жэстам прапаноѓваючы яму ѓстаць. " Вы калi-небудзь бачылi яго падчас вашага знаходжання ѓ Эдынбургу?
  
  Мiстэр Мудзi павярнуѓся ѓ сваiм крэсле i доѓга глядзеѓ на Гары з-пад светлых броваѓ. Затым ён павярнуѓся да мiстэру Холмсу i сказаѓ: "Не, сэр, я нiколi не бачыѓ гэтага чалавека да сённяшняга вечара".
  
  " Ён чым-небудзь падобны на Колфакса або Стритча?
  
  " Не, сэр. Абодва яны былi значна вышэй i не поѓныя. Колфакс, у прыватнасцi, рухаѓся як ваенны. Мне здаецца, я як-то чуѓ, як хто-то назваѓ яго маёрам.
  
  Мiстэр Холмс кiѓнуѓ, як быццам задаволены. " Тады мой наступны пытанне да вас, мiстэр Мудзi, заключаецца ѓ наступным: у размовах, якiя вы чулi сярод людзей, уцягнутых у махiнацыi горназдабыѓной кампанii, згадвалася цi вам калi-небудзь iмя Гары Хадсона?
  
  Мiстэр Мудзi выглядаѓ здзiѓленым. "Наогул-то, так". Я адчуѓ, што маё сэрца перастала бiцца. Я пачуѓ, як мiстэр Холмс сказаѓ: "Не маглi б вы расказаць нам, што аб iм казалi?"
  
  "Так. Гэта было ѓ адным з размоваѓ памiж Стричем i Колфаксом. Стритч быѓ засмучаны i сказаѓ што-то аб тым, што ѓ мiнулы раз, калi ён кiраваѓ крамай з Гары Хадсанам, не было нi адной з гэтых праблем i нiякiх чортавых - прабачце за выраз, мэм -дылетантаѓ. Колфакс адказаѓ: 'Ну, ты працуеш не з Гары Хадсанам, ты працуеш са мной, i ты будзеш рабiць тое, што я скажу ".
  
  Мiстэр Холмс жэстам запрасiѓ Гары сесцi. "Дзякуй, мiстэр Мудзi", - сказаѓ ён. "На выпадак, калi вам цiкава, гэты чалавек - Гары Хадсон, а лэдзi побач з iм - яго жонка". Мiстэр Мудзi, выглядаючы трохi збiтым з панталыку, кiѓнуѓ нам. мiстэр Холмс працягнуѓ: "А цяпер, калi я магу папрасiць вас яшчэ аб адным ласку, не пагадзiцеся вы пайсцi са мной заѓтра ѓ госцi да iнспектара мясцовай палiцыi Грегсону i расказаць яму сваю гiсторыю?"
  
  "Так, сэр, я б так i зрабiѓ", - адказаѓ мiстэр Мудзi.
  
  "Што ж," сказаѓ мiстэр Холмс, адкiдваючыся на спiнку крэсла. " Мiстэр Хадсон, калi Грегсон сумленны чалавек, якiм я яго лiчу, паслязаѓтра вы можаце заставацца тут у поѓнай бяспецы. А цяпер, я думаю, келiх брэндзi быѓ бы добрым завяршэннем гэтага вечара.. Ватсан, будзьце так ласкавы, прынясiце бутэльку i шклянкi. Я думаю, мiсiс Хадсон трохi нядужыцца. Таму што я ѓпала ѓ абдымкi Гары, перапоѓненая радасцю i палёгкай.
  
  У той вечар, пасля таго як мiстэр Холмс пасадзiѓ мiстэра Мудзi ѓ таксi да гатэля, дзе той спынiѓся, Гары зноѓ надзеѓ касцюм святара i таксама з'ехаѓ. "Я не ѓпэѓнены, што цалкам давяраю iнспектару Грегсону", - сказаѓ ён, калi мы стаялi разам у калiдоры. "Калi ён пойдзе бокам, мне, магчыма, прыйдзецца зноѓ прапусцiць. Але, о, Джынi, любоѓ мая, давай спадзявацца на лепшае ". I ён пацалаваѓ мяне адзiн раз i знiк на цёмнай, зацягнутай туманам вулiцы.
  
  Вы можаце сабе ѓявiць, якое было чакаць наступнага ранiцы, пасля таго як мiстэр Холмс i доктар Ватсан сышлi за Пiтэрам Мудзi i прыйшлi на сустрэчу з iнспектарам Грегсон. Убачыць Гары так адзiн раз, а потым, магчыма, нiколi больш, было амаль больш жорстка, чым не бачыць яго наогул. Я паспяшалася вярнуцца з крамы i амаль нiчога не паспела зрабiць, толькi падбягала да вiтрыне пры кожным гуку колаѓ або капытоѓ на вулiцы. Здавалася, прайшла вечнасць, перш чым Холмс i Ватсан вярнулiся - i Гары быѓ з iмi. Я думаѓ, што ѓпаду ѓ прытомнасць. Холмс запрасiѓ нас абодвух падняцца да яго ѓ пакой, i як толькi мы апынулiся там, ён з вiдам трыѓмфатара патлумачыѓ, што адбылося. "Наш размова прайшоѓ нават лепш, чым я чакаѓ. Я ведаѓ, што Грегсон вёѓ перапiску з палiцыяй Эдынбурга з нагоды гэтай справы i быѓ у курсе аповяду Пiцера Мудзi i яго апазнання Стритча i Колфакса. Ён ужо пачаѓ сумнявацца ѓ гiсторыi, расказанай яму iнфарматарам, i заяву Мудзi ясна дало яму зразумець, што ѓ яго няма нiякiх спраѓ супраць мiстэра Хадсона. Таму ён паабяцаѓ, што мiстэр Хадсон Хадсон не будзе арыштаваны за забойства Пара, пры ѓмове, што не з'явiцца дадатковых доказаѓ яго дачынення да махiнацый горназдабыѓной кампанii Юкона i Макензi. Што ж тычыцца Колфакса i Стритча, то яны, падобна, знiклi з твару зямлi.
  
  Гары выглядаѓ задуменным. "Што ж, я магу паклясцiся, што я не меѓ нiякага дачынення да махiнацый Юкона i Макензi больш, чым я вам сказаѓ, так што, калi не з'явiцца iншы персiк з хлуснёй лепей, я больш не дастаѓлю вам клопатаѓ, па меншай меры, па гэтай нагоды. Спадзяюся, з Стричем усё ѓ парадку. Я чуѓ пра колю Фэксе. Ён стрыманы, небяспечны тып, i я не ведаю, чаму Стритч меѓ з iм якое-то справа. Але Стритч быѓ даволi легковерен - дзiѓна казаць аб даверлiвых чалавеку, але у яго выпадку гэта было праѓдай. Калi б мне давялося рызыкнуць выказаць здагадку, Колфакс вярнуѓся ѓ Канаду, i я б не здзiвiѓся, калi б небарака Стритч быѓ дзе-небудзь на дне акiяна - Колфакс не добры да сваiм саѓдзельнiкам у злачынстве ".
  
  Э. Ф. Нейкая змрочная гiсторыя!
  
  Мiсiс Х. Так, вядома. Але гэта вярнула мне майго Гары. I аказалася, што Стритч ѓсё-ткi жывы. Ён быѓ схоплены ѓ Канадзе i пацвердзiѓ, што Гары не меѓ нiякага дачынення да схеме здабычы карысных выкапняѓ або забойства баронета. Наколькi я ведаю, Колфакса так i не знайшлi.
  
  У той дзень я прыгатавала любiмы вячэру Гары - смажаную барановую нагу з бульбай i рэпай. Я папрасiла Пiцера Мудзi далучыцца да нас, але яго запрасiлi спынiцца ѓ старога таварыша па караблi i яго сям'i. Але мiстэр Холмс i доктар Ватсан павячэралi з намi, каб адсвяткаваць паспяховае вяртанне Гары.
  
  Гары сказаѓ, што ён быѓ рады, наколькi гэта магчыма, добрага вячэры. "Ежа ѓ Iталii хвацкая, калi вы любiце такiя рэчы," сказаѓ ён, "але, о, як я засумаваѓ па добрай ангельскай мяса i бульбе".
  
  Ён распавёѓ, як мiстэр Холмс сустрэѓся з iм у Парыжы i здабыѓ яго давер- "Мне было ясна, што ён зрабiѓ больш, чым проста прыняѓ аповяд Грегсона. Я быѓ уражаны тым, як шмат ён ведаѓ аб тым справе ѓ Эдынбургу - вядома, значна больш, чым я. Па просьбе Холмса Гары зрабiѓ сваю фатаграфiю i перадаѓ яе мiстэру Холмсу разам з адрасам, па якiм мiстэр Холмс мог адправiць яму тэлеграму. Яны дамовiлiся аб фразе, з дапамогай якой мiстэр Холмс назаве сябе аѓтарам. Некалькi тыдняѓ праз ад мiстэра Холмса прыйшла тэлеграма, у якой Гары загадвалася вярнуцца ѓ Лондан. Гары так i зрабiѓ, а астатняе вы ѓжо чулi.
  
  Мiстэр Холмс расказаѓ, як яны з Ватсана спачатку адправiлiся ѓ Эдынбург, каб пагаварыць з iнспектарам палiцыi, адказным за расследаванне забойства Пара i махлярства з Юконом i Макензi. Ён пацвердзiѓ, што нiхто з тых, каго ён дапытваѓ, не апiсваѓ нiкога, падобнага на Гары, сярод iнтрыганаѓ. Мiстэр Холмс ѓжо сёе-тое ведаѓ пра мiстэрам Мудзi з яго папярэдняй перапiскi, i яго важнасць для справы стала яшчэ больш вiдавочнай у размове з iнспектарам. Такiм чынам, мiстэр Холмс i доктар Ватсан селi на параход да Леруика i асабiста пагаварылi з мiстэрам Мудзi. Гэта iнтэрв'ю яшчэ раз пацвердзiла, што Гары не быѓ сярод людзей, уцягнутых у схему. Мiстэр Мудзi ласкава пагадзiѓся паехаць з iмi ѓ Лондан, i мiстэр Холмс адправiѓ Гары сваю тэлеграму, перш чым яны пакiнулi Леруик.
  
  
  
  Доктар Ватсан еѓ лепш, чым калi-небудзь за апошнiя днi, i працягваѓ распавядаць аб тым, якая смачная баранiна i як яму было дрэнна падчас iх падарожжа. "Гэта было жудаснае падарожжа", - сказаѓ ён. "Мяне нiколi не нудзiла ѓ моры. I калi мы дабралiся да Шетландских выспаѓ, яны былi самым бясплодным i штармавым фарпостам, якi я калi-небудзь бачыѓ. Маленькiя каменныя хацiны на балотах, тарфяныя вогнiшчы, холад i вецер. Нават баранiна мела рыбны прысмак. Мне сказалi, што авечкi ядуць марскiя водарасцi з-за адсутнасцi добрай травы для пражытка, i iх рацыён надае мясу смак. Я не мог гэта ёсць. Але Холмс, падобна, гэтага не заѓважаѓ."
  
  Гары прапанаваѓ мiстэру Холмсу заплацiць за ѓсё, што той зрабiѓ. "Гэта можа заняць некаторы час, таму што мне трэба стаць на ногi, "сказаѓ ён, - але вы атрымаеце кожны шылiнг". Але мiстэр Холмс не ѓзяѓ нi пенi. Ён сказаѓ, што быѓ бы шчодра ѓзнагароджаны, калi б Гары навучыѓ яго некаторым прыёмам упэѓненых у сабе людзей i час ад часу знаёмiѓ яго з людзьмi, якiя маглi б быць яму карысныя. Гары быѓ больш чым гатовы дапамагчы. На самай справе яны з мiстэрам Холмсам хутка пасябравалi.
  
  Э. Ф. У самай справе! Як гэта было?
  
  Мiсiс Х. Мiстэр Холмс, вядома, вывучаѓ криминалистику, i ён знаходзiѓ Гары i яго прафесiю iнтрыгуючым. I Гары быѓ вельмi разумным чалавекам, хоць i самавук. Яны маглi гадзiнамi размаѓляць адзiн з адным, пакурваючы кожны сваю трубку, асаблiва пасля таго, як Гары пакiнуѓ гандаль i купiѓ вiнны магазiн разам са сваiм сябрам Морысам-мiстэрам Деланьи. Гары шмат чаму навучыѓ мiстэра Холмса аб некаторых вiдах злачынстваѓ i пазнаёмiѓ мiстэра Холмса з многiмi людзьмi з лонданскага злачыннага свету, якiя аказалi яму вялiкую дапамогу. мiстэр Холмс нават час ад часу звяртаѓся да яго з просьбай дапамагчы ѓ некаторых яго справах. На самай справе, мы з Гары абодва вучылi мiстэра Холмс навучыѓся карыстацца сцэнiчным грымам. Я дапамагаѓ яму з некаторымi маскировками, аб якiх пiсаѓ доктар Ватсан. Вы памятаеце выпадак, якi доктар Ватсан апiсаѓ як "Скандал у Багемii"? Дзе мiстэр Холмс ѓпершыню сустрэѓ Iрэн Адлер?
  
  Э. Ф. О, вядома.
  
  Мiсiс Х. Мне заѓсёды здавалася, што мiстэр Холмс мае некаторую пяшчота да гэтай мiс Адлер. Ну, для гэтага я намаляваѓ яго святаром-нонканфармiстам, i Гары паказаѓ яму, як хадзiць. I мы адлюстравалi беспрацоѓнага грума, калi я правiльна памятаю. У рэшце рэшт ён i сам стаѓ нядрэнна грымiравацца.
  
  Э. Ф. Што здарылася з мiстэрам Хадсанам? Ён-
  
  Мiсiс Х. Жывая i здаровая, мая дарагая. У дадзены момант ён на акiянскiм лайнеры, направляющемся ѓ Амерыку. Я ведаю, гэта гучыць дзiѓна, але Гары, дарагi мой, проста не можа кiнуць гульню. Час ад часу ён адпраѓляецца ѓ марское падарожжа i пакрывае яго кошт гульнёй у карты. Проста каб падтрымаць яго, як ён кажа. Часам я хаджу з iм, але мне гэта не падабаецца так моцна, як яму. На караблi проста няма чым заняцца. Так што гэтай вясной я вырашыла застацца дома i атрымлiваць асалоду ад сваiм садам. Але, мая дарагая, ужо позна, i табе давядзецца iсцi ѓ вёску пешшу. Ты прыехала на цягнiку з Эдынбурга?
  
  Э. Ф. Ды.
  
  Мiсiс Х. Тады не буду вас затрымлiваць. Калi вы адправiцеся цяпер, у вас будзе досыць часу, каб паспець на дзённы цягнiк. Калi вы ѓбачыце мiстэра Дункана, бiлетнага касiра, не маглi б вы, калi ласка, сказаць яму, што ѓ чалавека, якi прадаѓ Ота мiстэру Холмсу, ёсць на продаж яшчэ адзiн вывадак шчанюкоѓ? Ота пачаѓ тут невялiкае захапленне сабакамi Баскервiляѓ, не кажучы ѓжо пра тое, што стаѓ бацькам некалькiх уражлiвых шчанюкоѓ па ѓсёй вёсцы. Цяпер у некалькiх чалавек па суседстве ёсць баскi, i, падобна, мы, хутчэй за ѓсё, станем яшчэ адным фарпостам гэтай пароды. Да пабачэння, дарагая, i дзякуй табе за тое, што зайшла i паслухала балбатню пажылы лэдзi. Будзьце асцярожныя, праязджаючы мiма фермы Мюрреев. У iх ёсць баскi, i часам яны дазваляюць яму свабодна бегаць па iх зямлi. О, здаецца, цяпер я яго чую.
  
  Гэта была праѓда. Ота падняѓ галаву i захныкаѓ, пачуѓшы гэты гук, перш чым ѓстаць побач з мiсiс Хадсон, калi яна праводзiла мяне да дзвярэй i памахала рукой на развiтанне. I калi я зноѓ прайшоѓ праз вароты i павярнуѓ на прасёлак, я зноѓ пачуѓ удалечынi працяглы, нарастаючы выццё, апiсаны доктарам Ватсана. Нават у ясным святле травеньскага поѓдня гэтае месца здавалася страшным i злавесным, як верасовыя пусткi, якiя цямнелi на вяршынях пагоркаѓ ззаду мяне. Пакуль я iшоѓ назад у вёску, час ад часу азiраючыся, каб пераканацца, што крынiца гэтага жалобнага крыку не варта за мной, я думаѓ аб сюрпрызах, якiя выявiла мая гутарка з мiсiс Хадсон, i пра тое, як у многiх адносiнах яна ажывiла змрочныя гiсторыi пра доктара Ватсана i Шэрлака Холмсе у цiхамiрных палях i далiнах шатландскай сельскай мясцовасцi.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  IРЭН АДЛЕР
  
  Для Шэрлака Холмса яна заѓсёды была жанчынай. Я рэдка чуѓ, каб ён згадваѓ яе пад якiм-небудзь iншым iмем. У яго вачах яна засланяе i дамiнуе над усiмi прадстаѓнiцамi свайго полу ... Для яго была толькi адна жанчына, i гэтай жанчынай была нябожчыца Iрэн Адлер, з сумнеѓнай памяццю.
  
  - "Скандал у Багемii"
  
  
  
  
  аѓтар КАРА БЛЭК
  
  
  
  
  
  Кабарэ з Забойцамi
  
  НIЦА, 1914 год
  
  
  
  Чорныя, як у жука, вочы Нейдж Адлер звузiлiся, калi яна спынiлася ѓ ценю, адкiдаецца бахромчатой пальмай арека. Жанчына паѓляжала ѓ плеценым шэзлонгу з асунутым тварам, малiтоѓна склаѓшы рукi, але Нейдж ведаѓ, што яна прыйшла занадта позна.
  
  "Мне шкада. Вельмi шкада", - сказала медсястра, беручы Нейдж за руку i ведучы яе праз веранду клiнiкi. "Ваша мацi памерла паѓгадзiны таму. Вельмi мiрна".
  
  Нягледзячы на iх адрозненнi, яна любiла сваю мацi. I Нейдж ведала, што яе мацi адказвала ёй узаемнасцю на свой асаблiвы манер. У кутках яе вачэй навярнулiся слёзы.
  
  "Дзякуй, сястрычка".
  
  Яна паставiла сваю дарожную сумку i перахрысцiлася. Яе мацi выглядала ѓлагоджанай. Нарэшце-то.
  
  Васемнаццацiгадовая Нейдж ѓ акулярах без аправы i з зачэсаны наверх каштанавымi валасамi вёскi. Яе плечы панiклi. Удалечынi будынка Нiцы, аздобленыя персiкавы i тытунёвай плiткай, спускалiся да блакiтным Мiжземнага мора. У бязвоблачным правансальску небе лунаѓ гарачы паветра. За акном бальнiцы маленькiя вьюрки цытрынавага колеру шчабяталi на парэнчах балкона. З саду унiзе падалi касыя прамянi святла i даносiѓся водар апельсiнавых дрэѓ.
  
  Пасталеѓшы, Нейдж праводзiла мала часу са сваёй мацi, актрысай, якая калi-то спявала ѓ Ла Скала, але ѓ яе развiлiся вузлы на галасавых звязках. Яе мацi занялася акцёрскiм майстэрствам i пастаянна гастралявалi. Урал, Бадэн-Бадэн, Лейпцыг, але нiколi Пiкадзiлi або Брадвей, дзе бацькi яе аднакласнiкаѓ хадзiлi ѓ тэатр. Па крайняй меры, так яна сказала Нейджу. Нейдж, якая вырасла ѓ манастырскай школе-iнтэрнаце, праводзiла канiкулы з Леон, ахмiстрыняю сваёй мацi, або школьнымi сябрамi.
  
  I ѓсё ж у апошняй тэлеграме мацi яна абяцала адказаць на пытаннi аб яе сям'i. На тыя, якiя яна так часта задавала. Нарэшце-то. Але цяпер яна гэтага нiколi не даведаецца.
  
  Засмучаная i расчараваная, Нейдж заправiлi выбившийся завiтак ѓ свой шыньены i обмахнулась веерам ад задушлiвай вiльготнасцi. Пад акном тралейбус з тэнтам кацiѓ па брукаванай вулiцы, якая вядзе да клiнiцы.
  
  "Сястра, - сказала яна, - магчыма, нам варта абмеркаваць арганiзацыю пахавання".
  
  "Твая мама пакiнула гэта для цябе". Сястра працягнула ёй сумку, абцягнутую габеленам. "Яна дала мне на мiнулым тыднi на выпадак, калi... "
  
  Унутры ляжаѓ часопiс у скураным пераплёце, пацёрты альбом з фотаздымкамi i пацёртыя тэатральныя праграмкi. Калi Нейдж адкрыла часопiс, адтуль выпалi складзеныя лiсты паперы, спiсаныя цёмна-сiнiмi чарнiламi кароткiм почыркам яе мацi. Яна ѓзяла яго, разгладзiла тоѓстыя лiсты i пачала чытаць. Яе вочы пашырылiся ад здзiѓлення:
  
  
  
  
  
  Мая дарагая дачка, калi ты чытаеш гэта, я не магу сказаць табе пра гэта асабiста. Таму я павiнен зрабiць гэта ѓ дзённiку. Не першы мой выбар, але я быѓ такiм баязлiѓцам, што, магчыма, гэта да лепшага. Мая дарагая, я ведаю, ты не одобряешь мой лад жыцця, i я ѓпэѓнены, што па меры чытання ты будзеш не ѓхваляць яшчэ больш, але жыццё - гэта не тое, чаго мы заслугоѓваем. I дзякуй Богу за гэта. Я дабяруся да твайго бацькi, але я павiнен растлумачыць усё па-свойму, якiм бы заблытаным гэта нi здавалася.
  
  Да таго, як ты нарадзiлася, дарагая, я працаваѓ агентам мiнiстэрства ѓ Парыжы. I яшчэ некалькi гадоѓ праз. I цяпер, па сканчэннi столькiх гадоѓ, урад хоча ѓзнагародзiць мяне медалём за мой удзел у справе Дрэйфуса. Чалавек сапраѓды стаѓ ахвярай ганьбы. Такiм чынам, дарагi Сусед, калi ласка, прымiце невялiкую гонар ад Дзяржаѓнага савета ад майго iмя. Хто ведае ... магчыма, яны дадуць вам пасаду.
  
  Але навошта, спытаеце вы, медаль для вандроѓнай актрысы?
  
  Дастаткова сказаць, што ѓ твайго бацькi не было нават проблiску ѓ вачах, калi ѓсё гэта пачалося. Мне не пашанцавала пасля таго, як у мяне ѓтварылiся вузлы на галасавых звязках, што паклала канец маёй опернай кар'еры. Але, па свайму звычаю, я прызямлiѓся ѓ сваiх чаравiках на гузiках халоднай, сырой парыжскай зiмой 96-га. Я была ѓдавой, якая адчувае цяжкае фiнансавае становiшча, i некаторыя чыноѓнiкi мiнiстэрства ведалi, што аднойчы я абхiтрыла Шэрлака Холмса. Я была той жанчынай, як Холмс назваѓ мяне пасля нашай сустрэчы ѓ "скандал у Багемii".
  
  У больш познiх справаздачах доктара Ватсана нi разу не згадвалася аб маiм удзеле ѓ справе Дрэйфуса з Холмсам. Але Ватсону я не падабаѓся - такi раѓнiвы i падступны чалавек на малпавы манер! I ён апусцiѓ большую частку маёй гiсторыi. Па праѓдзе кажучы, у большасцi выпадкаѓ ён стараѓся выглядаць добра. Я нiколi не iмкнуѓся высветлiць падрабязнасцi дзiѓных адносiн Ватсана з Холмсам. Але толькi дурань стаѓ бы двойчы спадзявацца на свой поспех, каб перахiтрыць Холмса.
  
  Думкi аб гэтым чалавеку, як я часта думала пра Холмса, прыходзiлi мне ѓ галаву ... Адзiным чалавеку, не лiчачы майго дарагога нябожчыка мужа Нортана, чый розум не саступаѓ мойму.
  
  Але я адцягнуѓся.
  
  Справа Дрейфус было папулярнай тэмай на працягу многiх гадоѓ. Капiтан Альфрэд Дрэйфус, як вы, верагодна, ведаеце, быѓ адзiным афiцэрам-габрэем ѓ французскiм генеральным штабе ѓ 1894 годзе, i яго абвiнавацiлi ѓ перадачы французскiх ваенных сакрэтаѓ немцам. Ён паѓстаѓ перад ваенным трыбуналам за зачыненымi дзвярыма, быѓ прызнаны вiнаватым аднагалосным вердыктам i прысуджаны да пажыццёвага зняволення на востраве Д'ябла ѓ Французскай Гвiяне.
  
  Але я забег наперад у сваёй сазе. Той знясiльваючай зiмой у Парыжы, пасля праслухоѓвання ѓ Англiйскай тэатры, я атрымала ролю мiсiс Дэвентри ѓ п'есе Оскара Уайльда "Тады казалi аб Лондане". Але гэта ледзь дапамагала зводзiць канцы з канцамi.
  
  Холмс быѓ у зале. Слава Богу, я зразумеѓ гэта толькi пасля аб'явы заслоны.
  
  Пасля прадстаѓлення ѓ дзвярах маёй грымёрнай з'явiѓся прадстаѓнiчы сiвавалосы мужчына ѓ чорным оперным плашчы з велiзарным букетам рэдкiх ханаанскiх лiлей.
  
  "Мадам Нортан, калi ласка, прымiце сцiплы букет i мае камплiменты, мiнулыя i сапраѓдныя", - сказаѓ ён. "Ваша выступленне стаiць у адным шэрагу з палявымi лiлеямi: чыстае i незаплямлены". Беспамылкова вядомы нiзкi голас насцярожыѓ мяне. Аднак мужчына быѓ вельмi высокi, вышэй, чым я памятаѓ Холмса. I фiгура ѓ яго была больш круглявая. Яго твар, больш шырокае - твар iншага чалавека.
  
  "Навошта вы прыйшлi, месье ..." - сказаѓ я азадачана.
  
  "Герцаг дэ Ланган," перабiѓ ён. Ён хутка ѓвайшоѓ у дзверы, што супярэчыла яго габарытах, прыклаѓшы палец да вуснаѓ. Яго чорныя вочы блiснулi, i маё сэрца затыхкала.
  
  Шэрлак Холмс!
  
  "Прашу, прасвятлi мяне ... Герцаг". Я ѓхмыльнуѓся. "Мая роля не заслугоѓвае такiх лiлей, якiя так рэдкiя зiмой. Я не знаходжу параѓнання нi з сабой, нi з цяплiчнымi кветкамi. Цягавiты пустынны хмызняк, чэпкi i дзiкi, якi змагаецца з ветрам i квiтнеючы пад дажджом, здаецца больш прыдатным ".
  
  
  
  - З гэтым пагадзiѓся б i мудры чалавек. Холмс усмiхнуѓся ѓ адказ. Яго погляд затрымаѓся на ёй. " I ѓсё ж, калi прадстаѓнiц майго падлогi можна было абвiнавацiць у мудрасцi?
  
  Я свяцiлася; я нiчога не магла з сабой парабiць. Такi дасцiпны i абаяльны мужчына ѓзбуджаѓ мяне, забыѓшыся аб усiх знешнiх праявах. Прайшло так шмат часу з тых часоѓ, як я адчувала такую сiлу цягi. Я не ведаю, што на мяне знайшло, але калi працоѓны сцэны высунуѓ галаву, абвяшчаючы: "Выклiк на бiс, мадам Нортан, хутчэй, калi ласка!" Я прыцягнуѓ Холмса або дюка дэ Лангана блiжэй, на вачах ва ѓсiх, за кулiсамi, i пацалаваѓ яго. Моцна i хутка. I, да майго яшчэ большага здзiѓлення, ён адказаѓ. "Цябе нялёгка забыць, Iрэн," сказаѓ ён, дыхаючы мне ѓ вуха. " I ты ѓсё ѓскладнялi. У яго вачах прамiльгнула дзiѓнае выраз, цi то шкадавання, цi то тугi, цi то сумесi таго i iншага, што я не змагла расшыфраваць.
  
  Хлопчык за кулiсамi тузануѓ мяне за рукаѓ, выцягваючы пад сцяну апладысментаѓ. Я адчуѓ такi страх, якога не адчуваѓ з часоѓ майго опернага трыумфу ѓ Ла Скала. Мяне хвалявала не тое, чаму Холмс так пераапрануѓся i замяшаны я ѓ яго махiнацыях, што яны, вiдавочна, прадвяшчалi, а толькi тое полымя запал i iнтрыгi, якое ѓвайшло ѓ маю скурчаную працай i маркотную жыццё.
  
  Бачання позняга вячэры ѓ пiѓной з шампанскiм i вустрыцамi кружылiся ѓ мяне ѓ галаве. Але калi я вярнуѓся пасля некалькiх выхадаѓ на сцэну, Холмс знiк. Заiнтрыгаваны i расчараваная больш, чым хацела б прызнаць, я ѓзяла букет з туалетнага столiка, заваленага слоiчкамi з пудрай.
  
  Ля ѓваходу за кулiсы не было вiдаць нi аднаго извозчичьего экiпажа. Мяне вiталi толькi жоѓты святло газавых лiхтароѓ i мокрыя, слiзкiя камянi бруку. Прыгнечаны, я шчыльна закутался ѓ плашч, каб дайсцi да свайго пакоя на пагорыстай Манмартры. Асаблiва доѓга i цяжка было iсцi пад халодным дажджом, якi iмжыѓ. Чаму Холмс з'явiѓся пераапранутым? Магчыма, выкарыстаѓ мяне ѓ якасцi хiтрыкi, каб выйсцi праз заднюю частку кiнатэатра. Хадзiла мноства чутак аб яго ѓжываннi наркотыкаѓ, але я ведаѓ, што ён устрымлiваѓся, калi вёѓ справу. Я сцiснула кветкi, цяжкiя i паказныя, гатовая выкiнуць iх на сметнiк ... . Мне не дастаѓляла задавальнення змагацца з iмi падчас майго узыходжання па крутых вулачках да Манмартр.
  
  I тут я намацаѓ тонкую шкляную трубку, падобную на капсулу, сярод сцеблаѓ лiлей. Пад газавым лiхтаром на вулiцы Луѓр я нахiлiѓся, каб зашнураваць халявы чаравiкаѓ. Я вытряхнула белую паперу, згорнутую ѓнутры. На ёй было напiсана дробным чорным павуцiнневы почыркам;
  
  Чакай мяне на плошчы Гудо, з задавальненнем.
  
  Як непадобна на Холмса казаць "калi ласка".
  
  Я ведаѓ гэтую плошчу, дзе зарослае дрэвамi месца выходзiла на старую пральню, цяпер атэлье мастакоѓ. I гэта было ѓ квартале ад маёй кватэры. Засунуѓшы газету ѓ чаравiк, я ѓстаѓ i паспяшаѓся ѓ бок Манмартра.
  
  Цёмна-зялёны фантан на плошчы Гудо, увянчаны востраканцовымi купаламi, якiя трымалi чатыры дзяѓчыны, струменiѓся ѓ ночы. Кроплi вады застыглая на булыжниках, адлюстроѓваючыся ѓ дрыготкiм святле газавага лiхтара. Устрывожаны, я знайшоѓ цёмны дзвярны праём i закутался ѓ плашч, ратуючыся ад холаду. Круглае месца было пустынным пад адзiным скелетообразным дрэвам, пазбаѓленым лiсця.
  
  З адкрытага светлавога люка ѓ спусцiстай даху даносiлiся прыглушаныя гукi смеху i пляшущий жоѓты святло. Высокая постаць кралась ѓздоѓж будынка. Ён стаяѓ перада мной, вырисовываясь сiлуэтам на фоне чорных ажурных галiн, навiсае над беззвездным небам.
  
  " Да чаго такая сакрэтнасць i маскiроѓка, Холмс? - Спытаѓ я, пераводзячы дыханне i спрабуючы стрымаць хваляванне.
  
  " Пацярпi маё прытворства, Iрэн, у мяне ёсць ѓсяго iмгненне. Яго вочы ѓпiлiся ѓ мяне. Ён ацанiѓ мой мокры, перапэцканы выгляд, так непадобны на касцюмiраванае выканаѓцу ѓ грыме, прымалi ѓзнагароды незадоѓга да гэтага.
  
  "У мяне не было часу, каб сказаць вам раней", - сказаѓ ён. "Мары-Шарль-Фердынанд Уолсин Эстерхази".
  
  "Вы вымаѓляеце гэтае iмя так, як быццам яна што-то значыць для мяне, Холмс", - сказаѓ я, збiты з панталыку сваёй стомленасцю. Маё дыханне ператварылася ѓ адрывiстае хрыпенне.
  
  " Магчыма, вы ведаеце яго як графа Эстерхази, палюбоѓнiка Бижу-акрабаткi?
  
  "Bijou? Мы выступаем у адным рэвю, Холмс, "сказаѓ я, ашаломлены знянацку," але акрамя гэтага...
  
  "У графа Эстерхази картачныя даѓгi," перабiѓ ён. " Сур'ёзныя. Картачныя даѓгi ... Так вось што ѓсё гэта значыла? Маё ѓзбуджэнне пры выглядзе Холмса выпарылася.
  
  " Приглядывай за iм, Iрэн; даведайся, як ён працуе ѓ ваенным мiнiстэрстве. Атрымай запрашэнне ѓ iгральны прытон на бульвары Клiшэ. Прытон над друкарняй. Iрэн, зрабi гэта. Ты мяне абхiтрыла аднойчы, але дапамажы мне цяпер."
  
  " Але, Холмс, чаму...
  
  "Толькi ты можаш быць маiмi вачыма i вушамi там. Нiякiх пытанняѓ. Калi ласка. Зрабi гэта для мяне. Я не буду прасiць цябе аб адным ласку".
  
  Ён сунуѓ пачак су ѓ кiшэню майго палiто. На кароткi мiг ён знайшоѓ маю халодную руку, сцiснуѓ яе сваёй цёплай далонню i пацалаваѓ.
  
  "Я знайду цябе зноѓ", - сказаѓ ён. I, узмахнуѓшы плашчом, знiк.
  
  
  
  Яго аѓру iнтрыгi i непасрэднасцi было цяжка развеяць. I, па праѓдзе кажучы, магнетызм Холмса прыцягваѓ мяне, як бы я нi быѓ устрывожаны. Так было заѓсёды.
  
  Гэта тычылася не толькi азартных гульняѓ, я быѓ упэѓнены, калi спынiѓся ля кафэ пад маiм будынкам i купiѓ некалькi кавалкаѓ вугалю. Ноч i доѓгая прагулка продрогли да костак. У сваёй маленькай мансардзе я паклала ханаанскiя лiлеi ѓ разбiты графiн, якi стаяѓ на стале, распалiла невялiкi агонь i поворошила вуглi. За маiм акном металiчныя парэнчы лесвiцы, якая вядзе на маю пагорыстыя вулiцу, пакрылiся скарынкай лёду. Мая мансарда на Манмартры з выглядам на грифельно-шэрую парыжскую дах, ѓтульна уладкавалася ѓ выкладзенага цэглай камiннага жолабы i пастаянна подрумянивающуюся. Бонус, паколькi халоднай зiмой 1896 года цэны на вугаль ѓзляцелi да нябёсаѓ. I нават нягледзячы на стомленасць, я адчуѓ, што ад гарышча зыходзiць ветлiвае цяпло. Адклаѓшы свае апасеннi да наступнага дня, я заснуѓ.
  
  Я прачнуѓся ад цьмеюць вуглёѓ i нягучнай музыкi, доносившейся з вулiцы.
  
  Катрыншчык, а яго ухмыляющийся прыдуркаваты сын круцiѓ ручку, стаяѓ унiзе, на бруку. Шмат начэй яны спалi на суседнiм вiядук. Я кiнуѓ iм некалькi су i, дрыжучы, расой ледзяной вадой са збанка.
  
  Адзiным заняткам, якое я ведала, была сцэна. Папiваючы слабы ранiшнi кава, я гартала некралог сваiх бацькоѓ. Яны загiнулi ѓ трентонском шторме некалькi гадоѓ таму. Мая адзiная сувязь з Амерыкай знiкла. Вярнуѓшыся на дошку, мая старая прачка мама сказала б: "Твая бабуля, няхай яна жывая". Але гэта быѓ доѓгi шлях ад узбярэжжа Нью-Джэрсi да Правага берага Парыжа. Часам здавалася, што гэта занадта далёка. У iншыя днi - недастаткова далёка.
  
  Але гэта было цэлае жыццё назад. У Амерыцы для цябе нiкога не засталося, Нейдж. Францыя, мая прыёмная краiна, - твая краiна.
  
  Я пасялiѓся на Манмартры, багемным цэнтры мастакоѓ, сацыялiстаѓ i пiсьменнiкаѓ. Мяне прыцягвалi не толькi мастацтва i анархiя. Брукаваныя i утаптаныя земляныя вулiцы рабiлi гэта танным. Танным да чорцiкаѓ. У той час Манмартр ѓсё яшчэ быѓ вёскай, якая мяжуе з Парыжам.
  
  Але ѓ той ранiцу я знайшоѓ у сябе пад дзвярыма канверт, якi праглядзеѓ. Унутры было напiсана: "Нарэшце-то для цябе ёсць праца ... чакай мяне ранiцай. Прывiтанне".
  
  Здзiѓлены, я працёр стол анучай, прывёѓ у парадак свае нешматлiкiя пажыткi i ѓшчыкнуѓ сябе за шчокi, каб надаць румянец. Чаму гэта адбылося зараз ... гэта як-то звязана з Холмсам? Гэтыя думкi прыходзiлi мне ѓ галаву, але я не знаходзiѓ адказаѓ.
  
  Чаго Холмс не ведаѓ, ды i адкуль яму было ведаць, так гэта маёй сувязi з мiнiстэрствам Францыi. У лепшым выпадку слабой.
  
  
  
  Трагiчная гiбель майго першага мужа Нортана пад коламi некiраванага экiпажа ѓ Трыесце перавярнула мой лёс. Швагер Нортана Месли, афiцэр французскай армii, наймаѓ яго для выканання выпадковых заданняѓ. Толькi пасля смерцi Нортана я даведаѓся, спачын гасподзь яго душу, што ён узяѓ на сябе ролю неафiцыйнага сувязнога ѓ Парыжы эмiсара караля Георга. Але безграшовы ѓдавы не ѓключалiся ѓ аплатную ведамасць караля.
  
  Я ѓсё яшчэ была прыгожая; за гэта варта дзякаваць вады Бадэн-Бадэна. Але я наблiжалася да таго, што французы ветлiва называюць жанчынай пэѓнага ѓзросту. Вымалёѓвалася змрочная перспектыва высакароднай беднасцi ѓ прыбярэжным Сен-Мальо, дзе выкладалi драматургiю адпачывальнiкам ангельскай дзецям або аматарскiм тэатрам.
  
  Сутыкнуѓшыся з такiмi рэальнымi перспектывамi i развагамi, што гэта будзе мой апошнi шанец у тэатры, перш чым, на жаль, мне давядзецца сысцi на супакой, я аднавiѓ свае сувязi ѓ полусвете.
  
  Гэты змрочны свет куртызанак, артыстаѓ, танцавальных залаѓ i кафэ-кабарэ прапаноѓваѓ спорадическую працу. I ѓсё ж гэта дало мне час прайсцi праслухоѓванне ѓ "належны" тэатр. Калi б толькi ролю мiсiс Дэвентри магла падтрымаць мяне, я б адмовiлася ад усяго астатняга.
  
  Але гэта быѓ мой зяць Месли, малады ваенны аташэ, якi звярнуѓся да мяне за некалькi месяцаѓ да гэтага. Аднойчы мы сустрэлiся ѓ садзе Цюiльры, i ён згадаѓ, што мог бы мне дапамагчы. Але з тых часоѓ нi слова.
  
  Раздаѓся гучны стук у перакошаную драѓляную дзверы.
  
  Я адкрыѓ яе i ѓбачыѓ Меслея, майго швагра. Яго высокая пастава ѓ маёй цеснай каюце; сiнi плашч, якi хавае яго палкавую форму, але не яго блiскучыя чорныя боты, здавалiся недарэчнымi. "Маленькая, э-э, усяго толькi невялiкая праца, але пастаянная", - сказаѓ ён, далучаючыся да мяне на Манмартры тым лютаѓскiм днём.
  
  "Я цаню тваю дапамогу, Месли. Пасля смерцi Нортана наша сувязь не была цеснай". Месли, па сутнасцi, мала што быѓ мне павiнен, таму я быѓ удзячны за любую ѓвагу.
  
  "Майму заступнiку патрэбныя паслугi амерыканскага эмiгранта ѓ Парыжы", - сказаѓ ён, разгладжваючы свае завостраныя вусы.
  
  Месли, якi звычайна звяртаѓся да гутарковай контраргументам i бясконцым дыскусiям у гальскай традыцыi, здаваѓся незвычайна непасрэдным.
  
  " Не кажучы ѓжо пра такой адукаванай i прыгожай жанчыне, як ты, Iрэн.
  
  Пасля яго кароткага праявы абаяння я спадзяваѓся, што ён працягне свой прамы падыход i прыступiць да справы.
  
  "Толькi ты можаш гэта зрабiць".
  
  Здзiѓленая, я адарвала погляд ад жорсткага гарсаж з чорнай тафты, якi спрабавала прыручыць металiчным прасам з высокай ручкай. У дымчатом люстэрку было вiдаць маё паласатае ранiшняе сукенка ад bustle, адзiнае прыстойнае, якое ѓ мяне захавалася, i мае доѓгiя валасы, скручаныя ѓ анучку i выкладзеныя вакол галавы.
  
  Я адчуѓ надзею. Па крайняй меры, я мог зарабiць што-то акрамя той драбнiцы, якую прысвойваюць у тэатры i кафэ-кабарэ. Жар, выходны ад догорающих вуглёѓ у чыгунку, прыводзiѓ мяне ѓ адчай. Аднойчы хто-то гладзiѓ для мяне ѓсю ранiцу; цяпер я ацанiла такiя намаганнi!
  
  "А праца?" - Спытаѓ я.
  
  "Мы зробiм так, каб гэта было варта вашага часу", - сказаѓ Месли.
  
  Калi я павесiла полусмятый касцюм з тафты на шырму для пераапранання ѓ тры чвэрцi i звярнула на яго сваю ѓвагу, я здзiвiлася, чаму ён не адказаѓ на маё пытанне.
  
  Згараючы ад цiкаѓнасцi, але адчуваючы неабходнасць гуляць ролю гаспадынi нават у абмежаванай ступенi, я паставiла два куфля з тоѓстым дном на грубы драѓляны стол i налiла з графiна "вiн руж". Меслай прыняѓ запрашэнне i падняѓ свой келiх.
  
  "Салют!" - Сказаѓ я.
  
  Ён падняѓ свой келiх, чокнуѓся з маiм i асушыѓ гнiлую настойку, якую я па тандэце купiѓ у бiстро ѓнiзе. "Пэѓныя перадумовы ѓ Трэцяй Рэспублiцы патрабуюць стараннага вывучэння", - сказаѓ Месли, яго погляд быѓ накiраваны на маю сцяну з тэатральнымi афiшамi. "Пастаяннае назiранне, калi вы разумееце, што я маю на ѓвазе".
  
  Для мяне гэта прагучала унiклiва.
  
  "Дарагi Месли, мае шпiёнскiя ролi выконвалiся толькi на сцэне". Я ѓсмiхнуѓся. "Нортан выканаѓ iх у рэальным жыццi, аб чым я даведаѓся зусiм нядаѓна, але я выдатны перакладчык ... "
  
  "Я маю на ѓвазе вашых знаёмых у полусвете," перабiѓ ён. "Ты парыш сярод цыганок, дзёрзкiх прыгажунь ѓ трусiках, полулежащих одалисок i празрыстых мадэляѓ ѓ вуалях верхам на цыркавых конях".
  
  У вуснах Меслая гэта гучала экзатычна i пышна, але ён i не падазраваѓ, што для таго, каб выжыць у гэтай суровай негламурной жыцця, жанчыне патрэбныя цвёрдая воля, гнуткi iнтэлект i ѓ той жа час уменне здавацца пакорлiвай i панадлiвай. Жанчыны скакалi па канатах. Такiм чынам, можна было пазбегнуць вулiц. Магчыма, можна было нават атрымаць перамогу.
  
  "Так, Месли, я знаёмы з гэтай асяроддзем", - сказаѓ я. "Больш, напэѓна, нiчога".
  
  "Але ѓ вас ёсць уваход за кулiсы, куды мала хто можа трапiць", - сказаѓ ён. "За кулiсамi, у казiно i бардэлi, у прытонах сярод вялых наркаманаѓ, тых, хто палiць опiум, зразумела, тайны вiзiт, каб выклiкаць падазрэнне ѓ мужчыны".
  
  
  
  Яго бровы прыѓзнялiся ѓ маленнi.
  
  Холмс сказаѓ прыкладна тое ж самае. Што Месли хацеѓ, каб я зрабiѓ?
  
  Банкнота ѓ пяцьсот су ѓ яго руцэ, зацягнутай у пальчатку, спакусiла мяне. Мае касцюмы былi закладзеныя, наш апошнi рахунак у гатэлi на Рю дэ ла Пэ так i застаѓся неаплачаным, а мая пакаёѓка, Леон Герард, адправiлася ѓ работный дом, калi я была не ѓ стане яе сабе дазволiць. Мяне мучыла сумленне, калi я бачыла, як яе дзiця просiць мiласцiну на вулiцы.
  
  Цяпер я мог, нарэшце, выплацiць Леон пратэрмiнаваную зарплату i пазбавiць яе дзiцяцi ад неабходнасцi прасiць мiласцiну на абочыне.
  
  "Што канкрэтна ты маеш на ѓвазе, Месли?" - Спытаѓ я.
  
  Ён паставiѓ недопитый шклянку i прыгладзiѓ вусы. "Iрэн, мы прапануем табе сплесцi сетку, можна сказаць," ён усмiхнуѓся, - iнфарматараѓ ѓ мюзiк-холах, тэатрах i бардэлях Манмартра. Заводзiце знаёмства з консьерж, прыбiральнiцамi, заѓсёднiкамi кавярняѓ i метрдотелями рэстаранаѓ."
  
  Я чакаѓ, калi апусцiцца гiльяцiна - калi ён скажа мне пра мэты сваiх пошукаѓ. Але яго захоплены погляд сачыѓ за серабрыстым туманам, стелющимся па ѓзгорку Батт справа. Пад намi каляска з драѓняным вуглём загрохотала па бруку, калi прадавец крыкнуѓ "вугаль". Ён спынiѓся, i я падштурхнуѓ яго далей.
  
  "Месли, каб зрабiць гэта, я павiнен ведаць, чаму, iнакш я не змагу знайсцi правiльнага ..." Тут я завагаѓся, ледзь не сказаѓшы "мушар", але "падсадная качка" не было прыемным адценнем нi ѓ французскай мове, нi ѓ якой-небудзь iншай мове.
  
  Ён пацiснуѓ плячыма. "Згоду. Нас цiкавяць звычкi некаторых французскiх афiцэраѓ. Артылерыйскiя афiцэры, iх заганы i грашкi".
  
  Мае думкi зноѓ вярнулiся да таямнiчаму з'яѓлення Холмса i да таго, як ён малiѓ мяне паведамiць iнфармацыю аб ваенным графе. Цi магло гэта быць звязана ... але як?
  
  " З мэтай шантажу, Месли?
  
  "Магчыма, але больш падобна на подкуп", - сказаѓ Месли. "Мы хочам ведаць, хто звязаны з капiтанам Дрейфусом".
  
  У той час Дрейфус, малавядомы ваенны афiцэр, паѓстаѓ перад ваенным трыбуналам i быѓ сасланы на востраѓ Д'ябла. Яго iмя яшчэ не было намiнальным. Гэта было да сумна вядомай артыкула Заля "Я абвiнавачваю".
  
  "Гэта здаецца цяжкiм", - сказаѓ я. Тэатральная каманда была згуртаванай, у полусвете панавала таварыства, а iнтэлектуалам быѓ уласцiвы непачцiвыя гумар.
  
  "Разумнае размеркаванне гэтых грошай дапаможа", - сказаѓ ён, выцягваючы з кiшэнi пачак банкнотаѓ па дзесяць су.
  
  
  
  У яго словах быѓ сэнс, i я, вядома, спадзяваѓся на гэта.
  
  "Дапусцiм, ваша зносiны са мной будзе пазначана, калi", - сказаѓ ён, беручы бутэльку вiна, - "бутэлька будзе стаяць на падваконнiку вашага акна. Мы сустрэнемся тут".
  
  "Вашы вiзiты могуць прыцягнуць увагу", - сказала я, думаючы аб маiм любознательном канс'ержкi, якой я завiнавацiлася арэндную плату за тыдзень. - Прыходзь у "Булён дэ Пер", сталовую на Пiгаль, якой кiруюць добрыя бацькi, якiя ратуюць аблудныя душы. Па крайняй меры, гэта дае перадышку i што-небудзь цёплае для страѓнiка. Я падмiргнуѓ. " Сталовая знаходзiцца памiж рэстаранам "Багема" i клубам "Бум-Бум" на плошчы Пiгаль. Папу Анджэла можна даверыць перадачу паведамленняѓ на выпадак, калi хто-небудзь з нас не прыйдзе.
  
  "Ааа, тэрмiновы пераклад", - сказаѓ Месли.
  
  Добра, хай Месли вызначыць нашу дамоѓленасць як складаную працэдуру маскiроѓкi. Мяне гэта мала турбавала.
  
  Мы дамовiлiся аб нашай наступнай сустрэчы, затым ён нырнуѓ пад нахiльную драѓляную дах i сышоѓ. Я назiраѓ за яго размашистой хадой, калi ён збочваѓ на слiзкую ад дажджу вулiцу Лепик. Ён не павярнуѓся, хоць я ѓпэѓненая, што ён ведаѓ, што я выпраѓляю яго поглядам з акна.
  
  Знайсцi iнфармацыю аб гэтым капiтана Дрейфусе або графе не павiнна было апынуцца занадта складаным, па меншай меры, я на гэта спадзяваѓся. Як толькi я набраѓся смеласцi, самi абыходы Манмартра i плошчы Пiгаль апынулiся цiкаѓнымi. Баючыся гулка смеху, я быѓ ашаломлены гальскiм поцiскам плячэй i адкрытай далонню, якую атрымала мая мiсiя. Каб узаконiць свае пошукi, я намякнуѓ, што на карту пастаѓлена гонар прынца Валiйскага, будучага Эдуарда VII, вядомага аматара начнога жыцця i пэѓных "дамоѓ".
  
  Пакуль што я падкупiѓ кривоносого вышибалу ѓ Cabaret aux Assas sins, каб той паведамляѓ мне пра вiзiты афiцэраѓ, вышмараваѓ далонь натурщицам у атэлье на Манмартры бутэлькай абсэнту, заручыѓся дапамогай Ружы ла Руж, вулiчнай прастытуткi i часам спявачкi з кабарэ, i дамовiѓся з пiянiстам, якi забаѓляѓся ѓ сумна вядомым бардэлi Sentier, каб той сачыѓ за перавагамi афiцэраѓ.
  
  Я таксама скарысталася паслугамi маёй былой пакаёѓкi Леон. Паколькi Эстерхази, афiцэр французскай армii, працаваѓ у ваенным мiнiстэрстве, Леон, часта наведвала офiс пад падставай пошуку працы, не спускала з яго вачэй.
  
  На шчасце для нас з Леон, ёй прапанавалi працу прыбiральшчыцы офiсаѓ i памочнiцы консьерж, у якога была хворая нага, i ён наблiжаѓся да пенсii.
  
  
  
  Але як атрымаць запрашэнне ѓ iгральны прытон, аб якiм згадваѓ Холмс? Я шмат думаѓ па дарозе на рэпетыцыю. У глыбокай задуменнасцi я прайшоѓ мiма круглай металiчнай шыльды "ТЫТУНЬ" над крамай цёмнага дрэва ѓ пачатку вулiцы Толоз. Я зноѓ абдумаѓ словы Холмса i задаѓся пытаннем, цi працавалi яны з Меслеем на адну бок. Цi няма.
  
  Але я задаваѓся пытаннем, як заваяваць давер Бижу. Што вiднеѓся на вяршынi цагляна-чырвоны мулен маячыѓ удалечынi, ветразi якога даѓно перасталi круцiцца. Я падняѓся па шырокай лесвiцы з падзяляюць лесвiцу цёмна-зялёнымi газавымi лiхтарамi, падобнымi на кароны. Праз кожныя некалькi прыступак ад яе ответвлялись кратаваныя пляцоѓкi, вядучыя да высокiм кватэрах i крамах.
  
  Да таго часу, як я дабраѓся да Le Chat Noir, я адчуваѓ сябе анi не мудрэй. Я прабралася за кулiсы мiма блазнаѓ, чревовещателей i танцорак жывата да Бижу, акробатке рэвю, разминающейся. Бижу падняла нагу, абцягнутую гафрыраваная панталонах, прама ѓверх i зрабiла надрэз на лодыжцы за шыяй. Пасля яшчэ адной энергiчнай расцяжкi яна, да майго вялiкага захаплення, склалася ѓ поѓны шпагат. "Фантастыка", сказаѓ я. "Бижу, у цябе, павiнна быць, патройныя суставы".
  
  Яна ѓсьмiхнулася.
  
  На туалетным столiку стаяѓ флакон дарагiх духаѓ.
  
  "Цi закаханы," сказаѓ я.
  
  "Спытай майго новага палюбоѓнiка", - сказала яна, выгнуѓшы свае гнуткiя рукi дугой. "Ён вялiкi майстар, арыстакрат, хоць у спальнi гэтага не скажаш", - сказала Бижу, заразлiва усмiхнуѓшыся щербатыми зубамi. Фiласофiя будуара Бижу здавалася асвяжальнай, калi не угодливой. Яна распусцiла свой цёмна-каштанавы пучок на верхавiне, пахiтала галавой, затым сабрала iх у пучок. Яна выцягнула свае доѓгiя ногi, затым выгнула спiну, як кошка. "Атрымлiвае асалоду ад добрай жыццём, цi не так?" Спытаѓ я, спадзеючыся, што яна дзяѓбне на прынаду.
  
  "Яму падабаюцца столiкi", - сказала яна.
  
  - Аматар покера або "чемин дэ фер"?
  
  Яна пацiснула плячыма. " I тое, i iншае, вядома.
  
  "Я неабыякавы да баккаре". Я гучна ѓздыхнуѓ. "Хочаце верце, хочаце не, але я дапамог многiм 'сяброѓ' у Гранд Казiно. Аднойчы мы сарвалi банк у Монтэ. Вядома, малдаѓскi прынц працягваѓ купляць мне фiшкi. Сiнiя. I я працягваѓ выйграваць ѓсё больш. Iх было шмат i шмат. У канцы вечара я пачаставаѓ усiх афiцыянтаѓ шампанскiм ".
  
  "Але цяпер табе не пашанцавала, а, амерыканец?" У Бижу была вулiчная кемлiвасць.
  
  "Хай фiшкi распавядаюць гiсторыю, але калi мне шанцуе, нiшто не перашкаджае. Бижу, па-iншаму i не скажаш, але я прыцягваѓ поспех".
  
  
  
  Золкi холад, якi далятаѓ ад сырых каменных сцен, трохi рассейваѓся маленькай вугальнай печчу. Пах грыму i смурод тэл не былi заглушаныя таннай ружовай вадой, якую дзяѓчаты шчодра выкарыстоѓвалi для канкана.
  
  "Чаму б табе не прадставiць мяне, Бижу?" Сказала я, наносячы пудру перад люстэркам з ртутнага шкла ва ѓсю даѓжыню маленькай гардэробнай. "У мяне падарунак".
  
  "Толькi адзiн?" Бижу ѓсьмiхнулася, яе панталоны з фальбонамi месцамi ужо пара прыйшла. "Эх, амерыканец ... Ён мог бы пайсцi на гэта. У яго ёсць сябры, якiм ты б спадабалася.
  
  
  
  
  
  Заслону "Le Chat Noir revue" адкрыѓся, i з'явiѓся свiстун ѓ чорна-белым касцюме п'еро з белым тварам i слязьмi, чыя мелодыя супернiчала з спевам птушак. На заднiм плане раздавалiся гукi акардэона, пакуль выступалi Бижу i Фрэдэрык, акрабаты. Затым рушыла ѓслед мая пародыя на ангельскую. Англа-французскiя адносiны былi напружанымi з часоѓ бiтвы пры Ватэрлоо. Я адлюстраваѓ пантамiмай знакамiтую фразу Напалеона пра тое, што брытанцы былi нацыяй крамнiкаѓ. Малюючы надзьмутага бюракрата, я выбiраѓ блiжэйшага дзябёлага джэнтльмена ѓ натоѓпе, садзiѓся да яго на каленi i лiтаральна прымушаѓ яго ёсць арахiс у мяне з рук. Гледачам гэта падабалася кожны раз.
  
  Да майго расчаравання, у зале не было i следу графа Бижу. Нi на наступны дзень. Бижу таксама не было вiдаць. Мне пара пагаварыць са сваiмi iнфарматарамi, развязаць iм мовы яшчэ некалькiмi су.
  
  "Ça va, Anton?" - Спытаѓ я швейцара ѓ "Кабарэ Асасiнаѓ", калi на наступны вечар цягнуѓся па плошчы Пiгаль. Я далучыѓся да яго пад веерообразным навесам са шкла i жалеза.
  
  "Выдатна, але свет, здаецца, ляжыць цяжарам на тваiх плячах", - сказаѓ Антон.
  
  "Нiчога такога, што не растлумачыла б некаторыя цiкавыя навiны", - сказаѓ я сабе пад нос. Некалькi барадатых мужчын выйшлi з дзвярэй кабарэ, тупаючы ботамi па мокрым бруку. Антон жэстам папрасiѓ мяне пачакаць.
  
  Добра, мне патрэбна была зачэпка або абяцанне такой.
  
  Здзiѓленая адмовай мужчын ад прапановы Антона злавiць iм экiпаж, я глядзела, як яны спускаюцца па круты звiлiстай вулiцы.
  
  " Значыць, гэтыя забойцы аддаюць перавагу хадзiць пешшу? Я глядзела на кроплi дажджу, танцуючыя па бруку.
  
  Ён ухмыльнуѓся, i яго крывой нос блiснуѓ у святле лямпы. "Проста чэхi з Прагi з поѓнымi жыватамi, якiя жадаюць адпрацаваць свой вячэру", - сказаѓ ён. "Але яны былi цiкаѓныя, чакалi аднаго. Вугорскага афiцэра. Графа".
  
  
  
  " Венгерскi граф так i не з'явiѓся? - Спытала я, навострив вушы. Лiѓ дождж, i я абхапiла сябе рукамi, ратуючыся ад холаду.
  
  "Гэты венгр - французскi афiцэр, якi атрымаѓ прызначэнне. Мяркуючы па iх размовы, любовi там не прапала".
  
  Заiнтрыгаваны, я прыжмурыѓся. " Вы кажаце па-чехословацки?
  
  "Мая мацi была чэшкай", - сказаѓ ён. "Але я не падзяляю гэтага са многiмi".
  
  "Яны згадвалi графа Эстерхази?" Спытаѓ я. Я ведаѓ, што Эстерхази - польская прозвiшча.
  
  "Эстерхази?" Ён патузаѓ сябе за бараду. "Фердынанд Валсин быѓ тым, каго яны згадвалi. Ён прыходзiѓ, але я не бачыѓ, як ён сыходзiѓ".
  
  Дзе я гэта чуѓ? Я моцна задумаѓся.
  
  Вядома, ад Холмса! Мары-Шарль-Фердынанд Уолсен Эстерхази ... Граф Эстерхази. - Вы не бачылi, як ён сыходзiѓ?
  
  "У мяне ж няма вачэй на патылiцы, калi я бяру свой абед, цi не так?" Я ѓхмыльнуѓся. "Але я думаѓ, ва ѓсiх швейцараѓ ёсць iншы набор".
  
  Па крайняй меры, цяпер я ведаѓ, што Эстерхази прыязджаѓ, i iншыя таксама шукалi яго.
  
  " Антон, а што тут адбываецца, акрамя кабарэ i ежы?
  
  "А гульня "Чемин дэ фер" з высокiмi стаѓкамi?" - спытаѓся ён цiхiм голасам.
  
  Я кiѓнуѓ. " Стаѓкi вышэй, чым у гульнi над друкарняй на плошчы Клiшэ?
  
  "Многiя нашчадкi перайшлi з рук у рукi тут, калi над Манмартр ѓзышоѓ свiтанак".
  
  Гэта гучала як гульня, якая прыцягнула б Эстерхази ... Як банальны матылёк на полымя.
  
  Я ѓклала яму ѓ руку банкноты па франку. "Калi гэты Уолсин аб'явiцца, пазней або ѓ любы час. Адпраѓ ганца, знайдзi мяне цi пакiнь запiску майго консьерж".
  
  Але, вяртаючыся дадому з плошчы Пiгаль у той золкi вечар, я заѓважыѓ, што за мной варта каржакаваты мужчына з бакенбардамi. Так было з тых часоѓ, як Бата Лавуар, старая пральня, захопленая мастакамi, выходзiла фасадам на брукаваную плошчу. Мяне ахапiлi благiя прадчуваннi.
  
  За мной пайшлi мiма невялiкага парку i ѓверх па крутых звiлiстых брукаваных вулачках.
  
  Я нырнуѓ у мясцовую закусачную. Мужчына, якi рушыѓ услед за мной, чакаѓ звонку. Ён глядзеѓ у вiтрыну, але я мог бачыць яго буйную фiгуру скрозь лiтары, намаляваныя на вiтрыне крамы, покачивающуюся ѓзад-наперад.
  
  Выбраѓшы кавалачак сыру, я аплацiѓ суму, належную па мойму крэдыце, i хутка напiсаѓ запiску ѓладальнiку. Уладальнiк у фартуху спакаваѓ маю куплю, выцер рукi аб свой запэцканы фартух, затым хутка кiѓнуѓ, паказваючы на заднюю частку крамы. I падмiргнуѓ.
  
  Я прабралася ѓ заднюю частку крамы, мiма чанаѓ з салёнай рыбай, свежезабитых трусiных кумпячкоѓ на лёдзе, прислоненных мяшкоѓ з мукой. За вулiцай Лепик вузкая брукаваная вулiца была пакрыта лёдам, а з ручных калясак звiсалi ледзяшы.
  
  Узрадаваны тым, што вузкая вулачка апусцела, i тым, што я страцiѓ мужчыну, я не паддаѓся мокры снег i дабраѓся да свайго авальнага дворыка на суседняй вулiцы. Пасля выплаты шматлiкiх даѓгоѓ у мяне засталося недастаткова сродкаѓ, каб знайсцi альтэрнатыѓнае жыллё. Так што я застаѓся, радуючыся сваёй удачы мець цёплую мансарду.
  
  Мадам Люзар, канс'ержкi, жанчына з жорсткiмi валасамi, падобная на баявой сякеру, сунула пачак лiстоѓ у мае похолодевшие рукi. Яна шчыльна захуталася ѓ шаль, адкрыла дзверы сваёй ложы i вярнулася да мурлыкающей котцы, якая сядзела перад палаючым камiнам. Маё хваляванне дасягнула апагею, калi я падымалася па рыфленым истертым прыступках будынка, абмацваючы цiсненне пергаментныя канверты. Несумненна, сведчанне заможнага адпраѓнiка.
  
  Апынуѓшыся ѓнутры, я з цяжкасцю сцягнула з сябе мокры плашч, пакiдаючы лужыны на грубым драѓляным падлозе. Заткнула аконныя шчылiны абрыѓкамi газет, каб не было скразняку, я нацягнула адзiную сухую пару легiнсы i запалiла газавы лiхтар. Маленькая пакой хутка прагрэлася дзякуючы камiна, разведенному мадам Люсар ѓнiзе. Я павесiла плашч сушыцца на калок. Часта я спала на цаглянай падлозе, излучающем цяпло, i сушыла вопратку за некалькi гадзiн. У адрозненне ад iншых, якiя кожную зiму дрыжалi i падхоплiвалi пнеѓманiю, я лiчыла, што мне пашанцавала.
  
  Я адкрыла тоѓсты канверт i знайшла аб'яву аб маючым адбыцца праслухоѓваннi ѓ Англiйскай тэатры.
  
  Не забыта ... выдатна! Другарадная роля ѓ фарсе Джорджа Бернарда Шоѓ "Гасцёѓня". Я ведаѓ большую частку першага акта, астатняе мог вывучыць за дзень. Радасць перапаѓняла мяне. Сапраѓдная ролю, i хто-то дадумаѓся адправiць яе мне!
  
  Я села, прыхiнуѓшыся спiнай да цёплага цаглiне, са шклянкай вiна, з аб'явай аб праслухоѓваннi i поѓная здзiѓлення. Менавiта тады я заѓважыла бутэльку на падаконнiку. Павярнуѓся i паказаѓ на сустрэчу з Меслеем. Тое, што я павiнен быѓ зрабiць, але ён, вiдавочна, увайшоѓ у маю мансарду, апярэдзiѓшы мяне.
  
  Мой страѓнiк скрутило вузлом ад турботы. Тое нямногае, што я сабрала, рабiла мяне нявартым iнфарматарам. I думка аб тым, каб зноѓ цягнуцца на вулiцу ѓ пранiзлiвы холад цёмнай зiмовай ночы, напоѓнiла мяне не проста прадчуваннем.
  
  Я асушыѓ сваю шклянку. Знайшоѓ сваю амаль сухую вопратку i маленькi каменьчык, якi я саграваѓ цэглай. Для начных падарожжаѓ я засоѓваѓ гарачы каменьчык у муфту, i цяпло надавала маiх пальцах спрыт.
  
  Месли, магчыма, i арганiзаваѓ гэтую сустрэчу, але я хацеѓ высветлiць мэту сваiх роспытаѓ. Або памыць рукi, вырашыѓ я. Я быѓ настолькi поѓны рашучасцi разабрацца ѓ гэтай ѓтоенасцi, што радасць ад майго маючага адбыцца праслухоѓвання пацьмянела.
  
  Я заѓважыѓ Меслея, щеголявшего не ѓ сваёй франтаваты форме, а ѓ цьмяным палiто, па-над яе, разливающего лыжкай суп за доѓгiм сталом у "Булён дэ Перэс". Запацелыя матавыя вокны надавалi слабое свячэнне i казачны выгляд заняпалай плошчы Пiгаль звонку. Бацька Анджэла павiтаѓ мяне, прапанаваѓшы цёплае поцiск рукi i мiску. Я стаяла ѓ чарзе з "клошарами", "стомленымi дамамi ночы" i "асарцi галодных Манмартра". Духмяны i гарачы луковый суп з густым, вадкiм расплаѓленым сырам заѓсёды пакрываѓ мае вантробы.
  
  На гэты раз я апусцiла некалькi купюр у банку для ахвяраванняѓ, радуючыся магчымасцi падзякаваць бацькоѓ за iх дапамогу.
  
  "Навошта ты заходзiѓ у мой пакой?" Спытаѓ я, сядаючы насупраць Меслая.
  
  "I цябе таксама добрага вечара, Iрэн," сказаѓ ён, пацягваючы сталовае вiно, разведзенае вадой.
  
  "Хопiць гуляць у кошкi-мышкi, мне трэба зразумець мэта", - сказаѓ я. "Цi не разлiчвай на мяне".
  
  Ён ухмыльнуѓся. - А як наконт маёй iнфармацыi?
  
  "Добрая думка, я не ведаю, што я шукаю".
  
  "Дакладнасць!" сказаѓ ён. "Але будзь добрай дзяѓчынкай i скажы мне, што кажуць твае кантакты. Тады я змагу даказаць, наколькi важныя твае навыкi для майго начальнiка".
  
  Я ведаѓ, што Месли не той чалавек, якога можна адштурхнуць. I, у рэшце рэшт, ён мне заплацiѓ. Я пералiчыѓ спiс iнфарматараѓ. "Бачыш, гэта ѓсё".
  
  "Але што ты чуѓ ... што-небудзь незвычайнае?" Ён нахiлiѓся наперад. "Усё роѓна, наколькi маленькае".
  
  Пара ѓспомнiць аб няяѓцы графа Эстерхази. Я пераказаѓ словы швейцара аб людзях, якiя яго шукаюць.
  
  Яго твар змянiлася. Я ѓбачыѓ, як збялелi костачкi яго пальцаѓ на ручцы лыжкi.
  
  " Што ты ад мяне хаваеш, Iрэн?
  
  Усе вакол нас, здавалася, спынiлася. Страх падступiѓ да майго горла. Ён ведаѓ, што я нешта хаваю. Я ѓспомнiла чалавека, якi iшоѓ за мной па пятах. Меслай загадаѓ за мной сачыць?
  
  "Гэта Бижу", - сказаѓ я. "Яна таксама ѓдзельнiчае ѓ рэвю ѓ "Кацiным нуарэ". Гэты граф Эстерхази - яе палюбоѓнiк".
  
  
  
  Дзiѓная ѓсмешка прамiльгнула на яго твары. Ён зiрнуѓ на нашых суседзяѓ па стале: старую жанчыну, якая клявала носам, i клошара, энергiчна набрасывающегося на луковый суп.
  
  "Звяжыся з Эстерхази," сказаѓ ён, панiзiѓшы голас, але выразна.
  
  "Як бы я гэта зрабiѓ?" - Спытаѓ я.
  
  "Але я наняѓ вас, цi не так?" - сказаѓ ён. "Вы самi разберацеся".
  
  "Мне шкада, Месли, я ведаю, што ѓ цябе ёсць праца, якую трэба выконваць, i грошы дапамагаюць, але калi сiтуацыя не праяснiцца, лiчы, што мае паслугi спыненыя".
  
  " Iрэн, чым менш ты ведаеш...
  
  "Тым не менш я змагу даведацца для вас," я скончыѓ за яго. " Майму слову i абачлiвасцi можна давяраць. Я думаю, Нортан сказаѓ бы вам гэта.
  
  I, мяркуючы па погляду Меслея, я думаю, што Нортан так i зрабiѓ.
  
  "Мы ведаем, што Эстерхази быѓ здраднiкам".
  
  "Хто такi мы i што ён здрадзiѓ?"
  
  "Ён прадаваѓ ваенныя сакрэты Германii. Не капiтану Дрейфусу. Чаго мы не ведаем, так гэта таго, скапiяваѓ ён Балканскi план i перадаѓ яго Германii i кайзеру Вiльгельму".
  
  " Балканскi план? - спытаѓ я.
  
  "Гэта жыццёва важна", - сказаѓ ён. "Калi ѓ немцаѓ будзе балканскi план, у iх будзе ключ да нашай абарончай стратэгii. Усе. Але мы ѓсё яшчэ можам змянiць план i рэалiзаваць новыя стратэгii ... наѓрад цi. Але мы павiнны ведаць.
  
  Але як я ѓпiсаѓся ѓ гэта? А што наконт Холмса?
  
  "Як я магу гэта высветлiць?"
  
  " Ён гулец. Па вушы ѓ даѓгах.
  
  Я ведаѓ гэта ад Холмса, але прыслухаѓся.
  
  "Мы ведаем, што дзе-то ён вядзе ѓлiк сваiх паразаѓ, выйгрышаѓ i сакрэтаѓ, якiмi валодае. Ён жартаваѓ сваiм калегам, што ѓ яго ёсць "банк сакрэтаѓ".
  
  "А што наконт капiтана Дрейфус?" - спытаѓ я. "Тады ваенныя апраѓдаюць яго?"
  
  Цёмныя вочы Меслея ѓспыхнулi.
  
  "Я магу казаць толькi ад iмя сваёй секцыi, але Эстерхази паѓстане перад вайсковым трыбуналам", - сказаѓ ён. "Але мне патрэбна ваша дапамога, каб даць доказы таго, што план скампраметаваны".
  
  Не жадаючы прамаѓляць яго iмя, я не ведаѓ iншага выйсця, акрамя як спытаць напрасткi. " А як наконт чутак пра Шэрлака Холмса? Я з высiлкам захаваѓ халодная выраз твару. "У Англiйскiм тэатры я падслухаѓ размову. Вось i ѓсё. Як мяркуецца, ён у Парыжы".
  
  "Значыць, вы таксама чулi пра гэта Холмса?" ён спытаѓ так, як быццам гэта былi старыя навiны. Месли пацiснуѓ плячыма i адламаѓ кавалак багета. "Ён вынюхвае што-то для кароны. Неафiцыйна, вядома. Брытанцы хочуць, каб Холмс паменшыѓ уплыѓ любых файлаѓ, скампраметаваных Эстерхази ".
  
  Такiм чынам, Холмс працаваѓ на Англiю, а я - на Францыю.
  
  "Цi азначае гэта, што ён настроены варожа ѓ адносiнах да вашага мiнiстэрству?"
  
  "Tiens." Меслай пакрышыѓ белую частка багета i раскачаць яе ѓ дробныя белыя шарыкi. "Гэта азначае, што Англiя за Англiю, а Францыя за саму сябе ѓ тым, як трымаць кайзера ѓ страху ... як у спрадвечныя часы. Напалеон правiльна прачытаѓ iх намеры - эгаiстычныя!"
  
  I хiба Францыя не была эгаiстычнай? Але, магчыма, гэта было пачуццё самазахавання, паколькi iх дом i ачаг межавалi з Германiяй.
  
  Мы з Меслеем дамовiлiся аб яшчэ адной сустрэчы. Калi я сыходзiѓ, на сэрцы ѓ мяне было цяжка. Супярэчлiвыя эмоцыi захлiснулi мяне. Тут я быѓ не ѓ ладах з Холмсам! Чаго я нiколi не хацеѓ, каб гэта паѓтарылася.
  
  Аднак Холмс так i не з'явiѓся, i, шчыра кажучы, у мяне не было нiякiх абавязацельстваѓ перад Англiяй. Холмс спрабаваѓ выкарыстоѓваць маю вiну, каб дапамагчы каралю i краiне, як яны выкарыстоѓвалi майго нябожчыка мужа Нортана.
  
  Чым больш я думаѓ, тым больш разумеѓ, што ѓ мяне ёсць праца, якую трэба рабiць. Падсiлкаваѓшыся сытным супам, я накiраваѓся ѓ "Кот Нуар", каб знайсцi Бижу. Маiм паклiканнем было акцёрства. Прыйшоѓ час мне прымянiць свае навыкi.
  
  "Бижу не бачылi i нiчога пра яго не чулi", - адказаѓ Вартан, хударлявы менеджэр за кулiсамi, на мой пытанне. Ён навязаѓ свой ваѓнянай шалiк вакол шыi. "Наколькi я разумею, ёй не трэба вяртацца. Яна з тых, хто атрымлiвае раскошны бiлет i прыпаѓзаюць назад, молячы, калi тэрмiн яго дзеяння заканчваецца. Разумееце, што я маю на ѓвазе?"
  
  Я не быѓ упэѓнены, але кiѓнуѓ.
  
  "Яна запазычыла касцюм, сёе-тое з маiх рэчаѓ. Ведаеш, дзе яна жыве?"
  
  "Сумняваюся, што яна там".
  
  "Чаму бы i няма?"
  
  " Яна прасунулася ѓ гэтым свеце, цi не так?
  
  У Вартана было за што зачапiцца ... цi Была гэта рэѓнасць?
  
  " Але, па крайняй меры, я мог бы даведацца, куды яна паехала.
  
  Ён змераѓ мяне позiркам з галавы да ног.
  
  "Alors", сказаѓ я. "Зарабляць на жыццё i без пакупкi новых касцюмаѓ дастаткова складана".
  
  " Вулiца Андруэ. Яе мацi - канс'ержкi ѓ вуглавым будынку. Гэта нельга прапусцiць.
  
  Я падняѓся па вузкай лесвiцы Манмартра, званай вулiцай, i каля майго дома ѓ ценi стаяла Леон.
  
  
  
  Яе вочы матроны блiшчалi ад узрушанасцi. Яна пацягнула мяне назад у цёмны праём лесвiцы. "Не ведаю, цi вярнуся я на працу, але ѓ мяне ёсць гэта для вас, мадам Iрэн". Яна паказала на падол сваёй доѓгай спаднiцы. "Пакет з паперамi".
  
  "Сумку?"
  
  "Памятаеш канс'ержкi з гуллiвай нагой ... Тую, якую, як я табе казаѓ, я дапамагаю бачыць, таму што яна часам 'нездаровая'? Яна не выкiдвае паперы з смеццевых кошыкаѓ ... . Я даведаѓся, што яна iх ратуе.
  
  "I гэта ѓсё, што ѓ цябе ѓ сумцы?"
  
  "Пошта i лiсты таксама!" Леон кiѓнула. "Яна лiчыць мяне глупаватай i трохi марудлiвасць, але мяне гэта задавальняе. Як ты i сказаѓ, я павiнен трымаць вочы адкрытымi i не раскрываць рота. Такiм чынам, учора ѓ яе што-то жудасна балела ѓ назе, яна таксама распухла. Пасля таго як я распалiла камiн, прыбрала вялiкiя прыёмныя пакоi, яна кажа: 'Прынясi змесцiва кошыкаѓ'. Я так i зрабiѓ, i калi я збiраѓся адправiць iх у печ, яна закрычала: "не, Не сюды!' Затым яна кажа забраць лiсты з скрынь, а некаторыя ѓзяць i не распаѓсюджваць. ... яна прывяла мне нейкую дурную адгаворку, але я проста кiѓнуѓ."
  
  " Працягвай, Леон, калi ласка!
  
  "Потым я ѓспамiнаю ... Вядома, яна таксама павiнна была гэтым займацца, пакуль я там быѓ. Але самае цiкавае, што гэтыя лiсты прыйшлi з ваеннага ведамства. Там працаваѓ граф Эстерхази. Я бачыла яго ѓсяго адзiн раз. ђчора. Але ён напiсаѓ вось на гэтай сiняй паперы, яны называюць яе бордеро.
  
  " Цудоѓная праца, Леон!
  
  "Гэта сапраѓдная каша, але, паколькi ѓ мяне не было часу яе пасартаваць, я паклаѓ зверху сiнюю акантоѓку".
  
  " Ты казачная прынцэса, Леон!
  
  Яна крыва ѓсмiхнулася, яе вочы заблiшчэлi, i я пашкадаваѓ, што ѓ маiм жыццi так мала яе было. Я сунуѓ ёй у рукi пачак франковых банкнот, абняѓ i сказаѓ, каб яна некалькi дзён пабыла дома са сваiм дзiцем.
  
  Я схавала пакет у сябе на гарышчы, ведаючы, што пазней раскладу яго i паспрабую разабрацца ѓ iм. Некалькi мятых сiнiх бардзюраѓ я разгладзiла, здзiѓленая вуглаватым почыркам. Але подпiсы няма! Чорт вазьмi!
  
  Адзiн крок наперад i два крокi назад.
  
  Так што зараз усё, што я мог зрабiць, гэта знайсцi Бижу i паглядзець, цi не вядзе яе след да графу Эстерхази.
  
  Потащившись на вулiцу Андруэ, я зразумела, што яна выходзiць на кабарэ забойцаѓ ... . Так Бижу пазнаёмiлася з графам?
  
  
  
  I ён знаходзiѓся ѓ квартале ад плошчы Гудо ... дзе Холмс сустрэѓ мяне!
  
  Я пастукаѓ у дзверы ложы консьерж. Адказу не было. У паѓцёмным двары будынка жанчына схiлiлася над кранам камунальнай вады. Яна ѓбачыла мяне i выпрасталася, затым зрабiла няѓпэѓненыя крокi з вядром, перакiнутымi праз руку. У цемры яна здавалася старой i змучанай лёгкiмi прыступамi паралiчу.
  
  - Oui? - сказала яна, выцiраючы iншую покрасневшую руку пра не занадта чысты фартух i прыжмурыѓшыся, гледзячы на мяне.
  
  "Прыемнага вечара, мадам, вы, павiнна быць, мацi Бижу..."
  
  "Старэйшая сястра," сказала яна, перабiваючы мяне.
  
  "Ааа, вядома, калi ласка, даруй мяне. Святла няма, i мне сказалi, што мацi Бижу тут канс'ержкi".
  
  Але сястра Бижу магла быць яе мацi, настолькi зняможанай i яна выглядала змучанай. Пастарэла раней часу. Занадта шмат дзяцей? Занадта шмат працы ѓ пральнi, што я мог бачыць па яе хваравiта патрэсканым i запалёных руках.
  
  " Тут нiкога няма. Мая мацi з'ехала ѓ Лiль, а Бижу ... хто ведае?
  
  Я не паверыѓ ёй нi на секунду. Ва ѓсякiм выпадку, наконт Бижу. Гэтыя змучаныя клопатамi вочы былi вулiчнымi. I добра, што так i будзе. Выжыць на ѓзгорку Манмартра было нялёгка. Перш чым я паспела сказаць што-то яшчэ, я заѓважыла дзябёлага мужчыну, якi сачыѓ за мной мiнулай ноччу, спынiѓся ля вiтрыны буланжери наадварот. На iм быѓ кацялок, залаты ланцужок ад гадзiн поблескивала у святле газавага лiхтара.
  
  З ложы пачуѓся дзiцячы плач, i сястра Бижу паспяшалася наперад. Я праводзiѓ яе, затым спынiѓся ѓ вялiкай цяжкай дзверы i развiтаѓся. Нават не развiтаѓшыся, яна закацiлася ѓнутр ложы.
  
  Я ѓбачыѓ чалавека ѓ кацялку, надыходзячага да дзвярэй.
  
  Апынуѓшыся памiж непрыязна жанчынай i гоняць мужчынам ... Куды я мог пайсцi?
  
  Дзверы, вядучая ѓ нiжнюю пячору, былi прыадчынены. Я праслiзнула ѓнутр i закрыла яе, вырашыѓшы, што пачакаю, пакуль ён сыдзе, а потым выйду. Але калi я дабраѓся да канца стромкiх вiльготных вапняковых прыступак, наперадзе паказаѓся водблiск святла. Гэта быѓ не тупiковы склеп, а тунэль, разгалiноѓваюцца наперадзе.
  
  Манмартр быѓ поѓны вапняковых кар'ераѓ, опутанных тунэлямi i поѓных выкапаных ям i кiшэняѓ, падобных на сыр. I ѓсё ж над iмi былi пабудаваныя будынка. Я рушыѓ услед па тунэлi да святла. Можа быць, гэта суседнi склеп для кабарэ Асасiнаѓ?
  
  На сырой сцяне грубымi лiтарамi былi напiсаны назвы вулiц, мелам - размяшчэнне газаправодаѓ. Пах сырой цвiлi i адкiдаѓ станавiѓся ѓсё мацней. Пагоркi вiльготнай зямлi i чаркi вiнных бутэлек сустрэлi мяне, калi я ѓвайшоѓ у памяшканне, падобнае на склеп кабарэ. Спрабуючы зарыентавацца, я прыкiнуѓ, што гэта правiльны кiрунак.
  
  Нiзкi гул размоѓ даносiѓся з-за пакрытай плямамi ад вады драѓлянай дзверы, пакрывiлася. Мяне турбавала адчуванне лiпкасць у паветры. Схапiѓшы халат з кучы брудных сiнiх, я зняла палiто, накiнула халат над муслинового сукенкi, зачесала валасы назад i павязала на галаву сурвэтку, як гэта рабiлi многiя прачка i рэстаранныя мыйшчыцы кухняѓ, я спадзявалася, што маё прыкрыццё пратрымае мяне да тых часоѓ, пакуль я не выяѓлю Бижу цi графа.
  
  Я зразумеѓ, што далёка iсцi мне не прыйдзецца, калi пачуѓ гучная лаянка.
  
  "Чорт бы цябе ѓзяѓ, Эстерхази ... Ты павiнен пяць тысяч! Зьвядзi свае рахункi. Плацi!"
  
  "Хто ты?" П'янлiвы голас прашыпеѓ мне ѓ вуха.
  
  Я падскочыѓ.
  
  " Жанчына, якая мые посуд, сэр.
  
  "I што ты тут робiш?" Гэты голас належаѓ вельмi п'янаму мужчыну з плямамi i рагамi ежы на камiзэльцы. Ён трымаѓ мяне за локаць хваткай, падобнай на кляшчы.
  
  У панiцы я агледзеѓся. "Яны, сэр". Я сказаѓ, апусцiѓшы галаву i паказваючы на кучу бруднай посуду.
  
  "Тады прыступай да справы", - сказаѓ ён, моцна ущипнув мяне за зад i усмiхнуѓшыся.
  
  Ён расчынiѓ дзверы. " А цяпер, спадары, не кажаце, што я занадта спазняюся на гульню!
  
  Я хутка падняѓ вочы. ђнутры, вакол авальнага стала, у паветры, густым ад цыгарнага дыму, сядзелi трое мужчын. У руках у iх былi куфлi i карткi. На стале стаялi горкi рознакаляровых чыпсаѓ i графiн з вiскi.
  
  "Заѓсёды гатовая да новага партнёру", - сказаѓ голас. Я прыгледзелася. Бижу, абмахваючыся веерам i, вiдавочна, нудзячыся, прытулiлася да пляча гэтага мужчыны. Прыгожы i расчырванелы, ён фарсiѓ дагледжанай рудай казлiнае бародкай i вусамi. Гэта, павiнна быць, ён!
  
  "Не ратуйся з гэтага, Эстерхази", - сказаѓ яму адзiн з мужчын. "Разлiчыся, перш чым..."
  
  "Хай наш сябар далучыцца да нас", - сказаѓ Эстерхази, разгладжваючы кончыкi вусоѓ. П'яны мужчына, хiстаючыся, увайшоѓ ѓнутр.
  
  " Прыбяры гэта. Вызвалi мяне трохi месцы. "Ён махнуѓ мне рукой. "Ты чуѓ мяне ... Прыбяры!" прагрымеѓ ён.
  
  
  
  Мая рука дрыжала, але я не падняла галавы, узяла паднос i накiравалася ѓ пракураны склеп. Я малiла Бога, каб Бижу мяне не пазнала.
  
  "Прынясiце нам яшчэ вiскi," сказаѓ мужчына.
  
  "Добрая iдэя", - сказаѓ Эстерхази. "На гэты раз я заплачу".
  
  "I як?" - спытаѓ падазроны мужчына.
  
  "Пазыковая распiска".
  
  " Як i ѓсе астатнiя? Ён выцягнуѓ руку наперад, калi Эстерхази што-то надрапаѓ на сурвэтцы.
  
  "Вазьмi гэта", - сказаѓ ён, працягваючы яго мне ѓ руку. "Прынясi iрландскае вiскi i чыстыя шклянкi".
  
  "Так, сэр", - я панiзiѓ голас, апусцiѓ вочы i паспрабаваѓ уздыхнуць.
  
  Але слугi былi нябачныя, за выключэннем лёгкiх абразаѓ. Нiхто не звяртаѓ на мяне ѓвагi.
  
  Я хутка напоѓнiла паднос, выцерла стол сурвэткай, пазбягаючы траплення каляровых фiшак, i выйшла.
  
  "Паспяшайся! Прыслуга стала такой гультаяватай ѓ гэтыя днi ..." - было апошняе, што я пачула, таропка прабiраючыся праз склеп у пошуках лесвiцы. Я паклала сурвэтку Эстерхази ѓ кiшэню сукенкi. Выйшаѓшы з-за прылаѓка ѓ кабарэ, я паставiла нагружаны паднос на прылавак.
  
  Столiкi кабарэ былi запоѓненыя. Гукi акардэона i звон бакалаѓ напаѓнялi паветра. Пакуль я iшоѓ, некалькi наведвальнiкаѓ, яшчэ больш выматаных выпiѓкай, папрасiлi мяне прыбраць з iх столiкаѓ. Не звяртаючы на iх увагi, я падышла да цяжкай аксамiтнай парцьеры, павешанай, каб у дзверы не пранiкаѓ скразняк.
  
  Адкрыѓшы дзверы, я сутыкнуѓся тварам да твару з дородным джэнтльменам ѓ кацялку, ад якога, як я думаѓ, мне ѓдалося збегчы. Ён утаропiѓся на мяне. Я скурчыѓся. Нехта падпiхнуѓ яго наперад, i я, удзячная за шалiк i ѓсё яшчэ ѓ халаце, апусцiла погляд i працягнула iсцi. Маё сэрца шалёна калацiлася. Апынуѓшыся на вулiцы, я пабегла.
  
  Дастаткова сказаць, што, як толькi я дабралася да крытага дзвярнога праёму, я сарвала маскiроѓку, перавяла дыханне, шкадуючы аб сваiм зiмовым палiто, пакiнутага ѓ склепе. Дрыжучы ѓ сваiм тонкiм муслиновом сукенка. Назад я пайшоѓ вакольным шляхам, праз Манмартр.
  
  Мая канс'ержкi, мадам Люсар, перадала мне пошту. Яшчэ рахунку. У сябе на гарышчы я скiнула мокрыя чаравiкi на шнуроѓцы i паставiла iх побач з цёплым цэглай.
  
  Раздаѓся гучны стук у дзверы.
  
  Няѓжо мадам Люссар проглядела нейкi лiст?
  
  Я адкрыѓ дзверы i ѓбачыѓ каржакаватага мужчыну з бакенбардамi, яго мокрае палiто было зацiснута пад пахай. Яго маленькiя свiныя вочкi напоѓнiлi мяне жахам. Як ён мяне знайшоѓ?
  
  " Мадам Нортан?
  
  Я павольна кiѓнуѓ.
  
  "Эмiль Кавур", - сказаѓ ён, здымаючы сваю капялюш з дажджавымi кроплямi, цяжка дыхаючы ад напружання. "Прабачце маю смеласць, але запэѓнiваю вас, нам ёсць аб чым пагаварыць".
  
  " Хто вы такi, месье? - спытаѓ я.
  
  Ён патузаѓ сябе за казлiны бародку. " Пытанне, мадам, над якiм наймудрэйшыя фiлосафы разважаюць i па гэты дзень. Калi вы дазволiце мне ѓвайсцi, мы зможам прыбрацца так, каб ваш консьерж нас не чуѓ.
  
  Зiрнуѓшы ѓнiз, я ѓбачыѓ святло яе алейнай лямпы на лесвiчнай пляцоѓцы.
  
  Мне нiчога не заставалася, як падпарадкавацца.
  
  У Эмiля Кавура былi бакенбарды, як у барановай адбiѓной. Ён адчуваѓ сябе як дома на адзiным крэсле ѓ маёй мансардзе, з хiсткай ножкай i ѓсiм iншым. Ён агледзеѓ касцюмы, панавешаныя на цвiках, якiя тырчаць з сцен, i закурыѓ кароткую чорную цыгару.
  
  " Чаму вы перасьледуеце мяне, месье Кавур?
  
  "Падобна на тое, вы аддаеце перавагу багемны лад жыцця, мадам Нортан," сказаѓ ён, не адказваючы мне. " Нейкiя мастацкiя схiльнасцi?
  
  Яго саманадзейныя манеры раздражнялi мяне.
  
  "Любiць i не мець выбару - гэта не адно i тое ж", - сказаѓ я. "Як гэта цябе тычыцца?"
  
  "Выдатны выгляд," сказаѓ ён, устаючы i падыходзячы да акна. Блакiтна-чорны парыжскi вечар унiзе усеивали кропкавыя агнi. "Мы ведаем, што Манмартр - рассаднiк анархiстаѓ, няѓдачнiкаѓ, якiя iмкнуцца сабатаваць Трэцюю рэспублiку".
  
  Спалоханае выраз майго твару не засталося для яго незаѓважаным. Сачыѓ ён за мной, думаючы, што я намышляю падарваць ѓрад? Калi так, то як я мог адгаварыць яго, не раскрыѓшы заданнi Меслея? Але я забег наперад ... . Хто ён такi? ... Дзе яго дакументы?
  
  I тут мой погляд упаѓ на сумку, якую Леон прынесла мне пад сталом. Што рабiць?
  
  "Сын майго консьерж ѓ палiцыi", - сказала я, адлюстраваѓшы на твары выраз, якое калiсьцi было ѓ мяне за сталом для баккары у казiно Манака. Я адчынiла дзверы. "Ён паслужлiвы. Вельмi дапамагае, калi абражаюць жыхароѓ. Я папрашу вас сысцi, пакуль у мяне няма такога настрою. "
  
  " Прапануеце мне сысцi, мадам Нортан? - спытаѓ ён, здзiѓлена наморщив лоб.
  
  
  
  " Мае манеры мяне падводзяць. "Я ѓсмiхнуѓся. " Я заѓсёды прашу, перш чым патрабаваць.
  
  Кавур застаѓся каля акна. " Зачынiце дзверы, мадам. Не думаю, што вы хочаце, каб у будынку даведалiся аб вашым мiнулым.
  
  Што гэты мажны тхор прыхаваѓ у рукаве з манжэтамi? Я таксама ѓмеѓ блефаваць. Мае абавязкi былi выплачаныя. Толькi што выплачаныя. Але гэта ѓсё роѓна. Я зарабляѓ на жыццё, хоць i бедна. Я б нiчога не раскрыѓ, пакуль ён не прадаставiць даверчыя граматы.
  
  " Нейкая сувязь з тагачасным наследным прынцам, мадам Нортан, гэта асвяжае вашу памяць?
  
  Я зачынiѓ дзверы.
  
  "Хто ты такi?" - спытаѓ я.
  
  "Скажам так, я з'яѓляюся часткай агульнага дабра, як называюць сябе ваенныя, абараняючы Мацi-Францыю".
  
  Нейкае ѓнутранае пачуццё падказвала мне не згадваць iмя майго швагра Меслая. "Прускi ганьба 1870 года i камунары разрываюць тканiна нашага грамадства на часткi", - сказаѓ ён, i яго голас павысiѓся, нiбы звяртаючыся да натоѓпу. Ён быѓ амаль смешны, але ён ведаѓ мае сакрэты. Гэта рабiла яго небяспечным чалавекам, да якога варта прыслухоѓвацца. Няѓжо мой былы палюбоѓнiк, цяперашнi кароль, трымаѓ мяне пад наглядам? Але я сумнявалася ѓ гэтым ... . Манеры i рыторыка Кавура выдавалi расчараванага баявога каня.
  
  Яго наступныя словы здзiвiлi мяне яшчэ больш. "Бижу, акрабатка, у le Chat Noir згадала цябе".
  
  "Дык вось чаму ты iдзеш за мной?"
  
  " Скажам так, гэта робiць цябе цiкавай.
  
  "Так, вядома, мы ѓдзельнiчаем у рэвю, папулярным сярод рабочага класа, арыстакратыi i буржуазii з трушчоб. На плошчы Пiгаль выстройваюцца чэргi на вячэрнiя ранiшнiкi".
  
  "Нас цiкавiць граф Эстерхази, французскi афiцэр, яе палюбоѓнiк", - сказаѓ ён.
  
  "Але чаму?"
  
  "Будзь карысны, i я буду карысны цябе", - сказаѓ ён, працягваючы мне вiзiтную картку з выгравiраваным iмем Эмiля Кавура, Статыстычнае кiраванне.
  
  " Спытай Бижу сам.
  
  Яго маленькiя вочкi звузiлiся. "Некаторыя мiнiстры ѓ пэѓным ѓрадзе, падобна, занепакоеныя вашым..."
  
  " Iснаванне? Той факт, што я ѓтаiѓ кампрамат на згаданага манарха, але не выкарыстаѓ i нiколi не буду iм карыстацца? Яны не давяраюць мне, цi не так, паколькi лiчаць сябе памагатымi i маюць справу з хлусам.
  
  
  
  Кавур адвесiѓ глыбокi паклон. "Яны нiколi не казалi, што вы разумны". Калi ён падняѓ вочы, яго твар перакрывiѓся ад весялосцi. "Падман - гэта валюта, як вы, здаецца, ведаеце, у гэтых пытаннях".
  
  Дзiвацтвы. Я хацела, каб ён сказаѓ, чаму я i чаму цяпер.
  
  "Мадам Нортан", - сказаѓ ён. "Доказы супраць Дрэйфуса не павiнны быць скампраметаваныя. Я разлiчваю на ваша ѓсебаковае супрацоѓнiцтва".
  
  "Што гэта за пагроза?" - спытаѓ я.
  
  "Калi нападуць на аднаго ваеннага, мы ѓсе станем на яго бок".
  
  "Але я не разумею, чаму вы не абаранiлi Дрейфус, афiцэра..."
  
  "Ён габрэй, мадам," перабiѓ ён. " Яны абараняюць сабе падобных.
  
  "Дык вось у чым уся справа?" ђва мне паднялося агiду.
  
  "Вядома, ён быѓ аѓтсайдарам; ён прадаваѓ сакрэты".
  
  "Калi выказаць здагадку, што гэта зрабiѓ не ён, а нехта iншы з афiцэрскага складу, гэта опозорило б ваша падраздзяленне. Нiколi не прызнавай памылку, але працягвай рабiць грубыя памылкi. Хiба гэта не ваенны дэвiз?"
  
  Ён падняѓ кiй у мой бок. Я сказiѓ праѓду i зайшоѓ занадта далёка.
  
  "Прэч, пакуль..."
  
  Дзверы адчынiлiся. " Мяркую, мадам Нортан папрасiла вас выдалiцца. Вядома, я гатовы дапамагчы, калi вам спатрэбiцца дапамога на лесвiцы.
  
  Мы з Кавуром азiрнулiся. Я ѓтаропiѓся ѓ твар Холмсу, таксама вядомаму як герцаг дэ Ланган.
  
  Адчуѓшы трывогу за саркастычным тонам, Кавур коратка кiнуѓ "добры вечар", злосна паглядзеѓ на мяне i пайшоѓ.
  
  Холмс пачакаѓ, пакуль ён спусцiцца па лесвiцы, затым увайшоѓ ѓнутр. Ён тут жа зацiснуѓ пальцамi кнот свечкi, майго адзiнага крынiцы святла, i падышоѓ да акна.
  
  " Ён сышоѓ. Але яго шпiён, катрыншчык, стаѓ сачыць за табой.
  
  Мне было цяжка адчуваць гнеѓ. Небарака, я не зайздросцiѓ шарманщику нi за якую работу, якую ён мог знайсцi ѓ такi холад.
  
  "Я мог бы справiцца з гэтым, Холмс", - сказаѓ я.
  
  "I, без сумневу, ты б атрымала поспех, Iрэн. Я, напрыклад, бязмежна паважаю твае здольнасцi. Але ѓсё не так, як ты сабе ѓяѓляеш", - сказаѓ ён. "Павер мне".
  
  Ён падышоѓ да мяне, затым рэзка падышоѓ да закладзенай цэглай трубе i сеѓ, скрыжаваѓшы ногi.
  
  
  
  " Але ты не сказаѓ мне нiчога. Нiчога.
  
  Я падышоѓ да акна, цёмнаму апраѓленне неба, усланых зоркамi. "Уся гэтая надвор'е праймае да касцей; мароз, а снегу нават няма! Я нiколi не бачыѓ Парыж у снезе. Вы можаце ѓ гэта паверыць, Холмс?
  
  "Я таксама, Iрэн", - сказаѓ ён, у яго тоне чулася пакорлiвасць. "Я павiнен табе растлумачыць".
  
  "Тлумачэнне? Чаму б не пачаць з таго, на каго ты працуеш i чаму. Тады мы пойдзем адтуль ".
  
  " Адзiная праблема, Iрэн, у тым, што французы i англiчане, - самыя дзiѓныя суседзi па ложку.
  
  " Вы забываеце, Холмс, што я амерыканец.
  
  На гэты раз ён быѓ спакойны.
  
  Я села, скруцiѓшыся абаранкам побач з iм, паклаѓшы галаву яму на плячо. Якi распаѓсюджваецца жар ад подрумяненного цёплага цэглы i яго павольнае, роѓнае дыханне супакоiлi мяне.
  
  Не ведаю, колькi часу мы сядзелi моѓчкi. Пакуль Холмс не адважыѓся сказаць мне, чаго ён хоча. Але прама ѓ нас на вачах, пад маiм выщербленным сталом, ляжала торба, якую Леон прынесла з мiнiстэрства, з "бордеро" Эстерхази. А ѓ маёй кiшэнi яго фiрмовая сурвэткi для вiскi.
  
  Нейкiм чынам усё гэта павiнна было быць звязана.
  
  "Мы не хочам новай вайны. З кайзерам Вiльгельмам менш за ѓсё", - сказаѓ Холмс з уздыхам. "Каралеѓскi ваенна-марскi флот яшчэ не паправiѓся ад апошняй. Шакiруюча, але факт: ваенна-марскi флот трымае гэта ѓ сакрэце. Гадамi трымаецца ѓ сакрэце. Якiм-то чынам французы ведаюць пра балканскiм плане з нашым паменшаным флотам i далёка не бездакорнымi магчымасцямi i ѓпотай злараднiчаюць. Тым не менш, iх флот амаль гэтак жа знiшчаны, ён не вытрымаѓ бы нямецкай марскi атакi, i яны будуць моцна спадзявацца на наш. Самая подлая загадка для ѓсiх заключаецца ѓ тым, што гэтая iнфармацыя магла ѓтрымлiваць ваенную таямнiцу ".
  
  Такiм чынам, брытанцы былi "эгаiстычныя", як выказаѓся Месли, але на тое былi важкiя прычыны. I французы таксама.
  
  "Але як вы можаце сказаць, цi перадаѓ гэты Эстерхази балканскi план?"
  
  Холмс выцягнуѓ свае доѓгiя ногi. "Не самы адораны уяѓленнем хлопец, ён назваѓ гэта 'Б' ... вось i ѓсё. Але ѓ нас няма копiй яго "бордеро"; падобна на тое, консьерж шпiёнiць на карысць немцаѓ i рыецца ѓ смеццi ".
  
  Я хацела сказаць яму, што яго пальцы амаль дакраналiся да iх. Але я стрымалася. Цi То з лаяльнасцi да Меслею, цi то з-за гневу на мiнулую гiсторыю выкарыстання брытанцамi Norton, я не быѓ упэѓнены, але я не мог аддаць Холмсу дакументы. Я змагаѓся з цiкаѓным цягай да Холмсу, роѓнаму мне i нават больш, разумеючы, што якiя-небудзь адносiны з iм немагчымыя.
  
  "Якая рознiца, Холмс, даведаецеся пра гэта ѓ рэшце рэшт вы цi французы? У турме сядзiць небарака Дрейфус".
  
  " Думай аб вышэйшай дабро, Iрэн.
  
  "Чыё большую карысць?"
  
  "Мудрае заѓвагу", - сказаѓ ён. "Але мой працадаѓца будзе пярэчыць супраць гэтага". Ён выглядаѓ стомленым. Прайграѓ. "Ведаеш, Iрэн, гэтая бясконцая гульня ѓ шахматы еѓрапейскай палiтыкi вычарпала для мяне свой ход. Пасля гэтага я аддаляюся ѓ Сомерсет-Даунс ".
  
  Цi павiнен я яму верыць?
  
  А потым вялiкiя, шчыльныя, белыя шматкi заскакалi ѓ цемры. Я падбегла да акна. Снег, падобны на цукровую пудру, пакрываѓ бруку i дахi ѓнiзе. Маленькi дзiця бег па вулiцы, крычучы "Сусед, сусед", пакуль мацi не паклiкала яго ѓнутр.
  
  " Глядзiце, Холмс, iдзе снег. Наш першы парыжскi снег!
  
  Ён падышоѓ да акна, i мы са здзiѓленнем назiралi. Ён абняѓ мяне, грэючы.
  
  "Здаецца, я прывык да таго, што ты перамагаеш мяне ѓ гульнi, Iрэн", - сказаѓ ён, пацягнуѓшы мяне назад да цаглянага камiна. "Мне гэта нават падабаецца".
  
  Цi ведаѓ ён больш, чым паказваѓ? Але я таксама ведала. Мы пачалi цалавацца з таго месца, на якiм спынiлiся, за кулiсамi. На гэты раз нас не адцягвалi выклiкi на заслону. Ён разаслаѓ маё коѓдру на падлозе, i ѓ цемры, свидетельствуемой толькi цiха падаючымi сняжынкамi, ты, дражайшая Суседка, была зачата. Па любовi. Двума людзьмi, якiя нiколi не змаглi б жыць разам.
  
  Перад свiтаннем я пракраѓся на гарышча, узяѓ тыя нешматлiкiя рэчы, якiя ѓ мяне былi, i сумку. Я перакулiѓ бутэльку ѓ акне. Адзiнай рэччу, якую я ѓзяѓ у Холмса, быѓ яго плашч, паколькi ранiцу было такое халоднае. Я затрымаѓся ля дзвярэй, выцягнуѓ адзiн з бордеро. Загадкавае пасланне было напiсана тым жа почыркам, што i на сурвэтцы Эстерхази. Лiтара B была ѓ нiжнiм куце. Я выцягнуѓ iншы, на гэты раз B ѓ верхнiм левым куце. Той я паклаѓ на стол для Холмса. Я мог дазволiць сабе быць шчодрым.
  
  Да таго часу, як я дабраѓся да булёна дэ Перэс на плошчы Пiгаль, я вырашыѓ пераканаць Месле ѓ тым, што мне патрэбен заслужаны адпачынак на Поѓднi. I я вазьму з сабой Леонэ i яе маленькую дачку. Такiм чынам, мой дарагi Нейдж, вы нарадзiлiся дзевяццю месяцамi пазней у Грассе, парфумернай вёсачцы непадалёк у гарах. Холмс нiчога пра гэта не ведае. Апошняе, што я чуѓ, верны свайму слову, ён жыѓ у Самэрсэце i заляцаѓся за пчоламi. Пчаляр.
  
  Але, узброеная гэтым веданнем i, я спадзяюся, большай памяркоѓнасцю да сваёй мацi, ты павiнна вырашыць, шукаць яго цi няма. Якiм бы нi было тваё рашэнне, мая мiлая Суседка, я ведаю, што яно будзе правiльным . Твая кахаючая мацi.
  
  
  
  
  
  Калi сястра вярнулася, яна ѓбачыла маладую жанчыну з торбаю на плячы. "Цi магу я дапамагчы вам знайсцi жыллё паблiзу?"
  
  "Не, дзякуй, сястра, я iду на станцыю", - сказаѓ Нейдж. "Калi я потороплюсь, то паспею на цягнiк, якi iдзе да парома праз Ла-Манш. Я павiнен ехаць у Англiю".
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ПАЛКОђНIК СЕБАСЦЬЯН МОРАН
  
  "У мяне выдатная калекцыя "М", - сказаѓ Холмс]. "Самога Марыярцi дастаткова, каб праславiць любы лiст, а вось i отравительница Морган, i Мерридью агiдных памяцi, i Мэтьюз, якi выбiѓ мне левы iкол ѓ зале чакання на Чаринг-Крос, i, нарэшце, вось наш сённяшнi сябар".
  
  Ён працягнуѓ кнiгу, i я прачытаѓ: "Моран, Себасцьян, палкоѓнiк. Беспрацоѓны. Былы 1-й пiянерскi атрад Бенгалоры. Нарадзiѓся ѓ Лондане ѓ 1840 годзе. Сын сэра Огастеса Марана, К. Б., былога брытанскага пасланнiка ѓ Персii. Атрымаѓ адукацыю ѓ Iтане i Оксфардзе. Служыѓ у кампанii Джоваки. Афганская кампанiя, Чарасиаб (дэпешы), Шерпур i Кабул. Аѓтар кнiг "Цяжкая дзiчыну Заходнiх Гiмалаяѓ", 1881; "Тры месяцы ѓ джунглях", 1884. Адрас: Кондуит-стрыт. Клубы: "Англа-iндыян", "Танкервиль", картачны клуб "Багатель".
  
  На палях акуратным почыркам Холмса было напiсана: "Другi па небяспекi чалавек у Лондане".
  
  - "Прыгода ѓ пустым доме"
  
  
  
  
  аѓтар ПIТЭР ТРЕМЕЙН
  
  
  
  
  
  Эцюд у аранжавых танах
  
  
  Дзе-то ѓ сховiшчах банка "Кокс i Ко" на Чаринг-Крос ёсць патрапаны ѓ падарожжах бляшаны паштовую скрыню, на вечку якога напiсана маё iмя, Джон Х. Уотсан, доктар медыцыны, былы вайсковец Iндыйскай армii. Ён запоѓнены паперамi, амаль усе з якiх ѓяѓляюць сабой справаздачы аб справах, якiя iлюструюць цiкавыя праблемы, якiя мiстэру Шэрлаку Холмсу даводзiлася ѓ розны час вывучаць.
  
  - "ПРАБЛЕМА МОСТА ТОР"
  
  
  Гэта адна з такiх работ.
  
  
  
  
  
  Менавiта мой дарагi сябар, дэтэктыѓ-кансультант мiстэр Шэрлак Холмс, звярнуѓ маю ѓвагу на памылку друку.
  
  "На самай справе, мой дарагi Ватсан!" - усклiкнуѓ ён аднойчы ранiцай за сняданкам, працягваючы мне нумар часопiса collier's Magazine. "Як вы можаце выпускаць з-пад увагi нешта падобнае? Я часта лавiѓ сябе на тым, што адзначаю значныя вольнасцi, якiя вы дапускаеце ѓ сваiх справаздачах аб маiх справах, але гэтая дата з'яѓляецца меншай памылкай. Падрабязнасцi, мой дарагi Ватсан. Вы павiнны звяртаць увагу на дэталi!"
  
  Я ѓзяѓ у яго з рук нумар часопiса i зiрнуѓ на старонку, па якой раздражнёна пастукваѓ яго тонкi паказальны палец. Collier's толькi што апублiкаваѓ мой справаздачу аб справе "Чорнага Пiцера", у якiм Холмсу ѓдалося зняць з маладога Джона Нелигана абвiнавачванне ѓ забойстве капiтана "Чорнага Пiцера" Кэры. Ён стаѓ прычынай арышту сапраѓднага злачынцу, Патрыка Кэрнс. Гэты выпадак адбыѓся каля васьмi гадоѓ таму, калi быць дакладным, у 1895 годзе. На самай справе, я наогул вырашыѓ напiсаць гэта толькi з некаторай асцярогай. Хоць падзеi адбывалiся ѓ Сасэксе, усе трое мужчын былi iрландскiмi маракамi, i Холмс заѓсёды быѓ стрыманы, калi справа даходзiла да таго, каб дазволiць публiцы прачытаць усё, што асацыявалася ѓ яго з Iрландыяй.
  
  Я павiнен паспяшацца сказаць, што гэта адбылося не з-за нейкага фанатызму з боку Холмса. Гэта было проста указанне майму старому аднаму не згадваць нiчога, што магло б звязаць яго з англа-iрландскiм паходжаннем. Ён быѓ адным з сям'i Холмсаѓ з Голуэя. Як i яго брат Майкрофт, ён пачаѓ сваё навучанне ѓ Трынiцi-каледжы ѓ Дублiне, перш чым атрымаѓ дыплом бакалаѓра ѓ Оксфардзе па прыкладу свайго таварыша па Трынiцi Оскара Уайльда. Па прыбыццi ѓ Англiю Холмс сутыкнуѓся з некаторымi праявамi ксенафобii, антиирландской i антиколониальной варожасцi. Падобныя забабоны настолькi турбавалi яго, што ён стаѓ старанна пазбягаць якiх-небудзь публiчных сувязяѓ з краiнай свайго нараджэння. Гэтая эксцэнтрычнасць ѓзмацнiлася ѓ наступныя гады з-за прадузятай рэакцыi грамадскасцi на падзенне i турэмнае зняволенне таго, хто клiча Уайльда, якога ён добра ведаѓ.
  
  Хоць Холмс дазволiѓ мне распавесцi аб некаторых з яго раннiх спраѓ у Iрландыi, такiх як "Бойка ѓ клубе на Килдэра-стрыт", "Прывiд абацтва Таллифейн" i "Выкраданне Майкрофта Холмса", як мяркуецца, здзейсненае фенианцами, я шчыра паабяцаѓ свайму сябру, што гэтыя рахункi будуць размешчаны ѓ маiм банку са строгiмi iнструкцыямi аб тым, што яны не будуць разблакавалi раней, чым праз пяцьдзесят гадоѓ пасля маёй смерцi або смерцi майго сябра, у залежнасцi ад таго, што адбудзецца пазней.
  
  Таму, баючыся якой-небудзь памылкi ѓ тым, што я нейкiм чынам звязаѓ яго з нацыянальнасцю трох чалавек, замяшаных у справе "Чорнага Пiцера", я ѓзяѓ у яго часопiс i асцярожна зазiрнуѓ на старонку.
  
  "Я быѓ вельмi асцярожны, каб не згадваць аб якой-небудзь iрландскай сувязi ѓ гэтай гiсторыi", - сказаѓ я, абараняючыся.
  
  "Памылка ѓзнiкае менавiта там, дзе вы аддаяце належнае маiм разумовым i фiзiчным здольнасцях за 95-ы год", - раздражнёна адказаѓ Холмс.
  
  "Я не разумею", - сказаѓ я, вывучаючы старонку.
  
  Ён забраѓ у мяне часопiс i прачытаѓ, старанна вымаѓляючы словы: "У гэтым памятным 95-м годзе яго ѓвагу прыцягнула цiкавая i узаемазвязаных чарада спраѓ, пачынаючы з яго знакамiтага расследавання раптоѓнай смерцi кардынала Тугi - расследавання, якое было праведзена iм па прамым жаданнi Яго Святасцi Папы Рымскага ..." .
  
  Ён зрабiѓ паѓзу i запытальна паглядзеѓ на мяне.
  
  "Але справа было вядомым", - запратэставаѓ я. "Таксама было публiчна прызнана, што Папа звярнуѓся менавiта да вас за дапамогай. Я захаваѓ некаторыя артыкулы, якiя з'явiлiся ѓ адкрытай прэсе ... "
  
  "Тады я прапаную вам звярнуцца да вашага архiва плётак, Ватсан," рэзка перабiѓ ён. " Паглядзiце артыкул.
  
  Я падышоѓ да палiц, дзе ѓ мяне захоѓвалася некалькi альбомаѓ для выразак, у якiя я час ад часу ѓстаѓляѓ цiкавыя артыкулы, звязаныя з жыццём i кар'ерай майго сябра. Мне запатрабавалася некаторы час, каб знайсцi шэсць цаляѓ калонкi, якiя былi прысвечаны гэтай справе ѓ "Морнинг пост".
  
  "Вось вы дзе", - пераможна сказаѓ я. "Выпадак з кардыналам Тугой быѓ зарэгiстраваны".
  
  Яго погляд быѓ ледзяным.
  
  " А вы звярнулi ѓвагу на дату публiкацыi артыкула?
  
  "Вядома. Гэта тут, за лiстапад 1891 года..."
  
  "Тысяча восемсот дзевяноста першы?" паѓтарыѓ ён з знарочыстай марудлiвасцю.
  
  Я раптам зразумеѓ, да чаго ён хiлiць.
  
  Я запiсаѓ дату як 1895 год. У маiм паслужным спiсе адсутнiчала чатыры гады.
  
  "Гэта было так даѓно", - паспрабаваѓ апраѓдацца я. "Гэта лёгка забыцца".
  
  "Не для мяне", - змрочна адказаѓ Холмс. "У справе фiгураваѓ мой стары працiѓнiк, ролю якога я даведаѓся толькi пасля ѓласнай смерцi гэтага чалавека, калi ён знаходзiѓся пад вартай у палiцыi ѓ пачатку 1894 года. Вось чаму я ведаѓ, што дата, якую вы прыпiсалi гэтай справе, была няслушнай ".
  
  Я нахмурыѓся, спрабуючы ѓлавiць сувязь.
  
  " Стары працiѓнiк? Хто б гэта мог быць?
  
  Холмс рэзка ѓстаѓ, падышоѓ да свайго маленькага сейфа, нахiлiѓся да яго i, павазiѓшыся з запорным механiзмам, дастаѓ адтуль пачак паперы.
  
  "Гэта, - сказаѓ ён, паварочваючыся да мяне i пастукваючы па паперы муштуком сваёй трубкi, - было тым, што я знайшоѓ у кватэры майго працiѓнiка, калi пайшоѓ абшукваць яе пасля яго смерцi. Гэта чарнавiк лiсты. Я не ѓпэѓнены, ён адправiѓ яго цi няма. Магчыма, гэта не мае значэння. Я лiчу, што гэта была выпадковасць, што я знайшоѓ яго раней палiцыi, якая, несумненна, здрадзiла б гэта агалосцы або, што яшчэ горш, яно магло трапiць у iншыя рукi, так што праѓда, магчыма, нiколi б не стала вядомая мне. Гэта справаздачу аб маiх недахопах, Ватсан. Я дазволю вам убачыць гэта, але нiякiя iншыя вочы не ѓбачаць гэтага пры маiм жыццi. Вы можаце пакласцi яго ѓ свой банкаѓскi скрыню разам з iншымi вашымi крамзолямi. Магчыма, па сканчэннi якога-небудзь падыходнага часу пасля маёй смерцi яго можна будзе адкрыць для ѓсеагульнага агляду. Гэта я пакiну нашчадкам ".
  
  Я ѓзяѓ у яго дакумент i звярнуѓ увагу на паучий почырк, якiм былi запоѓненыя яго старонкi.
  
  
  
  Я ѓ замяшаннi паглядзеѓ на Холмса.
  
  "Што гэта?" - спытаѓ я.
  
  "Гэта праѓдзiвая гiсторыя пра тое, як кардынал Туга перажыѓ сваю смерць. Вы былi так добрыя, што назвалi гэта справа адным з маiх поспехаѓ. Гэта пакажа вам, як мяне цалкам перахiтрылi. Гэта напiсаѓ адказны за гэта чалавек.
  
  У мяне па-дурному адвiсла скiвiца.
  
  "Але я быѓ з вамi ѓ той час. Вы раскрылi справу да задавальнення Скотленд-Ярда. Хто... ?"
  
  "Палкоѓнiк Себасцьян Моран, чалавек, аб якiм я аднойчы казаѓ вам, быѓ другiм па небяспекi чалавекам у Лондане. Ён быѓ маiм працiѓнiкам, а я гэтага не ведаѓ. Прачытайце гэта, Ватсан. Прачытайце гэта i даведаецеся, наколькi схiльным памылак я магу быць ".
  
  
  Клуб "Кондуит-стрыт", Лондан, W1
  21 траѓня 1891 г.
  
  
  
  Мой дарагi "Воѓчы шчыт"
  
  Такiм чынам, ён мёртвы! Гэтая навiна красуецца на газетных рэкламных шчытах на кожным рагу вулiцы. Яго сябар, Уотсан, па-вiдаць, даѓ iнтэрв'ю журналiстам у Мейрингене, Швейцарыя, паведамiѓшы голыя падрабязнасцi. Холмс i Марыярцi разам кiнулiся насустрач смерцi над Рейхенбахским вадаспадам. Шэрлак Холмс мёртвы, i ѓ гэтых навiнах я не бачу смутку па Марыярцi, якi адправiѓ яго да д'ябла! Марыярцi ѓ яго ѓзросце не быѓ вулiчным драчуном i павiнен быѓ пасылаць сваiх наймiтаѓ выконваць фiзiчную працу. Так што заѓчасная смерць Марыярцi была яго ѓласнай вiной. Але тое, што ён асудзiѓ на смерць гэтага ханжеского i эгацэнтрычнага зануды, дастаѓляе мне радасць.
  
  Холмс заѓсёды раздражняѓ мяне. Я памятаю нашу першую сутычку ѓ клубе на Килдэра-стрыт ѓ Дублiне, яшчэ ѓ 73-м. Тады ён быѓ усяго толькi маладым студэнтам, толькi што паступiлi ѓ Оксфард. Ён i яго брат Майкрофт, якi ѓ той час быѓ чыноѓнiкам Дублiнскага замка, абедалi ѓ клубе. Так атрымалася, што мы з Марыярцi таксама абедалi там. З-за нейкага нiкчэмнага непаразуменнi з-за недарэчнага выпадку з туалетам з гэтым старым iдыётам, герцагам Клонкарри i Страффаном, ѓмяшанне Холмса прывяло да таго, што мяне выкiнулi з Клуба i забаранiлi сяброѓства.
  
  Гэта быѓ не апошнi раз, калi гэта нiкчэмнасць раздражняла мяне i срывало мае планы. Але ёсць адзiн выпадак, калi яго адносiны са мной не ѓвянчалiся поспехам. Цяпер маё ѓласнае эга павiнна заявiць, што я атрымаѓ верх над гэтым дублiнскiм джекином, я даказаѓ, што я лепшы чалавек, але, на жаль, ён пайшоѓ насустрач сваёй смерцi, сам таго не падазраючы. Я б усе аддаѓ, каб ён пайшоѓ на верную смерць, ведаючы, што Себасцьян Моран з Дерринакли перахiтрыѓ яго, калi ён сцвярджаѓ, што з'яѓляецца найвялiкшым дэтэктывам Еѓропы! Але, мой дарагi "Воѓчы шчыт", дазволь мне расказаць табе ѓсю гiсторыю, хоць я цаню, што ты ведаеш большую яе частку. Вы адзiны, каму я магу гэта распавесцi, бо, вядома, вы ѓ канчатковым рахунку неслi адказнасць за вынiк.
  
  У лiстападзе 1890 года Яго эмiнэнцыя кардынал Джакома Туга, нунцый папы Льва XIII, быѓ знойдзены мёртвым у ложку ѓ доме нейкага члена брытанскага кабiнета мiнiстраѓ на Гейфер-стрыт недалёка ад Вестмiнстэрскага палаца Факты, як вы, несумненна, памятаеце, зрабiлi фурор. Вы памятаеце, што лорд Солсберы узначальваѓ кансерватыѓнае ѓрад, якое ѓ той час не было размешчана да сувязях з татам. Галоѓнай прычынай была пазiцыя ѓрада супраць iрландскага самакiравання, выяѓленая ѓ iх лозунгу "Самакiраванне - гэта праѓленне Рыма". У тым жа месяцы Парнэл быѓ пераабраны лiдэрам Iрландскай партыi, нягледзячы на спробы дыскрэдытаваць яго. Iрландская партыя кантралявала чатыры пятых ѓсiх месцаѓ у iрландскiм парламенце ѓ Вестмiнстары. Яны лiчылiся грознай апазiцыяй.
  
  Лекар па прозвiшчы Томсан, выклiканы для агляду цела папскага нунцыя, выклiкаѓ далейшыя спекуляцыi, адмовiѓшыся падпiсаць пасведчанне аб смерцi, паколькi ён паведамiѓ палiцыi, што абставiны смерцi былi незразумелымi i падазронымi. Мясцовы коранер падтрымаѓ доктара ѓ гэтым стаѓленнi.
  
  Трывога, якая рушыла за гэтым заявай, была экстраардынарнай. Папулярная прэса патрабавала адказу, цi азначае гэта, што папскi нунцый быѓ забiты. Што яшчэ больш важна, i кансерватыѓныя, i лiберальныя газеты патрабавалi ад урада заявы аб тым, цi быѓ нунцый пасярэднiкам у якой-небудзь палiтычнай пагадненнi, заключаць з iрландскiмi каталiкамi
  
  Што кардынал Туга рабiѓ у доме мiнiстра ѓрада кансерватараѓ сэра Гiбсана Глассфорда? Яшчэ больш чутак i скандалаѓ разгарэлася, калi высветлiлася, што Глассфорд быѓ стрыечным братам, хоць i далёкiм, графа Зетланда, вiцэ-караля Дублiна. Больш таго, Глассфорд быѓ вядомы як прадстаѓнiк памяркоѓнага крыла торы i не без сiмпатыi адносiѓся да справы iрландскага самакiравання.
  
  Цi iснаваѓ нейкi змова торы з мэтай прадастаѓлення iрландцам самакiравання, нягледзячы на ѓсе iх запэѓнiваннi ѓ падтрымцы юнионистов? Усе лiдэры Торы, у тым лiку лорд Солсберы, Артур Бальфур, лорд Хартингтон i Джозэф Чэмберлен, прысягнулi Саюзу i здзейснiлi мноства вiзiтаѓ у Iрландыю, заяѓляючы, што Саюз нiколi не будзе разарваны, i вось кардынал знойдзены мёртвым у доме мiнiстра-кансерватара, якi, як вядома, меѓ сувязi з Iрландыяй. Гэта стала велiзарным узрушэннем для палiтычнага свету.
  
  Каталiцкiя бiскупы Англii адмаѓлялi, што iм што-небудзь вядома аб знаходжаннi кардынала Тугi ѓ краiне. Ватыкан адказаѓ тэлеграфам, таксама адмаѓляючы, што iм вядома аб знаходжаннi кардынала Тугi ѓ Англii. Такiя абвяржэння толькi падцяплiлi новыя чуткi аб таемных перамовах.
  
  Што тычыцца самога сэра Гiбсана Глассфорда - што ён мог сказаць на ѓсё гэта? Што ж, гэта была сапраѓды пацешная i мудрагелiстая частка гiсторыi.
  
  Глассфорд адмаѓляѓ, што яму што-небудзь вядома аб прысутнасцi кардынала Тугi ѓ яго доме. У гэта з цяжкасцю верылася не толькi прэсы, але i палiцыi. Фактычна, лiберальная прэса сустрэла заяву мiнiстра з насмешкай, а ѓ рэдакцыйных артыкулах сцвярджалася, што ѓрад хавае нейкую змрочную таямнiцу, раздавалiся заклiкi да Глассфорду неадкладна сысцi ѓ адстаѓку. Лорд Солсберы пачаѓ дыстанцыявацца ад свайго малодшага мiнiстра.
  
  Глассфорд заявiѓ, што ён i яго дамачадцы ляглi спаць у сваё звычайнае вячэрнi час. Дамачадцы складалiся з самага Глассфорда, яго жонкi, двух маленькiх дзяцей, нянi, прыслужнiка па прозвiшчы Хоган, кухары i двух пакаёвак - усе яны паклялiся, што ѓ тую ноч у доме не спынялася нiякiх гасцей i ѓжо тым больш Яго эмiнэнцыi.
  
  Ранiцай адна з пакаёвак, спусцiѓшыся з свайго пакоя на гарышчы, заѓважыла прыадчыненыя дзверы пакоя для гасцей i ѓсё яшчэ гарэѓ святло лямпы. Увагу да сваiх абавязкаѓ заахвоцiла яе ѓвайсцi, каб пагасiць святло, i тады яна ѓбачыла кардынала Тугу. Яго адзенне была акуратна складзеная ѓ изножье ложка, чаравiкi акуратна пастаѓленыя пад туалетны столiк, Ён ляжаѓ у ложку ѓ начной кашулi. Яго твар быѓ бледны, а вочы шырока адчыненыя.
  
  Пакаёѓка ѓжо збiралася папрасiць прабачэння i выйсцi з пакоя, думаючы, што гэта госць, аб познiм прыбыццi якога яна не ведала, калi заѓважыла ненатуральную нерухомасць цела i остекленевший погляд вачэй. Яна выйшла з пакоя i выклiкала прыслужнiка Хогана, якi, пераканаѓшыся, што мужчына мёртвы, паведамiѓ пра гэта свайму гаспадару, пасля чаго была выклiканая палiцыя.
  
  
  
  Неѓзабаве па вопратцы i запiсной кнiжцы ѓдалося ѓстанавiць асобу Яго эмiнэнцыi.
  
  Дамачадцаѓ старанна дапыталi, але нiхто не прызнаѓся, што калi-небудзь бачыѓ кардынала Тугу папярэдняй ноччу або якой-небудзь iншай ноччу; нiхто не пускаѓ яго ѓ дом. Глассфорд быѓ непахiсны ѓ тым, што яны з жонкай нiколi не сустракалiся з кардыналам i нават не чулi пра яго, не кажучы ѓжо аб тым, каб запрасiць яго прыняць удзел у якасцi госця ѓ iх доме.
  
  Каб навесьцi даведкi ѓ каталiцкай суполцы Лондана, высветлiлася, што кардынал Туга прыбыѓ у горад iнкогнiта за два днi да гэтага i спынiѓся ѓ бацькi Майкла, аднаго з святароѓ царквы Святога Патрыка на Соха-сквер. Гэта была першая грамадская каталiцкая царква, адкрытая ѓ Англii з часоѓ Рэфармацыi. Яна была асвечана ѓ 1792 годзе. Але бацька Майкл сцвярджаѓ, што ён ня ведаѓ мэты вiзiту кардынала Тугi. Кардынал проста сказаѓ яму, што прыбыѓ з Парыжа на параходзе ѓ Вiкторыю i меѓ намер правесцi два днi на важных сустрэчах. Ён заклiкаѓ бацькi Майкла нiкому не згадваць пра яго прысутнасцi, нават свайму бiскупу.
  
  Такiм чынам, i гэта быѓ момант, якi турбаваѓ палiцыю больш за ѓсё, па словах бацькi Майкла, кардынал пайшоѓ у свой пакой у прэзбiтэрыi, то ёсць у доме святара, на Саттон-стрыт, Соха, у дзесяць гадзiн вечара, калi бацька Майкл зазiрнуѓ да Яго высокапраасвяшчэнству, таму што кардынал пакiнуѓ свой малiтоѓнiк у бiблiятэцы, i святар падумаѓ, што, магчыма, той захоча ѓзяць яго перад сном. Такiм чынам, ён убачыѓ кардынала ѓ ложку ѓ яго начным уборы, i той выглядаѓ добра i падцягнутае. У сем гадзiн наступнага ранiцы кардынал Туга быѓ знойдзены мёртвым пакаёѓкi ѓ паѓтары мiлях адсюль, у доме сэра Гiбсана Глассфорда на Гейфер-стрыт, Вэстмiнстэр.
  
  Прэса падвоiла свае заклiкi да адстаѓкi Глассфордов, а лiберальная прэса пачала заклiкаць усе ѓрад лорда Солсберы падаць у адстаѓку. У Белфасце ѓспыхнулi беспарадкi, справакаваныя юнионистами, i розныя групоѓкi Аранжавага ордэна, сектанцкiх юнионистского руху, выйшлi на марш, i грукат iх жахлiвых барабанаѓ ламбег разносiѓся па вулiцах каталiцкiх гета.
  
  Палiцыянты прызналiся, што ѓвогуле не мелi нi найменшага падання. Яны, аднак, падвергнулi прыслужнiка, небараку Хогана, вельмi дбайнаму вывучэнню i допыту, i высветлiлася, што ѓ яго былi некаторыя слабыя сувязi з Iрландскай партыяй, паколькi ѓ партыi складаѓся якой-то стрыечны брат. Глассфорд, чалавек прынцыпаѓ, адчуваѓ, што павiнен падтрымаць свайго прыслужнiка, i такiм чынам падлiѓ алею ѓ агонь спекуляцый.
  
  Палiцыя прызнала, што не была ѓпэѓненая ѓ тым, як кардынал прыйшоѓ да сваёй смерцi, не кажучы ѓжо аб прычынах, i не магла абвiнавацiць каго-небудзь у дачыненнi да гэтага.
  
  З-за падазрэннi ѓ iрландскiх сувязях, якое было простым прадузятасцю з боку ѓладаѓ з-за каталiцкiх сувязяѓ, справа было перададзена ѓ Спецыяльнае iрландскае аддзяленне, якое цяпер часцей называюць Спецыяльным аддзяленнем Скотланд-Ярда. Камiсар палiцыi Джэймс Манро сфармаваѓ гэта падраздзяленне дзесяць гадоѓ таму для барацьбы з iрландскiм рэспублiканскiм тэрарызмам. Кiраѓнiком Спецыяльнага аддзела быѓ старэйшы iнспектар Джон Г. Литтлчайлд. I менавiта дзякуючы прыватным са справаздачамi дэтэктыва-iнспектара Галлахера я змог з некаторым камфортам назiраць за тым, як разгортваюцца цяпер падзеямi.
  
  Прыкладна праз сем дзён пасля паведамлення аб смерцi кардынала Тугi старэйшага iнспектара Литтлчайлда наведаѓ Майкрофт Холмс. Гэта было выключнае падзея, паколькi Майкрофт Холмс, будучы высокапастаѓленым урадавым чыноѓнiкам у Уайтхолл, не меѓ звычкi наносiць вiзiты сваiм падначаленым. З Майкрофтом Холмсам прыехаѓ яго невыносны малодшы брат Шэрлак, i мой сябар Галахер, якi ведаѓ пра тое, што адбылося непасрэдна ад самога Литтлчайлда, распавёѓ мне аб гэтай сустрэчы. Дзяѓчынцы ѓручылi цiсненне канверт з гербам. Не было сказана нi слова. Ён адкрыѓ яго i выявiѓ лiст, цалкам напiсаны на латынi, мовы, якога ён не ведаѓ. Пыху братоѓ Холмс выявiлася ѓ тым, што яны не прапанавалi пераклад, пакуль старэйшы iнспектар не папрасiѓ аб iм.
  
  Гэта было лiст не ад каго iншага, як ад Джаакiна Печчи, якi на працягу трынаццацi гадоѓ сядзеѓ на папскiм троне ѓ Рыме як Леѓ XIII. У лiсце ѓтрымлiвалася просьба да палiцыi дазволiць Шэрлаку Холмсу расследаваць абставiны смерцi папскага нунцыя i аказаць любую неабходную падтрымку. Майкрофт Холмс дадаѓ, што прэм'ер-мiнiстр санкцыянаваѓ сам запыт, прадставiѓшы запiску ад лорда Солсберы на гэты конт.
  
  Мне сказалi, што Литтлчайлд адчуваѓ моцную непрыязнасць да Шэрлаку Холмсу. Холмс не меѓ сiмпатыi да Литтлчайлду, таму што часта абражаѓ некаторых з лепшых супрацоѓнiкаѓ Скотленд-Ярда - напрыклад, iнспектара Лестрейда. Iнспектар Тобiяс Грегсон i iнспектар Стэнлi Хопкiнс таксама падвергнулiся публiчнага абсмейванню з-за з'едлiвага мовы Холмса. Але што мог зрабiць Литтлчайлд у такiх абставiнах, акрамя як прыняць удзел Холмса з усёй магчымай ветлiвасцю?
  
  Холмс i яго невыносны i нязграбны кампаньён Ватсан павiнны былi мець карт-бланш на роспыты дамачадцаѓ сэра Гiбсана Глассфорда i любыя iншыя роспыты, якiя яму заблагорассудятся. Малая, на шчасце, паставiла адно ѓмова, якое павiнна было спатрэбiцца мне. Дэтэктыѓ-iнспектар Галахер павiнен быѓ пастаянна суправаджаць Холмса, каб гэта справа заставалася афiцыйным расследаваннем Скотленд-Ярда. Такiм чынам, я быѓ у курсе ѓсяго, што рабiѓ так званы Вялiкi Дэтэктыѓ, у той час як ён зусiм не падазраваѓ аб маёй ролi ѓ гульнi.
  
  Гэта тая частка гiсторыi, якую мне распавёѓ мой сябар Галахер.
  
  Першае, аб чым Холмс паведамiѓ Галлахеру, было тое, што ён тэлеграфаваѓ сакратара кардынала Тугi ѓ Парыж. Сакратар пацвердзiѓ, што кардынал Туга сеѓ на цягнiк да Лондана, паабяцаѓшы вярнуцца на працягу сарака васьмi гадзiн. Паездка была выклiканая з'яѓленнем незнаёмца ѓ рэзiдэнцыi кардынала Тугi ѓ Парыжы позна ноччу. У сакратара склалася ѓражанне, што наведвальнiк быѓ амерыканцам, паколькi ён гаварыѓ па-ангельску з акцэнтам. Калi яго спыталi аб яго бiзнэсе, мужчына прад'явiѓ невялiкi кардонны лiст з iмем i сiмвалам на iм. Сакратар не мог успомнiць назву, але быѓ упэѓнены, што прылада мела форму арфы. Мужчына правёѓ з кардыналам некалькi хвiлiн, i на наступную ранiцу кардынал сеѓ на цягнiк. Больш таго, кардынал настаяѓ на падарожжа ѓ адзiночку, што было ѓ вышэйшай ступенi незвычайна.
  
  Iнспектар Галахер адзначыѓ, што, калi б Холмс пракансультаваѓся з iм, ён быѓ бы праiнфармаваны аб тым, што гэтая iнфармацыя ѓжо была ѓ руках палiцыi, пракансультаваѓшыся з сакратаром кардынала. Холмс быѓ занадта пыхлiвы, каб бянтэжыцца гэтым фактам. Ён верыѓ, што нiчога не будзе дасягнута, калi ён асабiста гэтага не даб'ецца.
  
  Галахер суправаджаѓ Холмса i Ватсана ѓ кебе да iх першага пункта прызначэння: мясцовага морга, дзе захоѓвалася цела кардынала, да вялiкага абурэнню каталiцкай царквы, якая палiчыла абуральным, што Яго высокапраасвяшчэнству такiм чынам перашкодзiлi похорониться ѓ адпаведнасцi з iх звычаямi.
  
  Холмс настаяѓ на тым, каб яны з Ватсана агледзелi цела, i гэта было зроблена пасля доѓгiх спрэчак у кампанii першага осматривавшего цела лекара Томсана i каранера, пры гэтым Галахер назiраѓ за тым, што адбываецца без асаблiвага энтузiязму. На самай справе Галахер прыняѓ удзел Холмса вельмi непажаданым: ён, здавалася, прэтэндаваѓ на ѓладу над медыцынскiмi экспертамi i, разглядаючы труп з вялiкай лупай, схiлiѓся над iм. Раптам ён з шыпеннем выдыхнуѓ i павярнуѓся да сваiх спадарожнiкаѓ.
  
  "Хiба вы не звярнулi ѓвагi на невялiкi сiняк на гэтай шыйнай вене", - заѓважыѓ ён, драматычна паказваючы пальцам, як чалавек, якi выявiѓ нешта ѓнiкальнае.
  
  "Я ѓжо казаѓ пра гэта, мiстэр Холмс", - цярплiва адказаѓ доктар Томсан, каранера быѓ вiдавочна незадаволены.
  
  "Калi вы прачытаеце мой справаздачу, гэтае пытанне было развязанае ..." - пачаѓ ён, але Холмс жэстам загадаѓ яму замаѓчаць
  
  "Але што з колатай ранай, якая бачная пад маiм шклом. Што з гэтым, сэр?" - ён запатрабаваѓ адказу ѓ доктара.
  
  "Я палiчыѓ гэта недарэчным," адказаѓ Томсан. - Якi-небудзь перакус, вось i ѓсё".
  
  Холмс павярнуѓся да свайго прыяцеля, льстивому Ватсону.
  
  "Ватсан, калi ласка, звярнiце ѓвагу на гэты знак i майце на ѓвазе, што я давёѓ яго да ведама гэтых джэнтльменаѓ".
  
  Галахер палiчыѓ яго выказванне даволi абразлiвым, як i доктар Томсан i каранера, якiя з непрыхаваным нецярпеннем чакалi, калi Холмс завершыць сваё даследаванне
  
  Нарэшце Холмс павярнуѓся да Галлахеру i запатрабаваѓ паказаць вопратку, якая была знойдзена пры целе Яго прыасвяшчэнства.
  
  "Цi ёсць якiя-небудзь сумневы ѓ тым, што гэтая адзенне, знойдзеная побач з целам, належыць кардыналу?" - спытаѓ ён, калi яму ѓручылi скрутак.
  
  "Абсалютна нiякiх", - запэѓнiлi яго. "Бацька Майкл сам агледзеѓ i апазнаѓ iх".
  
  У пасылцы знаходзiлiся запiсная кнiжка кардынала, ружанец i кiшэнны малiтоѓнiк
  
  "Я мяркую, што нi адзiн з гэтых матэрыялаѓ не быѓ выдалены або падроблены?" пацiкавiѓся Холмс.
  
  Галахер пачырванеѓ ад сораму.
  
  " Скотленд-Ярд, мiстэр Холмс, не мае звычкi адбiраць або змяняць доказы, як вам добра вядома.
  
  Холмс, здавалася, не звярнуѓ увагi на яго абразы i пакапаѓся ѓ запiсной кнiжцы, у якой было некалькi банкнот у французскай i ангельскай валютах i мала што яшчэ, акрамя двух кардонных вiзiтных картак. На iх было напiсана "T. W. Tone" i невялiкае прылада для гульнi на арфе, увянчанае каронай. Холмс паказаѓ iх Ватсону i цiха сказаѓ: "Добранька запомнiце гэта, Ватсан, стары сябар". Гэта выглядала так, як быццам Галахер не павiнен быѓ чуць, але ён зрабiѓ гэта, i належным чынам паведамiѓ мне аб гэтым факце.
  
  Затым Холмс нахмурыѓся i ѓважлiва вгляделся у пакунак з вопраткай.
  
  " Хiба кардынал не павiнен быѓ быць у начной кашулi? Скажыце на ласку, дзе гэта?
  
  "Ён быѓ загорнуты асобна ад iншай адзення", - запэѓнiѓ яго Галахер, дастаючы яго. "Паколькi менавiта ѓ гэта было апранутае цела, было палiчана, што яго варта захоѓваць асобна на выпадак, калi яно дасць якiя-небудзь зачэпкi".
  
  Невыносны Холмс дастаѓ начную кашулю i пачаѓ яе разглядаць. Цiкавае выраз з'явiлася на яго твары, калi ён панюхаѓ яе. Павярнуѓшыся, ён узяѓ iншую вопратку i панюхаѓ яе. Ён так доѓга нюхаѓ кожны прадмет па чарзе, што Галахер палiчыѓ яго вар'ятам.
  
  "Дзе яны захоѓвалiся на працягу апошнiх некалькiх дзён?"
  
  "Яны былi загорнутыя ѓ мешкавiну i тут захоѓвалiся ѓ шафе на выпадак, калi яны спатрэбяцца ѓ якасцi доказаѓ".
  
  "У сырам шафе?"
  
  "Вядома, няма. Яны захоѓвалiся ѓ сухiм месцы".
  
  Паѓгадзiны праз яны сустрэлiся ѓ доме святара айца Майкла, дзе Яго Эксцэленцыя ѓ апошнi раз бачылi жывым. Ён абышоѓся з бедным святаром у той жа бесцырымонна манеры, што i з лекарам i коронером. Яго уступнае слова было, па-вiдаць, надзвычай абразлiвым.
  
  " Наколькi вам вядома, кардынал прымаѓ наркотыкi? - патрабавальна спытаѓ ён.
  
  Бацька Майкл выглядаѓ здзiѓленым, настолькi ѓзрушаным, што iмгненне не мог нiчога сказаць, а затым, узяѓшы сябе ѓ рукi пасля жорсткага абразы Холмса, пакiваѓ галавой.
  
  "У яго не было звычкi ѓводзiць сабе iголкай якое-небудзь атрутнае рэчыва?" Холмс працягваѓ, не зважаючы на абурэнне, якое ён выклiкаѓ.
  
  "Ён не быѓ..."
  
  "... наколькi вам вядома?" Холмс зняважлiва ѓсмiхнуѓся. "Цi атрымлiваѓ кардынал якiя-небудзь лiсты або паслання, пакуль быѓ тут?"
  
  Бацька Майкл не прызнаѓ, што яму што-небудзь вядома па гэтаму нагоды, але, па патрабаваннi Холмса, быѓ выклiканы эканом. Яна ѓспомнiла, што ѓ дзверы пресвитериума пастукаѓся мужчына, патрабуючы сустрэчы з Яго преосвященством. Больш таго, ахмiстрыня сказала, што мужчына быѓ добра захутаны, у насунутай капелюшы i паднятым каѓняры палiто, што не ѓяѓляла магчымасцi для апазнання. Яна памятала, што ён гаварыѓ з iрландскiм акцэнтам. Ён прад'явiѓ картку з напiсаным на ёй iмем. Ахмiстрыня не магла ѓзгадаць назву, але ѓспомнiла, што на картцы было выбiта маленькае прылада, якое, як яна падумала, было арфай.
  
  Галахер не мог утрымацца, каб не адзначыць, што Скотленд-Ярд задаваѓ гэтыя пытаннi яшчэ да ѓмяшання Холмса.
  
  -За выключэннем пытанняѓ, звязаных з наркотыкамi, - адказаѓ Холмс з паблажлiвым выразам твару.
  
  Затым Холмс запатрабаваѓ паказаць спальню, дзе бацька Майкл пажадаѓ спакойнай ночы Яго преосвященству. Ён старанна агледзеѓ яе.
  
  " Наколькi я разумею, гэты пакой знаходзiцца на трэцiм паверсе дома. Гэта раздражняе да крайнасцi.
  
  Бацька Майкл, Галахер i нават Ватсан абмянялiся озадаченными поглядамi адзiн з адным, калi Холмс замiтусiѓся па спальнi. У прыватнасцi, ён перабраѓ астатнюю вопратку кардынала Тугi, прынюхваючыся да яе, як сабака, якая спрабуе знайсцi пах.
  
  Затым Холмс выдаткаваѓ добрых паѓгадзiны, аглядаючы прэзбiтэраѓ звонку, на вялiкi раздражненне Галахера i недоумению Ватсана.
  
  З Соха яны даехалi на фурманцы да дома сэра Гiбсана Глассфорда на Гейфер-стрыт. Глассфорд, па-вiдаць, быѓ блiзкi да сьлёз, калi вiтаѓ iх у сваiм кабiнеце.
  
  "Мой дарагi Холмс", - сказаѓ ён, трымаючы руку Вялiкага Шпiка так, нiбы баяѓся адпусцiць яе. "Холмс, вы павiнны мне дапамагчы. Нiхто мне не паверыць, нават мая жонка цяпер думае, што я распавядаю ёй не ѓсё, што ведаю. Шчыра кажучы, Холмс, я нiколi не бачыѓ гэтага аббатису, пакуль Хоган не паказаѓ мне мёртвае цела ѓ пакоi. Што гэта значыць, Холмс? Што гэта значыць? Я б сышоѓ у адстаѓку, калi б гэта прынесла хоць нейкую карысць, але баюся, што няма. Як можна вырашыць гэтую дзiѓную загадку?
  
  Холмс з знарочыстай асцярожнасцю вызвалiѓ руку i адышоѓ у далёкi канец пакоя.
  
  " Цярпенне, мiнiстр. Цярпенне. Я магу працягваць, толькi валодаючы фактамi. Памылкова блытаць дзiвацтва з таямнiцай. Праѓда, абставiны гэтай справы дзiѓныя, але яны захоѓваюць сваю загадкавасць толькi да тых часоѓ, пакуль факты не будуць растлумачаны. Ватсан, вы ведаеце мае метады. Галоѓнае - умець разважаць заднiм лiкам. "
  
  Ватсан кiѓнуѓ, як быццам зразумеѓ, але выглядаѓ няшчасным. Iнспектар Галахер быѓ амаль упэѓнены, што нязграбны доктар паняцця не меѓ, аб чым казаѓ пагардлiвы чалавек. Глассфорд выглядаѓ такiм жа збiтым з панталыку, i ѓ яго хапiла смеласцi сказаць пра гэта.
  
  "Факты, мой дарагi сэр!" раѓнуѓ Холмс. " У мяне пакуль няма фактаѓ. Найвялiкшая памылка - будаваць тэорыi, не валодаючы фактамi. Непрыкметна чалавек пачынае скажаць факты ѓ адпаведнасцi з тэорыямi, замест таго каб тэорыi падганяць пад факты ".
  
  Ён прымусiѓ Глассфорда, яго жонку i ѓсiх слуг азнаёмiцца з паказаннямi, якiя яны ѓжо перадалi палiцыi, а затым запатрабаваѓ паказаць спальню, у якой быѓ знойдзены яго эксцэленцыя.
  
  "Я заѓважыѓ, што гэтая спальня знаходзiцца на чацвёртым паверсе вашага дома. Як стомна!"
  
  Ён зноѓ прайшоѓся па спальнi, надаючы асаблiвую ѓвагу дывановым пакрыццi, пару разоѓ усклiкнуѓшы пры гэтым.
  
  "Я мяркую, што за сем дзён было б немагчыма падумаць, што што-то засталося б некранутым".
  
  Абвiнаваѓчая нотка прымусiла дэтэктыва-iнспектара Галлахера пачырванець ад раздражнення.
  
  "Мы зрабiлi ѓсё магчымае, каб сабраць доказы, мiстэр Холмс", - пачаѓ ён.
  
  "I лепш за ѓсё было знiшчыць усе наяѓныя доказы," самаздаволена агрызнуѓся Холмс.
  
  Затым ён выйшаѓ з дома i спынiѓся, азiраючыся па баках, як быццам што-то шукаѓ. Але ён, здавалася, здаѓся, пакiваѓшы галавой. Ён ужо адварочваѓся, калi яго погляд упаѓ на двух мужчын на супрацьлеглым баку дарогi, якiя зазiралi ѓ адкрыты каналiзацыйны люк. З прыступак дома пажылая жанчына, якая трымала на руках сабаку-пекiнес, з неадабрэннем назiрала за iх цяжкай працай, дакладней, за яго адсутнасцю. На твары Холмса з'явiлася выраз цiкавасцi, i ён падышоѓ да iх.
  
  "Добры дзень, джэнтльмены", - вiтаѓ ён рабочых. "Па выразе вашага асобы я бачу, што тут што-то не так".
  
  Рабочыя ѓтаропiлiся на яго, разявiѓшы раты, яны не прывыклi, каб да iх звярталiся як да джэнтльменам.
  
  "Не, шэф", - адказаѓ. адзiн, кiваючы галавой. "Мы лiчым, што тут усё ѓ парадку". Ён зiрнуѓ на пажылую лэдзi i сказаѓ пакрыѓджаным голасам. "Але, здаецца, мы павiнны праверыць, не цi так?"
  
  Пажылая дама блiзарука ѓтаропiлася на Холмса.
  
  
  
  -Малады чалавек! " звярнулася яна да яго iмператарскiм тонам. - Я мяркую, вы не служачы мясцовай каналiзацыйнай завода?
  
  Холмс павярнуѓся, пакiнуѓшы двух працоѓных ѓсё яшчэ змрочна глядзiць у яму на дарозе, i слаба ѓсмiхнуѓся.
  
  " Цi магу я чым-небудзь быць карысны, мадам?
  
  "Я не сышоѓся ѓ поглядах з вашымi мясцовымi рабочымi. Яны запэѓнiваюць мяне, што я ѓяѓляѓ сабе раскопкi каналiзацыйнай кампанii каля майго дома. Я нiчога не выдумляю. Аднак, паколькi гэтыя раскопкi спынiлiся, цi, хутчэй, iх гукi, якiя так перашкаджалi мне нармальна выспацца ноччу, я мяркую, што нас больш не будуць турбаваць гэтыя начныя беспарадкi?"
  
  " Начныя беспарадкi? - Спытаѓ Холмс з узрастаючым цiкавасцю.
  
  Калi яна пацвердзiла, што за два тыднi да гэтага паскардзiлася ѓ каналiзацыйную кампанiю на начныя беспарадкi, выклiканыя вiбрацыяй i прыглушаным стукам пад вулiцай, з-за якiх ѓздрыгвала яе дом, адзiн з рабочых набраѓся смеласцi i выступiѓ наперад. Ён паднёс палец да сваёй фуражцы.
  
  " Прашу прабачэння, лэдзi, але пры ѓсiм маiм павазе i да таго падобным, нiхто з нашых хлопцаѓ тут не корпаѓся. Апошнiя месяцы ѓ гэтым раёне не праводзiлася нiякай працы ".
  
  Холмс з хвiлiну пастаяѓ, разглядваючы старую i рабочых, а затым з крыкам "Вядома!" кiнуѓся назад да дому Глассфорда, i на яго стук у дзверы зноѓ з'явiѓся дварэцкi Хоган.
  
  "Пакажы мне свой склеп", - загадаѓ ён здзiѓленаму мужчыну
  
  Сэр Гiбсан выйшаѓ з свайго кабiнета, потревоженный шумам, выклiканым вяртаннем Холмса ѓ дом, i выглядаѓ здзiѓленым.
  
  " У чым справа, мiстэр Холмс? - спытаѓ я.
  
  - У склеп, прыяцель, - дыктатарскiм тонам загадаѓ Холмс, цалкам iгнаруючы той факт, што Глассфорд быѓ членам ѓрада.
  
  Усiм гуртам яны спусцiлiся ѓ склеп. На самай справе пад вялiкiм домам знаходзiлася некалькi падвалаѓ, i Хогану, якi цяпер прынёс лямпу, было загадана правесцi iх праз вiнныя стэлажы, склад вугалю, кацельню i памяшкання, запоѓненыя цацанкамi i разнастайнай выкiнутай мэбляй ѓздоѓж адной сцяны.
  
  "Турбавалi вас у апошнi час якiя-небудзь падземныя раскопкi? Яны, павiнна быць, праводзiлiся ѓначы". - Што гэта? - спытаѓ Холмс, калi той аглядаѓ сцены склепа, Глассфорд выглядаѓ збянтэжаным.
  
  
  
  "Зусiм няма", - адказаѓ ён, а затым павярнуѓся да свайго дворецкому. "Ваша пакой наверсе, у задняй частцы дома, не так, Хоган? Вас хто-небудзь патрывожыѓ?
  
  Дварэцкi пакiваѓ галавой.
  
  - А падземная чыгунка праходзiць паблiзу? - Настойваѓ Холмс.
  
  "Метро тут нас не турбуе", - адказаѓ сэр Гiбсан. "Кальцавая лiнiя, будаѓнiцтва якой было завершана шэсць гадоѓ таму, знаходзiцца даволi далёка на поѓнач адсюль".
  
  "Гэтая сцяна павiнна быць з паѓночнага боку", - прамармытаѓ Холмс i, павярнуѓшыся да Хогану, загадаѓ яму паднесцi блiжэй лямпу, пакуль ён будзе аглядаць сцяну. Ён прабыѓ там добрых пятнаццаць хвiлiн, перш чым у раздражненнi здаѓся. Iнспектар Галахер усмiхнуѓся пра сябе i не змог утрымацца ад выпаду: "Ваша тэорыя не апраѓдвае вашых надзей, мiстэр Холмс?"
  
  Холмс нахмурыѓся.
  
  "Мы вернемся да бацькi Майклу", - амаль зароѓ ён.
  
  У прэзбiтэрыi ён запатрабаваѓ сустрэчы са святаром i, калi яго правялi ѓ кабiнет, спытаѓся без прадмоѓ: "У вас ёсць склеп?"
  
  Бацька Майкл кiѓнуѓ.
  
  -Прашу вас, раскажыце мне аб гэтым раней, - напышлiва запатрабаваѓ Холмс.
  
  Святар так i зрабiѓ, Холмс iшоѓ за iм, а Ватсан i Галахер замыкалi шэсце. Гэта быѓ звычайны падвал, у асноѓным выкарыстоѓваецца для захоѓвання вугалю, з вiннымi палiцамi ѓздоѓж адной сцяны. Холмс кiдаѓся па ёй туды-сюды, як тхор, пакуль не дабраѓся да iржавай жалезнай дзверы.
  
  "Куды гэта вядзе?" - патрабавальна спытаѓ ён.
  
  Бацька Майкл пацiснуѓ плячыма.
  
  "Яна вядзе ѓ новы склеп. Як вы ведаеце, мы аднаѓляем царква i ствараем склеп. Раней дзверы вяла ѓ iншую камеру, але яе не адчынялi з тых часоѓ, як я тут.
  
  "Якой даѓжынi?" спытаѓ Холмс, уважлiва вывучаючы яго.
  
  "Дзесяць гадоѓ".
  
  "Зразумела", - прамармытаѓ Вялiкi Шпiк. Затым ён шырока ѓсмiхнуѓся. "Зразумела". Ён паѓтарыѓ гэта зноѓ, як быццам хацеѓ вырабiць ѓражанне на ѓсiх, што знайшоѓ нейкае рашэнне таямнiцы.
  
  " А Падземная чыгунка праходзiць паблiзу?
  
  Бацька Майкл пакiваѓ галавой.
  
  
  
  "Наш архiтэктар пераканаѓся ѓ гэтым, перш чым мы пачалi аднаѓляць царкву. Нам трэба было забяспечыць трывалы падмурак ".
  
  Галлахеру здалося, што ён гатовы пусцiцца ѓ скокi пры выглядзе удрученного выразы асобы Холмса. Гэта доѓжылася ѓсяго iмгненне, а затым Холмс павярнуѓся да яго.
  
  "Я хачу бачыць сталiчнага камiсара каналiзацыi i карты сiстэмы пад Лонданам".
  
  Галахер адчуваѓ, што цяпер мае справу з маньякам. Здавалася, Холмс распрацаваѓ нейкую тэорыю, якую ён быѓ поѓны рашучасцi даказаць любой цаной.
  
  Мiстэр Берт Смолл, менеджэр каналiзацыйнай сiстэмы, пагадзiѓся сустрэцца з Холмсам i даць планы мясцовасцi ѓ офiсе кампанii Canon Row, размешчаным прама насупраць Вестмiнстэрскага палаца на куце Парламент-стрыт.
  
  "Я не бачу сувязi, якую я хацеѓ бы ѓсталяваць". Холмс ѓ адстаѓцы сказаѓ, з агiдай адсоѓваючы ад сябе планы: "Здаецца, немагчыма пераадолець каналiзацыю ад Соха-сквер да Гейфер-стрыт, па меншай меры, наѓпрост за кароткi прамежак часу. I Падземны чыгуначны шлях нiдзе не праходзiць побач з дамамi бацькi Майкла або Глассфорда.
  
  Менавiта тады Берт Смолл прыйшоѓ на дапамогу Холмсу, прадэманстраваѓшы, што раскрываць яго справы дапамагаѓ не толькi iнтэлект, але i ѓдача i супадзенне.
  
  "Можа быць, вы глядзiце не на тую сiстэму метро, мiстэр Холмс", - выказаѓ меркаванне ён. "Пад Лонданам шмат iншых сiстэм метро, акрамя каналiзацыi i новай чыгуначнай сiстэмы".
  
  Холмс паглядзеѓ на яго, прыпадняѓшы бровы.
  
  " Пад Вестминстером ёсць яшчэ адна сiстэма тунэляѓ?
  
  Мiстэр Смолл ѓстаѓ i ѓзяѓ некалькi ключоѓ, усмiхаючыся з перавагай.
  
  "Я табе зараз пакажу".
  
  Мiстэру Берта Смоллу - чалавеку моманту, як цынiчна ахарактарызаваѓ яго Галахер, - спатрэбiлася ѓсяго некалькi хвiлiн, каб вывесцi iх з свайго офiса за кут, да Вестминстерскому мосце. Тут мiстэр Смолл павёѓ iх унiз па лесвiцы на Набярэжную, да падставы статуi каралевы Боадицеи ѓ яе калясьнiцы з двума дочкамi. Тут была маленькая жалезная дзверы, якую ён адчынiѓ i прапанаваѓ iм iсцi за iм.
  
  
  
  Пралёт жалезных прыступак прывёѓ iх у тунэль. мiстэр Смолл, здавалася, напоѓнiлiся ѓсе гонару i паказаѓ, што ён размешчаны як раз над падземным калектарам нiжняга ѓзроѓню, якi праходзiць нiжэй за ѓзровень Тэмзы. Яны маглi бачыць, што ён быѓ пабудаваны з цэглы, але хутчэй арачны, чым круглы, i меѓ вышыню каля шасцi футаѓ. Па словах мiстэра Смолла, ён быѓ спраектаваны для правядзення чыгунных труб з вадой i газам.
  
  Ён узяѓ лiхтар i пасвяцiѓ iм уздоѓж цёмнай, непрыступнай дарогi.
  
  Галахер адчуваѓ, як рака прасочваецца скрозь цагляную мур, сцякае па сценах з абодвух бакоѓ, i, перш за ѓсё, ён адчуваѓ пах, гнiласную смурод ракi i гулкi тунэль перад iмi. Холмс пачаѓ прынюхвацца з уздыхам задавальнення.
  
  Мiстэр Смолл паказаѓ у канец тунэля.
  
  "Гэтыя тунэлi цягнуцца адсюль ѓздоѓж ракi да самога Банка Англii, мiстэр Холмс. Гэта тунэлi сэра Джозэфа Базальджетта, якiя ён завяршыѓ пятнаццаць гадоѓ таму", - горда сказаѓ ён. "Вы, верагодна, бачылi, джэнтльмены, што сэр Джозэф памёр некалькi месяцаѓ таму. Сiстэма тунэляѓ пад Лонданам была яго лепшым дасягненнем i..."
  
  Холмса не зацiкавiла хвалебная гаворка iнжынеру-будаѓнiку, якi дрэнна пабудаваѓ тунэлi.
  
  "А цi ёсць iншыя сувязi?"
  
  "Усяго такiх тунэляѓ налiчваецца адзiнаццаць з паловай мiль. Яны разыходзяцца веерам па горадзе", - адказаѓ мiстэр Смолл, мiргаючы ад таго, што яго перапынiлi.
  
  " Яны злучаюцца з Соха-сквер i Гейфер-стрыт? - Спытаѓ Холмс.
  
  "Нi ѓ адным з гэтых тунэляѓ няма прамога злучэння. Вам трэба было б прайсцi ад Соха-сквер да Шафтсбери-авеню, каб знайсцi ѓваход, а затым вам давялося б выйсцi тут i дайсцi да Гейфер-стрыт ".
  
  "Тады гэта для мяне бескарысна", - раздражнёна адрэзаѓ Холмс. "Давайце вернемся да сутнасцi".
  
  Дэтэктыѓ-iнспектар Галахер усмiхнуѓся, убачыѓшы, што Вялiкi Дэфектыѓныя настолькi засмучаны, што якая б тэорыя ѓ яго нi была, яна не можа быць пацверджана.
  
  Калi яны выйшлi на Набярэжную, мiстэр Смолл, магчыма, жадаючы змякчыць благое настрой Холмса, выказаѓ яшчэ адно меркаванне
  
  "Ёсць яшчэ адна сiстэма тунэляѓ, мiстэр Холмс," нарэшце адважыѓся ён. " Магчыма, яны праходзяць у паказаным вамi кiрунку, але я не ѓпэѓнены. У мяне ёсць план ѓзлому ѓ офiсе. Але ён зачынены ѓжо больш за дзесяць гадоѓ. "
  
  Холмс заявiѓ, што хацеѓ бы азнаёмiцца з планамi.
  
  Галахер лiчыѓ, што Холмс адправiѓся ѓ чарговую пагоню за дзiкiмi гусямi, i, знаходзячыся праз дарогу ад свайго офiса ѓ Скотленд-Ярдзе, пакiнуѓ Холмса i Ватсана з мiстэрам Смоллом. Ён вярнуѓся, каб далажыць аб праведзенай рабоце свайму начальнiку Литтлчайлду. Два гадзiны праз Галахер атрымаѓ кароткую цыдулку ад Холмса з просьбай сустрэцца з iм у доме Глассфорда на працягу паѓгадзiны i прывесцi з сабой атрад узброеных палiцыянтаѓ, якiя павiнны былi размясцiцца перад будынкам i з тыльнага боку.
  
  Галахер неахвотна выканаѓ загад Холмса, параiѓшыся са старшым iнспектарам Литтлчайлдом, якi звязаѓся з камiсарам.
  
  Холмс сустрэѓ Галлахера ля дзвярэй дома Глассфорда i неадкладна адвёѓ яго ѓ склеп. Першае, што заѓважыѓ Галахер, было адтулiну ѓ паѓднёвай баку склепа, якое раней было завалена грудамi старой мэблi, за гэтым адтулiнай знаходзiѓся тунэль даѓжынёй каля дзесяцi футаѓ, прорытый ѓ лонданскай глiне. Але праз дзесяць футаѓ яна ѓпiралася ѓ добра пабудаваны, аблiцаваны цэглай тунэль. Ён быѓ арачнай цаглянага мура, каля чатырох з паловай футаѓ у вышыню i чатырох футаѓ у шырыню, i праз яго праходзiць чыгуначная галiнка малой каляiны. Галахер быѓ збянтэжаны, паколькi гэта вызначана не быѓ тунэль, злучаны з чыгуначнай сiстэмай. Холмс загадаѓ выставiць палiцэйскага ѓ якасцi ахоѓнiка ѓ гэты момант, а затым запрасiѓ Галлахера далучыцца да яго ѓ кабiнеце сэра Гiбсана Глассфорда
  
  Холмс сабраѓ усiх у кабiнеце Глассфорда. Там былi сам святар, яго жонка i ѓся прыслуга, няня, кухар, пакаёѓкi i дварэцкi Хоган. Вялiкi Дэтэктыѓ выглядаѓ такiм жа задаволеным, як панч самiм сабой, i Галахер паведамiѓ, што вiдовiшча было вельмi адштурхвае.
  
  "Справа было простым", - усклiкнуѓ Холмс у сваiм звычайным педантичном стылi. "Я звярнуѓ вашу ѓвагу на сiнякi i след ад уколу над венай на шыi кардынала. Для большасцi людзей, якiя мелi справу з ужываннем наркотыкаѓ, след ад уколу быѓ прыкметай шпрыца для падскурных iн'екцый. Звычайна гэта метад, з дапамогай якога лекi або зёлкi ѓводзяцца пад скуру пацыента з дапамогай ..."
  
  "Я думаю, мы ведаем метад, Холмс", - прамармытаѓ Галахер. "Доктар Томсан не пагадзiѓся з вамi. Сапраѓды, ён правёѓ тэсты, якiя не паказалi нiякiх прыкмет ѓвядзення ѓ цела кардынала якога-небудзь старонняга рэчывы, не кажучы ѓжо пра наркотыкi або атруты, якiя маглi б выклiкаць смерць ".
  
  "Не было неабходнасцi ѓводзiць такое старонняе рэчыва", - працягваѓ Холмс з выглядам ката, наевшегося вяршкоѓ. "У шпрыцы не было наогул нiякага рэчывы".
  
  " Але як?.. "пачаѓ сэр Гiбсан.
  
  "У iм не было нiчога, акрамя паветра", - працягваѓ Холмс. "Гэта выклiкала паветраную эмбалiю - трапленне бурбалкi паветра ѓ крывацёк. Гэта было смяротна. Кардынал Туга быѓ забiты".
  
  Галахер глыбока ѓздыхнуѓ.
  
  "Мы ѓжо падазравалi , што..." - запратэставаѓ ён.
  
  "Цяпер я даказаѓ, што вашы падазрэннi пацвердзiлiся", - пагардлiва адказаѓ Холмс. "Цяпер, калi мы ведаем метад, наступны пытанне заключаецца ѓ тым, як цела было дастаѓлена сюды?"
  
  "Вы прыклалi нямала намаганняѓ, каб даказаць сваю тэорыю аб тым, што iснуе праход праз падземную каналiзацыю ад Соха-сквер сюды", - прамармытаѓ Галахер.
  
  Холмс паблажлiва ѓсмiхнуѓся.
  
  "Як вы заѓважылi, гэта не тэорыя. Было вiдавочна, што цела трэба было перавезцi з Соха-сквер на Гейфер-Плейс. Наѓрад цi па вулiцах на ѓвазе ва ѓсiх, я думаю, а, Ватсан? Холмс усмiхнуѓся ѓласным гумару. "Мне было ясна, што цела вынеслi праз сырой, смярдзючы калектар. Тунэль, у якiм перавозiлi цела, у дадзеным выпадку яго начную кашулю, даткнуѓся з вылучэннямi, што сцякаѓ са сцен. Пахi, якiя ѓсё яшчэ былi прыкметныя пасля некалькiх дзён знаходжання на складзе палiцыi. На iншай вопратцы кардынала паху не было. Тыя, хто перавозiѓ цела, неслi яе загорнутай асобна ѓ мяшок або якую-небудзь iншую абалонку, якая абараняла iх. Адзiны пытанне заключаѓся ѓ тым, з дапамогай якога спосабу тунэлявання гэта было дасягнута?"
  
  Ён зрабiѓ паѓзу, верагодна, каб атрымаць асалоду ад iх захапленнем яго логiкай. Ён сустрэѓ толькi здзiѓленне
  
  " Цела перавозiлi не па каналiзацыi, як гэта здарылася, Галахер. У 1861 годзе кампанiя Pneumatic Dispatch пабудавала падземную чыгуначную сiстэму. Планавалася перавозiць толькi пошту. Аднак два гады праз Паштовае аддзяленне адкрыла сваю ѓласную сiстэму, i гэта, у спалучэннi з тым фактам, што ѓ пнеѓматычнай сiстэме пачалi з'яѓляцца механiчныя няспраѓнасцi i ѓцечкi паветра, прывяло да таго, што планы па яе пашырэннi былi адкладзеныя ѓ доѓгую скрыню. Дзесяць гадоѓ таму ѓся гэтая сiстэма была закiнутая i таксама была забытая ".
  
  
  
  Холмс зрабiѓ паѓзу, чакаючы, як штукар, якi збiраецца выцягнуць труса з капелюша.
  
  "За выключэннем мiстэра Смолла", - заѓважыѓ Галахер, не жадаючы, каб Холмс патрабаваѓ адабрэння.
  
  " I групай людзей, якiя мелi намер нанесцi шкоду. Цела кардынала разам з адзеннем перанеслi з яго спальнi ѓ прэзбiтэрыi ѓ склеп. Нягледзячы на запэѓнiваннi, што дзверы не адчынялi на працягу дзесяцi гадоѓ, я заѓважыѓ сляды пацёртасцяѓ, якiя сведчаць аб тым, што яе адкрывалi нядаѓна. Цела было перанесена ѓ новы склеп, дзе рабочыя падчас сваiх раскопак даткнулiся са старым пнеѓматычным тунэлем, якi вёѓ прама да Вестминстеру. У рамках падрыхтоѓкi да гэтай жудаснай падзеi, якое было добра спланавана, загадзя быѓ прарыты тунэль у падвал дома сэра Гiбсана. Мяне насцярожылi скаргi, якiя былi пададзеныя ѓ мясцовую каналiзацыйную кампанiю пажылы лэдзi наадварот, якая была патрывожыць гэтым. Пасля я даведаѓся, што, будучы пажылы, яна перанесла сваю спальню на нiжнi паверх, амаль на ѓзровень зямлi. Менавiта так яе патурбавалi ѓначы. Мне падалося цiкавым, што яе асцярогi не падзяляѓ нiхто у гэтым доме.
  
  "Але я ѓжо казаѓ вам, што на нiжнiм паверсе жыве толькi дварэцкi," заѓважыѓ сэр Гiбсан, " а Хоган не скардзiѓся нi на якiя падобныя гукi. А вы, Хоган?
  
  Мужчына панура пакiваѓ галавой.
  
  " Такiм чынам, - рассеяна працягваѓ Холмс, - нашы змоѓшчыкi, бо гэта яны i ёсць, выманiлi сваю ахвяру з Францыi пад падставай таго, што ён патрэбен быѓ для пасярэднiцтва ѓ нейкiх перамовах памiж гэтым урадам i членамi Iрландскага рэспублiканскага брацтва. Iдэя спадабалася марнае славы кардынала Тугi, i ён прыехаѓ сюды, падпарадкоѓваючыся прызыву змоѓшчыкаѓ нiкому больш не распавядаць. Ён быѓ забiты, а цела дастаѓлена праз гэтую падземную сiстэму ".
  
  "Але з якой мэтай?" - спытаѓ Глассфорд. "Чаму яго забiлi i змясцiлi ѓ мой дом?"
  
  "Мэта складалася ѓ тым, каб дасягнуць менавiта таго, чаго гэта амаль дасягнула. Спроба дыскрэдытаваць вас як члена ѓрада i распалiць антаганiзм супраць любога руху Iрландскай партыi, накiраванага на працяг сваёй палiтычнай кампанii ѓ парламенце ".
  
  "Я не разумею"
  
  "Нейкая група людзей больш за ѓсё выйграла б, дыскрэдытаваѓ як урад, приверженное справе юнионистов, так i тых, хто iмкнецца толькi да самакiраваннi ѓ Злучаным Каралеѓстве? Абодвум гэтым мэтам быѓ бы нанесены непапраѓны ѓдар з-за датычнасцi мiнiстра-кансерватара да забойства кардынала i падазрэнняѓ у нейкiм змове памiж iмi? Куды дзелася б спачуванне?"
  
  "Я мяркую, што больш радыкальныя iрландскiя нацыяналiсты - рэспублiканцы".
  
  "Ватсан, ваш рэвальвер!" раптам крыкнуѓ Холмс.
  
  Было занадта позна. Хоган выцягнуѓ свой уласны рэвальвер.
  
  "Усiм заставацца на сваiх месцах!" - крыкнуѓ ён.
  
  "Не будзь дурнем, Хоган", - раѓнуѓ Галахер, робячы крок наперад, але Хоган пагрозлiва махнуѓ сваiм зброяй.
  
  "Я не дурань", - усклiкнуѓ дварэцкi. "Я бачу, да чаго гэта вядзе, i я не буду пакутаваць у адзiночку".
  
  "Вам не збегчы!" усклiкнуѓ Холмс. " Палiцыя ѓжо акружыла гэта месца.
  
  Хоган проста праiгнараваѓ iх.
  
  Ён хутка адступiѓ назад, вымаючы ключ з замка дзверы кабiнета. Затым ён зачынiѓ дзверы, павярнуѓ ключ, i яны пачулi, як ён выходзiць з хаты.
  
  Калi Галахер зноѓ навалiѓся ѓсiм вагой на дзверы, Холмс загадаѓ яму спынiць.
  
  "Ён далёка не сыдзе".
  
  Фактычна, Хоган ледзь паспеѓ дайсцi да кута вулiцы, як супрацоѓнiкi Адмысловага аддзела заклiкалi яго спынiцца i здацца. Калi ён адкрыѓ агонь, ён быѓ застрэлены i памёр на месцы. Што было, з майго пункту гледжання, маiм дарагiм "Воѓчым шчытом", i да лепшага.
  
  Холмс зноѓ сеѓ з тым пагардлiвым выглядам, якi ён прымаѓ, калi думаѓ, што звязаѓ ѓсе канцы з канцамi.
  
  " Хоган быѓ членам Iрландскага рэспублiканскага брацтва Фениев. Ён убiѓся да вас на службу, сэр Гiбсан, i яму было загадана чакаць загадаѓ. Д'ябальскi змова складаѓся ѓ тым, каб выкарыстоѓваць забойства Яго Прыасвяшчэнства для звяржэння вашага ѓрада.
  
  "I мы ведаем iмя чалавека, якi завабiѓ кардынала сюды", - важна ѓмяшаѓся Уотсан, загаварыѓшы ледзь цi не ѓпершыню за ѓвесь час расследавання. "Мы павiнны быць у стане высачыць яго i арыштаваць".
  
  Холмс з жалем паглядзеѓ на свайго памочнiка.
  
  " Нам вядома яго iмя, Ватсан?
  
  
  
  " У самай справе, чаму? Ён выпусцiѓ з ѓвазе той факт, што пакiнуѓ сваю вiзiтоѓку. Г. У. Тон Памятаеш?
  
  "Г. У. Тон - Тэабалда Вулф Тон - гэта iмя чалавека, якi ѓзначальваѓ iрландскае паѓстанне 1798 года", - ѓмяшаѓся сэр Гiбсан глухiм голасам. Уотсан пачырванеѓ ад прыкрасцi. Сэр Гiбсан зiрнуѓ на Холмса. " Мы можам высветлiць, хто яшчэ ѓдзельнiчаѓ у гэтым змову, мiстэр Холмс?
  
  "Гэта будзе вырашаць Адмысловы аддзел", - адказаѓ Холмс амаль грэблiвым тонам. "Я баюся, аднак, што яны не будуць мець вялiкага поспеху. Я падазраю, што тыя, хто быѓ уцягнуты ѓ гэты мяцеж, да цяперашняга часу ѓжо пакiнулi краiну".
  
  " Чаму Хоган застаѓся?
  
  "Я мяркую, што ён лiчыѓ сябе ѓ бяспецы цi што застаѓся, каб з першых рук паведамiць аб наступствах змовы"
  
  Глассфорд падышоѓ да Холмсу з працягнутай рукой.
  
  "Мой дарагi сэр," сказаѓ ён, - мой дарагi, дарагi сэр. Я ... краiна ... ѓ вялiкiм даѓгу перад вамi".
  
  Грэблiвая манера Холмса выклiкала агiду. Галахер сказаѓ мне, што знайшоѓ яго iлжывую сцiпласць сапраѓды агiднай.
  
  Гэта праѓда, што калi ѓрад апублiкавала факты змовы ѓ тым выглядзе, у якiм iх iм выклаѓ Холмс, справа аб смерцi кардынала Тугi набыло шырокую агалоску. Урад нават прапанавала Холмсу невялiкую пенсiю, але ён адмовiѓся, магчыма, хутчэй з-за яе драбнiцы, чым з якой-небудзь сцiпласцi з яго боку. Ён нават адмовiѓся ад папскага рыцарскага звання ѓ удзячнага бiскупа Рыма.
  
  Агiдна, мой дарагi "Воѓчы шчыт". Усё гэта было даволi агiдна.
  
  Але, як вам добра вядома, праѓда заключалася ѓ тым, што Холмс i блiзка не падышоѓ да вырашэння гэтага пытання. О, я дапускаю, што ён змог распрацаваць метад, з дапамогай якога я забiѓ кардынала Тугу. Прызнаюся, я лiчыѓ гэта даволi дасцiпным метадам. Я натыкнуѓся на гэта, калi ѓ маладосцi наведваѓ лекцыю ѓ Трынiцi-каледжы. Яе чытаѓ доктар Роберт Макдоннелл, якi пачаѓ першыя пералiвання крывi ѓ 1865 годзе. Макдоннелл адмовiѓся ад выкарыстання шпрыца з-за небяспекi эмбалii або бурбалак паветра, якiя прыводзяць да смяротнага зыходу пры трапленнi ѓ крывацёк. Мой метад пры адпраѓцы Кардынала быѓ просты: спачатку панюхаць хлараформ, каб прадухiлiць барацьбу, а затым зрабiць iн'екцыю.
  
  Мае людзi чакалi, i мы перанеслi цела апiсаным Холмсам метадам. Так, я аддаю яму належнае ѓ тым, што тычыцца метаду i сродкаѓ. Ён прымусiѓ Хогана раскрыць сябе. Хоган быѓ адным з маiх лепшых агентаѓ. Ён мужна сустрэѓ сваю смерць. Але Холмс больш нiчога не дамогся ... . Мы ведаем прычыну, мой дарагi "Воѓчы шчыт", цi не так?
  
  Што ж, цяпер, калi Холмс пайшоѓ насустрач сваёй смерцi над Рейхенбахским вадаспадам, я мяркую, вы маглi б падумаць, што шанцаѓ на тое, што праѓда ѓсплыве, мала? Я шмат думаѓ пра гэта. Сапраѓды, менавiта таму я пiшу вам поѓны справаздачу ѓ форме гэтага лiста. Арыгiнал я пакiну на захоѓванне ѓ надзейным месцы. Цi бачыце, мне патрэбна некаторая страхоѓка, каб прадухiлiць любы няшчасце, якое ён мне паднясе. Як вы добра ведаеце, гэта было б сумна, калi б стала вядомая сапраѓдная праѓда пра тое, хто стаяѓ за смерцю кардынала Тугi i чаму гэта было зроблена.
  
  Прыбраѓшы з дарогi гэтага напышлiвага раздражняльнiка Шэрлака Холмса, я спадзяюся пражыць здаровае i доѓгае жыццё, Паверце мне-
  
  Себасцьян Моран (палкоѓнiк)
  
  
  [Дадатковае заѓвага прыкладаецца Уотсанам.]
  
  
  Прачытаѓшы гэты незвычайны дакумент, я спытаѓ Холмса, цi ёсць у яго якiя-небудзь сумневы ѓ яго сапраѓднасцi.
  
  "О, няма нiякiх сумневаѓ, што гэта напiсана рукой Марана i ѓ яго стылi лiсты. Вы заѓважылi, што ѓ мяне на палiцах да гэтага часу стаяць дзве яго кнiгi? Цяжкая здабыча ѓ Заходнiх Гiмалаях i тры месяцы ѓ джунглях".
  
  Я ѓспомнiѓ, што Холмс набыѓ гэтыя тома неѓзабаве пасля гiсторыi з "Пустым домам".
  
  "Моран быѓ кiм заѓгодна, але ён не быѓ баязлiѓцам. Магчыма, ён нават быѓ патрыётам ѓ своеасаблiвым i перакручаным сэнсе. Яго сям'я паходзiла з Конамары i стала англиканцами пасля заваёвы Iрландыi вильямитами. На самай справе яго бацькам быѓ сэр Огастес Моран, камандзiр Лазнi, некалi жорсткi мiнiстр у Персii. Малады Моран скончыѓ Iтан, Трынiцi-каледж, Дублiн i Оксфард. Сямейнае маёнтак знаходзiлася ѓ Дерринакли. Усё гэта вы ведалi аб iм да часу нашай сустрэчы ѓ справе аб Пустым доме. Я не маю на ѓвазе, што ѓ яго не было недахопаѓ, калi я сказаѓ, што Моран не быѓ баязлiѓцам i патрыётам. У яго быѓ злачынны склад розуму. Ён быѓ даволi небагатым маладым чалавекам, схiльным да азартных гульняѓ, распусты, дробным злачынстваѓ i добрага жыцця.
  
  "Ён купiѓ сабе афiцэрскi чын у iндыйскай армii i служыѓ у 1-м бэнгальскай палiцу пiянераѓ, ён удзельнiчаѓ у некалькiх кампанiях i згадваѓся ѓ дэпешах. Большую частку сваёй вайсковай кар'еры ён правёѓ у Iндыi, i я разумею, што ѓ яго была нядрэнная рэпутацыя паляѓнiчага на буйную дзiчыну. Я ѓспамiнаю, што ѓ холе клуба на Килдэра-стрыт да таго, як яго адтуль выключылi, быѓ усталяваны бенгальскi тыгр, якога ён забiѓ. Распавядалi, што ён палез за iм у каналiзацыю, калi паранiѓ яго. Для гэтага патрэбныя жалезныя нервы ".
  
  Я ѓ замяшаннi пакiваѓ галавой.
  
  "Вы называеце яго патрыётам? Вы маеце на ѓвазе, што ён працаваѓ на iрландскiх рэспублiканцаѓ?"
  
  Холмс усмiхнуѓся.
  
  "Ён быѓ патрыётам. Я сказаѓ, што ѓ Марана былi крымiнальныя схiльнасцi, але ён не быѓ баязлiѓцам, на жаль, таленты такiх людзей часта выкарыстоѓваюцца дзяржавай у сваiх мэтах. Вы заѓважылi, што Моран прызнае, што iнспектар Галахер трымаѓ яго ѓ курсе кожнага нашага кроку ѓ гэтай справе. На жаль, Галахер быѓ забiты пры выкананнi службовых абавязкаѓ неѓзабаве пасля гэтых падзей, таму мы не можам атрымаць ад яго пацверджання. Аднак я думаю, што мы можам паверыць Морану. Так чаму Марана трымалi ѓ курсе? Палкоѓнiк Моран працаваѓ на Сакрэтную службу.
  
  Я быѓ ашаломлены.
  
  "Вы ж не хочаце сказаць, што ён працаваѓ на нашу ѓласную Сакрэтную службу? Божа лiтасцiвы, Холмс, гэта дзiѓна. Вы хочаце сказаць, што наша ѓласная Сакрэтная служба загадала забiць кардынала? Гэта абсурдна. Амаральна, наш урад гэтага не пацерпiць ".
  
  "Калi ѓрад сапраѓды што-то ведала пра гэта. На жаль, калi ѓ вас ёсць Сакрэтная служба, яна становiцца неподотчетной нi перад кiм. Я мяркую, што нават за Сакрэтнай службай стаяла iншая арганiзацыя, з якой Моран быѓ звязаны".
  
  " Я што-то не улавливаю, Холмс.
  
  "Я мяркую, што Моран i тыя, хто загадаѓ яму зрабiць гэта, былi членамi якой-небудзь экстрэмiсцкай аранжавай фракцыi".
  
  " Аранжавая фракцыя? Я не разумею. Я збянтэжана развёѓ рукамi.
  
  "Аранжавы ордэн быѓ створаны ѓ 1796 годзе, каб захаваць пазiцыi англiканскай панавання ѓ Iрландыi i прадухiлiць аб'яднанне дублiнскага каланiяльнага парламента з парламентам Вялiкабрытанii. Аднак аб'яднанне адбылося ѓ 1801 годзе, i затым Аранжавы ордэн страцiѓ падтрымку Сваiх заступнiкаѓ, у тым лiку каралеѓскiх герцагаѓ i тытулаваных землеѓладальнiкаѓ, якiя хутка змiрылiся з новым статус-кво, будучы альбо откупившимися новымi паборамi, альбо фiнансавымi хабарамi. Астатняя арыстакратычная падтрымка была спыненая, калi Ордэн быѓ уцягнуты ѓ змова з мэтай перашкодзiць Вiкторыi ѓспадкаваць трон i паспрабаваць пасадзiць на трон свайго Iмперскага вялiкага магiстра, Яго Каралеѓскае Высокасць герцага Камберлендского. Правал дзяржаѓнага перавароту, каталiцкая эмансiпацыя 1829 года, зняцце многiх абмежаванняѓ, якiя накладаюцца на прадстаѓнiкоѓ гэтай рэлiгii, а таксама Законы аб рэформе, якiя пашыраюць грамадзянскiя правы людзей, - усё гэта практычна прывяло да знiкнення Аранжавага парадку.
  
  "Тыя, хто змагаѓся за захаванне сектанцкiх руху, зразумелi, што яно павiнна мець больш шырокую аснову, i яно адкрыла сваё сяброѓства для ѓсiх нязгодных пратэстантаѓ, так што неѓзабаве яго шэрагi папоѓнiлiся прэсвiтэрыянамi Ольстэра, якiя раней былi выключаны з яго. Напалоханыя iдэяй аб тым, што ѓ самакiравальнай Iрландыi большасць будуць каталiкамi, гэтыя раскольнiкi сталi яшчэ больш фанатычнымi i экстрэмiсцкiмi.
  
  "Спроба знiшчыць Iрландскую партыю, якая iмкнецца да самакiраваннi, якую цяпер падтрымлiваюць лiбералы, была прадпрынятая нязломным юнионистами з партыi Торы, такiмi як лорд Рэндольф Чэрчыль, якi параiѓ партыi разыграць Аранжавую карту.' Падтрымка Чэрчыля i Торы зноѓ зрабiла Аранжавы ордэн рэспектабельным, i кiруючыя арыстакраты i вядучыя торы, якiя раней отмежевывались ад Ордэна, цяпер адчулi сябе здольнымi далучыцца да яго. Граф Эннискиллен быѓ прызначаны вялiкiм магiстрам ордэна за два гады да гэтых падзей i з дапамогай торы працягваѓ прысвячаць ордэн Унii i пратэстанцкаму перавазе ".
  
  "Але навошта iм спатрэбiлася ладзiць гэты складаны фарс?" - Спытаѓ я.
  
  памятаеце, што адбылося ѓ тым лiстападзе 1890 года? Раскол у iрландскай партыi заживал, i Парнэл быѓ пераабраны яе лiдэрам. Яны зноѓ збiралiся выступiць адзiным фронтам у парламенце, i лорду Солсберы неѓзабаве мелася быць паездка ѓ краiну. Трэба было што-то зрабiць, каб дыскрэдытаваць ѓмераных ѓ кабiнеце Солсберы, каб вярнуць iх "на бок' юнионистов супраць любых планаѓ даць Iрландыi самакiраванне, каб дапамагчы iм застацца ва ѓладзе ".
  
  " Але забiць кардынала...
  
  "... прывабiѓшы яго з Парыжа ѓ гэтую краiну, думаючы, што ён збiраецца сустрэцца з членамi iрландскiх нацыяналiстаѓ, " умяшаѓся Холмс
  
  "... наѓмысна забiць кардынала, каб выклiкаць такую трывогу i ... Так бо гэта д'ябальшчына, Холмс".
  
  "На жаль, мой дарагi Ватсан, такая прырода урадаѓ, якiя ѓтрымлiваюць сакрэтныя арганiзацыi, якiя нi перад кiм не даюць справаздачу. Мяне судзiлi i прызналi неплацежаздольным, Ватсан. Гэта справа стала маiм самым вялiкiм правалам ".
  
  " О, перастаньце, Холмс, вы не маглi ведаць...
  
  Холмс паглядзеѓ на мяне з жалем.
  
  "Ты павiнен прыняць насмешкi i абразы Марана там, адкуль яны прыйшлi. Большага ты зрабiць не мог", - запэѓнiѓ я яго.
  
  Ён паглядзеѓ на мяне сталёвым позiркам.
  
  "О, так, я мог бы. Я казаѓ вам аб тым, як важна звяртаць увагу на дэталi. З самага пачатку я дапусцiѓ самае, што не даруецца няѓвагу да дэталяѓ. Калi б я быѓ больш пiльным, я мог бы прыпiсаць гэта злачынства патрэбнай прычыне. Гэта ёсць у тэксце Марана, факт, якi быѓ вядомы мне з самага пачатку i якi я праiгнараваѓ ".
  
  Я разважаѓ над тэкстам, але не мог знайсцi нiякага прасвятлення.
  
  " Карткi наведвальнiкаѓ, Ватсан. Памылка ѓ картках наведвальнiкаѓ, прадстаѓленых таямнiчым наведвальнiкам кардыналу.
  
  " Памылка? О, вы маеце на ѓвазе, што гэта iмя Г. У. Тон, iмя каго-то даѓно памерлага? Я не ведаѓ, што гэта выдуманае iмя.
  
  "Назва была прыдумана проста для таго, каб пацвердзiць думку аб тым, што мы павiнны былi мець справу з iрландскiмi рэспублiканцамi. Не, справа была не ѓ гэтым. Гэта было прылада для гульнi на арфе, якое таксама павiнна было навесцi на думку, што яно было падорана iрландскiм нацыяналiстам, паколькi з'яѓляецца нацыянальным сiмвалам Iрландыi. Справа ѓ тым, што арфа была ѓвянчаная каронай - гэта сiмвал нашай каланiяльнай адмiнiстрацыi ѓ Iрландыi. Нi адзiн нацыяналiст не змог бы вынесцi выгляду кароны над арфай. Я павiнен быѓ гэта зразумець".
  
  Холмс некаторы час сядзеѓ, кiваючы галавой, а затым працягнуѓ:
  
  " Пакладзеце справа кардынала Тугi у свой багажнiк, Ватсан. Я не хачу больш пра гэта чуць.
  
  Нават тады я вагаѓся.
  
  "Дапусцiм, што Моран працаваѓ на нейкага начальнiка - прыйшлi вы, азiраючыся назад, да якога-небудзь высновы адносна таго, хто быѓ начальнiкам Марана? Хто быѓ той чалавек, якi аддаѓ яму загад i каму ён пiсаѓ свой лiст?"
  
  Холмс быѓ вельмi сур'ёзны, калi азiрнуѓся на мяне.
  
  "Так, я ведаю, кiм ён быѓ, ён памёр у той жа год, калi Моран быѓ арыштаваны за забойства сына лорда Мейнута. Вы памятаеце, што Моран памёр пад вартай у палiцыi пасля свайго арышту? Меркавалася, што гэта самагубства. Я зразумеѓ, што ѓ гэтым трэба было ѓсумнiцца. Але потым я пачуѓ аб смерцi... Ён зрабiѓ паѓзу i ѓздыхнуѓ. "Начальнiк Марана быѓ блiскучым палiтыкам, але бязлiтасным. Ён больш, чым хто-небудзь iншы, абудзiѓ нянавiсць аранжавых да iрландскiм каталiкам, каб захаваць Саюз ".
  
  " Ён быѓ членам ѓрада? - Усклiкнуѓ я ѓ жаху.
  
  "Ён быѓ такiм незадоѓга да гэтай падзеi, але ён усё яшчэ быѓ ѓплывовым".
  
  "А гэта кодавае назва 'Воѓчы шчыт'? Па iм вы змаглi вызначыць, хто гэта быѓ?
  
  "Гэтая частка была простай. Iмя, якое гучыць так па-англосаксонски, што я проста перавёѓ "Wolf Shield" назад на англасакскiм, i iмя мужчыны адразу стала вядомым. Але хай ён цяпер адпачне там, дзе яго забабоны больш не змогуць уплываць на яго меркаваннi ".
  
  Паважаючы пажаданне майго старога сябра, я надзейна захаваѓ гэтыя паперы, прыклаѓшы да iх кароткую нататку аб тым, як яны трапiлi ѓ мае рукi. Менавiта Холмс з яго з'едлiвым пачуццём гумару прапанаваѓ мне аформiць гэта як "Эцюд у аранжавых танах", што было яго спосабам мякка папракнуць мяне за тое, што ён палiчыѓ мелодраматичным назва майго першага яго справы, у якiм я ѓдзельнiчаѓ. Разам з гэтай запiскай я паклаѓ рукапiс Марана ѓ свой дарожны куфар, якi цяпер захоѓваецца ѓ маiм банку на Чаринг-Крос. Я пагадзiѓся з iнструкцыямi Холмса аб тым, што мае душеприказчики не павiнны выкрываць яго да тых часоѓ, пакуль не пройдзе па меншай меры пяцьдзесят гадоѓ з дня нашай скону.
  
  Адзiнае, чаго я тут не змясцiѓ, - гэта iмя начальнiка Марана, але тое, што мог бы назваць любы, хто знаёмы з англосаксонскими асабiстымi iмёнамi.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ДРУГАЯ МIСIС ВАТСАН
  
  З сваёй запiсной кнiжкi я даведаюся, што ѓ студзенi 1903 года, адразу пасля заканчэння англа-бурскай вайны, мяне наведаѓ мiстэр Джэймс М. Дод, буйны, свежы, загарэлы, сумленны брытанец. Добры Ватсан у той час кiнуѓ мяне дзеля жонкi - адзiны эгаiстычны ѓчынак, якi я магу прыгадаць за ѓвесь час нашага зносiн. Я быѓ адзiн.
  
  - "Прыгода побледневшего салдата"
  
  
  
  
  аѓтар МАЙКЛ МЭЛЛОРИ
  
  
  
  
  
  Загадка маладога пратэстоѓца
  
  "Мама, звонку спынiлася карэта, i з яе выходзiць мужчына", - абвясцiла наша пакаёѓка Мiс, вызiрнуѓшы з-за фiранкi на пярэднiм акне. Карэты - у адрозненне ад двуколок, гроулеров або гэтых новых матарызаваных двухпавярховых пачвараѓ - даволi рэдкiя на нашай вулiцы, якая з'яѓляецца рэспектабельным, але наѓрад цi багатым раёнам паѓночна-захаду Лондана. "Ён падыходзiць да дзвярэй!" Мiс усхвалявана закрычала.
  
  Яе ѓзбуджэнне падагрэла маё ѓласнае цiкаѓнасць, i я падышоѓ да акна, каб паназiраць разам з ёй. Пра чалавека, аб якiм iшла гаворка, я нiчога не мог разгледзець, хоць ля абочыны спынiѓся стыльны цемна-зялены фаэтон, запрэжаны двума пышнымi коньмi, якiх трымаѓ у цуглях суровага выгляду кучар ѓ высокай капелюшы.
  
  Я нiкога не чакала гэтым ранiцай, i калi наведвальнiк шукаѓ майго мужа, доктара Джона Х. Ватсана, яго чакала расчараванне. Джон адправiѓся ѓ чарговае лекцыйнае турнэ, на гэты раз па Шатландыi. Згодна з яго апошняга лiста, нават суровыя шатландцы прагна слухалi апавяданнi пра яго абавязкам зносiнах са сваiм эксцэнтрычным iншым Шэрлакам Холмсам. Джон амаль шэсць месяцаѓ распавядаѓ масам усё больш яркiя гiсторыi аб сваёй жыцця з вялiкiм дэтэктывам, i апетыт публiкi да ѓсяго, што звязана з Холмсам, здаваѓся ненаедныя. Адважуся выказаць здагадку, што адзiнае месца ѓ Iмперыi, дзе лiтанiя "Холмс, Холмс, Холмс, Холмс, Холмс" вычарпала свой прыём, было прама тут, на Куiн-Эн-стрыт, 17. Але я не збiраюся псаваць зусiм добры дзень разважаннямi пра Шэрлака Холмса.
  
  
  
  Пачуѓся хуткi стук у дзверы, i Мiс кiнулася адчыняць. Прызнаюся, мне было не менш цiкава даведацца, кiм можа быць наш таямнiчы наведвальнiк, хоць я нiякiм чынам не была гатовая да адкрыцьця.
  
  Мiс правяла мужчыну ѓ пакой адпачынку. Ён быѓ сярэдняга ѓзросту i мiнiятурнага целаскладу - ледзь цi пяцi футаѓ ростам, калi нават больш - i апрануты ѓ выдатны жамчужна-шэры касцюм, пальчаткi у тон i капялюш-хомбург. Як толькi капялюш была знятая, я ѓбачыла, што яго цёмныя валасы змазаныя алеем i падзеленыя акуратным праборам пасярэдзiне. Ён глядзеѓ на мяне з выглядам перавагi вышэйшага класа, якога хапiла б на самы далёкi балкон опернага тэатра.
  
  "Гэты джэнтльмен прыйшоѓ пабачыцца з табой, мама," сказала Мiс з усёй пристойностью, на якую была здольная.
  
  Як толькi шок ад знешняга выгляду мужчыны прайшоѓ, я пачаѓ смяяцца. "Гары!" Я заплакаѓ.
  
  "Прывiтанне, качачкi!" - сказаѓ ён, i шырокая крывая ѓхмылка расплылась па яго эльфийскому твару. " Нiколi не чакала ѓбачыць даѓнiну Гары надзьмутым, як якi-небудзь квiтнеючы герцаг, не так, мая дзяѓчынка?
  
  Раптоѓнае ператварэнне Гары з дэндзi вышэйшага класа ѓ блазна-кокнуць вiдавочна заспела Мiс знянацку. Я прыйшоѓ ёй на дапамогу. "Мiс, я ведаю, ты чула, як я казаѓ аб маiм сябру Гары Бенбоу. Больш гадоѓ таму, чым я магу ѓспомнiць, мы з iм выступалi на сцэне з акцёрамi-аматарамi Деланси. Гары быѓ комiкам трупы, у той час як я была iнжэню. Гары, гэта наша пакаёѓка, Мiс.
  
  "Прывiтанне, любiмая", - сказаѓ ёй Гары, варушачы бровамi. "Як наконт таго, каб прынесцi даѓнiны Гары кубачак вады, мая дзяѓчынка? Сёння ѓ мяне не было магчымасцi спынiцца, каб выпiць ранiшнюю пiнту пiва, так што я нагулял смагу.
  
  Мiс пайшла на кухню за вадой.
  
  "Сядай, Гары," прапанаваѓ я.
  
  "З задавальненнем, качаняты, але ѓ мяне мала часу", - сказаѓ ён. "Кучар не будзе чакаць вечна".
  
  "Я спадзяюся, у вас, па меншай меры, будзе дастаткова часу, каб растлумачыць гэты выхад i гэты ѓбор". У апошнi раз, калi я бачыѓ Гары, ён быѓ у значна больш сцiплых абставiнах i зарабляѓ грошы на вакзале Вiкторыя. " Вы выявiлi закапаны скарб? - спытаѓ я.
  
  "Пацешна, што ты так кажаш", - адказаѓ ён, калi Мiс вярнулася з вадой, якую ён адным глытком асушыѓ i вярнуѓ шклянку. " Зараз вы глядзiце на Хэвиленда Бомонт, эсквайра, эксперта па антыкварыяту.
  
  "Гэта што, жарт, Гары?"
  
  " Нi кропелькi з гэтага. Бачыце, каля месяца таму я займаѓся сваiмi справамi, рабiѓ шыльду 'Боб, надевающий сэндвiч" для новай кавярнi ѓ Ковент-Гардене. Калi я шпацыраваѓ па садзе, зазiраючы ѓ кабiнкi i ѓсё такое iншае, я ѓбачыѓ гэты стол з наборам старых талерак, якiя былi дакладнай копiяй тых, што былi ѓ маёй бабулi. Яны былi яе самымi дарагiмi рэчамi. Потым я бачу, што ѓ гэтай бухце iх называюць антыкварыятам i прадаюць за дзевяць цэнтаѓ. Пры першай жа магчымасцi я выползаю з-за сваёй шыльды i гляджу на iх, i пакуль я гляджу, коув пачынае распавядаць мне разнастайныя стравы з труса i свiнiны аб тым, калi яны былi прыгатаваныя, хто iх падрыхтаваѓ i дзе - толькi ён усё пераблытаѓ. Таму я пачынаю паѓтараць тое, што мне расказвала пра iх мая бабуля, i перш чым ты паспяваеш сказаць, што Боб - твой дзядзька, ён пачынае пытацца, адкуль я так шмат ведаю пра антыкварных талерках. Такiм чынам, качаняты, што я павiнен сказаць? Што я проста хлопец, чыя дарагая бабуля навучыла яго разбiрацца ѓ талерках, i вялiкае вам дзякуй, што не обзываете мяне овощечисткой, шэф? Толькi не вашу Нэлi. I я кажу: 'Ну, сэр, у мяне ёсць брат-блiзнюк, якi сапраѓдны эксперт па антыкварыяту -"
  
  "О, Гары, ты гэтага не рабiѓ!" Я перабiѓ.
  
  "Я не думаѓ, што гэта каму-то пашкодзiць. Але потым коув пачынае напяваць i хмыкать, i не паспяваеш азiрнуцца, як ён уручае мне вiзiтоѓку i просiць пайсцi сказаць майму брату, каб ён зайшоѓ у антыкварны магазiн у Мейфэре, якiм кiруе яго сябар. Таму я пакiдаю таблiчку з надпiсам "сэндвiч" прама там, дзе яна ляжыць, i бягу ѓ тэатр "Хамерсмiт", дзе мой прыяцель-швейцар пускае мяне ѓ костюмерную. Я ѓваходжу туды як просты даѓнiна Гары Бенбоу, а выходжу як Хэвиленд Бомонт, эсквайру".
  
  Прамаѓляючы апошнiя тры словы, Гары, здавалася, вырас на цэлых два цалi, а яго натуральны акцэнт кокнi настолькi цалкам растварыѓся ѓ тоне джэнтльмена з вышэйшага грамадства, што ён мог бы абдурыць члена парламента. Кiм бы нi быѓ Гары Бенбоу, ён быѓ першакласным акцёрам.
  
  "Я памчаѓся па адрасе, якi мне далi ѓ "коув", - працягваѓ ён, - i наступнае, што я памятаю, гэта тое, што мяне ѓзялi кансультантам у паважаную фiрму "Эдвард Чыпенхэм i кампанiя", якая займаецца антыкварыятам". Апошняе слова ён вымавiѓ так, нiбы адпрацоѓваѓ яго вымаѓленне. "Мне, вядома, давялося вярнуць касцюм у тэатр, але з усiмi гэтымi пчоламi i мёдам, якiя яны плацяць мне толькi за тое, каб я з'явiѓся, я пайшоѓ i купiѓ адзiн з сваiх!" Ён падняѓ рукi i разгарнуѓся, ганарлiва дэманструючы нарад. "Прыдатныя чарапашкi i титферы ѓ прыдачу!" - дадаѓ ён, паказваючы свае пальчаткi i капялюш. "I я магу карыстацца трэнерам боса кожны раз, калi мне трэба".
  
  " I таму ты прыйшоѓ сюды, каб прыхарошвацца, як паѓлiн, цi не так, Гары?
  
  
  
  "Божа, Амелiя, я б хацеѓ, каб усе было так проста. Я не супраць сказаць табе, што на гэты раз я сапраѓды прыклаѓ да гэтага руку".
  
  Гэта было нядзiѓна, паколькi кожны раз, калi я бачыѓ Гары, у яго былi якiя-небудзь непрыемнасцi. "Што ты нарабiѓ на гэты раз, Гары?"
  
  "Ну, усё iшло як па масле, пакуль у краму не прыйшла гэтая жанчына са старым сямейным дакументам, аб якiм яна хацела ѓсё ведаць, i мiстэр Чыпенхэм сам прызначыѓ мяне на гэтую працу. Цяпер i яны, i яна чакаюць, што я ва ѓсiм разбяруся, а я не магу зрабiць з гэтага адназначную выснову! Ну, я сеѓ i сказаѓ сабе: 'Гары, i калi ёсць хто-то, хто можа выцягнуць мяне з гэтай ямы, так гэта прыяцель тваёй сяброѓкi Амелii Шэрлак Холмс". I вось я тут. Пойдзем паглядзiм на даѓнiну. Я магу адвезцi цябе ѓ карэце.
  
  Я пастараѓся не ѓзлавацца. "Мiстэр Холмс з'ехаѓ з Бэйкер-стрыт, i ѓ мяне няма магчымасцi звязацца з iм," хутка сказаѓ я. " Прашу прабачэння.
  
  Строга кажучы, гэта было праѓдай. Мiстэр Холмс сапраѓды пакiнуѓ Бэйкер-стрыт, 221Б, неѓзабаве пасля таго, як Джон адмовiѓся ад пасады пастаяннага бiёграфа вялiкага дэтэктыва, аддаѓшы перавагу стаць маiм мужам. Гэта быѓ крок, якi мiстэр Холмс працягваѓ разглядаць як акт дэзертырства. Гэтак жа дакладна было i тое, што я не мог неадкладна звесцi каго-небудзь з мiстэрам Холмсам, хоць ад Гары я утаивал тое, што я, магчыма, змог бы знайсцi яго праз яго брата ѓ Уайтхолл, Майкрофта, з якiм у мяне, як нi дзiѓна, завязалася сардэчнае знаёмства за апошнi год. Але я ѓсё яшчэ быѓ занадта злы, каб нават думаць пра гэта.
  
  У мяне таксама не было нiякага намеры паведамляць Гары пра iнцыдэнт, якi адбыѓся ѓ нашым доме не за тыдзень да гэтага, а ѓсяго праз дзень цi два пасля таго, як Джон паехаѓ у сваё турнэ. Я вяртаѓся дадому пасля наведвання бiблiятэкi i ведаѓ, што Мiс сышла за пакупкамi. Аднак, калi я дабраѓся да нашага дома, я выявiѓ, што ѓваходная дзверы не зачынены! Падумаѓшы, што, магчыма, Мiс вярнулася рана або што-то забылася, я адкiнуѓ асцярожнасць i ѓвайшоѓ. "Мiс?" Я паклiкаѓ, але яна не адказала. Увайшоѓшы ѓ нашы пакоi, я заѓважыла, што дзверы ѓ нашу з Джонам спальню прыадчынены, i накiравалася да яе. " Мiс, чаму ты сёння убираешься? Ты павiнна быць...
  
  Шок, якi я адчула, убачыѓшы мiстэра Шэрлака Холмса ѓ сваёй спальнi, глядзiць у люстэрка ѓ маiм лепшым зялёным вельветовом сукенка, цяжка, калi не немагчыма, перадаць словамi. Пасля таго, як я выдала ѓздых, больш падобны на вiск, мiстэр Холмс нядбайна павярнуѓся да мяне. "Мiсiс Ватсан, як маецеся?" - спакойна спытаѓ ён.
  
  "Мiстэр Холмс" ... што ... як... Я запнуѓся. "Як ... Мiс ѓпусцiла вас?"
  
  
  
  "Вашу дзяѓчыну нiдзе не маглi знайсцi", - адказаѓ ён. "Але нават калi б яна была тут, гэта не мела б вялiкага значэння. У мяне есць ключ".
  
  - У цябе ёсць што? - Усклiкнула я.
  
  Ён пакорпаѓся ѓ кiшэнi сваiх штаноѓ, нядбайна кiнутых папярок нашай ложка, дастаѓ ключ i падняѓ яго. " Добры Ватсан падарыѓ яго мне i прапанаваѓ карыстацца вашым домам кожны раз, калi ён мне спатрэбiцца.
  
  О, гэта было ѓжо занадта! Я б вызначана паразмаѓляла пра гэта з Джонам. Але мае думкi тут жа былi перапыненыя гукам разрываемых швоѓ. "Маё сукенка!" Я заплакала. "Чаму?.."
  
  "Вы ведаеце, што мая праца часам патрабуе маскiроѓкi, i часам мэтазгоднасць дыктуе, што самая эфектыѓная маскiроѓка - гэта маскiроѓка жанчыны", - сказаѓ ён, яшчэ раз зiрнуѓшы ѓ люстэрка i паправiѓшы плечы сукенкi. "Наѓрад цi можна чакаць, што я зайду ѓ блiжэйшы магазiн куцюр'е i примерю новую парыжскую моду. Лёс распарадзiѓся так, што спалучэнне твайго росту i маёй худзiзны азначае, што адзенне, пашытая для цябе, павiнна быць мне якраз, асаблiва калi я приседаю.
  
  - Але не маглi б вы, па меншай меры, спачатку спытаць мяне?
  
  "Калi б час не мела значэння, я б не прыйшоѓ сюды такiм чынам. Я прашу вас выйсцi з пакоя, мiсiс Уотсан, таму што я павiнен пераапрануцца назад у сваю звычайную вопратку, i ваша далейшае прысутнасць не прынясе нiчога, акрамя гарантыi таго, што вы станеце больш дасведчаныя аб маiх асабiстых фiзiчных асаблiвасцях, чым любы прадстаѓнiк вашага полу, за выключэннем маёй мацi.
  
  У мяне адвiсла скiвiца, i, баюся, маё твар пачырванеѓ, i я не змагла вымавiць нi слова. Моѓчкi, хоць ѓнутры ѓсё кiпела, я ѓвайшла ѓ гасцiную, бразнуѓшы за сабой дзверы спальнi.
  
  Я ѓсё яшчэ сярдзiта хадзiла па пакоi, калi праз некалькi хвiлiн з'явiѓся мiстэр Холмс, абматаѓшы маё параднае сукенка вакол сваёй рукi, як анучу, i, нават не кiѓнуѓшы, накiраваѓся да дзвярэй. "Гэта невыносна!" - Крыкнуѓ я, труся за iм.
  
  Спынiѓшыся, ён павярнуѓся да мяне тварам. ђзбуджэнне, якое ѓспыхнула ѓ яго пранiзлiвых шэрых вачах, змагалася з выразам змрочнай рашучасцi. "Як i злачынства, мiсiс Уотсан", - цiха сказаѓ ён i пайшоѓ.
  
  З таго дня я не бачыла мiстэра Холмса i нiчога пра яго не чула, ды i не жадала - хiба што для таго, каб гарантаваць бяспечнае вяртанне майго вельветового сукенкi. Але хопiць пра Шэрлака Холмсе; цяпер мне трэба было мець справу з Гары Бенбоу.
  
  - Чорт вазьмi, - прыгнечана прамармытаѓ Гары. Аднак яго расчараванне з-за таго, што ён пазбавiѓся савета Шэрлака Холмса, было нядоѓгiм. Праз некалькi секунд яго твар зноѓ расплыѓся ѓ шырокай усмешцы. "Усё ѓ парадку, Амелiя," весела сказаѓ ён. " Каму наогул патрэбен Шэрлак Холмс? Замест гэтага вы можаце дапамагчы майму клiенту.
  
  - Я? Гары, я не...
  
  "Вось ты зноѓ, дзяѓчынка мая, недооцениваешь сябе", - цокнул мовай ён. "Я ведаю, колькi праблем ты вырашыла для людзей у адзiночку. Божа, Амелiя, калi б не ты, я б да гэтага часу спяваѓ сабе перад сном кожную ноч у "маладыя гады была' з-за той гiдкай гiсторыi з гэтымi двума маленькiмi засранцами.
  
  У мiнулым годзе мне ѓдалося дапамагчы вызвалiць Гары з турмы, калi яго абвiнавацiлi ѓ выкраданьнi, але гэта было зроблена як адзiн. Я наѓрад цi лiчыѓ сябе дэтэктывам, каб пракансультавацца або што-то ѓ гэтым родзе. Гэта, аднак, не спынiла Гары.
  
  " Ну, калi б я не ведаѓ лепш, я б сказаѓ, што вы даѓно знiклы стрыечны брат Шэрлака Холмса.
  
  "Калi ласка, Гары", - выгукнула я. "Мець яго знаёмым - гэта ѓжо дастаткова складана. Але, шчыра кажучы, я нiчога не разбiраюся ѓ антыкварыяце".
  
  "Вам не абавязкова разбiрацца ѓ антыкварыяце", - сказаѓ ён. "Гэта стары дакумент з якiм-то вершам або дзiцячай считалочкой на iм. Дама, якая прынесла яго, называе гэта загадкай. Так што каштоѓны не сам дакумент, а словы, якiя на iм напiсаны ".
  
  "Што за слова?"
  
  " Дакладна. I, наколькi я цябе ведаю, ты хутчэй знойдзеш адказ на гэтую загадку, чым адкрыеш дзвярны замак цьвiком у выглядзе падковы. Не тое каб я, вядома, ведаѓ, як гэта зрабiць.
  
  "Вядома", - сказаѓ я з усмешкай. "Ну, я мяркую, не пашкодзiць паглядзець-"
  
  "Гэта тая самая дзяѓчына!" - усклiкнуѓ ён, пляснуѓшы ѓ далонi. "Цяпер проста даверся мне, я ѓсё ѓладжу, нi аб чым не хвалюйся".
  
  Выканаѓшы яшчэ адзiн невялiкi танец, ён падкiнуѓ капялюш ѓ паветра, спрытна злавiѓ яе на галаве i пацягнуѓся да дзвярной ручцы. - А цяпер мне пара, качаняты. Затым, яшчэ раз адлюстраваѓшы высакародны акцэнт, ён дадаѓ: "Я буду на сувязi, мая дарагая", - i знiк з пакоя.
  
  Усё яшчэ не акрыяѓшы ад раптоѓнага з'яѓлення Гары, я не заѓважыла, што Мiс зноѓ увайшла ѓ пакой, пакуль яна не сказала: "Ты ведаеш некаторых з самых цiкавых людзей, мам".
  
  "А хiба няма?" Прамармытаѓ я.
  
  
  
  Яна адышла да акна, каб паглядзець, як ад'язджае карэта. " Чаго ён хацеѓ?
  
  " Нiколi нельга быць да канца ѓпэѓненым, у чым замяшаны мiстэр Бенбоу, дарагая, хоць я ѓпэѓненая, што хутка гэта дазнаюся.
  
  Я сапраѓды даведалася аб гэтым праз два днi, калi фаэтон зноѓ пад'ехаѓ да нашага дому, i на гэты раз кiроѓца пастукаѓ у дзверы i ѓручыѓ Мiс запiску наступнага зместу: Амелiя, надзень свае лепшыя ѓпрыгажэннi i едзь з кiроѓцам. " Мае лепшыя каштоѓнасцi? - Пацiкавiлася я ѓслых. Ахопленая ѓ роѓнай ступенi цiкаѓнасцю i благiм прадчуваннем, я пайшла ѓ сваю спальню, выйшаѓшы адтуль некалькi хвiлiн праз, упрыгожаная нiткай жэмчугу i адпаведнымi завушнiцамi, я рушыла ѓслед за фурманам да экiпажу i паехала менавiта туды, куды i чакала, - у краму Эдварда Чиппенхэма i Кампанii ѓ Мэйфейре.
  
  Гары павiтаѓ мяне ѓ дзвярах. "Як добра, што ты прыйшла", - вымавiѓ ён нараспеѓ, падкрэслiваючы свае словы падмiргваннем. Правёѓшы мяне праз краму, якi быѓ бiтком набiты персаналам, але, на здзiѓленне, без рэальных тавараѓ для продажу, мы апынулiся ѓ раскошным, обшитом панэлямi канферэнц-зале ѓ задняй часткi. Там за доѓгiм, да бляску адпалiраваны сталом сядзела прыемнай зьнешнасьцi маладая жанчына, на самай справе амаль дзяѓчынка, - якая ѓстала i сарамлiва ѓсмiхнулася, калi я ѓвайшоѓ. Зачынiѓшы за намi дзверы, Гары паказаѓ на жанчыну i сказаѓ: "Гэта мiсiс Джэйн Рамзi. Мiсiс Рамзi, гэта наш эксперт па дакументах, лэдзi Амелiя Петтигрю".
  
  Лэдзi Амелiя Петтигрю? Я з цяжкасцю стрымалася, каб не разинуть рот пры вестцы аб маiм уступленьнi ѓ спiс пэраѓ. Гэта праѓда, што я нарадзiлася Амелией Петтигрю, i мне падабаецца верыць, што я лэдзi ва ѓсе часы, але толькi Гары Бенбоу мог узяць такiя простыя iсцiны i ператварыць iх у такi маштабны падман.
  
  "Калi ласка, сядайце, сядайце, лэдзi Петтигрю," ён запрасiѓ мяне са сваiм штучным мейфейрским акцэнтам.
  
  "Дзякуй", - сказаѓ я скрозь сцiснутыя зубы, сядаючы насупраць маладой жанчыны.
  
  "Дзякуй, што пагадзiлiся дапамагчы мне, лэдзi Петтигрю", - сказала мiсiс Рамзi. "Мiстэр Beaumont сказаѓ мне, што вы зможаце адказаць на ѓсе мае пытаннi. Я спадзяюся, што ты зможаш.
  
  "Я таксама, мой дарагi", - адказала я, скоса зiрнуѓшы на Гары.
  
  Мiсiс Рамзi дастала з маленькай сумачкi што-то падобнае на лiст пергаменту памерам з лiст i паклала яго на стол перада мной. На iм выцвiлымi архаiчнымi лiтарамi быѓ напiсаны вельмi своеасаблiвы верш:
  
  
  У тым месцы, дзе граф i каралева абодва памерлi,
  Перад асвячэннем Сэнт-Эндрус-кроса,
  Дзе Лайон сустракаецца з Мерсером Шалом, выяѓляецца
  ѓспамiн аб страце маладых пратэстоѓцаѓ.
  Верхняя вежа,
  якая ђзвышаецца над Дадлi,
  Спускаецца кароль
  I замак сурун
  Час, калi можа быць знойдзена рэлiквiя.
  
  
  "Што вы можаце мне расказаць пра гэта?" - нецярплiва спытала яна.
  
  "Магу сказаць вам, што той, хто гэта напiсаѓ, не ѓмеѓ пiсаць па лiтарах", - адказаѓ я. "Адкуль гэта ѓзялося?"
  
  "Чарльз, мой муж, называе гэта проста 'загадкай'. Вiдавочна, яно захоѓвалася ѓ яго сям'i шмат гадоѓ, перадаючыся з пакалення ѓ пакаленне, колькi хто-небудзь сябе памятае, але яго значэнне застаецца невядомым. Я ѓ некаторай ступенi рызыкую, прыносячы гэта сюды, але я проста хачу здзiвiць яго.
  
  " Як здзiвiць яго? - Спытаѓ я.
  
  " Знайшоѓшы рашэнне загадкi. Бачыце, мы з Чарльзам жанатыя зусiм нядоѓга. Ён значна старэйшы за мяне, i ... ну, з iм не так-то проста жыць. Але я так хачу даставiць яму задавальненне. За той кароткi час, што мы разам, я чула, як ён казаѓ аб гэтай загадку амаль з пачуццём глыбокай павагi, але ён працягвае ламаць галаву над яе значэннем. Не будзе вялiкiм перабольшаннем сказаць, што гэты кавалак пергаменту - самая важная рэч у яго жыцця. Я спадзяюся, што, знайшоѓшы рашэнне, я змагу зрабiць яго шчаслiвым ".
  
  Бедная дзяѓчына была так маладая, так невiнаватая, дык шчырая ѓ сваiх жаданнях, што мне давялося задацца пытаннем, што ж гэта быѓ за шлюб.
  
  Я зноѓ перачытаѓ загадку. Гары быѓ абсалютна мае рацыю; гэта сапраѓды было падобна на дзiцячы вершык. Можа быць, згублены верш Матухны Гускi?
  
  "Ёсць яшчэ адна рэч, якую вам варта ведаць, лэдзi Петтигрю," працягвала мiсiс Рамзi. "Ёсць прычына, па якой гэты вершык так важны ѓ сям'i. Я ведаю, гэта прагучыць даволi мудрагелiста, але "рэлiквiя", згаданая ѓ вершы, лiчыцца нейкiм страчаным скарбам. На самай справе, я перакананы, што Чарльз разглядае гэты дакумент як свайго роду карту скарбаѓ ".
  
  
  
  Я паглядзела на яе, а затым на Гары, вусны якога былi скривлены ѓ крывой усмешцы. "Карта скарбаѓ", - задуменна вымавiла я. "Менавiта так ваш муж апiсаѓ вам гэты дакумент?"
  
  "На самой справе, няма, не так шматслоѓна. Праѓда ѓ тым, лэдзi Петтигрю, Чарльз нiколi не падымаѓ гэтае пытанне наѓпрост i не казаѓ пра гэта са мной ѓ якiм-небудзь кантэксце. Але я падслухаѓ яго размову з Мэры, сваёй дачкой ад першага шлюбу.
  
  "I вы гаварылi з ёй наѓпрост па гэтай нагоды?"
  
  Жанчына, здавалася, раптам збянтэжылася. "Баюся, нам з Мэры яшчэ трэба будзе пасябраваць. Цi бачыце, яна ѓсяго на пару гадоѓ маладзейшы за мяне i даволi ѓпартая".
  
  " Я так разумею, што першай мiсiс Рамзi больш няма ѓ жывых?
  
  " Вядома, няма. Чарльз - строгi каталiк, лэдзi Петтигрю, i, як вы ведаеце, Царква не ѓхваляе развод. Я б не стала яго жонкай, калi б яго першая жонка не памерла. Магчыма, менавiта той факт, што я замяняю Мэры мацi, падняѓ бар'ер памiж ёй i мной - я не ведаю. Але я вельмi спадзяюся, што вы зможаце даць мне савет, хоць я не магу дазволiць сабе шмат плацiць вам за ваш час.
  
  "Не турбуйцеся, мiсiс Рамзi," перапынiѓ яе Гары. " Мы працуем за камiсiйныя.
  
  Я павiнен быѓ прызнаць, што гэты своеасаблiвы вершык i гэтая гiсторыя аб схаваных скарбах зацiкавiлi мяне - як, я ѓпэѓнены, Гары i меркаваѓ. Я спытаѓ, цi магу я пакiнуць пергамент сабе, i мiсiс Рамзi зноѓ праявiла прыкметы дыскамфорту.
  
  "Мяркую, гэта было б нядрэнна," сказала яна, - але Чарльз не ведае, што я ѓзяла яго. У рэшце рэшт, наѓрад цi было б дзiѓна, калi б ён даведаѓся. Таму, калi ласка, лэдзi Петтигрю, паклапацiцеся аб тым, каб з iм нiчога не здарылася. Я б не хацела, каб Чарльз злаваѓся.
  
  Я ѓсiм сэрцам спачуваю беднай дзяѓчынцы. Наколькi складанай была яе сiтуацыя дома? Магчыма, я мог бы сказаць што-небудзь, каб яна адчула сябе крыху спакайней.
  
  "Я прыму ѓсе меры засцярогi", - запэѓнiѓ я яе. "I я спадзяюся, ты не сочтешь мяне непрыстойным, калi я скажу табе гэта, мая дарагая, але я магу крыху паспачуваць тваёй сiтуацыi. Я таксама другая жонка свайго мужа".
  
  "Тады ты павiнен ведаць, на што гэта падобна," выпалiла яна. " Прабачце мяне, лэдзi Петтигрю, я не асмельваюся параѓноѓваць маю сiтуацыю з вашай, але вам часам не здаецца, што вы жывяце ѓ ценi былой жонкi вашага мужа?
  
  "Мне няма чаго дараваць, мая дарагая, - сказала я," i так, я часта адчуваю прысутнасць той, з кiм мой муж раней дзялiѓ сваё жыццё". I часам Джон таксама кажа аб сваёй першай жонцы Мэры, падумала я, але прытрымала мову.
  
  Маладая жанчына ѓсмiхнулася. " О, вы не ѓяѓляеце, наколькi лепш я сябе адчуваю, ведаючы, што мая сiтуацыя не ѓнiкальная. Дзякуй вам, лэдзi Петтигрю. Яна ѓстала i працягнула мне руку, якую я пацiснуѓ. Затым Гары вывеѓ яе з пакоя. Калi ён вярнуѓся, ён быѓ падобны на дзiцяцi, якi толькi што выйграѓ у латарэю права ѓласнасцi на кандытарскую. "Ну, Амелiя, што ты думаеш?"
  
  "Шчыра кажучы, Гары, я адчуваю сябе крыху злачынцам, прадстаѓляючы сябе беднай дзяѓчынцы тым, кiм я не з'яѓляюся. Лэдзi Петтигрю, у самай справе!"
  
  " Глупства, качаня, проста паглядзi, наколькi лепш ты прымусiѓ яе адчуць сябе, пагаварыѓшы з ёй.
  
  "Мяркую, што так", - прызнаѓ я. "Але я паняцця не маю, цi сапраѓды я магу дапамагчы ёй". Я зноѓ зiрнуѓ на лiст пергаменту. "Адзiныя радкi, якiя маюць хоць нейкi сэнс, - гэта радкi ѓ апошняй частцы верша. Спасылкi на Тауэр, Дадлi, караля i Замак, падобна, паказваюць на маладога лорда Дадлi, мужа лэдзi Джэйн Грэй ".
  
  " Хто такiя лорд i лэдзi?
  
  "Лэдзi Джэйн Грэй была няшчаснай дзяѓчынкай-падлеткам, якi трапiѓ у палiтычных i рэлiгiйных iнтрыг бацькi, лорда Дадлi, графства Нортумберленд, якi быѓ дарадцам Эдуарда ... па-шостае, гэта было? Так, Шосты. ... якi сам быѓ усяго толькi хлопчыкам. У вынiку лэдзi Джэйн была абвешчаная каралевай Англii. Гэта было да праѓлення Лiзаветы, да таго, як якая-небудзь жанчына сапраѓды была каранавана як суверэна, так што iдэя ѓсё яшчэ была некалькi новай. Але змова развалiѓся на кавалкi, калi на трон узышла Крывавая Мэры, старэйшая дачка Генрыха Восьмага. I лэдзi Джэйн, i Дадлi былi арыштаваныя як здраднiкi, заключаны ѓ Лонданскi Тауэр i пакараныя.
  
  Гары выглядаѓ збянтэжаным. "Павiнна быць, я прапусцiѓ той дзень у школе".
  
  Я ѓсмiхнулася. " Гэта звязана не столькi са школай, Гары, колькi з гадамi маёй працы гувернанткай. Гiсторыя заѓсёды была маiм любiмым прадметам, пасля лiтаратуры. Магчыма, калi-небудзь я вазьму цябе ѓ вучнi.
  
  "Так, значыць, гэта ѓсё? Загадка пра гэтага хлопца, Дадлi Грэючы?"
  
  "Я не ведаю, Гары. Некаторыя згадкi здаюцца падыходнымi, але iншыя няма. 'Замак' дастаткова ясны - якiм бы нi быѓ Лонданскi Тауэр, гэта перш за ѓсё замак. 'Верхняя вежа', па-вiдаць, адносiцца да месца, дзе павiнны былi ѓтрымлiвацца зняволеныя. А 'Восстающий Дадлi", верагодна, малады лорд, якi амаль даслужыѓся да статусу прынца. Было б лагiчна выказаць здагадку, што 'Кароль' - гэта адсылка да Эдуарду Шостаму, хоць чаму ён павiнен быць "Схiльным", можна толькi здагадвацца, калi толькi ѓ гэтага слова няма архаiчнага значэння. 'Каралева' магло азначаць альбо лэдзi Джэйн, альбо Мэры, хоць 'граф' выклiкае здзiѓленне. Гэта магло азначаць Нортумберленд, хоць, калi мне не змяняе памяць, ён быѓ герцагам, а не графам. Што тычыцца спасылак на 'вул Андрэй,' 'Леѓ' i 'Мерсер, - я баюся, што я паняцця не маю."
  
  "Але ты атрымаеш гэта, качаня", - сказаѓ Гары, падморгваючы мне. "Я цябе цалкам давяраю".
  
  Я ѓздыхнуѓ. Гары, магчыма, быѓ маiм самым старым сябрам, i мне не хацелася прычыняць яму боль або расчароѓваць якiм-небудзь чынам, але ѓ душы я малiѓся, каб гэты яго апошнi план не прывёѓ да непрыемнасцяѓ.
  
  Гары змог скарыстацца паслугамi фаэтона, каб адвезцi мяне дадому. Апынуѓшыся там, я зняѓ з палiцы старую кнiгу па гiсторыi Англii i пачаѓ сядзець круком над ёй, спадзеючыся, што на старонках з'явiцца падказка, якая дапаможа вызначыць спасылкi ѓ загадку. I ѓсё ж, чым больш я чытаѓ, тым больш загадкавымi станавiлiся гэтыя радкi.
  
  Адной з фраз, якая працягвала азадачваць мяне, была "малады пратэстовец", якая мела на ѓвазе постаць, актыѓна якая змагаецца супраць кiруючага манарха, магчыма, нават узурпатара. Нi лорд Дадлi, нi лэдзi Джэйн не падыходзiлi пад гэта апiсанне, паколькi iншыя спрабавалi захапiць уладу ад iх мiжвольнага iмя. Спасылка на "Лайона" магла азначаць саму Англiю, хоць "гандляра" мела мала сэнсу. Цi можа гэта быць iмем? Я прагледзеѓ паказальнiк кнiгi, каб паглядзець, цi змагу я знайсцi якiх-небудзь вядомых персанажаѓ па iмя "Мерсер". Я нiчога не знайшоѓ, хоць некалькiмi запiсамi нiжэй наткнуѓся на iмя, якое пранiзала мой розум маланкай ѓсведамлення: Монмут.
  
  Я хутка перагартаѓ названыя старонкi i бегла прагледзеѓ гiсторыю, дапоѓнiѓшы тое, што я ѓжо ведаѓ аб няѓдалай спробе ѓзурпацыi трона ѓ Якава II. У 1685 годзе герцаг Монмут, незаконнанароджаны сын Карла II, падняѓ паѓстанне супраць Джэймса, якое было ѓ такой жа ступенi Свяшчэннай вайной, як i бiтвай за трон, прычым Джэймс, з аднаго боку, прытрымлiваѓся моцных каталiцкiх сiмпатый, у той час як мяцежны герцаг адстойваѓ пратэстанцкае справа. Паѓстанне Монмута было хутка задушана, а герцага судзiлi i пакаралi смерцю. Гэта, па-вiдаць, задавальняла фразу рэдла "маладыя пратэстоѓцы прайгралi" значна больш, чым гiсторыя лэдзi Джэйн Грэй. Асацыяцыя з Монмутом таксама надала новае значэнне таму факту, што слова "Пратэстоѓцы" было напiсана з вялiкай лiтары - яно азначала не толькi таго, хто пратэставаѓ супраць права кiруючага манарха на трон, але i таго, хто быѓ пратэстантам. Больш за тое, спасылка на "Сьв. Эндрус крыж", якi быѓ сiмвалам Шатландыi, цяпер можа разглядацца як якi ѓяѓляе Якава II, якi таксама быѓ каралём шатландцаѓ. Але тады, што наконт "Дэвон"? Як, чорт вазьмi, ён ѓпiсаѓся ѓ паѓстанне Монмута?
  
  Пасля яшчэ аднаго гадзiны цi каля таго бясплённых пошукаѓ, у якiх амаль нiчога не было прыкметна, акрамя стомленасцi вачэй i галаѓнога болю, я вырашыѓ адкласцi разгадванне загадкi на вечар.
  
  На наступную ранiцу, апрануѓшыся i паснедаѓшы, адчуваючы сябе цалкам адпачылым, я зноѓ узяѓ пергамент i аднавiѓ працу над iм, але хутка натыкнуѓся на тую ж каменную сцяну збянтэжанасцi. Станавiлася ясна, што лепш за ѓсё мне было б звярнуцца за дапамогай да прафесiйнаму навукоѓцу.
  
  Паведамiѓшы Мiс, што я сыходжу, я выйшаѓ у сонечны восеньскi дзень з прыемным умераным клiматам i адправiѓся ѓ вельмi прыемную прагулку мiма якiя крычаць прадаѓцоѓ газет i рыбных крам, якiя прадаюць рыбу, унiз па Оксфард-стрыт, дзе сеѓ на аѓтобус i даехаѓ на iм амаль да уражлiвага парога маёй мэты - Брытанскага музея. Пасьпяшаѓшыся ѓнутр разам з натоѓпам iншых лонданцаѓ, я накiраваѓся прама ѓ чытальная зала, размешчаны ѓ велiзарнай ратонда будынка, i азiраѓся па баках, пакуль не выявiѓ хударлявага сiвога мужчыну, чыя сутулая постаць i акуляры з тоѓстымi шкламi сведчылi аб жыццi, праведзенай сярод тамоѓ. З маiх папярэднiх вiзiтаѓ я ведаѓ, што ён быѓ супрацоѓнiкам бiблiятэкi, хоць я так i не даведаѓся яго iмя. Аднак ён быѓ настолькi неад'емнай часткай чытальнай залы, што я б не здзiвiѓся, даведаѓшыся, што замест таго, каб у канцы дня выдаляцца да сабе дадому, ён кожную ноч уладкоѓваѓся на палiцы разам з кнiгамi.
  
  Придвинувшись да яго ѓшчыльную, я прашаптала: "Прабачце мяне, але мне патрэбна некаторая дапамогу".
  
  Ён павольна павярнуѓся ѓ мой бок. " Так?
  
  " Мне трэба знайсцi такую-сякую iнфармацыю аб Монмуте.
  
  "О так, Монмут," павольна вымавiѓ ён, смакуючы светы. - Цябе цiкавiць "Герцаг" цi "Вулiца"?
  
  " Герцаг. Сумняваюся, што вулiца дапамагла б мне.
  
  "Цалкам дакладна", - фыркнуѓ бiблiятэкар. "Калi ласка, прытрымлiвайцеся за мной".
  
  Ён падвёѓ мяне да адной канкрэтнай палiцы, дзе я ѓбачыѓ амаль тузiн тамоѓ, прысвечаных выключна герцагу i яго ѓплыву на гiсторыю. Амаль не гледзячы, ён абраѓ менавiта два тамы, зняѓ iх з палiцы i ѓклаѓ мне ѓ рукi. "Лепш за ѓсё пачаць з iх", - сказаѓ ён.
  
  Я ѓ думках застагнаѓ, калi [зiрнуѓ на тыя, што засталiся тома, ведаючы, што спатрэбiцца два тыднi, каб прачасалi кожную кнiгу ѓ пошуках падказак. Але я паслухмяна аднёс першыя два тамы да блiжэйшага стала, у той час як бiблiятэкар знiк у лабiрынце палiц.
  
  Пасля гадзiны чытання я атрымаѓ не больш разумення, чым тое, з якiм увайшоѓ, за выключэннем адкрыцця, што адзiн з маiх любiмых водараѓ ѓ жыццi, тонкi, але беспамылкова вядомы водар друкаваных старонак у кнiзе, прымудраѓся раздражняць мой нос, калi старонкi, аб якiх iдзе гаворка, былi старымi i досыць пыльнымi. Я чхнуѓ i адначасова зачынiѓ кнiгу. Гэта было бескарысна. Магчыма, мне было б лепш выплюхнуць свой гнеѓ на мiстэра Холмса дастаткова доѓга, каб выкласцi гэтую пякельную галаваломку яму на талерку, як Гары i прасiѓ у першую чаргу.
  
  "Як у нас справы?" - спытаѓ голас ззаду мяне, i, павярнуѓшыся, я ѓбачыла, што вярнулася мая сяброѓка, бiблiятэкар.
  
  "Не вельмi добра", - прызнаѓся я. "Магчыма, мне ѓсё-ткi варта было папрасiць вулiцу".
  
  "Хммм", - фыркнуѓ ён. "Я нават не разумею, чаму яны далi вулiцы iмя, гэтак звязанае з вядомым здраднiкам. На самай справе не было неабходнасцi змяняць яго. Я не бачу нiчога дрэннага ѓ назве Сэнт-Эндрус-стрыт. Але, падобна, гэта i ёсць падмурак, на якiм пабудаваны гэты Велiчны горад: пастаянныя перамены, i па большай частцы проста дзеля пераменаѓ. Калi вас гэта зацiкавiць, я мог бы накiраваць вас да асобнiку "Знiклага назаѓсёды Лондана".
  
  Ён паглядзеѓ на мяне, як быццам чакаючы адказу, але я не змог нiчога сфармуляваць. Цi правiльна я пачуѓ? "Прабачце, але цi не маглi б вы паѓтарыць гэта?" Я, нарэшце, справiѓся.
  
  "Я прапаноѓваѓ кнiгу "Знiклы Лондан", капiтальную калекцыю фотаздымкаѓ будынкаѓ i славутасцяѓ, зробленых непасрэдна перад тым, як iх знеслi".
  
  " Не, я маю на ѓвазе Монмут-стрыт i Сэнт-Эндрус-стрыт.
  
  "Ах, гэта," фыркнуѓ ён. - Проста вулiца, вядомая цяпер як Монмут-стрыт, калi-то называлася Сэнт-Эндрус-стрыт. Я думаѓ, усё гэта ведаюць.
  
  "О," выдыхнула я, падносячы руку да галавы. Увесь гэты час я ѓспрымаѓ фразу крыж Святога Эндруса ѓ загадку як малюнак гэтага крыжа, на якiм святы прыняѓ пакутнiцкую смерць. Але што, калi гэта быѓ зусiм не рэлiгiйны крыж? Што, калi ён азначаѓ, што адна вулiца перасякае iншую? Нябёсы, няѓжо загадка была лiтаральна дарожнай картай, якая паказвае шлях да яе таямнiцы?
  
  "Мадам, вам нядобра?" - спытала бiблiятэкарцы.
  
  
  
  "Што? Не, са мной усё ѓ парадку, дзякуй", - хутка адказала я, "але ѓ вас выпадкова няма карты, на якой паказана вулiца, калi яна называлася Сэнт-Эндрус?"
  
  "Я ѓпэѓнены, што так", - сказаѓ ён. "Мы ганарымся тым, што пры наяѓнасцi дастатковага часу можам вырабляць усё, што заѓгодна". Ён знiк у задняй пакоi i вярнуѓся хвiлiн праз дзесяць, давёѓшы, што стрымаѓ сваё слова. "Вось мы i на месцы", - сказаѓ ён, трымаючы ѓ руках складзеную карту Лонданскага сiцi. "Гэта датаваны ѓсяго толькi сарака пяццю гадамi таму, але гэта ѓжо сховiшча састарэлай iнфармацыi. Я веру, што вы знойдзеце тут тое, што шукаеце ".
  
  Перанясучы карту на блiжэйшы стол, ён асцярожна разгарнуѓ i вывучыѓ яе, яго кашчавы палец застыѓ над раздзелам пасярэдзiне. "А, вось i мы", - сказаѓ ён, ткнуѓшы пальцам у пэѓнае месца. Калi я агледзеѓ яго, маё сэрца падскочыла.
  
  Яшчэ трохi распытаѓшы бiблiятэкара i запiсаѓшы дэталi карты, я накiраваѓся дадому. Там я патэлефанаваѓ Гары ѓ офiс "Чыпенхэм i Ко".
  
  "У мяне атрымалася!" - Крыкнуѓ я ѓ тэлефонную будку, прылада, якое я звычайна ненавiджу, але якое часам аказваецца зручным. "Я разгадаѓ загадку!"
  
  "Гор... Я маю на ѓвазе, сумленнае слова, гэта не заняло ѓ цябе шмат часу".
  
  " Шчыра кажучы, Гары, гэта адбылося ѓ такой жа ступенi выпадкова, як i ѓсё астатняе. Але ѓ мяне гэта ёсьць.
  
  Я паглядзела на накiд, якi зрабiла па карце, той, на якiм была намаляваная Сэнт-Эндрус-стрыт, працу, сям'ю, мараль не толькi Эрл-стрыт i Куiн-стрыт, але i Мерсер-стрыт, дзе яна сустракалася са сваiм паѓночна-заходнiм працягам, вулiцай Белага Льва. Гэтая серыя скрыжаванняѓ была цалкам заключана ѓ ромб, якi складаецца з Тауэр-стрыт, якая падымалася ѓверх да Дадлi, якi, у сваю чаргу, падымаѓся да Кiнг-стрыт, якая спускалася назад да Касл-стрыт. " Усе словы вершыка былi назвамi лонданскiх вулiц, Гары, якiя паказваюць на тое, дзе ѓ апошнюю чаргу хто-небудзь стаѓ бы шукаць багацця. Гэта вулiцы, якiя вядуць да Севен Дайалс i навакольныя яе".
  
  " Сем цыферблатаѓ? Каб мне правалiцца! "усклiкнуѓ ён, затым узяѓ сябе ѓ рукi, верагодна, дзеля каго-небудзь яшчэ ѓ офiсах Эдварда Чиппенхэма i Кампанii, хто мог знаходзiцца ѓ межах чутнасцi. "Э-э, я маю на ѓвазе, скажыце, калi ласка, лэдзi Петтигрю," вымавiѓ ён на высокiм англiйскай.
  
  Я працягваѓ апiсваць падказкi, якiя знайшоѓ на карце, усё яшчэ дзiвячыся як вырашэння загадкi, так i розуму яе стваральнiка. Севен-Дайлс быѓ раёнам, непасрэдна якi прымыкае да месца сыходжання сямi вулiц у цэнтр горада, якi калi-то быѓ адзначаны высокай калонай з сям'ю сонечнымi гадзiнамi - адсюль i яго назва. Першапачаткова гэта была спроба стварыць фешэнэбельны раён, але ён хутка прыйшоѓ у заняпад i ѓ рэшце рэшт ператварыѓся ѓ адну з горшых i найбольш крымiнальных трушчоб, якiя калi-небудзь былi ѓ горадзе. Нядаѓнiя спробы аднавiць гэты раён дапамаглi, але пасля наступлення цемры гэтага месца па-ранейшаму трэба было пазбягаць.
  
  "Самым важным ключом да ѓсёй загадку," сказаѓ я Гары, - быѓ той, якi мы цалкам праiгнаравалi: слова 'нiл', якое я прыняѓ за арфаграфiчную памылку. Але чалавека, якi вырабiѓ Сем цыферблатаѓ ѓ канцы 1600-х гадоѓ, звалi Томас Нiл.
  
  "I з тых часоѓ пад квiтнеючым лежбищем было схавана скарб", - разважаѓ ён. "Увесь гэты час нiхто так i не даведаѓся".
  
  " Гэта пераходзiць да самай захапляльнай часткi, Гары. Па словах бiблiятэкара Брытанскага музея, калона была знесена натоѓпам у 1770-х гадах з-за чутак аб тым, што пад ёй закапана скарб. Цалкам верагодна, што крынiцай гэтых чутак была загадка, якая дапамагае пацвердзiць, што ёй сапраѓды так шмат гадоѓ, як сцвярджае мiсiс Рамзi ".
  
  "Гор," - зноѓ сказаѓ Гары, i на гэты раз ён нават не папрацаваѓ выправiцца. "Яны знайшлi што-небудзь, калi перавярнулi гэта?"
  
  " Гiсторыя кажа, што няма. Больш таго, пазней часткi калоны былi перавезены ѓ Суррей i сабраны зноѓку прыкладна сто гадоѓ праз. Калi б што-то было схавана ѓнутры самiх камянёѓ, гэта, напэѓна, ужо было б выяѓлена.
  
  " Значыць, гэта ѓсё-такi ѓсяго толькi казка?
  
  "Не абавязкова. Мой сябар з музея таксама выпадкова згадаѓ, што ѓ дадатак да сямi сонечным гадзiнам наверсе сама калона выконвала ролю гiганцкiх сонечных гадзiн, адкiдваючы ценi на суседнiя будынкi, якiя служылi для вызначэння часу сутак. I што гаворыцца ѓ загадцы? Што "час', у якое рэлiквiя будзе знойдзена, будзе раскрыта? Я мяркую, што што-то было схавана ѓ Сямi цыферблатах i што гэта было наѓмысна ѓстаноѓлена ѓ пэѓны 'час', адлюстраванае ценем ад калоны. Калi б мы ведалi дакладны час, то, магчыма, змаглi б дакладна вызначыць гэтае месца. Гэта, вядома, было б нялёгка, паколькi калоны там больш няма, але гэта можна было б зрабiць з дапамогай матэматычных вылiчэнняѓ ".
  
  "Амелiя, ты афiгенны генiй!" - Усклiкнуѓ Гары. " Мiсiс Рамзi будзе на сёмым небе ад шчасця, калi пачуе гэта. Я паведамлю ёй прама зараз! Я хачу, каб ты сам паведамiѓ ёй навiны, таму я дам табе ведаць, калi прыйсцi. А яшчэ лепш, я зноѓ прышлю за табой карэту. Ды дабраславiць вас Гор, качаняты!"
  
  Лiнiя хутка абарвалася. Пасля замены прымача гэтага няшчаснага прылады я яшчэ раз вывучыѓ загадку. Не магло быць нiякiх сумненняѓ у тым, што рашэнне, якое я атрымаѓ, было правiльным. Той факт, што ѓсе назвы, згаданыя ѓ загадку, iдэальна адпавядалi вулiцах Севен Дайалс, не мог быць супадзеннем. Выбар часу таксама меѓ сэнс. Калона была ѓзведзена ѓ 1694 годзе, усяго праз дзевяць гадоѓ пасля паѓстання Монмута. Магчыма, "рэлiквiя" усё гэта час захоѓвалася ѓ часовым тайнiку, а затым яе ѓладальнiкi вырашылi схаваць яе ѓ больш сталым месцы. Закапаць яго ѓ Seven Dials, павiнна быць, было нескладаным справай, улiчваючы будаѓнiцтва, якое вялося ѓ гэтым раёне ѓ той час. Адзiным недахопам дальнабачнасцi з боку складальнiка загадкi былi здагадкi, што калона застанецца стаяць вечна i назвы вулiц нiколi не зменяцца.
  
  Усё гэта мела такi цудоѓны сэнс. Нават мiстэр Холмс быѓ бы вымушаны пагадзiцца з гэтым. Чаму ж тады я адчуѓ лёгкую нотку турботы з нагоды свайго вываду, як быццам у аналiзе быѓ сур'ёзны загана, якi я не мог выявiць? Магчыма, я проста занадта шмат думаѓ пра гэта.
  
  Я вырашыѓ адкiнуць усе думкi пра загадку i замест гэтага ѓзяѓ ручаёк. Гэтая выхадка Гары, хоць i была iнтрыгуючай, моцна адставiла мяне ѓ чытаннi.
  
  Я прачытаѓ менш адной кiраѓнiка з "Нашага агульнага сябра" майго любiмага аѓтара мiстэра Дыкенса, калi раздражняльны тэлефонны званок вывеѓ мяне з мiрнай засяроджанасцi. Падняѓшыся з крэсла, я падышоѓ да рэчы i раѓнуѓ на яе: "Так, прывiтанне".
  
  Гэта быѓ Гары. "Амелiя, мiсiс Рамзi сышла".
  
  " Пайшоѓ? Куды?
  
  "Я не ведаю. Я спрабаваѓ патэлефанаваць ёй па нумары, якi яна мне дала, i папрасiць яе прыехаць у краму, але яе там не было. Замест гэтага мне патэлефанавала нейкая дзяѓчына i сказала, што мiсiс Рамзi кудысьцi з'ехала, але яна не ведае куды.
  
  Дачка, Мэры, без сумневу.
  
  "Чаму яна пайшла вось так, нiкому не сказаѓшы?"
  
  "Я думаю, можа быць, яна гэтага не рабiла", - змрочна сказаѓ Гары.
  
  " Што, чорт вазьмi, ты маеш на ѓвазе?
  
  "Ну, гэтая дзяѓчына пачынае пытаць мяне, хто я такi i што мне было трэба ад мiсiс Рэмзi, а калi я прадстаѓляюся - па крайняй меры, тым, за каго я сябе выдаю, - яна прыходзiць у лютасць i пачынае пытацца аб такiх рэчах, як, цi ёсць у мяне з сабой рэдл i дзе знаходзiцца магазiн. А потым яна кажа, што я не меѓ права забiраць гэты кавалак пергаменту ѓ сям'i, як быццам я скраѓ гэтую чортаву штуковiну!
  
  "Мне не падабаецца, як гэта гучыць, Гары. Чаму б табе не падысцi сюды, на выпадак, калi дзяѓчынкi задаволяць якiя-небудзь непрыемнасцi ѓ краме?"
  
  " Добра, качаняты, я буду тут у два рахунку.
  
  I зноѓ лiнiя абарвалася.
  
  У гэты момант у пакой увайшла Мiсii, i толькi калi я ѓбачыѓ, што яна апранута ѓ сваю асабiстую вопратку, я ѓспомнiѓ, што абяцаѓ ёй выхадны на вечар, прапанаваѓшы схадзiць на новую п'есу ѓ тэатр на Лестэр-сквер. Я, вядома, ведаѓ, што замест гэтага яна апынецца ѓ мюзiк-холе, але гэта мала што значыла. Яна была адданым працаѓнiком i заслугоѓвала вечарынкi, нават калi яе густы ѓ забаѓках вар'iравалiся ад нiзiнных да адкрыта обывательских. Баюся, такая рыса сучаснай моладзi.
  
  "Табе што-небудзь трэба, перш чым я пайду, мам?" - спытала яна, вiдавочна жадаючы як мага хутчэй адправiцца ѓ шлях.
  
  " Не, дарагая. Забаѓляйся, але не засиживайся дапазна.
  
  "Добра, мама", - сказала яна, влетая у дзверы.
  
  Я пачала збiраць свае запiсы i складаць iх разам з пергаментным лiстом у акуратную чарку на стале ѓ гасцiнай. Менавiта тады, сярод поѓнай цiшынi, запанавала ѓ хаце, недахоп у маiх развагах адносна рашэння загадкi, якi няѓлоѓна танчыѓ на краях майго свядомасцi, дражнячы мяне, стаѓ выразна бачны. Мая iдэнтыфiкацыя герцага Монмута як "маладога пратэстоѓца" у спалучэннi са выпадковым адкрыццём, што сучасная Монмут-стрыт калiсьцi называлася Сэнт. Эндрус-стрыт была ключом, якi дазволiѓ загадку - але як аѓтар загадкi змог зазiрнуць на два стагоддзi ѓ будучыню i даведацца, што Сэнт-Эндрус-стрыт збiраюцца перайменаваць у гонар герцага?
  
  Цi Было гэта простым супадзеннем? Боскае адкрыцьцё? Цi быѓ аѓтар загадкi свайго роду празорцам, адноѓленай версiяй Настрадамуса? Цi сама загадка была майстэрскай сучаснай падробкай? З усяго, што я ведаѓ аб працэсе датавання паперы i чарнiлаѓ, лiнii ж маглi быць напiсаны два тыднi таму, ѓзятыя з старажытнай легенды. Але падробка з якой мэтай? Аказалася, што загадка Сямi Цыферблатаѓ яшчэ не раскрыла ѓсiх сваiх сакрэтаѓ.
  
  Я падышоѓ да акна. Неба пачало цямнець. Я падумаѓ, што Гары хутка павiнен быць тут. Але прайшоѓ час, а я ѓсё яшчэ чакаѓ яго прыбыцця. Дзе, чорт вазьмi, ён быѓ? Пасля яшчэ аднаго трывожнага гадзiны маё стан нервовасцi i нецярпення стала настолькi моцным, што я ледзь не ѓскочыѓ з крэсла, калi пачуѓся рэзкi стук у дзверы. Нарэшце, Гары прыбыѓ. "Мiс, дзверы", - паклiкаѓ я, а потым успомнiѓ, што яна пайшла. Падышоѓшы да ѓваходных дзвярэй, я расчынiла яе толькi для таго, каб выявiць, што там стаiць не мой мiнiятурны сябар, а, хутчэй, высокi, вытанчана выглядае мужчына нявызначанага сярэдняга ѓзросту.
  
  "Я з Чиппенхэма, мадам", - сказаѓ ён. "Карэта чакае ля ѓваходу". Гэта быѓ не той кучар, якi прыязджаѓ раней.
  
  " Няѓжо? Я так разумею, што мiсiс Рэмзi прыбыла ѓ краму.
  
  " Так, мадам, яна цяпер там. Я завяду вас туды.
  
  "Дазвольце мне спачатку загарнуцца", - сказала я, пакiдаючы мужчыну ѓ дзверы, а сама вяртаючыся ѓнутр.
  
  "I яшчэ, мадам, я павiнен пераканацца, што вы не забылiся захапiць з сабой загадку", - крыкнуѓ ён.
  
  "Дзякуй", - крыкнула я ѓ адказ, апранаючы куртку. Затым, спынiѓшыся, каб забраць са стала стос папер, я накiравалася назад да дзвярэй. Выйшаѓшы на вулiцу, мужчына падвёѓ мяне да звычайнага экiпажу. "Што здарылася з фаэтоном?" Я спытаѓ.
  
  " Выкарыстоѓваецца, мадам. Мiстэр Бенбоу дамовiѓся пра гэта.
  
  "Зразумела", - прамармытаѓ я, накiроѓваючыся да таксi. Затым раптам спынiѓся, адчуѓшы халадок усярэдзiне. "Вы кажаце, мiстэр Бенбоу арганiзаваѓ гэта?" Я спытаѓ.
  
  "Так, мэм. Якiя-то праблемы?
  
  Сапраѓды, так яно i было. Я разгарнуѓся i накiраваѓся назад да ѓваходных дзвярэй. "Думаю, мне варта вярнуцца i патэлефанаваць у Чыпенхэм, каб паведамiць iм, што я ѓжо ѓ шляху", - сказаѓ я мужчыну.
  
  "Я думаю, што няма", - сказаѓ мужчына, кiдаючыся перагарадзiць мне дарогу. З кiшэнi ён дастаѓ маленькi сярэбраны пiсталет.
  
  "Хто вы?" Спытала я, iмкнучыся казаць задзiрлiвым тонам, якi не адпавядаѓ маiм эмоцыям. "Вы не з Чиппенхэма". Калi б гэты чалавек на самай справе быѓ супрацоѓнiкам кампанii, ён бы называѓ Гары мiстэрам Бомонтом, а не мiстэрам Бенбоу.
  
  "На вашы пытаннi будуць дадзены адказы ѓ належнае час", - сказаѓ мужчына. "А пакуль сядайце ѓ таксi".
  
  " Ведаеш, я магла б закрычаць.
  
  "I я мог бы страляць".
  
  Вырашыѓшы, што аб тым, каб спрачацца з гэтым нягоднiкам, не можа быць i гаворкi, як i аб якой-небудзь спробе да ѓцёкаѓ, у мяне не было iншага выбару, акрамя як зрабiць так, як ён сказаѓ. Забраѓшыся ѓ кабiну, я напружана адкiнуѓся на сядзенне, адчуваючы, як яго рулю пiсталета ѓпiраецца мне ѓ бок. Ён пастукаѓ па даху кабiны, i яна прыйшла ѓ рух.
  
  "Загадай мне загадку, будзь добры", - сказаѓ ён, працягваючы вольную руку, у якую я ѓклаѓ паперы, уключаючы пергамент. Ён хутка засунуѓ iх у кiшэню палiто.
  
  "Куды ты мяне вядзеш?" - Спытала я.
  
  "У мой замак", - адказаѓ ён.
  
  - У вашым замку?
  
  " Дом кожнага чалавека - гэта яго крэпасць, ты згодны?
  
  Тады мяне ахiнула. " Вы Чарльз Рамзi.
  
  Мужчына кiѓнуѓ у знак згоды.
  
  "Дзе твая жонка?" - спытаѓ я.
  
  "Гэта дурное стварэнне, якое я ѓшанаваѓ сваiм iмем?" - выплюнуѓ ён, яго голас небяспечна павысiѓся. "Ты больш пра яе не пачуеш".
  
  " Што ты з ёй зрабiѓ? - Спытала я, адчуваючы дрыжыкi не толькi ад начнога паветра.
  
  "Яна здрадзiла мяне, мiсiс Уотсан, а я не з тых, хто здольны на здраду. Без сумневу, яна рыдала ѓ вас на плячы пра мяне, казала вам, што я нейкi халодны i бессердечное жывёла. У мяне ёсць прычыны для сваiх дзеянняѓ, сапраѓды гэтак жа, як у мяне ёсць пэѓныя устаноѓленыя правiлы, кiраѓнiкi маiм домам. Самае важнае правiла заключаецца ѓ тым, што тое, што належыць мне, не павiнна перадавацца ѓ рукi iншых. Нiдзе гэта не дастасавальна так моцна, як да таго лiста пергамента, якi яна ѓзяла ѓ мяне i аддала цябе. Джэйн здзейснiла недаравальны ѓчынак; яна вынесла загадку з дома без майго ведама i падзялiлася iнфармацыяй аб ёй з iншымi ".
  
  "Яна ѓсяго толькi хацела зрабiць цябе шчаслiвай", - сказаѓ я.
  
  "Я ажанiѓся на ёй не дзеля шчасця, а дзеля таго, што яна магла мне даць. Звычайны маленькi дурань нiколi гэтага не разумеѓ".
  
  Я глядзела прама перад сабой, пакуль мы iмчалiся па вузкiх вулачках да месца прызначэння. "Што са мной будзе?" Спытала я, мой страх мяшаѓся з абурэннем.
  
  "Ты валодаеш ведамi, якiя мне патрэбныя", - сказаѓ ён. "Пасля таго, як я атрымаю гэтыя веды, ты ѓсведамляеш сваю карыснасць для мяне i будзеш выкiнуты".
  
  - Выкiнуты? - Усклiкнуѓ я з абурэннем.
  
  Ён глыбей упер пiсталет мне ѓ бок. "Асцярожней, мадам. Вы былi б няправыя, мяркуючы, што я не застрэлю вас, калi прыйдзецца, незалежна ад таго, цi атрымаѓ я вашу iнфармацыю або няма. мiстэр Бенбоу распавёѓ мне дастаткова аб рашэннi гэтай загадкi, каб пераканаць мяне, што астатняе я мог бы сабраць разам сам.
  
  "Дзе Гары?" - спытаѓ я.
  
  "Ён у бяспекi. На дадзены момант".
  
  Я падняѓ вочы да столi, але нягоднiк побач са мной, здавалася, прачытаѓ усе мае думкi. "Не марнуйце час на роздум, не маглi б вы папярэдзiць вадзiцеля", - сказаѓ ён. "Я ѓзяѓ на сябе смеласць сказаць яму, што вы псiхiчна неѓраѓнаважаныя. Яго праiнструктавалi - i заплацiлi - iгнараваць усё, што ён можа пачуць, што выходзiць з кабiны".
  
  Мы ехалi ѓ изматывающем маѓчаннi яшчэ тры чвэрцi гадзiны, а затым таксi пачатак запавольваць ход. "Вось мы i прыехалi", - сказаѓ Рамзi. " Я цаню той факт, што вы не спрабавалi здзейснiць якую-небудзь глупства. Жанчына са здаровым сэнсам - вялiкая рэдкасць у нашы днi, мiсiс Уотсан, i я вiншую вас.
  
  " Цi можаш пакiнуць свае вiншаваннi пры сабе! Я ощетинилась.
  
  Мой якi расце гнеѓ прымусiѓ Рамсэй ѓсмiхнуцца. Або, магчыма, гэта была мая расце бездапаможнасць. "А зараз," сказаѓ ён, "я выйду першым, трымаючы пiсталет накiраваным на цябе, а потым ты павольна выйдзеш i пойдзеш побач са мной прама да дзвярэй".
  
  Я маѓчаѓ, калi ён выйшаѓ з таксi i, схаваѓшы пiсталет ад кiроѓцы, заплацiѓ за паездку. Затым, вынiкаючы яго патрабаванням, я павольна спусцiѓся i застаѓся побач з iм. Мы разам глядзелi, як таксi знiкае на цёмнай вулiцы, якая была пустая, калi не лiчыць iншага экiпажа, спынiѓся ля тратуара некалькiмi дамамi далей. Я ведаѓ, што любая спроба праскочыць па вулiцы i папярэдзiць вадзiцеля гэтага таксi прывядзе да катастрофы.
  
  "Замкам" Рамзi аказалася сцiплае цагляны жыллё ѓ Ламбет, у якое ён мяне i запрасiѓ. Як толькi мы ѓвайшлi ѓ дом, я пачула голас Гары: "Амелiя, з табой усё ѓ парадку?"
  
  Iншы голас зароѓ: "Заткнiся, ты!" За гэтым рушыѓ услед гук моцнай аплявухi.
  
  "Гары!" - Крыкнуѓ я.
  
  "Ён там", - сказаѓ Рамзi, падштурхоѓваючы мяне пiсталетам. "Працягвай".
  
  Я ѓвайшоѓ у ѓтульна абстаѓлены, хоць i цьмяна асветленую пакой. Гары Бенбоу быѓ прывязаны да крэсла, яго валасы налiплi на лоб ад поту. Над iм стаяла маладая дзяѓчына, на твары якой застыла хмурнае выраз, i якая глядзела на мяне самымi знежывелымi вачыма, якiя я калi-небудзь бачыѓ.
  
  "Прабач мяне, Амелiя," прастагнаѓ Гары. - Яны прымусiлi мяне сказаць iм, дзе цябе знайсцi. Даруй мяне за ѓсё, качаня.
  
  Я зноѓ перавёѓ позiрк на дзяѓчыну. " Я мяркую, вы Мэры Рамзi.
  
  Дзяѓчына ѓсмiхнулася.
  
  "Мэры, пакажы добрыя манеры", - скамандаваѓ Рэмсi, падахвочваючы яе намаляваць пародыю на ѓсмешку, обнажившую буйныя крывыя зубы. "Як пажываеш?" - прорычала яна.
  
  Рамзi высунуѓ крэсла ѓ цэнтр пакоя, штурхнуѓ мяне на яго i загадаѓ дзяѓчыне звязаць мяне, як яна звязала Гары. Увесь гэты час ён трымаѓ пiсталет накiраваным на мяне. Мэры Рамзi выканала сваю задачу з знарочыстай грубiянствам, i вяроѓкi балюча нацерлi мне запясцi. " Яны абавязкова павiнны быць такiмi тугiмi? Я застагнала, звяртаючыся да Рамзi.
  
  "Яны павiнны", - адказаѓ ён. "Я не той чалавек, якi можа дазволiць сабе рызыкаваць".
  
  "Ты наогул не мужчына, ты свiння," - парыраваѓ я, але затым ѓскрыкнуѓ, калi дзяѓчына схапiла мяне за валасы i тузанула за iх, адкiдваючы маю галаву назад.
  
  "Я не думаю, што ты разумееш, з кiм размаѓляеш", - сказала яна. "Табе варта было б ляжаць на падлозе, скребясь перад сваiм суверэнам, законным каралём Англii!"
  
  На шчасце, яна адпусцiла мае валасы, i я зноѓ перавяла свой поѓны болю погляд на Рамзi. " Вы законны кароль Англii?
  
  Ён пакланiѓся. " Як i мой бацька, i яго бацька, i кожны член маёй сям'i мужчынскага полу з часоѓ Вiльгельма Аранскага, узурпатара, якi няѓмольна адвёѓ краiну ад Праѓдзiвай Царквы. Ён хадзiѓ перада мной павольнымi, мернымi крокамi. "Я прамы нашчадак Якава Другога, апошняга каталiцкага караля каралеѓства i апошняга сапраѓднага манарха. Нават нягледзячы на тое, што майго прозвiшча няма нi ѓ адной агульнапрынятай генеалагiчнай таблiцы, маё паходжанне ад Джэймса з'яѓляецца фактам ".
  
  "Iншымi словамi, ваш продак быѓ незаконнанароджаным", - сказаѓ я.
  
  "Я адразу зразумеѓ, што ён вырадак", - дадаѓ Гары, затым, кiнуѓшы на мяне збянтэжаны погляд, дадаѓ: "Прабач за мой мову, Амелiя".
  
  Недарэчная клопат беднага Гары пра прыстойнасць перад тварам такой сур'ёзнай небяспекi выклiкала ѓ мяне бездапаможны, невясёлы смяшок. На жаль, няшчасная дзяѓчынка ззаду мяне памылкова прыняла мой смех за каментар да заявы яе бацькi i зноѓ схапiла мяне за валасы, люта вывярнуѓшы маю галаву.
  
  "Мэры!" Рамзi закрычаѓ. "Колькi разоѓ я павiнен табе паѓтараць: высакароднасць абавязвае". Дзяѓчына адпусцiла яго.
  
  Я пакiваѓ раскалывающейся ад болю галавой. - Чаго вы ад мяне хочаце, ваша вялiкасць? У апошнiя два словы я ѓклаѓ як мага больш яду. Калi Рамзi i пакрыѓдзiѓся, то нiяк гэтага не паказаѓ.
  
  "Канчатковы адказ на загадку", - адказаѓ ён. "Дакладнае месцазнаходжанне скарбы".
  
  "Чаму ты так упэѓнены, што скарб iснуе?" - Спытаѓ я.
  
  " О, гэта тут, мiсiс Уотсан. Тое, што рэдл называе "рэлiквiяй", на самай справе з'яѓляецца астаткам стану ѓ золаце i каштоѓнасцях, якое было сабрана для фiнансавання паѓстання ѓ Монмуте. Калi няшчасны герцаг прайграѓ сваю заяѓку на трон - а таксама сваю галаву, - тое, што засталося ад яго ваеннага куфра, было схавана з веданнем таго, што аднойчы законны манарх, той, каму Богам прызначана правiць гэтай iмперыяй, паѓстане i верне трон у нашчадкаѓ прэтэндэнтаѓ. Я гатовы выканаць гэта прызначэнне i прызначэнне Сапраѓднай Царквы. Гэта скарб прафiнансуе наша ѓзыходжанне. Ён спынiѓся i ѓсмiхнуѓся. "Iранiчна, цi не так? Што багацце, сабранае пратэстантам у спробе зрынуць апошняга караля-каталiка, цяпер будзе выкарыстана для аднаѓлення статусу каталiцкай царквы ѓ Iмперыi?"
  
  "Вар'яцтвам было б маё апiсанне", - адказаѓ я. "Вы не можаце ѓсур'ёз верыць, што будзеце каранаваныя".
  
  " Я? На жаль, няма. Магчыма, калi б адзiн з маiх продкаѓ палiчыѓ патрэбным прыняць сваю ниспосланную Богам лёс, я б так i паступiѓ, але я змiрыѓся з верагоднасцю таго, што нiколi не сяду на англiйская трон. Я раблю гэта не для сябе, мiсiс Уотсан, а хутчэй для майго сына. Пры правiльным выкарыстаннi i iнвеставаннi скарб можа прынесцi багацце, аб якiм я нават не марыѓ, а з багаццем прыходзiць ѓлада. Уявiце, мужчына каралеѓскай крывi нарадзiѓся ѓ такiм багаццi i ѓлады. Чаго толькi не змог дасягнуць гэты блаславёны хлопчык?"
  
  Раптам я зразумеѓ, як быѓ уладкаваны гэты шалёны змова. " Цябе не проста не хапае скарбы, цi не так? - Спытаѓ я. " У вас таксама няма сына, цi не так, мiстэр Рамзi? Менавiта па гэтай прычыне вы жанiлiся на такi малады жанчыне, каб вырабiць на святло спадчыннiка мужчынскага полу. Гэта было тое, што яна магла даць вам.
  
  "I менавiта па гэтай прычыне я ажанюся на iншы маладой жанчыне, i яшчэ на адной пасля яе, i яшчэ на адной пасля яе, калi гэта будзе тое, што спатрэбiцца", - заявiѓ Рамзi. "У мяне будзе сын! Я не пацярплю долi Джэймса i ерэтыка Генрыха, калi пасля мяне застануцца толькi дочкi. "Ён кiнуѓ пагардай погляд на Мэры.
  
  " А калi ѓ iх не народзiцца сын, ты заб'еш iх, каб зноѓ ажанiцца.
  
  "Што такое некалькi асобных жыццяѓ у параѓнаннi з аднаѓленнем Праѓдзiвай Царквы?" ён крычаѓ. "Жыцця гэтых жанчын нiчога не значаць".
  
  "Як смееш ты называць сябе чалавекам веры?" Я плюнуѓ. "Ты агiдны, ганьбiш-"
  
  "Досыць!" - прагрымеѓ ён, супакойваючы мяне. "Я не зацiкаѓлены больш марнаваць час на дэбаты, зыход якiх ужо прадвызначаны. Вы былi вельмi разумныя, зразумеѓшы загадку, мiсiс Уотсан, я аддаю вам належнае. Хоць я ѓпэѓнены, што ѓ канчатковым вынiку змог бы расшыфраваць гэта сам, вы зэканомiлi мне каштоѓны час, i я не магу быць няѓдзячным. Але цяпер мне патрэбен апошнi кавалачак галаваломкi. "Ён апусцiѓся перада мной на каленi, наблiзiѓшы свой твар да майго, прыставiѓшы рулю пiсталета да майго сэрца. "Дзе закапана скарб?"
  
  "Я... не... ведаю," прамармытала я, спрабуючы пераадолець агiду i страх. " Пакiнь яе ѓ спакоi! Гары ѓскрыкнуѓ, заахвоцiць Мэры кiнуцца да яго крэсла i са злосцю стукнуць яго па твары.
  
  "Я не ведаю!" Я закрычаѓ. "Рашэнне загадкi - Сем цыферблатаѓ, i я веру, што ѓ пэѓны час сутак калона з Сямi цыферблатаѓ адкiдвае цень на месца, дзе схавана скарб, але ѓ якi час, я не ведаю!"
  
  Рамзi падняѓся на ногi i падаѓся назад, i я адчула палёгку, пазбавiѓшыся ад непрыемнага спякота яго дыхання. "Я веру вам, мiсiс Уотсан. Вы пераканалi мяне, што нi вы, нi Бенбоу не валодаеце iнфармацыяй, якую я шукаю. Для мяне гэта невялiкая няѓдача. Аднак гэта азначае, што вы двое больш не патрэбныя. Ён развярнуѓся да Гары i накiраваѓ пiсталет яму ѓ грудзi. Вочы Гары пашырылiся, i ён бездапаможна змагаѓся з сабой. Я адвярнуѓ галаву i заплюшчыѓ вочы. Я не мог глядзець. Я чакаѓ жудаснага гуку кулi.
  
  Але замест стрэлу я пачула iншы гук, гучны стук у дзверы дома. Я адкрыла вочы i ѓбачыла, як Рамзi паглядзеѓ на сваю дачку, якая накiравалася да дзвярэй. "Не звяртай увагi, не звяртай увагi!" - запатрабаваѓ ён, зноѓ падымаючы пiсталет. Але грукат працягваѓся, толькi цяпер ён даносiѓся з двух розных напрамкаѓ.
  
  
  
  "Яны таксама ззаду!" Мэры закрычала.
  
  Я пачуѓ прыглушаны крык, якi ледзь не давёѓ мяне да слёз радасцi: "Палiцыя, адкрыйце!"
  
  "Божа, пилеры!" Гары ликующе усклiкнуѓ.
  
  Я не адважваѓся нават задавацца пытаннем, чаму палiцыя абрала менавiта гэты час для нападу на дом Рамзi, баючыся, што яны зноѓ могуць з'ехаць!
  
  Вiдавочна, гэтак жа збiтыя з панталыку i напалоханыя, калi i разгневаныя такiм развiццём падзей, Рамсэй i Мэры паглядзелi адзiн на аднаго, нiбы не ведаючы, што рабiць далей. Праз iмгненне мы пачулi трэск распахиваемой дзверы, i праз секунду пасля гэтага ѓ пакой увайшлi з паѓтузiна афiцэраѓ у форме з кiямi. Наперадзе брыгады iшоѓ сяржант, якi накiраваѓ пiсталет на ашаломленага Рамзi i лёгка абяззброiѓ яго. Мэры не была гэтак падатлiвым. Змагаючыся як вар'ятка, ёй спатрэбiлiся аб'яднаныя сiлы трох афiцэраѓ, каб утрымаць яе. Нягледзячы нi на што, я не мог прымусiць сябе зненавiдзець гэтую няшчасную дзяѓчынку. Яна была стварэннем свайго вар'ята бацькi, i таму ѓ яе, верагодна, нiколi не было шанцу.
  
  Iншы афiцэр спрабаваѓ развязаць Гары i мяне. Мае рукi, калi iх вызвалiлi, былi падобныя на расплаѓлены свiнец. На шчацэ Гары, там, дзе Мэры ѓдарыла яго, утварыѓся сiняк. Калi сiтуацыя была ѓзятая пад кантроль, сяржант павярнуѓся да мяне. "Вы, павiнна быць, мiсiс Уотсан", - сказаѓ ён.
  
  "Так, але як, чорт вазьмi, ... як...?" У адзiн з нешматлiкiх выпадкаѓ у маiм жыццi я страцiла дар прамовы.
  
  "Хадзем на вулiцу, мадам. Вы таксама, сэр", - ён паклiкаѓ Гары.
  
  Калi констебли суправаджалi абодвух Рэмзi да палiцэйскай машыне, я падслухаѓ, як Чарльз Рэмзi размаѓляць, нi да каго канкрэтна не звяртаючыся: "Гэта яшчэ не канец! У мяне будзе сын! Калi ён нарадзiѓся ѓ турме, так таму i быць! Я пакруцiѓ галавой, адчуваючы няёмкую сумесь жалю i агiды.
  
  Я ѓсё яшчэ ламаѓ галаву над тым, як своечасова прыбыла палiцыя, калi падняѓ галаву i ѓбачыѓ нешта яшчэ больш загадкавае: перада мной стаяѓ Шэрлак Холмс! Ён падышоѓ да таго месца, дзе стаяла я, выраз яго твару ѓяѓляла сабой супярэчлiвую сумесь турботы i чаго-то падобнага на збянтэжанасць. На кароткi мiг мне здалося, што ён збiраецца працягнуць руку i утешающе пакласцi яе мне на плячо, але калi такое было яго жаданне, ён адолеѓ яго. "Спадзяюся, вы не пацярпелi, мiсiс Уотсан?" няёмка спытаѓ ён.
  
  "Наѓрад цi," выдыхнула я, адчуваючы слабасць. " I я павiнна выказаць здагадку, што ты - сродак майго выратавання з рук вар'ята, але як, чорт вазьмi, ты даведаѓся, дзе мяне знайсцi? Як ты наогул даведаѓся, што я ѓ бядзе?
  
  
  
  "Я выпадкова апынуѓся перад вашым домам як раз своечасова, каб стаць сведкам пагроз з боку чалавека, якога толькi што заключылi пад варту", - адказаѓ ён. "Я адразу зразумеѓ, што што-то не так, па напрузе i рыгiднасцi вашага цела. Больш таго, мужчына стаяѓ занадта блiзка да вас, каб гэта быѓ нявiнны размова. Я схаваѓся ѓ ценi i назiраѓ да тых часоѓ, пакуль не заѓважыѓ металiчны водблiск у руцэ мужчыны, у якiм адразу ж пазнаѓ рулю пiсталета. Пасля таго, як вас сiлай пасадзiлi ѓ таксi, я паклiкаѓ аднаго з сваiх i загадаѓ кiроѓцу прытрымлiвацца за вамi, што мы i рабiлi ѓсю дарогу сюды.
  
  "Тады гэта было ваша таксi, якое я бачыѓ у канцы вулiцы", - сказаѓ я.
  
  "Так. Я яшчэ раз назiраѓ, як вас прымусiлi увайсцi ѓ дом, i як толькi вы апынулiся ѓнутры, я паслаѓ кiроѓцы за палiцыяй, а сам застаѓся назiраць звонку. Констебли хутка прыбытку, а астатняе вы ведаеце.
  
  "О, Божа, дапамажы мне," прастагнала я, цяпер ужо баючыся, што магу ѓпасцi. Адзiнае, што трымала мяне на нагах, - гэта мой адмову звалiцца ѓ жаночы прытомнасць перад мiстэрам Холмсам.
  
  "Магчыма, Нябёсы ѓжо зрабiлi гэта", - сказаѓ ён. "Хоць я не горача веру ѓ руку Провiду, вмешивающуюся ѓ справы смяротных, я павiнен задацца пытаннем, цi не было задзейнiчана ѓплыѓ больш магутнай сiлы, якая змясцiла мяне ѓ патрэбнае месца сапраѓды ѓ патрэбны час, каб палегчыць ваша нараджэнне".
  
  "Мiстэр Холмс, толькi не кажыце мне, што вы верыце, што вас накiравалi на вулiцу Каралевы Ганны па волi Божай!" - Што? - спытаѓ я, уражаны гэтым прызнаннем.
  
  "Гэта толькi час дае мне падставу для разважанняѓ", - адказаѓ дэтэктыѓ. Затым, панiзiѓшы голас, каб нiхто з афiцэраѓ, якiя назiралi за тым, што адбываецца, не мог пачуць, ён сказаѓ: "Прычына, па якой я прыйшоѓ да вас дадому, была значна больш банальнай: я прыйшоѓ вярнуць ваша сукенка".
  
  Я ѓтаропiлася на яго на iмгненне, а затым выбухнула гучным, амаль iстэрычным смехам. "Мiстэр Холмс, - выдыхнула я, - вы можаце пакiнуць сукенка сабе".
  
  Ён паглядзеѓ на мяне з здзiѓленым выразам твару, а затым таксама вылiѓся выбухам смеху. Гэта быѓ першы раз, калi я бачыѓ такi прыкмета весялосцi, выходны ад Шэрлака Холмса.
  
  Iмгненне праз ён узяѓ сябе ѓ рукi. "У мяне няма жадання затрымлiваць вас далей, мiсiс Уотсан," сказаѓ ён, i сардоническая ѓсмешка кранула яго тонкiя вусны. "Гэта праца палiцыi. Добры вечар". З гэтымi словамi ён павярнуѓся, амаль нябачным прайшоѓ скрозь натоѓп, якая пачала збiрацца на вулiцы, i растварыѓся ѓ ночы. Наступнае, што я памятаѓ, гэта тое, што Гары, скончыѓ частаваць палiцыю гiсторыяй свайго выкрадання, падышоѓ да мяне.
  
  "Гор, качкi", - сказаѓ ён, гледзячы ѓ кружащуюся натоѓп, - "Гэта з iм вы размаѓлялi?"
  
  Я кiѓнуѓ. " Гэта быѓ Шэрлак Холмс.
  
  " Значыць, вы знайшлi спосаб звязацца з iм?
  
  "Так, з гэтага моманту я буду пакiдаць для яго запiску ѓ сваёй хiмчыстцы", - сказала я, а затым зноѓ пачала бездапаможна хiхiкаць, да вялiкага недоумению майго старога прыяцеля.
  
  Пасля поѓнага допыту ѓ палiцыi мне, нарэшце, дазволiлi вярнуцца дадому. Была амаль поѓнач, калi я вярнуѓся на Куiн-Эн-стрыт, дзе мяне з распасцёртымi абдымкамi сустрэла Мiс, якая рана вярнулася дадому з мюзiк-хола, выявiла дом пустым i правяла апошнiя два гадзiны, працуючы амаль да вар'яцтва з-за майго невытлумачальнага адсутнасцi. Выказаѓшы крыху больш упэѓненасцi, чым я на самой справе адчуваѓ, у тым, што са мной усё ѓ парадку, я адправiѓся ѓ сваю пасцель, дзе добра праспаѓ да наступнага ранiцы.
  
  Нядзiѓна, што ѓ той дзень Гары з'явiѓся ѓ нашай дзверы. Маскарадным касцюма ѓжо не было, i замест яго на iм былi яго больш знаёмыя пацёрты карычневы пiнжак i патрапаны кацялок. Я чакаѓ, што ён скажа, што фiрма "Чыпенхэм i Ко" звольнiла яго, якая да гэтага часу, павiнна быць, даведалася падрабязнасцi яго падману, але замест гэтага ён сказаѓ мне, што звольнiѓся. "Сяброѓства з гэтымi адборнымi дзяѓчынкамi кожны раз прывядзе цябе да непрыемнасцяѓ", - сказаѓ ён з ухмылкай.
  
  Гiсторыя сям'i Рамзi мала асьвятлялася ѓ прэсе, пакуль праз два днi ѓ iх доме ѓ Ламбет не было знойдзена цела Джэйн Рамзi. Пасля гэтага гiсторыя трапiла на першыя палосы ѓсiх газет - загаловак у "Iлюстраваных лонданскiх навiнах" абвяшчаѓ: "Чалавек, якi стане каралём", без якiх-небудзь выбачэнняѓ перад мiстэрам Кiплiнг - i рэпарцёры пачалi збiрацца i раiцца перад нашым домам. Нягледзячы на ѓсе мае спробы звесцi гэта да мiнiмуму, яны, натуральна, згулялi на руку маёй асацыяцыi з маiм галоѓным выратавальнiкам, Шэрлакам Холмсам. Вядома, рэпарцёры напiшуць тое, што яны напiшуць, хоць я не магу сказаць, што Гары моцна дапамог майму справе. Упiваючыся усеагульным увагай, як любы добры акцёр, ён карыстаѓся любой магчымасцю, каб публiчна ахарактарызаваць мяне як натуральнага пераемнiка мiстэра Холмс, якога, як ён паспяшаѓся паказаць, прыцягнулi да справы толькi пасля таго, як я выканаѓ важную працу, звязаную з рашэннем галаваломкi. Што мiстэр Холмс думаѓ пра ѓсё гэта, я паняцця не маю.
  
  
  
  На працягу тыдня шумiха ѓляглася настолькi, што мы з Мiс змаглi заняцца сваiмi звычайнымi справамi, не падвяргаючыся нападкам натоѓпаѓ мужчын з нататнiкамi i ручкамi. Але я не мог пазбавiцца ад успамiнаѓ аб словах мiстэра Холмса. Няѓжо ѓ гэтым сапраѓды замяшана Провiд? Няѓжо яно нейкiм чынам выбрала менавiта той момант, калi Шэрлак Холмс прыйшоѓ у наш дом, ведаючы, што хвiлiнай раней цi пазней гэта азначала б, што i Гары, i я цяпер ляжалi б у схаваных магiлах? Цi былi мы, як чалавечыя iстоты, ѓцягнутыя ѓ якой-то грандыёзны задума, якi быѓ за межамi нашага разумення?
  
  Цi раптоѓнае з'яѓленне мiстэра Холмса было проста удалым збегам абставiн? Цi былi мы, у рэшце рэшт, проста рабамi выпадковых дзеянняѓ любога iншага чалавека? Наколькi iншы быѓ бы ѓся гiсторыя, больш за тое, уся цывiлiзацыя, калi б любы з мiльёна маленькiх iндывiдуальных дзеянняѓ i рашэнняѓ, якiя здзяйсняюцца кожны дзень, ажыццяѓлялася па-iншаму? Разважаць пра гэта было ашаламляльна.
  
  Я не мог выкiнуць загадку Маладога пратэстоѓца з галавы да вяртання Джона з яго лекцыйнай паездкi (i хоць я ѓсё яшчэ меѓ намер абмеркаваць з iм пытанне аб тым, каб ён перадаѓ мiстэру Холмсу ключ ад нашага дома, мне чаму-то, здавалася, менш неабходным рабiць гэта неадкладна). Я стараѓся цалкам выгнаць гэта са сваiх думак, i па большай частцы атрымаѓ поспех. Па крайняй меры, я так думаѓ.
  
  Толькi месяцы праз два пасля вядомых падзей, калi прыемная прахалода восенi саступiла месца шэрай волкасцi зiмы, я раптам падскочыѓ у ложку, вырваны з асаблiва яркага сну, у якiм я зноѓ вывучаѓ пергаментную старонку, якая змяшчае загадку. Дакумент з майго сну быѓ iдэнтычны рэальнаму, за выключэннем таго, што фраза Сэнт-Эндрюсский крыж была выдзелена яркiмi залатымi лiтарамi. "Сьв. Андрэеѓскi крыж, " сказала я ѓслых ѓ ложку, спадзеючыся, што мой раптоѓны ѓздым не разбудзiѓ Джона.
  
  У адрозненне ад Голгофского крыжа, Андрэеѓскi крыж меѓ форму лiтары X. Цi рымскiмi лiчбамi, якiя, хутчэй за ѓсё, можна было сустрэць на сонечных гадзiнах, - дзесяць.
  
  Час, у якое рэлiквiя можа быць знойдзена.
  
  Павiнна быць, гэта быѓ якi адсутнiчае кавалак галаваломкi. Калi сонца падала на калону роѓна ѓ дзесяць гадзiн ранiцы - у дзесяць вечара сонечнага святла недастаткова нават у сярэдзiне лета, - яе цень, як палец, прама паказвала на месца пахавання "рэлiквii".
  
  "Я павiнен паведамiць пра гэта Гары!
  
  
  
  Але ѓ наступнае iмгненне ѓ маёй свядомасцi паѓстаѓ iншы яркi вобраз. Я ѓбачыѓ Гары ѓ пiрацкiм уборы, з рыдлёѓкай у адной руцэ i кiркай ѓ iншы. "Кропка адзначана крыжыкам, мая дзяѓчынка", я магла чуць, як ён кажа, "I хто ведае, якое крыважэрнае ѓзбуджэнне мы выявiм на гэты раз?"
  
  Я засмяяѓся i здрыгануѓся адначасова.
  
  Джон застагнаѓ i перавярнуѓся на iншы бок, але не прачнуѓся.
  
  "Прабач, Гары," прашаптаѓ я, " але гэты сакрэт застанецца пры мне.
  
  З гэтымi словамi я супакоiѓся i зноѓ пагрузiѓся ѓ сон.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  РЭДЖЫНАЛЬД МАСГРЕЙВ
  
  " Рэджынальд Масгрейв вучыѓся ѓ тым жа каледжы, што i я, i я быѓ з iм крыху знаёмы. У цэлым ён не карыстаѓся папулярнасцю сярод студэнтаѓ старэйшых курсаѓ, хоць мне заѓсёды здавалася, што тое, што лiчылася гонарам, на самай справе было спробай прыкрыць крайнюю прыродную сарамлiвасць. Па знешнасцi гэта быѓ чалавек надзвычай арыстакратычнага тыпу, хударлявы, з высокiм носам i вялiкiмi вачыма, з рамантычнымi i ѓ той жа час вытанчанымi манерамi ... Час ад часу мы ѓступалi ѓ размову, i я памятаю, што ён не раз выяѓляѓ жывую цiкавасць да маiх метадаѓ назiрання i высноваѓ ".
  
  - "Рытуал Масгрейва"
  
  
  
  
  аѓтар ДЖОРДЖ АЛЕК ЭФФИНДЖЕР
  
  
  
  
  
  Прыгода ѓ нябесных снягах
  
  Мяне завуць Рэджынальд Масгрейв. Больш за пяцьдзесят гадоѓ таму я вучыѓся ѓ Кембрыджскiм унiверсiтэце, дзе мне выпала вялiкая гонар завязаць сяброѓства на ѓсё жыццё з мiстэрам Шэрлакам Холмсам. Доктар Джон Х. Ватсан апiсаѓ адзiн выпадак з гiсторыi нашай дружбы развiваецца у "Рытуале Масгрейва". Хоць мы з Холмсам падтрымлiвалi сувязь на працягу многiх гадоѓ, Ватсан больш нiколi не згадваѓ майго iмя ѓ сваiх справаздачах. У мяне ёсць уласная тэорыя аб тым, чаму гэта так, але яна мае мала агульнага з сапраѓдным апавяданнем, i таму я пакiну яе для iншага выпадку. Падзеi, пра якiя я збiраюся расказаць, адбываюцца ѓ 1875 годзе, яшчэ да таго, як Холмс i Ватсан правялi сваю знакамiтую першую сустрэчу, апiсаную ѓ Эцюдзе ѓ пунсовых тонах. Чытач павiнен мець на ѓвазе, што ѓ той час мы з Холмсам былi яшчэ хлопцамi, i ён яшчэ не стаѓ тым Шэрлакам Холмсам, якi знаёмы кожнаму чытачу твораѓ Ватсана.
  
  Гэты эпiзод пачаѓся блiжэй да канца школьнага семестра. Я ѓспамiнаю, што Холмс быѓ на баксёрскiм рынгу, спарынгаваѓ з хлопцам, чыё iмя я зусiм забыѓся, але чый баксёрскi стыль застаѓся ѓ маёй памяцi на паѓстагоддзя. Ён быѓ не так высокi, як Холмс, але больш моцна складаны i, здавалася, валодаѓ велiзарнай хуткасцю. Ён быѓ лёгкi на пад'ём i зладзiѓ даволi нядрэннае шоѓ, танцуючы па рынгу, падскокваючы, ныраючы i ѓсё такое iншае. Можа, ён i быѓ хуткi, але Холмс быѓ хутчэй, а ѓ боксе, як мне казалi, шпаркасць мае большае значэнне. Хуткасць патрэбна для бегу, якiм многiя працiѓнiкi Холмса на працягу многiх гадоѓ у рэшце рэшт карысталiся, каб пазбегнуць яго дубiнамi.
  
  
  
  Як бы нi звалi гэтага хлопчыка, ён скакаѓ па агароджы з даволi дзiѓнай ухмылкай на твары. Я i сам дзiвiѓся, што ён задумаѓ. Уразiѓшы ѓсiх нас сваёй спрытам, ён прысунуѓся блiжэй да Холмсу, пачаѓ доѓгi кругавой намах правым кулаком, якому было наканавана нiколi не дасягнуць мэты, i нанёс прамой магутны ѓдар левай прама ѓ твар. Хлопец, хiстаючыся, адступiѓ на крок або два, а затым цяжка сеѓ. Холмс запытальна паглядзеѓ на ашаломленага хлопца, якi адной рукой массировал твар, а iншы махал у знак таго, што ён не сур'ёзна пацярпеѓ, але вырашыѓ як мага хутчэй завяршыць спаборнiцтва.
  
  "Што вы думаеце?" - Спытаѓ мяне Холмс, злазячы з рынга.
  
  "Я думаю, вам, павiнна быць, цяжка знайсцi тут годную канкурэнцыю", - сказаѓ я.
  
  " Не, не аб матчы. Аб тым кiтайца, аб якiм я табе расказваѓ. Цын Цюань-Фу, з каледжа Кайус.
  
  "Вы сказалi мне, што хто-то забраѓ у яго латуневую шкатулку, i ён адчайна хоча атрымаць яе назад. Я б не здзiвiѓся, даведаѓшыся, што гэтая таямнiчая скрыначка варта цэлае стан у пералiку на тое, што ѓ Кiтаi выкарыстоѓваюць для грошай".
  
  Мы з Холмсам прайшлi ѓ распранальню спартсменаѓ. "Магчыма, вы да яго несправядлiвыя, Масгрейв", - сказаѓ ён.
  
  "Без сумневу".
  
  "У мяне склалася ѓражанне, што мiстэр Чинг не занадта заклапочаны сваiмi фiнансамi, нягледзячы на ѓсю бачнасць".
  
  Я пацiснуѓ плячыма. " Тады пошук яго каштоѓнай меднай скрыначкi, магчыма, варта таго, каб выдаткаваць на гэта час.
  
  Холмс на iмгненне задумаѓся. " Вы пачакаеце? Я хацеѓ бы яшчэ крыху пагаварыць з вамi пра гэта. Магчыма, вы пагодзiцеся скласцi мне кампанiю, калi я нанёс вiзiт мiстэру Ч'Iнгу ѓ Лондан.
  
  " Зразумела, Холмс. У любым выпадку ѓ мяне не было нiякiх рэальных планаѓ.
  
  I вось так нявiнна я трапiѓ у смяротную павуцiнне кiтайскага д'ябла. Адкуль нам, простым студэнтам, ведаць, на якi небяспечны шлях вымусiць нас пайсцi гэта нядбайнае рашэнне? Ад бяспекi сярэднявечных сцен унiверсiтэта праз кантыненты да старажытных цытадэлi Усходу - такога падарожжа я нiколi не хацеѓ здзейснiць у самыя лiхаманкавыя моманты свайго жыцця. Мы адпраѓлялiся на пошукi меднай скрыначкi, адчуваючы на сваiх плячах лёсу двух магутных iмперый, ведаючы, што жыццё, магчыма, незлiчоныя жыцця, залежаць ад нашых дзеянняѓ. Азiраючыся назад, сапраѓды, было лепш, што мы не ведалi, што чакае нас у Лондане. Магчыма, Холмс ѓсё роѓна паехаѓ бы, але я вымушаны сумнявацца ѓ сабе. Я думаю, што мог бы знайсцi больш спакойны занятак на гэтыя летнiя месяцы.
  
  Рэшту навучальнага семестра прайшоѓ без здарэнняѓ. Я абаранiѓ дыплом, а Холмс паспяхова завяршыѓ год навучання. Трэцяга лiпеня мы сустрэлiся ѓ Лондане, дзе я наняѓ таксi, каб адвезцi нас у дом Чинга на Грэйт-Боѓмэн-стрыт. Калi мы прыбылi, перш чым Холмс паспеѓ пастукаць у дзверы, яе адкрыла маладая кiтаянка. За ёй стаяѓ мужчына гiганцкага росту. Ён больш за ѓсё быѓ падобны на прыдворнага еѓнуха, iстота з тых, што засяляюць казкi аб таямнiчых краiнах. Ён узвышаѓся нада мной, як i над Холмсам, i быѓ апрануты толькi ѓ свабодныя чорныя штаны. Яго масiѓная грудзi была аголена, а блiскучыя рукi выглядалi досыць моцнымi, каб падняць кожнага з нас адной рукой. Яго жаѓтаваты твар быѓ пухлым i мяккiм на выгляд, а на лысай паголенай галаве блiшчаѓ пот. Яго пышныя чорныя вусы i люты погляд чорных вачэй наводзiлi на думку, што, калi б нам настолькi не хапiла здаровага сэнсу, ён быѓ бы цалкам здольны здушыць любы невялiкае раздражненне, якое мы ѓдваiх маглi б стварыць.
  
  Маладая жанчына трымала маленькi срэбны паднос, i Холмс ѓжо паклаѓ на яго сваю вiзiтную картку. Я зрабiѓ тое ж самае, i калi яна павярнулася, каб перадаць карты свайму гаспадару, па нейкай выпадковасцi яна страцiла раѓнавагу i выпусцiла i паднос, i карты. Так жа блiзка, як раскаты грому суправаджаюць выблiск маланкi, гiгант з аголенай грудзьмi ѓдарыѓ маладую жанчыну з такой сiлай, што яна расцягнулася на падлозе.
  
  Я быѓ узрушаны, але не быѓ бяссiльны адказаць. Калi велiзарны мужчына занёс руку, каб ударыць яе зноѓ, я схапiѓ яго за запясце. Ён перавёѓ свой пагрозлiвы погляд на мяне, i на працягу некалькiх неспакойных удараѓ сэрца мы глядзелi адзiн на аднаго.
  
  Я адчуѓ лёгкае дакрананне Холмса да свайго пляча. "Будзьце асцярожныя, Масгрейв," прамармытаѓ ён. Вядома, ён меѓ рацыю, перасцерагаючы мяне. Маё абурэнне яшчэ не вычарпалася, але я адпусцiла руку мужчыны i павярнулася, каб дапамагчы маладой жанчыне.
  
  "Прабач мяне", - сказаѓ я ёй. "Я прашу прабачэння за сваю нязграбнасць, за тое, што ѓдарыѓ паднос i прымусiѓ цябе выпусцiць яго. Гэта была мая вiна, не твая". Гэта было не зусiм праѓдай. Я ѓсяго толькi спрабаваѓ засцерагчы яе ад далейшага пакарання.
  
  Я дапамог ёй падняцца на ногi, але затым яна паглядзела на мяне з такiм дзiкiм гневам, што што-то ѓнутры мяне, што-то слабае, чаго нiколi раней не тычылiся, было паранена самым пакутлiвым чынам, якi толькi можна сабе ѓявiць. Яна хутка павярнулася i паспяшалася з пярэднiм пакоi. Мы з Холмсам засталiся сам-насам з асiлкам, ахоѓваючы дзверы. Гiгант махнуѓ велiзарнай рукой, паказваючы, што мы павiнны iсцi за iм, i мы рушылi ѓслед за iм у дзiѓна пахкае нутро гэтага злавеснага месцы.
  
  Нас правялi ѓ гасцiную, аформленую ѓ адпаведнасцi са густамi Усходу. Мэбля была нiзкай i неанглийской, беднай, як быццам каралева Вiкторыя i яе эпоха нiколi не дапускалiся ѓ гэты дом. На сценах вiселi размаляваныя скруткi, якiя адлюстроѓвалi тыграѓ i бамбукавыя гаi, блазнаѓ малпаѓ або дзiѓных, тоѓстых, лысых мужчын. Гэтыя тэмы часта паѓтаралiся ѓ багатых вышытых парцьеры, якiя дамiнавалi ѓ памяшканнях, не упрыгожаных скруткамi. Тут былi фарфоравыя вазы i разьбяныя фiгуркi са слановай косткi; багi, мудрацы i звяры з бронзы, нефрыту i срэбра; iдалы з па-майстэрску апрацаванага дрэва, упрыгожаныя зiготкiмi чырвонымi i сiнiмi камянямi; i тут i там беспамылкова вядомае, незаплямлены ззянне золата.
  
  Я быѓ уражаны. "Выкрадзеная медная скрыначка, павiнна быць, належала самому Канфуцыю".
  
  " Што вы сказалi, Масгрейв? - Спытаѓ Холмс.
  
  Я падняла вочы, здзiѓленая тым, што ён пачуѓ мяне. " Я проста падумала, што калi хто-то i скраѓ што-то з гэтага дома, то, магчыма, ён абраѓ што-то лепей, чым маленькую латуневую шкатулку.
  
  " Цалкам дакладна. Аднак, пакуль у нас няма дадатковай iнфармацыi, няма сэнсу гадаць пра матывы злодзея.
  
  Наш велiзарны гiд правёѓ нас да крэслаѓ у еѓрапейскiм стылi ѓ цьмяна асветленай пакоi, якiя стаяць перад бледна-зялёнымi дамастовыми драпiроѓкi. Служанка прынесла нам гарбату з пiрожнымi - чай быѓ англiйская, але вельмi слабы, - як быццам нас запрасiлi атрымаць асалоду ад вячэрнiм забаѓкай ѓ доме добрага сябра.
  
  Мне яшчэ не прыходзiла ѓ галаву, што мы бездапаможныя. Нiхто не ведаѓ, дзе мы былi, калi б мелi патрэбу ѓ выратаваннi, i мы не ведалi, колькi яшчэ людзей у доме магло б выступiць супраць нас, калi б нам спатрэбiлася бегчы. Для мяне гэта ѓсё яшчэ было ѓсяго толькi цiкаѓнай интерлюдией, цiкавым вопытам перад тым, як я вазьму на сябе сур'ёзныя абавязкi дарослага жыцця. Я не меѓ нi найменшага падання аб небяспецы, якая чакала паблiзу.
  
  Пачуѓся яркi, гулкi ѓдар гонга, i шторы рассунулiся. Я падавiла ѓздых. На пышным ѓзвышэннi сядзеѓ мужчына, апрануты ѓ доѓгi сурдут i штаны з жоѓтага шоѓку. На нагах у яго былi простыя чорныя тэпцiкi, на галаве - мандарынавыя шапачка з рубиновой гузiкам. Рукавы палiто былi доѓгiмi, i рукi мужчыны былi схаваныя ѓнутры. Пакуль я назiраѓ, ён павольна працягнуѓ руку i паклаѓ свае доѓгiя кастлявыя пальцы на галовы багата выразаных кiтайскiх драконаѓ, якiя ѓпрыгожвалi падлакотнiкi крэсла.
  
  
  
  Я паглядзеѓ на Холмса. Ён кiѓнуѓ. Так, гэта быѓ мой першы погляд на Цын Цюань-Фу. У яго быѓ высокi лоб i купалападобная галава, гарачыя зялёныя вочы, а таксама цiхамiрнасць i бяздзейнасць, якiя я неѓзабаве навучыѓся распазнаваць як прыкмета заѓзятага ѓжывае опiум. Калi ён паказаѓ на нас, я ѓбачыѓ, што на некалькiх пальцах у яго доѓгiя штучныя пазногцi з чаканнага золата. "Мiстэр Холмс," сказаѓ ён цiхiм голасам.
  
  " Мiстэр Чинг, калi ласка, дазвольце мне прадставiць вам майго спадарожнiка...
  
  "Мiстэр Холмс, ва ѓнiверсiтэце я быѓ цалкам ва ѓладзе вашага народа i вашых звычаяѓ. Я быѓ вымушаны выкарыстоѓваць iмя, пад якiм вы мяне ведалi. Цын, прозвiшча, якую я вырашыѓ выкарыстоѓваць, - гэта назва кiруючай дынастыi ѓ Кiтаi, якую на Захадзе часта называюць Маньчжурскай дынастыяй. Яны былi ва ѓладзе дзвесце сорак гадоѓ. Аднак тут, у маiм сцiплым доме, я аддаю перавагу, каб вы звярталiся да мяне на маю сапраѓднага iмя i тытула - гэта мая дробязная капрыз, але вы паступiце добра, калi потакнете мне ѓ гэтым. Вы будзеце называць мяне Фу Манча. Доктар Фу Манча.
  
  Немагчыма растлумачыць як, але ѓ той момант, калi ён вымавiѓ гэтыя словы, я зразумеѓ, што ён сышоѓ з розуму.
  
  "Зараз, мiстэр Холмс," працягваѓ ён, " што тычыцца вашага сябра. Магчыма, я павiнен быць раззлаваны тым, што вы прывялi каго-то з сабой без запрашэння, але гэта нiчога не значыць. Гаспадыня аднаго з вашых стомных ангельскiх паклiканых вячэр выпрабавала б смяротныя нязручнасцi, але я вельмi рады пазнаёмiцца з iм. Ён звярнуѓ сваю ѓвагу на мяне, i калi ён адарыѓ мяне сваёй жахлiвай, пазбаѓленага пачуцця гумару усмешкай, я адчула, як у мяне пачасцiлася сэрцабiцце. "Ваша iмя?" - спытаѓ ён.
  
  " Масгрейв, доктар. Рэджынальд Масгрейв.
  
  " З Сассекских Масгрейвов? - Спытаѓ ён. " Вы нядаѓна скончылi унiверсiтэт, цi не так?
  
  "Чаму б i няма". Мяне ахапiла благое прадчуванне. Я прыехаѓ разам з Холмсам, спадзеючыся сустрэць цiкавага замежнага джэнтльмена i, магчыма, даведацца крыху пра экзатычных звычаях Усходу. Я не чакаѓ убачыць гэтага бедламита ѓ мантыi, восседающего на фантастычным троне. Я адчуѓ тады, як i заѓсёды ѓ яго прысутнасцi, што ён возьме ѓ мяне тое, што хоча, i я быѓ бяссiльны супрацiѓляцца.
  
  Гэта не так, Холмс. "Я прапаную, мiстэр Чинг або доктар Фу Манча, - сказаѓ ён, - каб вы сказалi нам, чаго вы ад нас чакаеце, i як мага хутчэй. Мы не кiтайцы i не знаходзiмся ѓ Кiтаi. Гэта Англiя, i калi мы хочам весцi бiзнес, мы павiнны рабiць гэта на ангельскую манер. I ѓ мiстэра Масгрейва, i ѓ мяне ёсць iншыя справы, якiя патрабуюць нашай увагi.
  
  Фу Манча усмiхнуѓся i лянiва махнуѓ рукой. "Нахабныя шчанюкi," сказаѓ ён голасам ледзь гучней шэпту. "Я ведаю, што тое, што вы кажаце, няпраѓда, але гэта не мае значэння; усё будзе так, як вы пажадаеце, мiстэр Холмс. З моманту нашай апошняй сустрэчы мая маленькая праблема амаль вырашылася сама сабой. Нават сёння ранiцай мае слугi прывялi да мяне чалавека, якога я падазраю ѓ тым, што ён вынес медную шкатулку з гэтага дома. Я не паспеѓ паведамiць вам, што ѓ вашым вiзiце больш няма неабходнасцi - спадзяюся, вы прабачце мяне. Тым не менш, я падрыхтаваѓ для вас сёе-якое забаѓка, i я ѓпэѓнены, што вы знойдзеце яго вельмi павучальным.
  
  Я збiраѓся сказаць, што больш за ѓсё на свеце мне хацелася як мага хутчэй пакiнуць гэты дом, але Холмс загаварыѓ першым. " Значыць, скрыначка цяпер у вас? - спытаѓ ён.
  
  Я ѓбачыѓ, як доѓгiя пальцы Фу Манча сцiснулiся ѓ кулак. Яго цiхамiрная ѓсмешка iмгненна знiкла, змянiѓшыся панурым выразам твару. Бровы нахмурылiся над падпаленымi зялёнымi вачыма. "Не," сказаѓ ён, яго голас быѓ амаль рыклiвы, " у мяне няма скрыначкi, але я яе атрымаю!" Ён падняѓ кулак, нiбы прыносячы клятву перад сваiмi паганскiмi багамi.
  
  На iмгненне запанавала цiшыня, а затым ён злёгку хiстаючыся падняѓся са свайго жахлiвага крэсла i жэстам запрасiѓ нас iсцi за iм. "Хадзем, - сказаѓ ён, - я пакажу табе, як мы ѓ Кiтаi здабываем iсцiну". За аркай стаялi яшчэ двое гiганцкiх жаѓтаскурага мужчын, кожны узброены велiзарным зiготкiм клiнком. Правiльнае назву такой зброi ѓ iндуiсцкiх краiнах - куттар; але якiм бы нi было кiтайскае назва iх зброi, напаѓголыя гiганты, несумненна, iмгненна паклалi б канец любому нашаму раптоѓнага рашэннi пакiнуць кампанiю Фу Манча без яго блаславення.
  
  Мы iшлi па праходзе, асветленым толькi паходнямi, расстаѓленымi праз вялiкiя прамежкi часу. Па абодва бакi былi пакоi, але кожная была аддзеленая ад калiдора трывалай дубовай дзвярыма: некалькi з гэтых пакояѓ ахоѓвалiся падначаленымi Фу Манча. Праходзячы мiма, я пачуѓ цiхiя стогны, якiя даносiлiся з адной пакоя. Я павярнуѓся да Холмсу, мае вочы пашырылiся ад страху, але ён толькi кiѓнуѓ i на iмгненне прыклаѓ указальны палец да вуснаѓ.
  
  Мы спусцiлiся па вузкiм лесвiчнага пралёту, затым яшчэ па адным, у падвал будынка. Як незвычайна, падумаѓ я, выявiць такое вялiкае сховiшча пад лонданскiм домам. Тады я зразумеѓ, што Фу Манча, павiнна быць, таксама належаць дома па абодва бакi ад гэтага, i што iх падмуркi былi злучаныя тунэлямi. Я пачаѓ уяѓляць сабе жудасныя сцэны, якiя маглi разгуляцца ѓ кiтайскiм анклаве гэтага вар'ята. Як я даведаѓся пазней, маё ѓяѓленне аказалася не ѓ стане справiцца з гэтай задачай; нiколi за дзесяць жыццяѓ я не змог бы ѓявiць карцiны такой жорсткасцi i распусты, якiя Фу Манча пакажа мне ѓ наступныя тыдня.
  
  
  
  Мы выйшлi з галоѓнай пакоi склепа i па вузкiм, пахнущему сырасцю праходу накiравалiся да таго, што, па-вiдаць, было асабiстай камерай катаванняѓ Фу Манча. За iмгненне да таго, як я ѓвайшоѓ у камеру, я пачуѓ пакутлiвы крык нейкага няшчаснага чалавека; голас быѓ настолькi поѓны болю, што я не мог сказаць, належаѓ ён мужчыну цi жанчыне. Я здрыгануѓся i спынiѓся. "Хадзем, Масгрейв," прашаптаѓ Холмс мне на вуха. " Набярыцеся адвагi. Магчыма, вы мне яшчэ спатрэбiцеся.
  
  "Божа, выратуй нас абодвух, калi я яму спатрэблюся", - падумаѓ я. Холмс прайшоѓ мiма мяне, загарнуѓ за кут i ѓвайшоѓ у камеру ѓ момант злавеснай цiшынi. Велiзарная рука схапiла мяне за плячо, i я, павiнна быць, ѓскрыкнуѓ, таму што яе напарнiк ляпнуѓ мяне па вуснах. Я не мог павярнуцца, каб паглядзець, але ведаѓ, што адна з гэтых блiскучых безвалосых статуй ажыла ѓ мяне за спiной. Я рухаѓся наперад па слядах Холмса, i з кожным крокам маё сэрца бiлася ѓсё гучней, аддаючыся ѓ вушах. Да гэтага моманту я нiколi не адчуваѓ такой поѓнай бездапаможнасцi i спусташэння.
  
  Я спынiѓся ѓ дзвярах, не ѓ сiлах разабрацца ѓ тым, што ѓбачыѓ. У пакоi пераважалi вар'яцка танцуючыя ценi, слепнучы на сцены паходнямi, устаѓленымi ѓ гнязда. Паветра быѓ сапрэлым, смуродным i пракураным; я папярхнуѓся i агледзеѓся ѓ пошуках Холмса. Ён стаяѓ побач з Фу Манча, з некаторай неахвотай разглядаючы постаць на далёкай сцяне.
  
  Мяне зноѓ штурханулi наперад. На гэты раз, аднавiѓшы раѓнавагу, я павярнуѓся, каб альбо ѓдарыць свайго мучыцеля, альбо, па меншай меры, даць яму зразумець усю ступень майго незадаволенасцi. Там нiкога не было.
  
  Я хутка далучыѓся да Холмсу, не жадаючы, каб мяне аддзялялi нават некалькi ярдаѓ ад апошняга астатку разважнасцi ѓ межах дасяжнасцi. " Клянуся ѓсiмi сьвятымi, Холмс! - Усклiкнуѓ я. "У што мы ѓляпалiся?"
  
  Холмс стараѓся здавацца спакойным, але я бачыѓ, што яму - нават яму - было цяжка кантраляваць свае эмоцыi. У наступныя гады стрыманасць у часы небяспекi стане яго адметнай рысай; гэтым ён у немалой ступенi абавязаны сваiм досведзе зносiн з Фу Манча. "Звярнiце ѓвагу", - сказаѓ Холмс з вiдавочным агiдай. "Вiдавочна, кiтайская тэхнiка".
  
  Я паглядзеѓ, куды ён паказваѓ. На сцяне вiсеѓ чалавек, яго твар быѓ звернута да вiльготным, смярдзючым камянях, яго грудзi i рукi абдымалi сцяну, як быццам ён спрабаваѓ узлезцi на яе. Яго запясцi былi закутыя ѓ кайданы прыкладна ѓ сямi футаѓ над падлогай, шырока разведзеныя ѓ бакi, што надавала яму выгляд чалавека, у экстазе выкрикивающего падзяку мiласэрнаму богу. Па праѓдзе кажучы, вага яго цела павольна разводзiѓ яго рукi i плечы ѓ бакi. Ён зноѓ закрычаѓ, i я зразумеѓ, што больш не вытрымаю. "Холмс," сказаѓ я, - тры гады перакладу грэцкiх драматургаѓ не падрыхтавалi мяне да гэтага".
  
  Больш я нiчога не сказаѓ. Раптам ззаду мяне, падобна апошняму раскату грому жудаснай буры, велiзарная рука ѓдарыла мяне па падставы чэрапа, i я без пачуццяѓ павалiѓся на земляны падлогу камеры катаванняѓ Фу Манча.
  
  Калi я прыйшоѓ у прытомнасць, мне не хацелася расплюшчваць вочы. Я ведаѓ, што быѓ альбо смяротна паранены, альбо адразу мёртвы, i не асаблiва спяшаѓся даведвацца, што менавiта. Я паспрабаваѓ расслабiцца, спадзеючыся, што пульсацыя ѓ галаве праз некаторы час паменшыцца, але ён не выяѓляѓ да гэтага нiякага жадання. Я малiѓся аб тым, каб зноѓ ѓпасцi ѓ непрытомнасць, прачнуцца i выявiць, што жудасныя пакуты спынiлiся, цi ж апынуцца на Нябёсах, дзе маю ѓвагу зоймуць iншыя справы. У рэшце рэшт я сказаѓ сабе, што правесцi астатак свайго жыцця на гэтым цвёрдым падлозе не было той прычынай, па якой я паступiѓ у Кембрыдж, а чалавек з Кембрыджа нi ѓ якiм выпадку не падвядзе свой бок.
  
  Цяпер унiверсiтэту амаль семсот гадоѓ, i ён настолькi багаты традыцыямi, што ѓ iм ледзь засталося месца для навукоѓцаѓ. Аднак, як я нi ѓмаѓляѓ сябе, думаючы аб славе ѓнiверсiтэта, я па-ранейшаму не мог прыѓзняцца нi на цалю. Мяне ахапiла млоснасць, якая толькi ѓзмацнiла жудасную боль у галаве. Здавалася, прайшла цэлая вечнасць, перш чым мне ѓдалося перавярнуцца на спiну. Агонiя крыху аслабла, i я змог думаць больш ясна. Толькi поспех выратавала мяне ад раздробненага чэрапа i ранняй смерцi. Як бы тое нi было, я баяѓся магчымага страсення мозгу.
  
  Тут было што-то жудасна няправiльна. На мяне напалi ѓ турме пад лонданскiм домам доктара Фу Манча, дзе адзiным крынiцай святла былi дымныя, шыпячыя паходнi. Цяпер яркае святло послеполуденного сонца лiлося прама мне ѓ твар. Некаторы час я быѓ без прытомнасцi, у працягу якога хто-то зноѓ нёс мяне наверх, у дом.
  
  Ува мне расло асцярогу. Агледзеѓшыся, я выявiѓ, што знаходжуся ѓ маленькай пакоi, пусты, калi не лiчыць простага шэрага коѓдры, на якiм я ляжаѓ. У астатнiм пакой быѓ зусiм пусты. За акном расло маладое калючая дрэва, яго галiны павольна разгойдвалiся на ветры, пастукваючы па шкле. Глухi гук ѓзмацнiѓ мае пачуццi спусташэння i страху.
  
  Я падышоѓ да адзiнаму выхаду з пакоя i асцярожна паклаѓ руку на дзвярную ручку. Прыклаѓшы вуха да цяжкай дзверы, я наогул нiчога не пачуѓ. Непрыемныя словы прыйшлi мне на розум - мёртвая цiшыня. Не ведаю, што я чакаѓ пачуць - магчыма, крыкi, жахлiвыя гукi з камеры катаванняѓ ѓнiзе. Секунды цягнулiся павольна, як i пакладзена ѓ адчайных абставiнах. Нарэшце, з нарастаючым пачуццём халоднага страху, я глыбока ѓздыхнуѓ i павярнуѓ ручку, якую трымаѓ у руцэ.
  
  Окованная жалезам драѓляная дзверы трохi прыадчынiлiся, ледзь чуваць бразнуѓшы, i я выглянула ѓ калiдор за ёй. Я зрабiѓ некалькi крокаѓ i ѓбачыѓ, што знаходжуся ѓ праходзе, якi вёѓ да лесвiцы, якая вядзе ѓ падзямелле. Вакол нiкога не было. Я павярнуѓ направа, да задняй частцы дома. Магчыма, разумней было б павярнуць у iншы бок, прайсцi праз гасцiную i фае i выскачыць на вулiцу, але я не мог уцячы, пакуль не даведаѓся пра лёс майго сябра Шэрлака Холмса. Я не буду прэтэндаваць на якое-небудзь прыроджанае мужнасць. Хутчэй, я ѓспамiнаю, як думаѓ у той час, што, калi справа дойдзе да горшага, нам з Холмсам будзе лепш разам, чым каму-небудзь з нас паасобку.
  
  Хоць у мяне не хапiла смеласцi праверыць дзверы ѓ калiдоры i зазiрнуць ѓнутр, я выказаѓ здагадку, што пакоi былi такiмi ж пустэльнымi, як i тая, у якой я прачнуѓся. Што Фу Манча зрабiѓ са сваiмi палоннымi? Паклаѓ ён канец iх пакутам пакараннем смерцю i рыхтаваѓ цi маю ѓласную?
  
  Я дайшоѓ да канца калiдора i пачаѓ спускацца. Маё неспакой узмацнiѓся, калi я ѓявiѓ, што мяне зноѓ схапiлi, а затым падвяргаюць самым павольным, самым пакутлiвым катаванням. I ѓсё ж я злавiѓ сябе на тым, што даводзiцца дабiрацца усё далей у мiгатлiвы святло паходняѓ знiзу.
  
  Я асцярожна зазiрнуѓ за кут арачнага ѓвахода. Тут, дзе я бачыѓ змучанага палоннага, прыкаванага да сцяны, зноѓ нiчога не было. Паходнi ѓ гнёздах оплывали, iх слабы святло поблескивал на кроплях вады, стекавших па старажытным, смуродным камянях. Холмс i Фу Манча знiклi. Толькi пустыя жалезныя клямары i некалькi красамоѓных потеков крывi сведчылi аб тым, што хто-то калi-небудзь цярпеѓ жорсткае гасцiннасць Фу Манча.
  
  Ненатуральная цiшыня агарнула мяне, калi я выйшаѓ за межы гэтай пакоi, зазiраючы ѓ адну турэмную камеру за iншы. Нарэшце, не знайшоѓшы нiчога карыснага, я перапынiѓ расследаванне, спусцiѓся па сваiх слядах на першы паверх дома i прайшоѓ праз гасцiную ѓ пярэднюю гасцiную. Там нiчога не было, хоць усяго некалькi гадзiн таму ѓсё было цудоѓна аздоблена рэдкiмi скарбамi з Усходу. Размаляваныя скруткi былi знятыя, вышытыя парцьеры прыбраныя, разьбяная мэбля таксама знiкла. Знiклi таксама дэкаратыѓныя вазы i фiгуркi са слановай косцi, вырабы з срэбра i золата i мноства нефритовых iдалаѓ. Усё было прыбрана, як быццам старанна прадуманая пакой была ѓсяго толькi дэкарацыяй, усталяванай пасля фiнальнага прадстаѓлення. З-за пустэчы пакой здавалася нашмат больш i бясконца больш адзiнокай.
  
  Я ѓ здзiѓленнi агледзеѓся па баках. Не было нi найменшых прыкмет таго, што хто-небудзь цi што-то займала гэты дом на працягу некаторага часу, нават обесцвеченного месца на сцяне, якi сведчыць аб тым, што тут нядаѓна вiсела карцiна або скрутак.
  
  Было вiдавочна, што Холмса i завабiлi мяне ѓ гэты дом i завабiлi ѓ пастку - але з якой мэтай? Падзеi гэтага дня былi старанна спланаваны, каб дазволiць слугам Фу Манча выконваць свае задачы хутка i дакладна. Я не мог сабе ѓявiць, як мы з Шэрлакам Холмсам ѓпiсваемся ѓ план Фу Манча, якiм бы ён нi быѓ. Мне нават не хацелася разважаць аб тым, чаму мяне пакiнулi ѓ доме на Грэйт-Боѓмэн-стрыт.
  
  Затым з жахлiвым стукам адчынiлiся ѓваходныя дзверы за фае. Прызнаюся, я ѓскрыкнуѓ ад трывогi, настолькi я быѓ уражаны раптоѓным шумам. У вестыбюль ѓварвалiся двое мужчын, адзiн з якiх трымаѓ пiсталет напагатове.
  
  Першым няпрошаным госцем быѓ невысокi, ѓкормлены мужчына з румяным тварам, якi, нягледзячы на летнi сезон, быѓ апрануты ѓ доѓгае чорнае палiто i высокую шаѓковую капялюш. У другой руцэ ён трымаѓ кiй з багата упрыгожаным сярэбраным булавешкай. Ён спынiѓся ѓ некалькiх кроках ад гасцiнай, хутка агледзеѓся i паказаѓ на мяне сваёй кiем. "Будзь я пракляты!" закрычаѓ ён. " Ангелец!
  
  Я выпрастаѓся. "Цалкам дакладна", - сказаѓ я. "Мы ѓ Лондане".
  
  "Хто вы, сэр?" - патрабавальна спытаѓ мажны мужчына.
  
  " Я Рэджынальд Масгрейв. Калi дазволiце спытаць, хто вы?
  
  Мужчына нахмурыѓся, але не сышоѓ да адказу. Загаварыѓ прыгожы хлопец з рэвальверам у руцэ. "Гэта лорд Мэйфилд, каралеѓскi камiсар па асаблiвым расследаваннях".
  
  Лорд Мэйфилд павярнуѓся да яго. "Запiшы гэта, Пауэрс", - сказаѓ ён. "Тады давай агледзiм гэта месца. Ты сказаѓ, Мангравыя зараснiкi?"
  
  Я паправiѓ яго. "Масгрейв. I вы тут нiчога не знойдзеце".
  
  Адказаѓ Пауэрс. "Значыць, вы осматривались, сэр?" - спытаѓ ён мяне. Лорд Мэйфилд, здавалася, не чуѓ мяне.
  
  "Так," сказаѓ я, - я як раз скончыѓ свой агляд, калi вы ѓвайшлi".
  
  - I ѓсе пакоi такiя ж пустыя, як гэтая?
  
  "Так".
  
  Выраз твару Паѓэрса посуровело, але ён прыбраѓ пiсталет i больш нiчога не сказаѓ. Лорд Мэйфилд памацаѓ вакол сваёй кiем з сярэбраным булавешкай, пастукваючы па сценах i падлозе, абыходзячы апусьцелы гасцiную з задуменным выразам на пухлом твары. Ён устаѓ перада мной i агледзеѓ мяне з адкрытым недаверам. "Магу я спытаць, сэр," падазрона прамовiѓ ён, " як вы тут апынулiся?
  
  "Я суправаджаѓ аднаго, якi атрымаѓ запрашэнне", - адказаѓ я.
  
  " Сябар, вы кажаце. Запрашэнне. Якога д'ябла вы кажаце! Вы ведаеце, каму належыць гэты дом?
  
  Я адразу неѓзлюбiѓ гэтага лорда Мэйфилда, няхай гэта будзе каралеѓскi камiсар або няма. Я не збiраѓся прадастаѓляць больш iнфармацыi, чым ён патрабаваѓ. Гэта было дурное стаѓленне, але я быѓ вельмi малады i не прывык да такога грэбаванню. "Так, - сказаѓ я, "гэта рэзiдэнцыя доктара Фу Манча".
  
  Эфект на Мэйфилда быѓ дзiѓным. "Чорт бы мяне ѓзяѓ!" - усклiкнуѓ ён, губляючы кiй на падлогу i хапаючы мяне за лацкан палiто. "Як ты можаш казаць такiя рэчы такiм халодным тонам? Значыць, ты адна з яго пешак? Пауэрс, аддай мне свой пiсталет, i хутка!"
  
  Я вызвалiѓ кулак мужчыны з-пад сваёй адзення. "Я кажу гэта вельмi проста. Доктар Фу Манча пазнаёмiѓся з маiм сябрам у Кембрыджы. Ён запрасiѓ нас сюды, каб папрасiць Холмса аб дапамозе ѓ вяртаннi якой-то выкрадзенай рэчы.
  
  Мэйфилд на iмгненне беспаспяхова разявiѓ рот, не ѓ сiлах вырашыць, як выказаць сваё здзiѓленне. Пауэрс выбавiѓ яго ад лiшнiх намаганняѓ. "Што вы выявiлi, калi прыбытку?" ён спытаѓ.
  
  Я пацiснуѓ плячыма. "Гэтая пакой была запоѓненая кiтайскай мэбляй i творамi мастацтва. Фу Манча паказаѓ нам дом, дазволiѓшы скласцi ѓяѓленне аб маштабах яго багацця i ѓплыву. Рушыла ѓслед кароткая гутарка, а затым Фу Манча павёѓ нас ѓнiз, дзе ѓ яго была камера катаванняѓ i шырокае падзямелле. Там мы ѓбачылi невядомага нам зняволенага, раздзявалi дагала i прывязанага да каменнай сцяне, з якой капала вада. Перш чым я паспеѓ выказаць сваё абурэнне, мяне ѓдарылi ззаду. Праз некаторы час я прачнуѓся i выявiѓ, што ѓ доме нiкога няма. Мой сябар Шэрлак Холмс знiк, а доктар Фу Манча з усёй сваёй кiтайскай свiтай знiк, я не ведаю куды".
  
  Лорд Мэйфилд нахiлiѓся, каб падняць свой кiй. "Вы сцвярджаеце, што вас стукнулi," з сумненнем прамовiѓ ён. " Мяркую, сляды гэтага гвалту бачныя пры вас?
  
  " Вы сумняваецеся ва мне, сэр? - Холадна спытаѓ я.
  
  Сiлы ѓсталi памiж лордам Мэйфилдом i мной. "Няма, няма", - мякка сказаѓ малады чалавек. "Мы навучылiся быць вельмi асцярожнымi, калi ѓмешваемся ѓ справы Фу Манча. Мы з лордам Мэйфилдом праехалi па яго слядах паѓсвету, i нашы жыццi не раз падвяргалiся небяспекi. Вам варта ведаць, што Фу Манча не з тых людзей, запрашэння якiх прымаюцца з задавальненнем.
  
  "Я разумею", - сказаѓ я. "Так, патылiцу ѓ мяне ѓ крывi i ѓсё яшчэ даволi балючы".
  
  Пауэрс кiнуѓ на яго хуткi погляд. "Вам пашанцавала, што абышлося без пераломаѓ", - сказаѓ ён. Ён працягнуѓ руку. "Мяркую, прыйшоѓ час прадставiцца. Я ђiлард Паѓэрс".
  
  "Рады з вамi пазнаёмiцца". Мы пацiснулi адзiн аднаму рукi. Гэта быѓ моцны светлавалосы малады чалавек, добра складзены, апрануты ѓ вопратку, падабраную не толькi па модзе, але i па камфорту.
  
  "Як згадваѓ малады Пауэрс," сказаѓ Мэйфилд, " мы схiльныя праяѓляць пiльнасць i асцерагацца незнаёмцаѓ. Я спадзяюся, вы зразумелi, што я маю на ѓвазе, паколькi вы бачылi доктара Фу Манча ѓласнымi вачыма. Цяпер я павiнен агледзець кожны квадратны цаля гэтага дома.
  
  Тым часам кiтайскi генiй зла ѓцякаѓ. Я пачаѓ пярэчыць. "Але не варта-"
  
  Каралеѓскi камiсар перапынiѓ мяне рэзкiм жэстам. "Цярпенне, Мангров", - сказаѓ ён. "Несумненна, вы прагледзелi важныя доказы. Я прытрымлiваюся устаноѓленай працэдуры. Мы так жа прагнем адправiцца за гэтым монстрам, але нашы дзеяннi павiнны быць разумнымi. Лёс вашага сябра, лёс Англii можа залежаць ад таго, што мы зробiм далей. Ты разумееш, што я маю на ѓвазе?
  
  Я ненавiдзеѓ, калi да мяне ставiлiся паблажлiва, i мяне раздражняла затрымка, але ѓ цэлым план лорда Мэйфилда быѓ разумным. Я неахвотна пагадзiѓся.
  
  За спiной Мэйфилда Пауэрс падаѓ мне знак захоѓваць спакой. Улiчваючы маё тагачаснае душэѓны стан, гэта было амаль занадта. "Па крайняй меры, - сказаѓ я, - я патрабую тлумачэнняѓ".
  
  "Чорт мяне пабяры, сэр, няма!" - зароѓ мужчына старэй. "Я не збiраюся тлумачыцца са школьнiкамi! Паслухайце, вы проста не маеце ѓяѓлення аб рэальных сiлах Фу Манча. Гэта справа вы павiнны даць вашаму ѓраду. Мы ѓжо знаходзiмся ѓ пастаянным пошуку, i я паабяцаѓ маёй каралеве, што Фу Манча будзе вернуты ѓ Англiю i паѓстане перад судом за свае злачынствы. Дзеля твайго ж дабра i дабра твайго сябра я не магу дазволiць табе працягваць ѓмешвацца. Ён няпэѓна махнуѓ кiем, паказваючы на пустую пакой i таямнiчы свет за яе межамi. Цiкава, цi ведаѓ сам лорд Мэйфилд, пра што ён казаѓ?
  
  Мая лютасьць расла па меры таго, як я слухаѓ яго прамову. "Уцягнуты, вы кажаце? Я дазволю сабе заявiць, што я уцягнуты, i уцягнуты непарыѓна. Вы абавязаны падзялiцца са мной сваёй iнфармацыяй. Калi Шэрлаку Холмсу прычынiлi шкоду, то разам мы здрадзiм Фу Манча правасуддзя ".
  
  Лорд Мэйфилд прыкрыѓ адзiн вачэй i злёгку нахiлiѓ галаву. "Адважны хлопец", - сказаѓ ён. "Я захапляюся гэтым у хлопчыка. Хацеѓ бы я, каб у майго ѓласнага сына было хоць крыху гэтага. Тым не менш, сутнасць у тым, што адважнае сэрца - гэта яшчэ не ѓсё. Фу Манча - не просты кiшэннiк на прыстанi. Так бо ён сапраѓдны чынгiсхан злачыннасцi. Прысутны тут малады мiстэр Пауэрс можа вам расказаць. Не сумнявайцеся, што я шчыра жадаю вам усяго найлепшага, сэр, але я не дазволю вам падвяргаць небяспецы сябе або iншых у гэтай справе.
  
  Пауэрс падняѓ абедзве рукi ѓ улагоджвае жэсце. "Калi ласка, джэнтльмены, мы павiнны iсцi далей. У гэтай гасцiнай няма нiчога цiкавага, але ѓнiзе можа быць што-небудзь знойдзецца".
  
  Лорд Мэйфилд кiѓнуѓ. " Калi ёсць, мiстэр Пауэрс, я спадзяюся, вы яго знойдзеце. Што тычыцца мяне, я завяршу агляд пакояѓ на першым паверсе.
  
  Калi Пауэрс рушыѓ услед за мной у падзямелле, у мяне ѓзнiкла да яго пытанне. "Ён сказаѓ, што Фу Манча будзе вернуты ѓ Англiю для суда. Ён так упэѓнены, што вар'ят збяжыць з краiны?"
  
  " Мяркую, што так. Фу Манча прыехаѓ у Англiю, каб даследаваць асаблiвыя пытаннi бiялогii i хiмii ѓ Кембрыджы. Калi мы прыбылi сюды з Каiра, мы на кароткi час страцiлi яго след. Мы ведалi толькi, што ён меѓ намер неѓзабаве пакiнуць Англiю. Лорд Мэйфилд мяркуе, што гэтая выкрадзеная рэч ѓтрымлiвала яго тут да гэтага часу.
  
  "За свой кароткi вопыт," сказаѓ я, - я пачаѓ сумнявацца ѓ здольнасцi лорда Мэйфилда знайсцi сваю левую нагу ѓ цемры".
  
  "Не судзi яго так строга. Ён трохi упарты, i ѓ яго ёсць свае забабоны, але большую частку свайго жыцця ён пражыѓ на Далёкiм Усходзе. Ён не з тых, хто любiць дзейнiчаць, але яго адданасць справе несумнеѓная. Ён хутчэй памрэ сам, чым дазволiць аднаму з бандытаѓ Фу Манча крануць хоць бы валасоѓ на галаве каралевы.
  
  " Бандыты? Я нiколi раней не чуѓ гэтага слова.
  
  " Мы сустракалi iх у Бiрме, Iндыi i ва ѓсiх злачынных мiрах Усходу. Злодзеi i забойцы. Яны бяруць плату з Фу Манча, але баяцца яго больш, чым самай смерцi.
  
  Я здрыгануѓся. "I не без падстаѓ," сказаѓ я.
  
  Мы дабралiся да камеры катаванняѓ, i Пауэрс агледзеѓ пакой. Выраз яго твару сказала мне, што кожнае з яго пачуццяѓ было абражанае. "Я хацеѓ бы проста-"
  
  Яго перапынiѓ адзiны крык, у туалеце зараджаѓся аѓтамат, аднекуль зверху. Пауэрс пабег да лесвiцы, i я рушыѓ услед за iм.
  
  
  
  ђваходная дзверы была адкрыта. Мы выбеглi на вулiцу i ѓбачылi разыгрывающуюся жудасную сцэну. Лорд Мэйфилд, усё яшчэ апрануты ѓ сваё цяжкае чорнае палiто, змагаѓся з невысокiм гнуткiм азиатом ѓ чорнай пiжаме. Калi быць больш дакладным, лорд Мэйфилд быѓ прислонен спiной да жалезнай брамы, у той час як бандыт ѓчапiѓся камiсару ѓ горла. Мэйфилд дарэмна спрабаваѓ расцiснуць хватку хударлявага мужчыны, слаба удараючы яго палкай па галаве. Павольна, няѓмольна раб Фу Манча выцягваѓ з яго жыццё.
  
  Пауэрс ѓсвядомiѓ гэта хутчэй, чым я. У адно iмгненне ён прыйшоѓ на дапамогу пажылому чалавеку. Ён схапiѓ запясцi бандыта сваiмi моцнымi рукамi i адарваѓ iх ад шыi лорда Мэйфилда. Я пачуѓ, як бирманец крэкнуѓ i прамармытаѓ што-то невыразнае. Пауэрс разгарнуѓ яго i жорстка ѓдарыѓ кулаком бандыта ѓ жывот, а ѓслед за гэтым ударам нанёс iншы, дакладна нацэлены ѓ падбародак бандыта. Азiят нерухома расцягнуѓся на тратуары.
  
  Прыбытку яшчэ трое галаварэзаѓ Фу Манча. Адзiн схапiѓ i трымаѓ мяне так моцна, што ѓ мяне не было нi найменшай надзеi вырвацца, другi такiм жа чынам обездвижил Паѓэрса, а трэцi прыставiѓ кiнжал з залатой рукаяццю да майго горла.
  
  Лорд Мэйфилд паспрабаваѓ загаварыць, але яго пашкоджаныя галасавыя звязкi ледзь слухалiся. "Павiнна быць... Холмс," прашаптаѓ ён хрыплым голасам.
  
  "Дзе?" Запатрабаваѓ адказу я.
  
  Лорд Мэйфилд мог толькi паказаць. Далей па вулiцы чацвёра хулiганаѓ Фу Манча атачылi Холмса. Яны наблiжалiся да яго павольна i асцярожна. Мы з Пауэрсом змагалiся з нашымi выкрадальнiкамi, але маглi толькi назiраць ѓ бездапаможным адчаi.
  
  "Чаму яны не кiдаюцца на яго?" Спытаѓ Пауэрс. "У што яны гуляюць?"
  
  "Без сумневу, яны зразумелi, наколькi добра ён можа паклапацiцца пра сябе", - сказаѓ я. "Так, магчыма, але чацвёра супраць аднаго? Нават не-"
  
  У гэты момант адзiн з бандытаѓ здзейснiѓ памылку, напаѓшы на майго сябра Холмса. Ён лёгка ѓхiлiѓся, затым нанёс мужчыну рэзкi i зруйнавальны ѓдар у твар. Азiят завыѓ ад шоку i болю. Холмс зламаѓ яму нос, i па яго твары цякла кроѓ. Iншыя бандыты зiрнулi на яго, затым яшчэ больш асцярожна рушылi да Холмсу.
  
  Адзiн з траiх выхапiѓ нож, i я ѓспамiнаю, што мой сябар на самай справе весела ѓсмiхнуѓся. бандыт смела рушыѓ наперад, размахваючы сваёй зброяй. Холмс ступiѓ да яго i зрабiѓ чвэрць абароту направа, адначасова блакуючы выцягнутую руку супернiка сваёй. Затым ён схапiѓ запясце мужчыны, якi трымаѓ нож, i адцягнуѓ яго назад, адначасова цалкам выварочваючы запясце. Бандыт войкнуѓ i выпусцiѓ нож на зямлю. Холмс зноѓ разгарнуѓся, нацiскаючы на запясце мужчыны, i я са здзiѓленнем назiраѓ, як мажны нападнiк цяжка павалiѓся на зямлю. Ён выдаѓ адзiны рэзкi стогн i затым нерухома лёг ля ног Холмса, цяпер таксама выбыѓ з барацьбы.
  
  " Клянуся ѓсiмi сьвятымi! - Усклiкнуѓ я.
  
  "З вашага мiстэра Холмса атрымлiваецца не вельмi добрая ахвяра", - сказаѓ Пауэрс са смехам. "Людзi Фу Манча выглядаюць так, нiбы нiколi раней не бачылi гэтага японскага барицу".
  
  Холмс здаваѓся зусiм спакойным. Цяпер трэцi i чацвёрты тыя, хто нападаѓ былi гатовыя паспрабаваць шчасця. Адзiн асцярожна абышоѓ Холмса, i мой сябар павольна павярнуѓся да яго тварам. Апынуѓшыся спiной да чацвёртага мужчыну, гэты нягоднiк палез у кiшэню i дастаѓ маленькi шкляны шарык. Ён прыкрыѓ нос i рот сурвэткай i кiнуѓ шкляны шарык на тратуар, дзе ён разбiѓся. Ад камянёѓ падымалiся струменьчыкi туману колеру лаванды. Праз iмгненне i Холмс, i яго трэцi працiѓнiк павалiлiся на каленi. Затым яны рэзка ѓпалi на зямлю, без прытомнасцi або мёртвыя.
  
  "Што гэта было?" - Усклiкнуѓ я ѓ роспачы.
  
  "Кiтайская магiя," сказаѓ лорд Мэйфилд. " Падобна на тое, яна перасягнула японскую навуку.
  
  I зноѓ мы з Пауэрсом люта змагалiся з нашымi выкрадальнiкамi, але поспеху не дамаглiся больш, чым раней. Чацвёрты бандыт у чорным цягнуѓ обмякшее, не сопротивляющееся цела Шэрлака Холмса па вулiцы. Нейкi мужчына адчынiѓ дзверцы чатырохколавага экiпажа, i яны ѓнеслi Холмса ѓнутр. Нашы ахоѓнiкi адпусцiлi нас i пабеглi да другога экiпажу. Яны спынiлiся роѓна настолькi, каб сабраць сваiх загiнуѓшых таварышаѓ, але праз iмгненне моцныя конi з кожным лютым крокам выносiлi нашых ворагаѓ i iх палоннага ѓсё далей. Як раз перад тым, як экiпаж загарнуѓ за кут, я пачуѓ тое, што прыняѓ за абураны крык Шэрлака Холмса. Прайшлi тыднi i шмат цяжкiх мiль, перш чым я зноѓ пачуѓ яго голас.
  
  Мне няма патрэбы падрабязна апiсваць настрой, царившее, калi мы завяршылi вобыск дома на Грэйт-Нордхэм-стрыт. Дастаткова будзе сказаць, што больш мы нiчога не знайшлi. Дом Фу Манча знiк, як быццам нiхто нiколi не займаѓ гэты будынак, не пакiнуѓшы нi найменшага намёку на iх прызначэнне.
  
  "Гэта не першы раз, калi гэты д'ябал так перашкаджае мне", - сказаѓ лорд Мэйфилд. Ён злосна ѓдарыѓ кiем па сцяне. " Калi б я мог, я б адправiѓ яго i ѓсiх яго распусных паслугачоѓ ѓ самую чорную апраметную Пекла. Ён нi на што не падобны, як на Люцыпара, якi зноѓ выйшаѓ на свабоду ѓ свеце, якi сее разбурэннi проста дзеля забавы ".
  
  "Ты спазнiѓся ѓсяго на некалькi гадзiн", - сказаѓ я, спрабуючы суцешыць яго.
  
  "Што тычыцца Фу Манча, то пытанне гадзiны - гэта рознiца памiж светам i-годдзе з дня стварэння, з аднаго боку, i абсалютным спусташэннем i вар'яцтвам - з другога. Мы рушылi ѓслед за iм з Пинъюаня ѓ Куньмiна, дзе знаходзiцца рэгiянальная штаб-кватэра яго тайнага падпольнага грамадства. ђ Куньмiна быѓ забiты, атручаны наш кiтайскi гiд. З Куньмина мы накiравалiся на поѓдзень i ѓсход, у Кантон, а затым у Макао. Там мы селi на галандскi карабель i паплылi праз Iндыю, слых аб Фу Манча вёѓ нас на захад. Мы спынiлiся ѓ Малайе, затым на Цэйлоне i паднялiся ѓверх па ѓзбярэжжы Iндыi да Бамбея. Куды б мы нi звярталiся, мы пыталiся пра Фу Манча, i ѓсюды яго iмя выклiкала дрыжыкi i халодны погляд, але нi ѓ каго не хапала смеласцi накiраваць нас. Адзiн за iншым наша каманда i нашы слугi памiралi, нiбы ад чыёй-то звышнатуральнай рукi - хто-то быѓ атручаны, хто-то задушаны, хто-то таямнiчым чынам упаѓ без якiх-небудзь метак або прыкмет калецтваѓ. Мы перасеклi Аравiйскае мора i ѓвайшлi ѓ Адэнскага залiѓ. Што тычыцца Суэца, то кожны раз, калi мы згадвалi Фу Манча, з намi звярталiся дакладна так жа: раптам нашы iнфарматары нiчога не памяталi, раптам iм трэба было iсцi куды-то яшчэ, раптам нам больш не былi рады. Мы адчувалi сябе больш упэѓнена, калi плылi па блакiтным водам Мiжземнага мора, але мы памылялiся. Маракi знiкалi за бортам, а нашы камердинеры памiралi ад укусаѓ невядомых насякомых. Праклён, калi гэта было такое, пераследвала нас да тых часоѓ, пакуль мы не прычалiлi тут, у Лондане, i, падобна, яно да гэтага часу не знята. Мы цалкам можам стаць наступнымi ахвярамi!"
  
  ђiлард Пауэрс нецярплiва махнуѓ рукой. "Баяцца праклёны бескарысна", - сказаѓ ён. "Няма нiякага праклёны, акрамя працы доктара Фу Манча, смяротнага чалавека. Ён моцны i знаходлiвы, але, у рэшце рэшт, ён усяго толькi чалавек. Яго можна перамагчы, але толькi мы адправiмся за iм, i прама цяпер.
  
  "Цалкам згодны", - сказаѓ я. "Але чаму яго мэтай быѓ Холмс?"
  
  "Я не магу сабе ѓявiць", - сказаѓ лорд Мэйфилд.
  
  "Важна тое," павольна вымавiѓ Пауэрс, " што Холмса выкралi, а не забiлi, як астатнiх. Яго ѓзялi жывым з нейкай мэтай.
  
  "Каб мы рушылi ѓслед за iм", - выказаѓ здагадку я. "Ён мог быць прынадай у якой-небудзь дзiѓнай складанай пастцы".
  
  
  
  Лорд Мэйфилд пакасiѓся на мяне. "Магчыма, вы маеце рацыю," неахвотна прызнаѓ ён. " У такiм выпадку, як мы даведаемся, куды iсцi далей, а?
  
  "Мы павiнны праiнфармаваць Скотленд-Ярд," сказаѓ я нявiнна, - таму што сённяшняе напад, несумненна, падпадае пад iх юрысдыкцыю".
  
  Пауэрс адмахнуѓся ад гэтага здагадкi. " Да гэтага часу палiцыя мала чым дапамагала, мiстэр Масгрейв. Яны адмаѓляюцца верыць у iснаванне доктара Фу Манча. Яны кажуць нам, што мы спiм, што мы прачыталi занадта шмат сенсацыйных раманаѓ. Гэта яны спяць - я маю на ѓвазе палiцыю - а Фу Манча пляце змову прама ѓ iх пад носам. Спусьцецеся ѓвечары да ракi, прайдзiцеся па лабiрынце прыбярэжных вулачак i закуткаѓ, i вы ѓбачыце яго слуг, якiя крадуцца скрозь бледны туман па сваiм iнтрыгуючым справах. Сталiчная палiцыя аддае перавагу думаць, што ѓсходнiя банды абмяжоѓваюць свае злачынствы нападамi на сабе падобных, i што няма нiякай неабходнасцi ѓмешвацца ѓ гэта. Калi б палiцыя мела хоць нейкае ѓяѓленне аб тым, наколькi блiзка да спакойнай паверхнi Лондана дзейнiчаюць гэтыя iнтрыган, гэта выклiкала б ѓсеагульную панiку. Iгнаруючы сiтуацыю, палiцыя спадзяецца, што яна знiкне, але яна нiкуды не дзенецца. Ты сам у гэтым пераканаѓся.
  
  "Так," сказаѓ я, "я бачыѓ".
  
  Пауэрс пакiваѓ галавой. "Лорд Мэйфилд карыстаецца падтрымкай дасведчаных людзей у Мiнiстэрстве замежных спраѓ, але нават гэтыя людзi лiчаць за лепшае не выклiкаць ѓсеагульнага страху. Гэта азначае, што нашы рэсурсы вельмi абмежаваныя. Барацьбу з Фу Манча, у распараджэннi якога велiзарныя багаццi Далёкага Усходу, вядзе жменька адданых справе людзей. Мы, нешматлiкiя, спрабуем спынiць насоѓваецца хвалю iмперскiх амбiцый Фу Манча, прычым голымi рукамi ".
  
  "Рана цi позна нават вялiкi Фу Манча можа здзейснiць фатальную памылку", - сказаѓ я.
  
  "Ён гуляе з намi", - сказаѓ лорд Мэйфилд. "Ён гуляе з намi, як котка з пакалечанай мышшу. Магчыма, неѓзабаве гэта звядзе мяне з розуму, але я клянуся, што дабяруся да яго, перш чым ... Яго голас зацiх. Выраз змрочнай рашучасцi на яго твары ѓразiла мяне.
  
  Я падзялiѓся яшчэ адной iнфармацыяй. "Фу Манча распавёѓ нам гiсторыю пра выкрадзенай латуневай скрыначцы. Вы ведаеце, што ѓ ёй можа быць?"
  
  "Медная скрыначка?" Перапытаѓ лорд Мэйфилд. "Божа мой, змесцiва гэтай скрыначкi вельмi каштоѓна. У ёй зачыненыя выдатныя медыцынскiя сакрэты, лекi i хiмiкаты, якiя маглi б прынесцi карысць усёй цывiлiзацыi. Фу Манча называе iх Нябеснымi снягамi. Ён мог бы лiквiдаваць значную частку пакут у нашых бальнiцах, проста падзялiѓшыся рэдкiмi алалкоiдамi, якiмi валодае. Для яго гэта нiчога не значыць, таму што ён ажарсьцвеѓ да пакут iншых людзей - на самай справе, я думаю, яму гэта нават падабаецца. Такая маленькая штучка, i ѓсё ж гэтая медная скрыначка адказная за катаваннi, выкраданнi i забойствы ".
  
  "Што ж," сказаѓ Пауэрс, "у любым выпадку мы павiнны вызначыцца з нашым планам дзеянняѓ".
  
  "У мяне ёсць дзённай "Таймс", - сказаѓ Мэйфилд, дастаючы газету з кiшэнi палiто. "Я даведаюся, адпраѓляюцца сёння ѓвечары якiя-небудзь суда ѓ Кiтай. Так, клянуся Богам! Карабель Лонданскай чайнай кампанii пакiдае докi Лаймхауса адразу пасля паѓночы. Цi можам мы падрыхтавацца i прыбыць на прыстань да таго, як карабель знiмецца з якара?"
  
  Мяне ѓразiла халоднае душу думка. "Лорд Мэйфилд," сказаѓ я, " пры ѓсiм маiм павазе, не занадта лi вы перабольшваеце здагадка, што Фу Манча вязе Холмса назад у Кiтай?" У нас наогул няма нiякiх сведчанняѓ адносна месца яго прызначэння.
  
  Мэйфилд взрывно зарагатаѓ. "Мой дарагi сэр," сказаѓ ён, - мне здаецца, у мяне больш вопыту зносiн з гэтым азiяцкiм нягоднiкам, чым у вас. Я прасачыѓ за iм ад аднаго кута карты да iншага. Ён выслiзгвае ад мяне, так, я прызнаю гэта, але - чорт бы мяне ѓзяѓ, сэр! - ён яшчэ не зрабiѓ мяне бездапаможным. Я прадбачыѓ кожную з яго д'ябальскiх пастак i ѓсё яшчэ з нецярпеннем iду па яго следзе. Па прычынах, якiя я пакуль не разумею, ён хоча, каб я пераследваѓ яго да Кiтая. На дадзены момант гэта ѓсё, што я магу зрабiць. Калi я, нарэшце, даганю яго, ён зразумее, з кiм меѓ справу ѓсё гэта час!"
  
  Не думаю, што я калi-небудзь бачыѓ падобнае праява невуцтва i бравады. Я ѓбачыѓ, як Пауэрс здрыгануѓся ад слоѓ Яго светласцi. "Як называецца гэты чайны карабель?" - спытаѓ ён.
  
  "Тамарынд Элдреда", - сказаѓ Мэйфилд.
  
  "Сэр," сказаѓ Пауэрс, - я не веру, што Фу Манча будзе на яе борце. Ён адправiць большую частку сваёй сям'i назад у Кiтай на караблi, але гэта будзе судна, якое належыць Кiтаю, з кiтайскiм экiпажам, i яно не будзе паказана ѓ Times. Сам Фу Манча будзе падарожнiчаць якiм-то больш непрыкметным спосабам, па маршруце, абранага для таго, каб замаскiраваць сваю асобу i адпудзiць праследавацеляѓ ".
  
  "Калi ён хоча, каб збянтэжыць нас, - сказаѓ я, - то чаму ён так асцярожна вядзе нас далей?"
  
  "Ах," сказаѓ лорд Мэйфилд, " як i ѓ папярэднiх выпадках, ён хоча, каб мы рушылi ѓслед за iм, але ён жадае, каб мы былi цалкам знясiленыя, калi дасягнем нашай мэты. Тады мы апынемся на яго тэрыторыi i ѓ яго ѓлады, калi нашы сiлы i воля да супрацiву будуць вычарпаныя. Ён зможа дазволiць сабе раскоша знiшчыць нас на вольным часе, што здасца яму найбольш займальным спосабам ". Ён агледзеѓ нас, шырока ѓсмiхаючыся, выглядаючы як задаволены школьнiк, якi толькi што натыкнуѓся на правiльны адказ да складанай суме. У яго было такое ж выраз твару усяго за некалькi iмгненняѓ да смерцi, i менавiта такiм я заѓсёды ѓспамiнаю яго ѓ сваiх думках.
  
  "Мне гэта падабаецца ѓсё менш i менш", - сказаѓ я.
  
  "Аднак памятаеце," сказаѓ Пауэрс, " што вы не абавязаны падарожнiчаць з намi. Вы ѓзялi гэтую справу на сябе i вольныя скласцi з сябе гэты цяжар у любы час".
  
  "Тады ѓ Лаймхаус", - сказаѓ я, нягледзячы на змрочнае прадчуванне. I так я далучыѓся да мiсii супраць бязлiтаснага доктара Фу Манча i назаѓжды змянiѓ сваё жыццё.
  
  Мы выйшлi з хаты на Грэйт-Нордхэм-стрыт i паклiкалi гроулера. Мы выканалi некалькi сваiх абавязацельстваѓ i прыбытку на стаянку "Элдред Тамарынд" задоѓга да паѓночы. Спатрэбiлася некалькi хвiлiн таргоѓ, каб атрымаць дзве каюты на борце. Лорд Мэйфилд прад'явiѓ нейкiя афiцыйныя дакументы, якiя, я не сумняваюся, прывялi толькi да павелiчэння кошту нашага праезду. Было ясна, што ѓвесь абмежаваны поспех пэра ѓ барацьбе з Фу Манча быѓ абумоѓлены не яго знаходлiвасцю, а кампетэнтнасцю ђiлард Паѓэрса.
  
  Некалькi гадзiн праз я прачнуѓся ад раптоѓнага калыханнi каюты, якую я дзялiѓ з ђiлард Пауэрсом. Я сеѓ на сваёй койцы. "Мы ѓ шляху," сказаѓ я. Карабель прайшоѓ па Тэмзе, i прылiѓная хваля вынесла нас у Ла-Манш. Я адчуѓ дзiѓны захапленне замест таго, каб адчуваць страх, як быццам у Кiтаi мяне чакаѓ нейкi цудоѓны прыз.
  
  Я стаяѓ з ђiлард Пауэрсом на палубе "Элдред Тамарынд", калi мы праплывалi мiма Гiбралтара. Лорд Мэйфилд, чыё румяны твар стала смяротна бледным, адчуѓ недамаганне унiзе, у сваёй каюце. "Праз некалькi дзён мы будзем у Порт-Саiдзе", - сказаѓ Пауэрс. "Зараз сезон хамсин, штармоѓ, якiя закрываюць сонца пылам i пяском. Усё ѓ порце спыняецца, калi яны выюць, так што мы будзем марнаваць па аднаму дню прастою на кожны працоѓны дзень ".
  
  Пауэрс добра ведаѓ Порт-Саiд. Праз тыдзень мы з iм прагульвалiся па базару недалёка ад гарадской набярэжнай, надзеѓшы баваѓняныя шалiкi, каб дробны пясок не трапляѓ нам у рот i нос. Мяркую, мы былi выдатнай парай дурняѓ, апранутых не па месцы i не па клiмаце. Я рабiѓ яму нейкае заѓвагу, калi мяне перапынiѓ дзiѓны шум. Я чуѓ гэты гук раней, i Пауэрс таксама ведаѓ яго - жудасны, папераджальны лямант бандытаѓ Фу Манча. Як раз у гэты момант роѓ ветру ѓзмацнiѓся, i я падумаѓ, што, магчыма, мне здаѓся крык, але побач са мной Паѓэрс быѓ гэтак жа поѓны страху, як любы чалавек, якога я калi-небудзь бачыѓ. "Мы павiнны iмчацца да карабля", - сказаѓ ён.
  
  Я кiѓнуѓ. Прыстань была недалёка, i калi мы прыбылi, то паспяшалiся падняцца па сходнях. Я павярнуѓся да носе "Элдред Тамарынд", але Пауэрс схапiѓ мяне i штурхнуѓ яе на палубу, за абматаны буксiрнае трос. Я падняѓ галаву дастаткова, каб убачыць семярых апранутых у чорнае азiятаѓ, ва ѓсiх у руках было якое-то злавеснага выгляду халодная зброя. Адзiн паказаѓ у бок кармы карабля, i двое бандытаѓ паспяшалiся туды. Камандзiр сказаѓ што-то яшчэ, i трэцi чалавек пабег назад па сходнях з нейкiм даручэннем. Чацвёртага i пятага было загадана прайсцi на нос карабля. Нарэшце галоѓны бандыт паказаѓ прама туды, дзе мы хавалiся. Ён i сёмы асасiн рушылi прама да нас.
  
  Я адсунуѓся як мага далей у цень. Зачынiѓшы вочы, я прашаптаѓ кароткую малiтву, а калi паглядзеѓ зноѓ, бандытаѓ ужо не было. "У iмя ѓсiх святых," прамармытаѓ я, " чаму мы яшчэ не памерлi?
  
  Пауэрс ѓсё яшчэ сядзеѓ на кукiшках побач са мной. "Ёсць дзве магчымасцi," цiха сказаѓ ён. - Па-першае, яны нас не бачылi, а па-другое, яны не збiралiся забiваць нас цяпер. Заѓсёды памятайце, што там, дзе справа тычыцца доктара Фу Манча, нiколi не бывае нiчога разумнага або простага. Пакуль мы не дабяромся да месца прызначэння, не адбудзецца нi аднаго падзеi, нi адно сказанае слова не будзе даведзена да ведама нашага ворага ".
  
  Iшлi днi, i мы прайшлi праз Суэцкi канал, Чырвонае мора, затым праз Аравiйскае мора ѓ Бамбей. Было жудасна ѓсведамляць, што сямёра жорсткiх забойцаѓ сочаць за кожным нашым крокам, чакаючы нейкага невядомага сiгналу, але мы нават не маглi выявiць iх прысутнасць. Мы з Пауэрсом вырашылi, што лепш трымаць лорда Мэйфилда ѓ недасведчанасцi аб гэтых абставiнах, па меншай меры пакуль. Калi бандыты проста шпiёнiлi за намi, то хваляваць яго было б бескарысна. Азiраючыся назад, з безошибочными развагамi, якiя выцякаюць з ведання таго, што адбылося далей, я думаю, што мы, два маладых героя, праявiлi неверагоднае пыху, прыняѓшы гэта рашэнне. Упартым i часам неабдуманым мог бы быць лорд Мэйфилд, але ѓ 1875 годзе ѓ свеце не было нiкога з такiм вопытам працы на Далёкiм Усходзе ѓ цэлым i доктара Фу Манча ѓ прыватнасцi.
  
  Нам трэба было пракансультавацца з iм на борце "Элдред Тамарынд", падзялiцца з iм нашымi фактамi i дазволiць яму ѓдзельнiчаць у нашых планах тады i пазней у Пекiне. Паколькi мы з Пауэрсом адчувалi сябе дастаткова мудрымi, каб дзейнiчаць без яго, мне заѓсёды здавалася, што збольшага мы самi падбудавалi гiбель гэтага няѓдачлiвага чалавека.
  
  Аб гэтым падарожжы можна расказаць многае, але мала таго, што наѓпрост звязана з маiм расповедам пра Шэрлака Холмса, так што астатняе я магу пакiнуць ѓяѓленню маёй цярплiвай аѓдыторыi.
  
  Больш нас нiшто не затрымлiвала. Некалькi гадзiн праз гандлёвае судна пакiнула Iндыю ззаду, обогнуло мыс Дондра i накiравалася ѓ Бiрму. Яшчэ шмат дзён прайшло ѓ жудасны маѓчаннi. Мы з Пауэрсом паклялiся захоѓваць пiльнасць, выдатна ведаючы, што бандыты Фу Манча ѓсё яшчэ знаходзяцца на борце. Пазней лета змянiлася восенню, i "Элдред Тамарынд" хадзiѓ з порта ѓ порт, з Рангунам ѓ Джорджтаѓн ѓ Малайе, Батавию на Суматры i Сiнгапур. Затым мы накiравалiся ѓверх па Паѓднёва-Кiтайскаму мора, спынiѓшыся на некалькi дзён спачатку ѓ Ганконгу, затым у Шанхаi. Нарэшце, калi зiма пачала пагражаць нашым надзеям на поспех, у пачатку снежня мы перасеклi Жоѓтае мора i зайшлi ѓ Цяньцзiнь, буйны порт на рацэ Пi, размешчаны прыкладна так жа далёка ѓглыб мацерыка, як Лондан ѓздоѓж Тэмзы.
  
  Непрыемнасцi маглi пачацца ѓ любы момант, цяпер, калi мы нарэшце апынулiся на кiтайскай зямлi. Лорд Мэйфилд добра ведаѓ горад Цяньцзiнь, i за цудоѓным кiтайскiм вячэрай яны з Пауэрсом абмяркоѓвалi, як лепш паступiць. Што тычыцца мяне, я адчуваѓ, што мала што магу прапанаваць, i аддаваѓ перавагу слухаць. Аднак так атрымалася, што менавiта маё прапанову ѓ канчатковым вынiку прывяло да канфрантацыi з мноствам сiл, якiя цяпер сабралiся ѓ Кiтаi. Гэта было так, як быццам маё прысутнасць было неабходна ѓ якасцi каталiзатара. З усёй нявiннасцю я развязаѓ барацьбу, якая павiнна была вырашыць, хто будзе жыць, а хто памрэ, хто прыйдзе да ѓлады, а хто сыдзе ѓ адстаѓку з паразай. Не толькi Шэрлак Холмс запрасiѓ мяне суправаджаць яго ѓ дом Фу Манча - сваю ролю адыграла i лёс.
  
  Лорд Мэйфилд наняѓ карэту, у якой мы маглi праехаць рэшту шляху да Пекiна. Большасць паездак па Кiтаю ѓ той час здзяйснялася ѓ адкрытых фурманках, грубых транспартных сродках з масiѓнымi драѓлянымi коламi i без рысор сiстэмы, змякчальных ѓдары на дарозе. Экiпажы былi еѓрапейскай раскошай, i кiтайцы лiчылi iх бессаромнай марнаваннем матэрыялаѓ i коней.
  
  Наблiжаючыся да Пекiну, мы абмяркоѓвалi нашы блiжэйшыя мэты. "Нам трэба звярнуцца ѓ пасольства", - сказаѓ Пауэрс. "Нам патрэбна ѓся наяѓная ѓ iх iнфармацыя аб дзейнасцi Фу Манча. Мы нiчога не ведаем пра тое, чым ён займаѓся, цi што ён можа планаваць ".
  
  "Я ѓжо даѓ указанне кiроѓцу", - сказаѓ лорд Мэйфилд. "Брытанскае пасольства размешчана недалёка ад Брамы Нябеснага Свету. Нябесны Свет! Назвы гэтых вулiц i будынкаѓ маглi б быць пацешнымi, калi б яны так жудасна не разыходзiлiся з праѓдзiвай прыродай гэтых людзей ".
  
  "Не ѓсе кiтайцы такiя жорсткiя i вар'яцкiя, як доктар Фу Манча," цiха сказаѓ Пауэрс.
  
  Упаѓнаважаны каралевы, здавалася, не чуѓ. "Пасля таго, як мы завершым нашы справы там, мы нанёс вiзiт самому доктару Фу Манча!"
  
  I вось што адбылося. Больш двух гадзiн лорд Мэйфилд уцягваѓ брытанскiх дыпламатаѓ у гарачы спрэчку з нагоды афiцыйнай палiтыкi, а затым мы вярнулiся ѓ карэту, грохочущую па кiрунку да пекiнскай рэзiдэнцыi доктара Дж. Фу Манча. Ён напэѓна ведаѓ аб нашым прыбыццi ѓ кiтайскую сталiцу i, павiнна быць, чакаѓ зручнага моманту. Я глядзеѓ у вокны карэты, пакуль горад адкрываѓся мне, дзiѓна прыгожы, але i жахлiвы. Пекiн дае кожнаму чалавеку шмат абяцанняѓ; калi чалавеку шанцуе, нешматлiкiя з гэтых абяцанняѓ выконваюцца.
  
  "Я маю намер кантраляваць Фу Манча", - сказаѓ лорд Мэйфилд. "Дакладна гэтак жа, як ён спрабаваѓ кантраляваць мяне, я пакажу яму сiлу сваёй волi. Я зведаѓ вялiкiя прынiжэньня ад яго рук. За ѓсё гэта трэба расплачвацца. Спынiся тут."
  
  Фурман спынiѓ коней прыкладна ѓ пяцiдзесяцi ярдаѓ ад дома. Мы выйшлi з экiпажа i загадалi фурману пачакаць. На чале з Пауэрсом мы наблiзiлiся да будынка. Усе мы трое былi ѓзброены пiсталетамi, але мне яны падалiся жудасна непадыходнымi. Мы ѓрывалiся ѓ логава льва.
  
  Мы былi дурнямi.
  
  Ля галоѓных варот маёнтка лорд Мэйфилд злосна размаѓляѓ з адным з вялiкiх еѓнухаѓ-ахоѓнiкаѓ Фу Манча. Было вiдавочна, што ахоѓнiк не зразумеѓ нi слова з гэтай тырады i не дазволiѓ нам увайсцi. Засмучаны такiм чынам, Мэйфилд не стаѓ спрачацца далей; ён прыцэлiѓся з рэвальвера i двойчы стрэлiѓ у еѓнуха. "Пойдзем са мной, калi хочаш выратаваць свайго сябра", - крыкнуѓ Мэйфилд. Затым ён павярнуѓся i пабег у будынак.
  
  Нiчога не заставалася, як рушыць услед за iм. Мы нырнулi ѓ халодны, цьмяна асветлены дом. Я нiкога не бачыѓ, нiкога не чуѓ i адчуваѓ толькi жудаснае пачуццё пустаты. Я адчуваѓ, што мы толькi што здзейснiлi велiзарную i непапраѓную памылку. Мэйфилд павёѓ нас углыб малога палаца. "Тут нiкога няма", - прызнаѓся ён нарэшце.
  
  "Наколькi я яго ведаю," сказаѓ Пауэрс, "у яго ёсць патаемны выхад з гэтага пацучынага гнязда".
  
  "Цалкам дакладна", - пачуѓся свiсцячы голас доктара Фу Манча. Ён накiраваѓся да нас са ѓзводам узброеных жанчын. Мы былi акружаны цемрай.
  
  Яны хутка раззброiлi нас. "Гэта вельмi цiкава для мяне", - сказаѓ Фу Манча, дэманструючы сваю д'ябальскую ѓсмешку. "Я прадказаѓ ваша прыбыццё ѓ аѓторак на мiнулым тыднi. Я падазраю, што незвычайная надвор'е ѓ Жоѓтым моры затрымала ваш карабель. Няважна. Я не прадбачыѓ гэтага бескарыснага i фальшывага нападу на маю ѓласнасць i маю асобу. Цяпер твая лёс залежыць ад мяне, i пакуль я вырашаю твой лёс, я павiнен папрасiць вас прыняць маё гасцiннасць. Ён паказаѓ на сваiх жанчын-салдат.
  
  Яны павялi нас ѓнiз па лесвiцы i праз доѓгi цёмны тунэль у падземны двор пад Палацам Опаловой Месяца. Нас разнялi i груба штурхнулi ѓ розныя бакi. Iзаляваны ад ђiлард Паѓэрса i лорда Мэйфилда, я iшоѓ па звiлiстых падземных пераходах, пакуль безнадзейна не заблудзiѓся. Там была зарешеченная дзверы, замкнутая на стары жалезны замак. Еѓнух адчынiѓ яе i адчынiѓ дзверы. Унутры не было святла. Ён штурхнуѓ мяне наперад, i я ѓпаѓ у камеру. Хто-то схапiѓ мяне за запясцi i прыкаваѓ наручнiкамi да сырой, смярдзючай сцяне.
  
  Прайшло, павiнна быць, шмат хвiлiн, i я пачаѓ ѓсведамляць, што знаходжуся ѓ камэры не адзiн. Там быѓ яшчэ адзiн вязень, прыкаваны ланцугом да процiлеглай сцяны. Гэты чалавек быѓ змардаванай i неахайным, змучаным i изголодавшимся. На iм было доѓгае палiто на флiсавы падкладцы, такое, якое мой стрыечны брат Тэлбат прывёз з Блiзкага Усходу ѓ час свайго кароткага турнэ туды па даручэннi Мiнiстэрства замежных спраѓ. Я не ведаѓ, кiм быѓ гэты няшчасны палонны Фу Манча, але не сумняваѓся, што неѓзабаве буду падобны на яго. Гэтая думка прымусiла мяне здрыгануцца; маё мужнасць амаль вычарпалася.
  
  Затым мужчына загаварыѓ са мной. "Масгрейв?" сказаѓ ён. Яго голас быѓ хрыплым i слабым, што мне спатрэбiлася iмгненне, каб даведацца яго. Гэта быѓ Холмс. Я адчула, як па маiх шчоках пацяклi слёзы. Я не ведаю, якая эмоцыя была iх прычынай: палёгку, жах, жаль? Ён выглядаѓ безнадзейна. Мы з iм былi апранутыя так несообразно; вiдавочна, мы iшлi рознымi шляхамi да аднаго i таго ж праклятага канца.
  
  " Так, Холмс. Наколькi я разумею, вы былi ѓ Афганiстане. Ён нiколi не даваѓ мне забыць гэта дурное заяву.
  
  Нас падзяляла ѓсяго некалькi ярдаѓ каменнага полу, але ѓ паѓзмроку я не магла добра разгледзець яго твар. Як бы тое нi было, ён выклiкаѓ у мяне спачуванне, хоць я ведала, што яму падобныя пачуццi нi да чаго. Ён занурыѓся ѓ сваiх ланцугах, час ад часу цiхенька позвякивая iмi, спрабуючы ѓладкавацца ямчэй. Гэта было немагчыма. Усе гэтыя дзесяцiгоддзi праз маё цела ѓсё яшчэ скардзiцца на жорсткае абыходжанне, якому яно падвергнулася у Забароненым горадзе Пекiне.
  
  Нас наведвалi толькi еѓнухi-ахоѓнiкi i старажытная згорбленая кiтаянка, якая прыносiла нам нашы штодзённыя порцыi вадкага рыбнага супу i рысу. Я правёѓ бясконцыя гадзiны, марачы пра ежу, пра ѓсiх вiдах ежы, нават аб такiх рэчах, аб якiх я нiколi раней не марыѓ. Мае думкi аб уцёках былi сканцэнтраваны на велiзарных балях, якiя я проглочу пасля.
  
  Мы з Холмсам бавiлi час, распавядаючы пра цуды i цяжкасцях, якiя перажылi падчас нашых асобных паездак у Пекiн. Я даведаѓся, што Холмс нiколi не забываѓ нi адной дэталi з тых уражанняѓ, якiя хацеѓ захаваць. Цяпер ён перабiраѓ у памяцi кожны размова, кожны з такой цяжкасцю здабытую макулiнку iнфармацыi, але дакладная прырода зламыснага плана Фу Манча ѓсё яшчэ не належала ад яго.
  
  Аднойчы я быѓ уражаны, калi ѓ нашу камеру ѓвайшоѓ высокi мускулiсты араб. "Добрыя спадары, - сказаѓ ён, - я Алi ас-Салам, слуга доктара Фу Манча. Мой спадар шкадуе аб характары вашага жылля, i я прыношу яго прабачэннi. Ён захаваѓ вашы жыцця насуперак прамому загаду спадарынi Цзы Сi, мацi нашага iмператара. Будзьце ѓпэѓненыя, што доктар Фу Манча прыкладае ѓсе намаганнi, каб адмянiць вашыя смяротныя прысуды i аднавiць вашу свабоду ".
  
  Мы з Холмсам пераглянулiся. "Мы вам вельмi ѓдзячныя," сарданiчнай вымавiѓ ён.
  
  "Раскажы мне пра астатнiх", - папрасiѓ я.
  
  Алi павярнуѓся да мяне. "Зараз, мiстэр Масгрейв, не бойцеся за сваiх партнёраѓ. Лорду Мэйфилду зручна ѓ палацы майго гаспадара, ён шмат даведаецца пра кiтайскай цывiлiзацыi i праблемах, якiя гэтая краiна перажывае з некаторымi еѓрапейскiмi дзяржавамi. ђiлард Паѓэрс быѓ заключаны ѓ турму па прычынах, такiм самым з тымi, якiя прывялi да вашаму ѓласнаму зняволення.
  
  Ланцуга Холмса зазвiнелi. "Я баюся пытацца пра дэталi", - сказаѓ ён. "Лорду Мэйфилду, па вашых словах, "зручна". Хто ведае, можа быць, вы апiсалi б наша стан як камфортнае ".
  
  Алi сумна пацiснуѓ плячыма. "Мае добрыя спадары, прабачце мне гэтыя обмолвки. Вы знаходзiце iх непрыемнымi, але я iмкнуся толькi пазбегнуць непатрэбнай болю".
  
  Адзiным адказам быѓ кароткi гаѓкаючых смяшок Холмса.
  
  "Яшчэ раз, добрыя спадары, прашу прабачэння", - сказаѓ Алi. Ён высока падняѓ факел i паглядзеѓ на нас абодвух. "Я вярнуся зноѓ, каб паведамiць вам далейшыя навiны. Тым часам я далажу, што з вамi абодвума усё ѓ парадку. Ён выйшаѓ з камеры, i еѓнух зачынiѓ за iм дзверы. Мы зноѓ пагрузiлiся ѓ цемру. Доѓгi час нi я, нi Холмс не прамаѓлялi нi слова.
  
  
  
  На наступны дзень - я называю гэта так, таму што разлiчваѓ час у адпаведнасцi з прыёмамi ежы два разы на дзень - Холмс паспрабаваѓ завязаць са старой размова. Я выказаѓ здагадку, што гэта бескарысная спроба, таму што было малаверагодна, што гэтая иссохшая старая бабуля магла гаварыць па-ангельску, i яшчэ менш верагодна, што яна загаварыла б у прысутнасцi аднаго з еѓнухаѓ. "Я б хацеѓ лепей разгледзець гэты рыс", - сказаѓ Холмс. "Я ѓпэѓнены, што ѓ маёй ежы кiшаць разнастайныя паразiты. Я ведаю - я адчуваю iх у сябе ѓ жываце, яны паѓзуць па маiм целе. Я патрабую, каб ты прынёс сюды гэты факел!"
  
  Голас Холмса напалохаѓ мяне. Я зразумеѓ, як моцна я залежаѓ ад яго сiлы i мудрасцi. Калi ён, нарэшце, здаѓся жаху нашага зняволення, значыць, я сапраѓды быѓ адзiн.
  
  "Ты баiшся паказаць мне!" - вiскнуѓ ён з пранiзлiвым хiхiканнем. Гэта прымусiла мяне здрыгануцца. Пажылая жанчына сказала некалькi слоѓ па-кiтайску стражнику з паходняй. Еѓнух падышоѓ блiжэй, дазволiѓшы святле ад камiна ѓпасцi на мiску з рысам ѓ яе руках. Холмс ѓтаропiѓся на ежу, затым перавёѓ погляд на твар жанчыны. "Калi я вывучу ѓсю галаваломку?" спытаѓ ён. Цяпер яго голас гучаѓ цвёрда, як i заѓсёды.
  
  Пажылая жанчына прыкiнулася, што не разумее. Яна пододвинула да яе мiску з рысам.
  
  "Вы прывялi мяне сюды, каб я разгадаѓ загадку", - сказаѓ Холмс. "Пры чым тут турэмная камера?"
  
  Пажылая жанчына выпрямила сваё крохкае цела. Яна здавалася вышэй, мацней, маладзей. "Я павiнен верыць, што вы гатовыя", - сказаѓ Фу Манча. "Мы прыступiм да выканання задання неадкладна, калi вы пажадаеце. Мне шкада, што я не магу адпусцiць вас, пакуль вы не прадставiце прымальнае рашэнне. Такая воля майго iмператара". На самай справе такая была воля спадарынi Цзы Сi. Гiсторыя даказала маю правату ѓ гэтым пытаннi: Цзы Сi правiлы Кiтаем з абсалютнай i бязлiтаснай уладай да сваёй смерцi пры сумнеѓных абставiнах у 1908 годзе, на наступны дзень пасля смерцi самога iмператара.
  
  "Я б аддаѓ перавагу больш зручную кансультацыю," сказаѓ Холмс, - але цалкам вiдавочна, што мае пажаданнi не маюць вялiкага значэння".
  
  Фу Манча нiзка пакланiѓся. " Наадварот, мой англiйская сябар, я маю да вас найвялiкшая павага. Проста ѓ гэтым пытаннi я бяссiльны.
  
  "Я проигнорирую вашу рытарычную хлусня", - сказаѓ Холмс. "Калi ласка, пачынайце".
  
  Доктар Фу Манча развёѓ рукамi. "Кiтай вымушаны прымаць тавары i паслугi - i прынцыпы - еѓрапейскiх i амерыканскiх захопнiкаѓ. Магчыма, нам гэта i не трэба, але мы не можам ад iх схавацца. Як нам выратаваць Кiтай ад замежнага ѓплыву, ачысцiць Кiтай i аднавiць чысцiню мiнулага? Мiрныя сродкi пацярпелi няѓдачу. Ваш урад нават не ѓсведамляе, наколькi яго ненавiдзяць ѓ Пекiне ".
  
  "Мяне вельмi мала цiкавiць палiтыка", - сказаѓ Холмс. "У чым ваша праблема?"
  
  "Хто-то ѓ Забароненым горадзе ѓ саюзе з гэтымi пiратамi", - сказаѓ Фу Манча.
  
  "Тады мы павiнны вырашыць, хто ад гэтага выйграе больш за ѓсё", - сказаѓ Холмс.
  
  "Адзiны прадукт, якi выкарыстоѓваюць ангельцы i якi стаѓ больш папулярным у Кiтаi, - гэта опiум", - сказаѓ Фу Манча. "ђдава iмператрыца публiчна выступае супраць гандлю опiюмам. Аднак, па праѓдзе кажучы, яна дазваляе гэтаму квiтнець, таму што звычка робiць яе падданых паслухмянымi i iмi лягчэй кiраваць. Ёсць прымаѓка: 'Пакуль ёсць опiум, рэвалюцыi не будзе'. Тым не менш, я прытрымлiваюся думкi, што маньчжурскi прымаѓка няправiльная i што рэвалюцыя адбудзецца незалежна ад таго, палiць народ опiум або няма. У выпадку звяржэння ѓлада пяройдзе да тых, хто знаёмы з патрэбамi кiравання, але каму адмоѓлена ѓ сапраѓднай улады пры нашай цяперашняй сiстэме ".
  
  "Вы маеце на ѓвазе еѓнухаѓ," удакладнiѓ Холмс.
  
  Фу Манча растапырыѓ свае кастлявыя, падобныя на кiпцюры пальцы. "Гэта магчыма", - сказаѓ ён. "Я падазраю, што Лi Ань, Вялiкi еѓнух, так жа добра дасведчаны аб гэтай праблеме, як i я, i што ён будуе свае ѓласныя планы".
  
  " А як наконт прынцаѓ-iмперцаѓ?
  
  " Магчыма, хоць i сумнеѓна. Iмператар, у рэшце рэшт, не сын, а пляменнiк ѓдавее iмператрыцы. Ёсць прынцы, чые дамаганнi на трон, як i мае, безумоѓна праѓдападобныя. Я ѓпэѓнены, што Цзы Сi з асцярогай ставiцца да прынца Гуну i прынцу Чжуану. Цi Мог адзiн з гэтых людзей быць у змове з замежнымi носатыми, каб прыбраць яе? Вялiкабрытанiя, Прусiя i нават Злучаныя Штаты, магчыма, дапамагаюць ѓсталяваць у Пекiне больш за сiмпатызавалага iм кiраѓнiка. Хто-то звязаѓся з кiтайскiмi таемнымi таварыствамi "Белы лотас" i "Трыяды" i пачаѓ перамовы, якiя аб'ядналi б iх усiх пад адзiным сцягам ".
  
  Тужлiвы звон ланцугоѓ Холмса чуѓся, пакуль ён думаѓ аб гэтых рэчах. "Чаго вы баiцеся з-за iх?" - спытаѓ ён.
  
  "Я нiчога не баюся, як я ѓжо казаѓ вам раней. Мне трэба ведаць, што адбываецца ѓ Кiтаi i што рабiць, каб вецер пераменаѓ не застаѓ мяне знянацку".
  
  "Астатнiя, павiнна быць, адчуваюць тое ж самае", - сказаѓ Холмс.
  
  "Медная скрыначка, якую я шукаѓ, зноѓ у мяне, i ѓ ёй змяшчаецца некалькi Нябесных Снягоѓ, якiя могуць дапамагчы вам у вашым сузiраннi. Я хацеѓ бы прапанаваць вам больш спрыяльную абстаноѓку, але я удовлетворю вашыя патрэбы i патрэбы мiстэра Масгрейва, пакуль вы мае госцi.
  
  "Я патрабую ад вас абяцаннi, што вы таксама будзеце абараняць нашых сяброѓ", - сказаѓ Холмс.
  
  Дзiѓная пленка пакрывала зялёныя вочы Фу Манча з цяжкiмi стагоддзямi. Ён зрабiѓ воѓчыя зубы i сказаѓ: "Запэѓнiваю вас, што я надам кожнаму з iх сваё асабiстае ѓвагу i паклапачуся пра iх так, як кожны патрабуе". Затым мы раптам засталiся адны. Фу Манча i еѓнух-ахоѓнiк сышлi.
  
  "Колькiмi рознымi спосабамi ты можаш iнтэрпрэтаваць яго апошняе заѓвагу?" - Спытаѓ я свайго сябра.
  
  Холмс сумна пакiваѓ галавой. Не было неабходнасцi нiчога казаць.
  
  Так Холмс пачаѓ ужываць какаiн, якi быѓ адным з белых парашкоѓ у латуневай скрыначцы. Iдэнтыфiкацыя iншых алкалоiдаѓ да гэтага часу застаецца загадкай для заходняй медыцынскай навукi. Я назiраѓ, як Холмс ѓсё часцей паддаваѓся спакусе "Нябесных снягоѓ" Фу Манча. Яго настрой хутка мянялася, пераходзячы ад напружанай засяроджанасцi да дзiѓнай апатыi. Я прыпiсаѓ гэтыя змены хiмiчных рэчываѓ, але ѓ рэшце рэшт даведаѓся, што перапады настрою былi прычынай, а не следствам яго ѓжывання гэтых злучэнняѓ. Ён звярнуѓся да аднаго, каб засяродзiць свае разумовыя здольнасцi; ён абраѓ iншага, каб расслабiцца або прагнаць нуду.
  
  "Вы павiнны разумець, што гэтыя рэчывы - яго вялiкае зброю", - папярэдзiѓ я. "Гэта адно з яго сродкаѓ кантролю над розумамi сваiх ворагаѓ".
  
  "Я маю намер выкарыстоѓваць iх эканомна, на цалкам законных мэтах", - сказаѓ ён. "Я не збiраюся злоѓжываць iмi да такой ступенi, каб нанесцi шкоду свайму цела або розуму".
  
  "Я малюся, каб вы ведалi, калi вы наблiжаецеся да гэтай кропцы", - сказаѓ я. Гэта тая ж самая заклапочанасць, якую шмат гадоѓ праз выказаѓ доктар Ватсан, якi назiраѓ, як Холмс труцiѓ сябе какаiнам, морфием i опiюмам кожны раз, калi Холмс лiчыѓ, што сiтуацыя апраѓданая.
  
  Кожны дзень Фу Манча, скiнуѓшы сваю маскiроѓку, прыносiѓ Холмсу ѓсё больш iнфармацыi пра шляхты i евнухах, якiя былi галоѓнымi кандыдатамi ѓ змове з мэтай звяржэння праѓлення мадам Цзы Сi. Холмс задаваѓ кароткiя канкрэтныя пытаннi аб кожным чалавеку: якое яго паходжанне? Адчуваѓ ён сябе годна ѓзнагароджаным за свае паслугi ѓраду? Належаѓ ён да аднаго з таемных таварыстваѓ? Цi былi ѓ яго якiя-небудзь асабiстыя рознагалоссi з iмператарскай сям'ёй? Фу Манча адказаѓ на пытаннi коратка, але вычарпальна. Гэтыя двое мужчын, магчыма, два самых рухомых розуму, якiя я калi-небудзь ведаѓ, лёгка адкiнулi многiх падазраваных. У рэшце рэшт яны сышлiся на тым, што вiнаватым быѓ альбо Ань Лi, вялiкi еѓнух, альбо прынц Гун, вораг Ань Лi i сын iмператара Тао Куана.
  
  "Я павiнен пагаварыць з абодвума гэтымi людзьмi", - сказаѓ Холмс. "Магчыма, тады я змагу знайсцi рашэнне. У дадзены момант я мяркую, што пагроза зыходзiць ад прынца Кунга, якi, магчыма, заручыѓся дапамогай Вялiкага еѓнуха. Ань Лi, якi дзейнiчае самастойна, магчыма, не зможа знайсцi дастатковай падтрымкi за сценамi Забароненага горада. У рэшце рэшт, ён еѓнух. Мне здаецца малаверагодным, што еѓнух мог стаць кiраѓнiком Кiтая. Ён не атрымаѓ бы блаславення багатага i магутнага класа мандарынаѓ, якой бы нi была сiла яго асобы ".
  
  "Тым не менш, мiстэр Холмс," млява прамовiѓ Фу Манча, " вы павiнны навучыцца нiколi не рабiць папярэднiх высноѓ без поѓных дадзеных. I ѓсё ж у прынцыпе я згодны з вашай тэорыяй, i мы паглядзiм, пацвердзiць цi яе будучыню. Я паклапачуся аб тым, каб Ань Лi i прынц Гун ѓ блiжэйшы час наведалi вас. У такiх выпадках я проинструктирую вас аб ролi, якую вы павiнны згуляць; гэтых людзей нельга заваблiваць ѓ гэта падзямелле, каб яны размаѓлялi з закаваным у ланцугi зняволеным. Таму я прыдумаю прыдатны выдумка ѓ больш прыемнай абстаноѓцы ".
  
  Пасля сыходу Фу Манча Холмс пачаѓ абмяркоѓваць гэтае пытанне са мной. Я запярэчыѓ, што ѓ мяне мала падыходных матэрыялаѓ, але Холмс на самай справе не шукаѓ майго савета. У яго была звычка разбiраць свае галаваломкi, прамаѓляючы ѓслых кожны аспект. Я зрабiѓ назiранне, якое пазней аказалася вельмi важным. "Ты згодны з гэтым монстрам ѓ жоѓтых вопратцы, што пагрозу для ѓдавее iмператрыцы павiнен прадстаѓляць альбо Лi Ань, альбо гэты прынц Кун?"
  
  "Няма, зусiм няма", - сказаѓ Холмс. "Я ѓхiлiѓся ад гэтага заявы. Замест гэтага я сказаѓ Фу Манча, што ѓ яго спiсе магчымых падазраваных гэтыя двое былi адзiнымi верагоднымi кандыдатамi".
  
  "Цi магчыма, што сапраѓдны вораг - гэта хто-то, каго няма ѓ спiсе Фу Манча?"
  
  " Цалкам дакладна, Масгрейв. "Холмс цiха засмяяѓся. " Я мяркую, гэта наша адзiная рэальная надзея на выратаванне. Фу Манча не плануе адпускаць нас адсюль жывымi, але калi я змагу знайсцi адказ на загадку, я, магчыма, змагу выкарыстоѓваць гэта, каб заваяваць нашу свабоду. Калi б яго таемным супернiкам быѓ Ань цi прынц Кун, напэѓна Фу Манча ѓжо быѓ бы ѓпэѓнены ѓ гэтым. Яго супернiк - той, каго ён не падазрае, магчыма, той, каго ён не ѓ стане западозрыць. Вось чаму ён звярнуѓся да мяне за парадай: я староннi чалавек з чужым поглядам на рэчы. Доктар спадзяецца, што я змагу ѓбачыць заканамернасць там, дзе ён наогул нiчога не бачыць ".
  
  
  
  Некалькi гадзiн праз дзверы камеры адчынiлiся, i ѓвайшоѓ Алi з паходняй у руках, без суправаджэння еѓнухаѓ-ахоѓнiкаѓ. У той час я не палiчыѓ гэта незвычайным. "Добры вечар, добрыя спадары", - сказаѓ ён.
  
  "Ужо вечар?" спытаѓ Холмс.
  
  "Я прывёз вам вестку ад вашых суайчыннiкаѓ. мiстэр Холмс, я нiколi не хлусiѓ вам, i ѓсё ж я падмануѓ вас. Прыйшоѓ час праяснiць для вас некаторыя важныя пытаннi. Я прывёз вестку з брытанскай дыпламатычнай мiсii.
  
  " Амбасада! - Ускрыкнуѓ Холмс. " Але, вядома, Фу Манча...
  
  "Я давераны слуга Фу Манча," сказаѓ Алi, - але я таксама верны слуга эмiсараѓ каралевы Вiкторыi ѓ Пекiне. Я збiраѓ тут iнфармацыю на працягу многiх гадоѓ. Мяне паслалi, каб сказаць вам, каб вы нiчога не баялiся. Па высокiм дыпламатычных каналах робяцца iнтэнсiѓныя намаганнi па вашаму вызваленню па ѓказе самай ѓдавее iмператрыцы. Брытанскi легат можа аказаць пэѓны цiск. Я павiнен сказаць, што спробы ѓмяшання з боку лорда Мэйфилда выклiкалi немалыя цяжкасцi ѓ абодвух бакоѓ у гэтых перамовах. Тым не менш, пагадненне павiнна быць дасягнута вельмi хутка".
  
  "Элi," сказаѓ я, "ты подвергаешь сябе рызыцы дзеля нас".
  
  Ён пакланiѓся мне. "Я слуга даѓганосых, мiстэр Масгрейв, i як такога мяне ненавiдзелi б паѓсюль у Пекiне. Мая праца была сакрэтнай, i я павiнен прасiць вас выконваць гэта пагадненне. У адваротным выпадку я паплацiѓся б жыццём ".
  
  "Вядома, я даю вам слова", - сказаѓ я.
  
  "У мяне таксама ёсць некаторая надзея даведацца сакрэты Нябесных Снягоѓ Фу Манча, асаблiва старажытны Элiксiр Неѓмiручасцi".
  
  "Элiксiр неѓмiручасцi", - сказаѓ Холмс. "Значыць, усходнiя генii таксама растрачваюць свае жыццi ѓ гэтай марнай пагонi".
  
  Алi пацiснуѓ плячыма. "Фу Манча амаль давёѓ яго да дасканаласцi. Цяжкасць у тым, што старажытныя тэксты апiсваюць iнгрэдыенты ѓ вельмi двухсэнсоѓных, паэтычных выразах. Фу Манча яшчэ павiнен даведацца, што мудрыя старыя мелi на ѓвазе пад Кветкай кiнавары i Тлушчам з чырвоных камянёѓ. Трэцяе - гэта мёд, але мёд, атрыманы з нектара пэѓнага кветкi. Назва гэтай кветкi нiчога не значыць для сучасных навукоѓцаѓ".
  
  Холмс засмяяѓся. "Я рады чуць, што учынкаѓ Фу Манча ёсць рацыянальнае тлумачэнне. Ён усяго толькi уведзены ѓ зман кiтайскi лекар, якi верыць, што зможа жыць вечна".
  
  "Магчыма, ён памыляецца, але калi яго эксперыменты ѓвянчаюцца поспехам, нашчадак Цзы Сi неѓзабаве надзене карону ѓ Букiнгемскiм палацы".
  
  
  
  У падзямелле запанавала доѓгае маѓчанне. "Мы, брытанцы, прымусiм Фу Манча пашкадаваць, што ён наогул прыбыѓ да нашых берагоѓ", - сказаѓ нарэшце Холмс.
  
  Алi пакiваѓ галавой. "Будучыня будзе такiм, як пажадае Бог". Ён павярнуѓся спiной i зноѓ пакiнуѓ нас у цемры.
  
  Страцiѓ я пасля гэтага свядомасць, спаѓ я i бачыѓ сны? Голас доктара Фу Манча разбудзiѓ мяне. "Цi магу я выказаць здагадку, мiстэр Холмс," спытаѓ кiтайскi лекар, " што вы блiзкiя да разгадкi?"
  
  "Вядома, я павiнен правесцi яшчэ адно або два iнтэрв'ю", - сказаѓ Холмс.
  
  Наш выкрадальнiк схiлiѓ галаву, i па яго жэсту двое яго рабоѓ пачалi аслабляць нашы путы. Фу Манча разам са сваiмi жанчынамi-салдатамi i ахоѓнiкамi-еѓнухамi праводзiѓ нас па каменных прыступках у сваю крэпасць у Палацы Опаловой Месяца. Яго рэзiдэнцыя i яе каштоѓнае змесцiва нiколi не былi западозраны еѓнухамi Вялiкага ђнутранага Свету, аднак кожнае прамоѓленае там слова было прошептано на вуха Фу Манча. Ён жыѓ у межах Забароненага горада, таму што лiчыѓ сябе законным iмператарам усяго Кiтая - i хто мог бы аспрэчыць яго?
  
  Нас сустрэлi, апранулi i накармiлi, зладзiлi ямчэй i пакiнулi ѓ спакоi. Увайшла маладая жанчына i паведамiла, што прынц Кун прыме нас на працягу гадзiны. "Павiнна быць, у свеце ѓжо развiднела", - сказаѓ Холмс дзiѓным задуменным тонам.
  
  Неѓзабаве пасля гэтага нас правялi ѓ прысутнасць прынца Кунга, брата былога iмператара i мiнiстра фiнансаѓ цяперашняга iмператара. Ён быѓ самым магутным з усiх iмперскiх прынцаѓ. У мiнулыя гады ён быѓ блiзкiм саюзнiкам мадам Цзы Сi, але памiж iмi паѓстала расколiна. Прынц Гун, апрануты ѓ жоѓтую куртку, подчеркивающую яго непасрэдную сувязь з iмператарскай сям'ёй, i лалавы гузiк на капелюшы, адзначае яго высокi ранг, змрочна сядзеѓ у прыёмнай Залы Цiхамiрнага Сузiрання. Ён жэстам запрасiѓ нас заняць месца, i быѓ пададзены чай. Фу Манча сеѓ побач з Холмсам, каб перакладаць тое, што адбываецца.
  
  Прынц гаварыѓ коратка. Ён быѓ шчыра збянтэжаны, чаму гэты замежны джэнтльмен без дыпламатычнага рангу хоча бачыць прынца iмперыi. Гаварылася быѓ яго праѓдзiвы сэнс: навошта прынцу iмперыi хацець бачыць гэтага замежнага джэнтльмена?
  
  Холмс схiлiѓ галаву. "Нават далёка ѓ Англii, дзе наша каралева Вiкторыя сядзiць, як ангельская малюнак ѓдавее iмператрыцы Кiтая, у нас ёсць людзi, якiя намышляюць аддаць накiроѓваецца небам руку нашага вялiкага правадыра. Прынц Гун, я малюся, каб вы ацанiлi мяне як сцiплага, але сумленнага i праѓдзiвага чалавека. Я хацеѓ бы задаць вам адно пытанне, i ваш адказ, магчыма, дапаможа зрабiць Кiтай такой вялiкай краiнай, якой вы заѓсёды хацелi яго бачыць ".
  
  Фу Манча перавёѓ гэтую гаворка, больш загадкавую, чым усё, што я калi-небудзь чуѓ ад Холмса за ѓвесь час нашага знаёмства.
  
  Загаварыѓ прынц Кун. Фу Манча проста павярнуѓся да Холмсу i сказаѓ: "Вы можаце задаваць сваё пытанне. Прынц-iмператар падумае над адказам".
  
  Холмс зноѓ пакланiѓся. "Прынц Кун," сказаѓ ён, " у старажытным горадзе ѓ Еѓропе ёсць манастыр. Манахi, якiя жывуць у гэтым месцы, - сумленныя, годныя паслядоѓнiкi Бога. Яны даглядаюць за сваiмi садамi i здзяйсняюць набажэнствы, i iх адзiная гонар - дрэва, якое старэйшыя за любога iншага дрэва ѓ краiне. Яно стаяла яшчэ да таго, як вакол яго пабудавалi манастыр. Гэта цудоѓнае дрэва цвiце толькi раз у дзесяць гадоѓ, i яго кветкi самыя прыгожыя, якiя хто-небудзь калi-небудзь бачыѓ. Ён дае плён толькi раз у сто гадоѓ, i кажуць, што тым, хто паспрабуе яго, даруецца магчымасць зазiрнуць у Рай. I вось аднойчы маланка ѓдарыла ѓ гэта выдатнае дрэва i выклiкала пажар у яго шелестящих галiнах. Манахi выбеглi з сваiх келляѓ, устрывожаныя i напалоханыя. Вось мой пытанне, прынц Гун: манахi выратавалi дрэва або яго неверагодныя плён?"
  
  На некалькi доѓгiх iмгненняѓ у зале запанавала цiшыня. Затым намёк на ѓсмешку закрануѓ асобы прынца Кунга, i ён кiѓнуѓ галавой з вiдавочным задавальненнем.
  
  Загаварыѓ Фу Манча. "Ваша аѓдыенцыя скончана, прынц Гун вiтае вас у Кiтаi". Холмс нiзка пакланiѓся. Прынц яшчэ раз мiмалётна усмiхнуѓся, устаѓ i з вялiкай годнасцю выйшаѓ з залы.
  
  Я быѓ збянтэжаны. " Мiлая маленькая гiсторыя, Холмс. Дзе вы яе пачулi?
  
  "Я вынайшаѓ гэта", - адказаѓ мой сябар. "У мяне было дастаткова часу для спакойных гульняѓ розуму, пакуль ты з дня ѓ дзень дарэмна працаваѓ над тым, каб разарваць свае жалезныя кайданы".
  
  Я насмешлiва чмыхнула. "Ты даведаѓся што-небудзь з яго адказу?"
  
  Холмс хутка зiрнуѓ на Фу Манча. " Вядома, я сёе-тое даведаѓся. Наколькi, даведаюся заѓтра, калi пагавару з Лi Ань, Вялiкiм еѓнухам.
  
  Ранiцай прыбыѓ ганец, якi паведамiѓ, што Фу Манча чакае нас у Палацы Опаловой Месяца. Зялёнавокi злыдзень далучыѓся да нас неѓзабаве пасля гэтага. "Ваша гутарка з Ань Цi будзе не такой прыемнай, як з прынцам Кунам", - сказаѓ ён Холмсу.
  
  
  
  "Я прадбачу гэта", - сказаѓ мой сябар. "I ѓсё ж я павiнен задаць яму пытанне i паназiраць за яго паводзiнамi, калi ён адкажа".
  
  Фу Манча кiѓнуѓ. Ён падаѓ знак сваiм слугам, ѓзброенай жанчыне i еѓнуху з мячом. Мы сфармавалi працэсiю i пакiнулi маленькi палац, накiроѓваючыся пад шэрым, халодным кiтайскiм небам да востраканечнай дахах Забароненага горада.
  
  У жылах Ань не было каралеѓскай крывi, таму наша iнтэрв'ю не павiнна было праводзiцца нi ѓ адным з iмператарскiх будынкаѓ. У нас было прызначанае ѓсяго чвэрць гадзiны ѓ прыёмнай Залы Памяцi Славы, штаб-кватэры Лi Ань. Менавiта тут ён складаѓ распарадак дня для iмператара i яго грознай рэгента Цзы Сi
  
  Мы чакалi на шмат хвiлiн даѓжэй прызначанага для нашай гутаркi часу. У пакой уварваѓся Лi Ань, выглядаѓ ѓстрывожаным i незадаволеным. Ён коратка i кiсла ацанiѓ ранг Фу Манча, акiнуѓ Холмса i мяне пагардлiвым позiркам i апусцiѓся ѓ раскошнае крэсла ѓ выглядзе дракона. Ён нiчога не сказаѓ, але пачакаѓ, пакуль мой сябар хутка пяройдзе да справы.
  
  " Майстар Лi Ань, - сказаѓ Холмс, - iмператар - Сын Неба. Але ѓ той жа час ён з'яѓляецца захавальнiкам свайго народа, падобна наглядчыку храма, якi належыць нябачнаму богу. У пэѓным сэнсе храм належыць наглядчыку, паколькi ён абараняе яго i чэрпае ѓ iм сiлу. I ѓсё ж яго абавязкi нiколi не памяншаюцца, паколькi, калi ён складзе гэта цяжар, храма неѓзабаве больш не будзе. Тады адкуль наглядчык будзе чэрпаць сваю сiлу? Якое стан у яго застанецца?"
  
  Ань Цi нахмурыѓся. "Доктар Фу Манча прывёз вас у Пекiн з заходняга краю свету толькi для таго, каб сказаць гэтую глупства?" раздражнёна спытаѓ ён.
  
  Холмс усмiхнуѓся. "Я б задаѓ вам яшчэ адзiн пытанне", - сказаѓ ён.
  
  "Так, гавары".
  
  "У наглядчыка храма ёсць слуга. Калi наглядчык пакiдае храм, якая вiна ляжыць на слузе?"
  
  Вочы Лi Ань звузiлiся. Ён зразумеѓ, што недаацанiѓ Холмса. " Калi наглядчык пакiдае храм, - павольна вымавiѓ Лi Ань, - ёсць iншыя храмы i iншыя наглядчыкi. Слугу нельга вiнавацiць". Ён паказаѓ, што занадта заняты, каб надаць нам больш часу, таму Фу Манча вывеѓ нас з Залы Памяцi Славы.
  
  "Такiм чынам, што вы даведалiся?" - спытаѓ Фу Манча так спакойна, як быццам будучыню Кiтая не залежала ад вынiкаѓ гэтых сустрэч.
  
  "Я павiнен правесцi яшчэ адно сумоѓе", - сказаѓ Холмс. "Я павiнен задаць пытанне ѓдавее iмператрыцы, а затым я назаву ёй асобу вашага схаванага ворага".
  
  Фу Манча схiлiѓ галаву ѓ шчырай павазе. "Будзе выканана", - сказаѓ ён. "Сёння ѓвечары мы будзем вячэраць з рэгентам iмператара". Калi я пiшу гэта ѓ 1927 годзе, ужо не здаецца дзiѓным, што Фу Манча змог паабяцаць аѓдыенцыю за вячэрай з мадам Цзы Сi ѓ такi кароткi тэрмiн. Мы прывыклi чакаць падобных рэчаѓ ад гэтага вар'яцкага генiя.
  
  Калi мы былi належным чынам апранутыя i прихорошены, Алi павёѓ нас у Залу Гарантаванай Гармонii. Ань Лi, Галоѓны еѓнух, паказаѓ нам нашы месцы. Мы пакланiлiся, пачакалi, пакуль Цзы Сi i юны iмператар сядуць, i вячэру працягнуѓся. Нiколi ѓ жыццi, нi да, нi пасля, я не быѓ так ашаломлены банкетам.
  
  Некалькi гадзiн праз, пасля таго як падалi апошняе страва, Цзы Сi пагаварыѓ з Фу Манча, якi прадставiѓ Холмса i мяне. Я думаю, што яна адчувала тое ж недавер i пагарду да еѓрапейцаѓ, што i большасць кiтайскiх арыстакратаѓ. Больш таго, я не думаю, што Цзы Сi разумела, чым менавiта Холмс займаѓся пры яе двары. Фу Манча не да канца падрыхтаваѓ яе да разумення таго, што павiнна было вось-вось адбыцца.
  
  Холмс ѓстаѓ i павярнуѓся тварам да ѓдавее iмператрыцы, затым зрабiѓ патройны паклон яе пляменнiку. "Мне сказалi, што ѓ вас ёсць таемны вораг пры двары", - сказаѓ ён. "Я веру, што змагу раскрыць крынiцу гэтай нелаяльнасцi, задаѓшы усяго адзiн пытанне. Калi гэта так, я скажу табе, хто твой здраднiк. Тады я папрашу, каб мне i маiм сябрам дазволiлi шчасна вярнуцца па дамах.
  
  Фу Манча зрабiѓ паѓзу i паглядзеѓ на Холмса. ђдава iмператрыца што-то сказала, што, магчыма, запатрабаваѓшы, каб Фу Манча пераклаѓ словы Холмса. Фу Манча казаѓ некалькi iмгненняѓ. Цзы Сi адказаѓ. "Ёй цiкава пачуць вашыя думкi", - сказаѓ Фу Манча.
  
  Холмс павярнуѓся i пакланiѓся ѓдавее iмператрыцы. "Кароль, якi пабудаваѓ велiзарны палац, не стане разбураць яго з-за таго, што працоѓны пашкодзiѓ чарапiцу на даху. Ён можа звольнiць рабочага, але тады ён павiнен наняць iншага на месца першага. Хто сказаѓ, што другi працоѓны не можа прычынiць больш шкоды, чым першы? I ѓсё ж, цi правiльна, што кароль ѓзбiраецца на дах i сам чынiць шкоду?"
  
  Цзы Сi не адказаѓ. Замест гэтага Ань Цi стаѓ тварам да Холмсу i загаварыѓ, а Флу маньчжур перавёѓ. "У цара шмат слуг", - сказаѓ еѓнух. "Ён можа загадаць любому з слуг папрацаваць на даху. У добра кiраванай каралеѓстве кароль нават не даведаецца пра гэта. Доѓг яго камергера - займацца такiмi трывiяльнымi рэчамi. Чаму ты турбуеш Сына Неба падобнымi глупствамi? Так ты раздражаешь сваю ѓласную каралеву? Вы, еѓрапейцы, павiнны засвоiць, што нам не падабаюцца вашы загадкi.
  
  Цзы Сi сказаѓ некалькi слоѓ. "Яна кажа, што ты ѓ дзесяць тысяч разоѓ мудрэй яе Галоѓнага еѓнуха", - сказаѓ Фу Манча. "Яна папярэджвае цябе, што ты павiнен загаварыць зноѓ, i што ад тваiх слоѓ залежыць, цi будзеш ты жыць цi памрэш. Гэта так проста".
  
  Холмс дазволiѓ сабе кароткую ѓсмешку. " Значыць, я ѓсё-такi мае рацыю. Калi ласка, паведамiце вялiкай лэдзi, што здраднiк знаходзiцца з намi ѓ гэтым пакоi. Гэта яна сама, ѓдава iмператрыца Цзы Сi, заключае здзелкi як з заходнiмi дзяржавамi, так i з таемнымi таварыствамi. Яна задумвае звяржэнне сваёй уласнай дынастыi."
  
  Я ѓтаропiѓся на Холмса. Алi нiчога не сказаѓ. Я думаю, што нават Фу Манча быѓ крыху ашаломлены. Ён павярнуѓся да памосту i загаварыѓ. Калi да яго дайшоѓ сэнс слоѓ Фу Манча, паднялася страшная мiтусня. Твар Вялiкага еѓнуха стала чырвоным, як вiно, i ён пачаѓ крычаць жахлiвым, высокiм голасам, якi не быѓ нi ѓ мужчынскiм, нi жаночым. Стражнiкi прысунулiся блiжэй. Атмасфера ѓ зале была халоднай i забойнай.
  
  Алi нахiлiѓся наперад, устаѓшы памiж Холмсам i мной. "Фу Манча не перавёѓ вашыя словы", - сказаѓ ён цiхiм голасам. "Ён сказаѓ ёй, што Ань Цi быѓ яе здраднiкам. ђдава iмператрыца прыме гэта. Гэта ѓратуе i яе, i маладога iмператара. Ань Цi памрэ. Лёс самога Кiтая ѓ дадзены момант нiкога не хвалюе, добрыя спадары.
  
  Фу Манча павярнуѓся i кiнуѓ на Алi люты погляд. Ён паказаѓ доѓгай, худой рукой i крыкнуѓ некалькi слоѓ. Мангольскiя стражнiкi паспяшалiся да нас.
  
  "Ён асудзiѓ мяне, добрыя спадары", - адважна сказаѓ Алi. "Я-" Манголы заламалi Алi рукi за спiну i хутка вывелi яго з пакоя. Мы болей нiколi не бачылi гэтага добрага чалавека.
  
  "Ён быѓ шпiёнам брытанii", - сказаѓ Фу Манча ѓ якасцi нядбайнага тлумачэннi. "Без сумневу, вы былi добра дасведчаныя аб гэтым. Аднак Ань Цi, нiкчэмны сабака, таксама будзе выдалены, i я выкарыстоѓваю свой уплыѓ на Цзы Сi, каб аднавiць гэтую нацыю. Мая ѓлада ѓ Кiтаi цяпер амаль абсалютная ".
  
  Той ноччу я правалiѓся ѓ змучаны сон, занепакоены жахлiвымi снамi аб катаваннях. Я прачнуѓся ѓ цемры, чыя-то рука прыкрывала мне рот. "Супакойся", - прашаптаѓ нiзкi голас мне на вуха. Я адчуѓ палёгку, убачыѓшы ђiлард Паѓэрса i лорда Мэйфилда, якiх я лiчыѓ мёртвымi.
  
  
  
  "Мы павiнны дзейнiчаць хутка", - сказаѓ Пауэрс. "Брытанская тэрытарыяльная армiя атакуе дом Фу Манча. Усё ѓ беспарадку, i гэта можа быць нашым адзiным шанцам выратавацца. Калi мы будзем чакаць занадта доѓга, нас могуць адрэзаць.
  
  "Тады хадзем", - сказаѓ Холмс. "Кiтай мяне больш не прыцягвае".
  
  Лорд Мэйфилд здаваѓся сумным i одурманенным. На яго небритом твары гуляла дурная полуулыбка, i ён, здавалася, не слухаѓ нашу дыскусiю. "Я думаю, мы моцна памылялiся наконт опiуму", - сказаѓ ён. "У сваiм родзе гэта даволi прыемна, цi не так?" Мы ѓсе павярнулiся, каб паглядзець на яго, але нiхто не сказаѓ нi слова.
  
  Пауэрс паглядзеѓ на мяне. "Ад Мэйфилда не будзе толку, калi справа дойдзе да бойкi", - сказаѓ малады амерыканец. "Горш, чым бескарысна, таму што хто-то павiнен будзе пераканацца, што яго не заб'юць".
  
  Я пачуѓ стрэлы i крыкi. Калi мы выслiзнулi з пакоя, то ѓбачылi спяшаюцца паѓсюль рабоѓ i жанчын-салдат. У доме панаваѓ поѓны разгром. Крэслы i канапы былi раскiданыя, зламаныя i расколатыя ѓ трэскi; габелены былi сарваныя са сцен; нефрытавыя скульптуры i фарфоравыя вазы валялiся разбiтымi на знявечаным падлозе. Паѓсюль была разбрызгана кроѓ, паветра напоѓнiлася густым дымам.
  
  Звонку, пад халоднымi зiмовымi зоркамi, бушавала бiтва. Раскаты грому раскалолi паветра, як быццам месяц выбухнула над нашымi галовамi. Я пачуѓ мноства ружэйных стрэлаѓ i крыкi мужчын i жанчын. З самай глыбокай ценi данёсся голас доктара Фу Манча. "Я яшчэ раз дзякую вас", - сказаѓ ён. " Ты даѓ мне ключ да майго лёсу. Цяпер я буду правiць усiм Кiтаем, а затым i ѓсiмi народамi на ѓсход ад Суэца. Праз некалькi кароткiх гадоѓ я буду...
  
  Лорд Мэйфилд хiхiкнуѓ. "Я абяцаю вам, - сказаѓ ён невыразна, - што мы, англiчане, пазбавiмся ад вас i вашых хулiганаѓ яшчэ да таго, як истечут гэтыя некалькi кароткiх гадоѓ". Фу Манча працягнуѓ доѓгую костлявую руку да горла Мэйфилда. На некалькi секунд ѓсё сцiхла, а затым упаѓнаважаны каралевы выдаѓ адзiны, працяглы, хрыплы ѓздых. Так лорд Мэйфилд выпусьцiѓ свой апошнi ѓздых.
  
  Ён быѓ збiты з панталыку i уведзеных у зман старым, назойлiвым i нерашучым, але ён быѓ сумленным i адданым i гатовы служыць сваёй каханай каралеве пры любых абставiнах. Ён заслугоѓваѓ лепшага канца, i я пяцьдзесят гадоѓ несла хваравiты цяжар вiны. Яго дзецi i ѓнукi павiнны ведаць, якiм выдатным i адважным чалавекам ён быѓ, таму што ён так i не атрымаѓ той данiны, якую сапраѓды заслужыѓ.
  
  
  
  Твар Фу Манча ператварылася ѓ маску нянавiсцi i лютасцi. "Мiстэр Холмс, - сказаѓ ён, - вы, павiнна быць, палiчылi мяне дурнем, якi сцвярджае, што ѓдава iмператрыца задумвае ѓласную гiбель! Не, не мадам Цзы Сi з'яѓляецца таямнiцай здраднiцай. Гэта змова моцных свету гэтага, саюз прынца Гуна i Вялiкага еѓнуха. Нi адзiн з iх не змог бы дамагчыся поспеху ѓ адзiночку. Разам яны думаюць, што змогуць рэфармаваць дынастыю ".
  
  "Калi гэта тое, што вы хочаце верыць, - сумна сказаѓ Холмс, " то хай будзе так. Я не буду з вамi сварыцца".
  
  Фу Манча не супакоiѓся. "Ты заслугоѓваеш смерцi разам з астатнiмi. Хай будзе так". Аднак, перш чым ён паспеѓ што-небудзь зрабiць, яго перапынiѓ грукат винтовочной чарзе. Ён прамармытаѓ што-то па-кiтайску, павярнуѓся i пабег назад да падпаленым сценах сваёй рэзiдэнцыi.
  
  "Прынц Кун прывёѓ ангельцаѓ", - сказаѓ ђiлард Пауэрс.
  
  Мы паспяшалiся ѓслед за Фу Манча па тунэлi, якi вёѓ у Забаронены горад. Пачуѓся яшчэ адзiн гiганцкi выбух, кiпячы, бушуючы аранжавы шар полымя i дыму, якi прагрымеѓ у падземным калiдоры. Столь абрынуѓся вакол нас. Мы ѓбачылi Фу Манча, пахаванага пад абломкамi, але Пауэрс, Холмс i я засталiся цэлыя. Наш шлях быѓ заблякаваны, i нам прыйшлося павярнуць назад тым жа шляхам, якiм мы прыйшлi.
  
  Мы выйшлi з разбуранага маёнтка Фу Манча i выявiлi, што поле бiтвы ѓ руках салдат iмператара. Прынц Кун i брытанская каралеѓская марская пяхота перамаглi спанталычаных паслугачоѓ доктара, якiя хутка здалiся, калi стала ясна, што сам майстар нарэшце-то сустрэѓ свой канец у жорсткiм катаклiзмы.
  
  Нас сустрэлi перапалоханы брытанскi дыпламат, некалькi кiтайскiх перакладчыкаѓ i памочнiкаѓ, некалькi iмператарскiх гвардзейцаѓ i сам прынц Кун.
  
  "Доктара Фу Манча больш няма", - сказаѓ Холмс. "Ён палiчыѓ за лепшае смерць, чым быць схопленым".
  
  Калi iнфармацыя была перакладзеная, прынц Кун коратка кiѓнуѓ, хоць выраз яго твару не змянiлася. "Нашы брытанскiя госцi аказалi нам вялiкую паслугу, " сказаѓ ён, - за якую нам нялёгка будзе адплацiць. Мы ѓ даѓгу перад мiстэрам Холмсам i яго калегамi i выслухаем прапановы брытанскай дыпламатычнай мiсii з цярпеннем i непредвзятостью".
  
  Дзякуючы прынцу Кунгу i ѓплыву брытанскага амбасадара, мы неѓзабаве апынулiся ѓ каютах на борце ангельскага карабля, якi накiроѓваѓся ѓ Лондан. Нiхто з нас не хацеѓ затрымлiвацца ѓ Пекiне. Нас адарвалi ад нашай спакойнага жыцця, i мы горача жадалi вярнуцца да нашых сем'яѓ i сябрам, да нашым уласным заняткаѓ i iнтарэсам.
  
  
  
  Кiтай зiмой - маркотнае, маркотнае, бясколернае месца, i толькi лакаваныя палацы Забароненага горада ствараюць намёкi на жыццё i цяпло. Тым не менш, мы ѓбачылi цалкам дастаткова Вялiкага ђнутры, у Вонкавым Горадзе, ва ѓсiм Пекiне. Нам хацелася, каб гэтай ракой Тэмза была, каб палымяны аблокi, якiя пагражаюць снегападам, нядаѓна прайшлi над англiйскiмi вересковыми пусткамi, а не над бязмежнай мангольскай пустыняй. Мне адчайна хацелася ѓбачыць ангельскiя кветкi i пачуць ангельскiх птушак, паесцi ангельскай ежы i паслухаць смех гуляючых ангельскiх дзяцей.
  
  Магчыма, Уотсан быѓ крыху мае рацыю, калi пiсаѓ пра мяне, што я валодаѓ млявымi i вытанчанымi манерамi i што на самай справе я не быѓ схiльны да прыгод. Я мяркую, што гэта не так, але я быѓ сыты па горла прыгодамi, больш, чым большасць мужчын калi-небудзь марылi, i я сцвярджаю, што добра пра сябе адгукаѓся. Маё жаданне вярнуцца дадому было выклiкана не высiльваннем майго духу, а натуральнай патрэбай вандроѓнiка асвяжыцца ѓ знаёмай абстаноѓцы.
  
  Такiм чынам, неѓзабаве пасля Каляд мы адплылi з Цяньцзiня, накiроѓваючыся дадому. Калi пачалося наша супрацоѓнiцтва, Холмс быѓ дзёрзкiм маладым чалавекам. Вопыт, атрыманы ѓ Кiтаi, зрабiѓ яго спелым i навучыѓ большага, чым ён даведаѓся за ѓсе гады вучобы ѓ школе. Калi ѓсходняе ѓзбярэжжа Кiтая знiкла за кармой, Шэрлак Холмс стаѓ шмат у чым тым генiем, якога апiсаѓ доктар Джон Х. Ватсан. Мне выпаѓ гонар назiраць i дакументаваць гэта ператварэнне.
  
  У эпiзодзе з латунным скрыняй ёсць адзiн незвычайны аспект, якi неабходна зафiксаваць, хоць гэта адбылося толькi праз шмат гадоѓ пасля падзей, апiсаных у гэтых мемуарах. Я атрымаѓ лiст ад Шэрлака Хоумса ѓ 1908 годзе, праз трыццаць тры гады пасля пекiнскага справы i прыкладна праз пяць гадоѓ пасля апошняга з'яѓлення аднаго з апавяданняѓ доктара Ватсана ѓ папулярнай прэсе. Холмс прыклаѓ лiст, якi ён атрымаѓ з Кiтая. Я прыводжу тут i яго запiску, i iншую.
  
  
  Мой дарагi Масгрейв.
  
  Я прыношу прабачэннi за доѓгую затрымку з адказам на ваш апошнi лiст. У мяне было некалькi цiкавых загадак, якiя зацiкавiлi мяне, але нiчога асаблiва важнага i нiчога такога, што мой паважаны бiёграф палiчыѓ бы патрэбным ѓвекавечыць у сваiх часопiсных артыкулах. Адзiнае падзея, пра якi варта згадаць - i сапраѓды, асноѓная прычына для гэтага лiсты - гэта прыкладзенае паведамленне.
  
  Я атрымаѓ яго толькi сёння. Я спадзяюся, што вы знойдзеце яго такiм жа займальным, як i я, i што жудасныя наступствы не застануцца для вас незаѓважанымi. У дадзены момант я не ѓпэѓнены, як мне на гэта рэагаваць. Я знаходжуся ѓ незнаёмым стане адчаю.
  
  Ваш, як заѓсёды,
  Шэрлак Холмс
  
  
  Лiст з Кiтая было напiсана акуратным i выразным почыркам, дзiѓна вуглаватым, але не зусiм непрыемным. Прызнаюся, дрыжыкi агiды ахапiла мяне, калi я зiрнуѓ на подпiс: гэта было, вядома, ад доктара Фу Манча - монстар быѓ жывы! Ён быѓ жывы ѓсе гэтыя гады. У рэшце рэшт, ён збег i выкарыстаѓ мiнулыя дзесяцiгоддзi, каб аднавiць сваю ганебную таемную усходнюю iмперыю. Тут я цытую яго апошняе пасланне Шэрлаку Холмсу.
  
  
  Мiстэр Холмс:
  
  Прайшло шмат гадоѓ з тых часоѓ, як мы размаѓлялi ѓ апошнi раз, i за гэты час я зразумеѓ, што паступiѓ з вамi вельмi несправядлiва. Я павiнен вам свайго роду кампенсацыю, калi не прабачэннi. Для мяне незвычайна знаходзiцца ѓ такiм становiшчы, i я баюся, што, магчыма, я неискушен у практыцы прызнання памылак.
  
  Не так даѓно ѓдава iмператрыца памерла пры некалькi сумнiѓных абставiнах. Пасля яе смерцi высветлiлася, што вашыя развагi адносна яе незаконнай i здрадлiвай дзейнасцi былi цалкам правiльнымi, а мая версiя падзей цалкам памылковай. Гэта сапраѓды быѓ Цзы Сi, якi справакаваѓ узнiкненне таемных таварыстваѓ, тых, якiя аб'ядналiся, каб ажыццявiць тое, што вы, ангельцы. называецца Баксёрскiм паѓстаннем.
  
  Мы падзяляем адказнасць за гэта паѓстанне, вы i я, паколькi ѓ нас былi сiлы прадухiлiць яго, але мы нiчога не зрабiлi. Я прызнаю сваю слепату i сваю памылку. Калi б я паслухаѓ вас, я быѓ бы пазбаѓлены ад многiх гадоѓ барацьбы. Я заплацiѓ за тую грубую памылку майго юнага "я", i я абяцаю вам i ѓсяму свету, што падобнае больш нiколi не паѓторыцца.
  
  Я пасылаю вам сее-што, каб пазбавiць свой розум ад пачуцця доѓгу перад вамi. Гэта формула Элiксiра Неѓмiручасцi, аднаго з Нябесных Снягоѓ. Я дамогся вялiкiх поспехаѓ у расшыфроѓцы старажытных тэкстаѓ, i я ѓключаю ѓсе дадзеныя, якiя адносяцца да неадназначнай тэрмiналогii, якая выкарыстоѓваецца маiмi продкамi, нават тыя, якiя выцякаюць з маiх нядаѓнiх лабараторных поспехаѓ. Толькi ты i я ва ѓсiм свеце падзяляем гэта веданне. Я не зайздрошчу табе за гэта, ты адзiны чалавек, якi калi-небудзь ѓражваѓ мяне дысцыплiнай i цэласнасцю свайго iнтэлекту.
  
  Не хапае толькi аднаго фрагмента iнфармацыi, выяѓленне якога зрабiла б элiксiр завершаным: у старажытных тэкстах гаворыцца аб адмысловым выглядзе мёду, приготовляемого пчоламi з нектара кветкi ХО КУО. Я не ведаю, што маецца на ѓвазе пад ХО КУО. Гэтыя словы азначаюць толькi "бледная птушка", i нi адзiн з каментароѓ старажытнасцi не пралiвае далейшага святла на гэтае пытанне. Я пачаѓ старанна прадуманую кампанiю па зборы мёду, прыгатаванага з усiх вiдаѓ кветак, якiя растуць у Кiтаi, i вiдаѓ, якiя, магчыма, былi завезеныя даследчыкамi i гандлярамi. Я лiчу, што гэты праект апраѓдвае такiя намаганнi. Аднак, магчыма, вам пашанцуе больш, чым мне
  
  Доктар Фу Манча
  
  
  Шэсць гадоѓ праз, у 1914 годзе, Холмс i Ватсан прынялi выклiк, якi Ватсан апiсаѓ у "Сваiм апошнiм паклоне", апошнiм прыгодзе Шэрлака Флолмса. У гэтай гiсторыi мы чытаем наступны цiкавы абмен рэплiкамi:
  
  
  
  
  
  " Але вы выйшлi на пенсiю, Холмс. Мы чулi, што вы вялi жыццё пустэльнiка сярод сваiх пчол i кнiг на маленькай ферме ѓ Саѓт-Даунсе.
  
  " Цалкам дакладна, Ватсан. Вось плод майго гультайства, найвялiкшы твор маiх апошнiх гадоѓ! Ён узяѓ са стала тым i прачытаѓ цалкам назва: Практычнае кiраѓнiцтва па пчалярстве з некаторымi назiраннямi па нагоды сегрэгацыi маткi
  
  
  
  
  
  Гэта павiнна адказаць на часта задаюць пытанне: "Чаму Холмс сышоѓ на пенсiю ѓ гэтак юным узросце?" Улiчваючы кiтайскую формулу, у якой расшыфраваныя ѓсе невядомыя колькасцi, акрамя аднаго, Холмс знiк, каб знайсцi патрэбны iнгрэдыент. Дамогся ён поспеху? Я ѓжо згадваѓ, што даведаѓся пра яго смерцi з лiста выпускнiкоѓ унiверсiтэта, але гэта апавяшчэнне магло быць iлжывым i ѓводзiць у зман. У рэшце рэшт, свет ужо аднойчы быѓ апавешчаны аб немiнучай смерцi Шэрлака Холмса. Доктар Фу Манча вяртаѓся зноѓ i зноѓ на працягу гэтага стагоддзя, каб панасiць сiлы цывiлiзацыi i парадку. Магчыма, яго стары супернiк - мой сябар Шэрлак Холмс - усё яшчэ жывы, каб абаранiць спячы свет ад страшных пагроз, аб якiх мы нават не марым. Мой стары таварыш, магчыма, назiрае за намi, нават сёння, нябачны анёл-ахоѓнiк, якi абараняе нас, калi мы слепа iдзем па жыццi. Я аддаю перавагу думаць, што гэта праѓда, як бы iрацыянальна гэта нi гучала. Я аддаю перавагу верыць у Шэрлака Холмса.
  
  OceanofPDF.com
  
  
  ДЖАЙЛС ЛЕСТРЕЙД, ВIЛЬГЕЛЬМ ГОТТСРАЙХ, СИГИЗМОНД ФОН ОРМШТЕЙН, БЕВИС СТЭМФАРД, АРТУР КОНАН ДОЙЛ, доктар медыцынскiх навук, ДЖЭЙМС МОРЦIМЕР, доктар медыцынскiх навук.
  
  "У мяне заѓсёды было ѓ звычцы не хаваць нi адзiн з сваiх метадаѓ нi ад майго сябра Ватсана, нi ад каго-небудзь, хто мог бы праявiць да iх разумны цiкавасць".
  
  - "Збраяносец Рейгейта"
  
  
  
  
  аѓтар К. Д. ЮИНГ
  
  
  
  
  
  А астатнiя ...
  
  Перапынак у Дзённых Занятках
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  
  Адной з ахвяраѓ Моцнага ѓрагану 1907 года, якi нанёс значны ѓрон большай частцы Лондана, асаблiва ѓ раёне старых прыстаняѓ ѓздоѓж ѓнутранай лукавiны Тэмзы, стаѓ поѓны наклад вераснёѓскага нумара "Iлюстраванага штомесячнiка Хогайна" за 07 верасня................ "Iлюстраваны ежемесячник Хогайна". Друкарня, якая знаходзiлася на Лоѓэры-Тэмз-стрыт, недалёка ад Таѓэра, саслiзнула з таго, што аказалася старажытным пiрса, у Тэмзу, дзе яна распалася, i яе абломкi патрапiлi ѓ Паѓночнае мора.
  
  Часопiс пратрымаѓся яшчэ некалькi гадоѓ, перш чым аб'яднацца з часопiсам "Пиквик", толькi для таго, каб цалкам спынiць публiкацыю з-за недахопу паперы падчас Першай сусветнай вайны. Але за выпуск 07 верасня, якi, як лiчылася, утрымлiваѓ рэзкае абвiнавачванне Джорджа Бернарда Шоѓ ва ѓсiх сучасных драматургиях, акрамя яго ѓласнай; мемуары Э. В. Хорнунга пад назвай "Мой швагер, доктар"; i артыкул пад назвай "Дырыжабль - цi гатовы дырыжабль графа Цэпелiна да прыёму пасажыраѓ?" здавалася, ён быѓ страчаны назаѓсёды.
  
  I вось у лiпенi 1952 года, у адзiн з такiх цудоѓных момантаѓ азарэння, Кантынентальнае агенцтва расследаванняѓ i абароны, брытанскае аддзяленне Кантынентальнага дэтэктыѓнага агенцтва Злучаных Штатаѓ, адкрыла свае новыя офiсы ѓ былым будынку Hogbine Building на Феттер-лейн, недалёка ад Флiт-стрыт. Назва "Хогбайн-бiлдынг" усё яшчэ было выразана на шэрай каменнай плiце над ѓваходных дзвярыма, хоць нiхто на мiлю ѓ любым кiрунку не ведаѓ, кiм быѓ Хогбайн, чым ён займаѓся i навошта яму спатрэбiлася будынак, у якiм ён гэта рабiѓ. ђ працэсе зносу сцены, каб ператварыць два офiса ѓ адну вялiкую картатэку - дэтэктыѓнае агенцтва збiрае акры тэчак, - быѓ знойдзены доѓгi закалочанага шафа. У iм былi мадэль Эйфелевай вежы; набор фатаграфiй у пераплёце, на якiх была намаляваная даволi пышнотелая маладая жанчына, расхаживающая ѓ сваiм камзоле з надпiсам "У будуары Мiлэдзi", оттиснутая сусальным золатам на вокладцы; скрынка раздрукаваных бланкаѓ з адмовамi; серыя французскiх паштовак з выявай Эйфелевай вежы на розных стадыях будаѓнiцтва; праграмная кнiга для вытворчасцi Люсiя у "Друры-Лейн"; i поѓнае прашытай доказ наяѓнасцi знiклага вераснёѓскага нумара за 07 год.
  
  Адной з артыкулаѓ у the lost issue, аб iснаваннi якой з часам было цалкам забыта, была штомесячная публiкацыя з серыi пад назвай "Якiм яны яго ведалi" (або, вядома, "Яе", калi гаворка iшла пра жанчыну). Сярод знакамiтых персанажаѓ на працягу многiх гадоѓ былi Чарльз Дыкенс, Гюстаѓ Доры, Элеанора Дузе, У. С. Гiлберт i Артур Салiван (у пары, што раздражняла iх абодвух), Джэймс Макнамi Уiстлер i папа Леѓ XIII. Месяцам раней гаворка iшла аб Бенджамине Дызраэлi, а месяцам пазней - аб самой каралеве Вiкторыi. Тэмай вераснёѓскага нумара за 07 верасня быѓ чалавек, агульнапрызнаны найвялiкшы дэтэктыѓ-кансультант дзевятнаццатага стагоддзя.
  
  Агенцтва Continental, якое з гонарам лiчыѓ сябе найвялiкшым кансалтынгавым дэтэктыѓным агенцтвам дваццатага стагоддзя, адправiла адпаведныя старонкi назад у сваю штаб-кватэру ѓ Флэтайрон Бiлдынг ѓ Нью-Ёрку, дзе яны былi ѓстаѓленыя ѓ рамкi i развешаныя на сценах калiдора, якi вядзе ѓ кабiнет генеральнага дырэктара. Там яны заставалiся амаль паѓстагоддзя, iх значэнне было яшчэ больш забыта, пакуль выпадкова, у кастрычнiку 2001 года, малады рэдактар у St. Прэса Марцiна выпадкова натыкнулася на iх, калi яны чакалi ѓ калiдоры шанцу пераканаць "Папа" Гара, якi сыходзiѓ з пасады генеральнага мэнэджара пасля сарака чатырох гадоѓ працы ѓ Continental, што адной цiкавай жыцця недастаткова для стварэння мемуараѓ-бэстсэлераѓ - яшчэ трэба ѓмець пiсаць ангельскiя прапановы i нават абзацы.
  
  "Вы маглi б падумаць аб выкарыстаннi прывiда", - сказаѓ Pop рэдактар the St. Martin's Кiт Кала. "А што вы ведаеце пра тых часопiсных старонках, якiя вiсяць у калiдоры?"
  
  "Дарэчы, пра зданяѓ," ажывiѓся святы Айцец. " Я расказваѓ табе пра тое часу ѓ Огаллале, штат Небраска ...
  
  У рэшце рэшт Кале ѓдалося пераканаць офiс-мэнэджэра Continental дазволiць яму зняць гэтыя старонкi i зрабiць з iх фотакопii. Пасля ладнага колькасцi даследаванняѓ, якiя ѓключалi паездку ѓ Лондан i яшчэ адно - у Амстэрдам, - пра тое, як мы пакутуем з-за нашага мастацтва, - атрымалася ѓсталяваць гiсторыю i паходжанне гэтых старонак. Мы друкуем iх тут упершыню, мяркуючы, што аѓтарскае права на iх даѓно скончыѓся i што ѓсе праваѓладальнiкi, павiнна быць, даѓно памерлi. Калi мы памыляемся ѓ гэтым i калi законныя спадчыннiкi памочнiка начальнiка Скотленд-Ярда Джайлз Лестрейда, доктара Бевис Стэмфард або любы iншы аѓтар гэтых старонак успамiнаѓ звяжацца з аддзелам правоѓ i дазволаѓ St. Martin's Press, яны будуць ведаць, як з вамi паступiць.
  
  
  
  З iлюстраванага штомесячнiка Хогбайна за верасень 1907 года:
  
  
  ТАКIМ , ЯКIМ ЯНЫ ЯГО ВЕДАЛI
  
  У ГЭТЫМ МЕСЯЦЫ - ШЭРЛАК ХОЛМС
  
  
  У гэтым месяцы ѓ нас ёсць вялiкае задавальненне для нашых чытачоѓ: рэдкi погляд на аднаго з самых знакамiтых брытанскiх сышчыкаѓ ад некаторых з тых, хто добра ведаѓ яго ѓ той перыяд, калi ён быѓ вядучым неафiцыйным дэтэктывам Англii - няма, свету. З тых часоѓ, як мiстэр Холмс пайшоѓ на сваю ферму ѓ Сасэксе i адмаѓляецца даваць iнтэрв'ю, ён знiк з поля зроку грамадскасцi, але па-ранейшаму займае бачнае месца ѓ грамадскiм уяѓленнi. Мы думаем, што нашы чытачы будуць зачараваныя i, магчыма, просветлены гэтымi кароткiмi ѓспамiнамi чалавека, якi, дзякуючы доктару Босвеллианские намаганнi Джона ђотсана былi так жа добра вядомыя ѓ сучасным англамоѓным свеце, як Элеанора Дузе, Бенджамiн Дызраэлi, Сесiл Родс, якi Сядзiць Бык або госпада Дж. Гiлберт i Салiван.
  
  Як звычайна, мы дазволiм нашым запрошаным аѓтарам казаць самiм за сябе i нагадваем нашым чытачам, што меркаваннi аѓтараѓ з'яѓляюцца iх уласнымi, неотредактированными (за выключэннем арфаграфii, граматыкi i пунктуацыi, дзе гэта неабходна), i мы ѓ Hogbine's Illustrated Monthly не зрабiлi нiчога, каб заахвоцiць iх згаджацца цi не згаджацца з вядомай запiсам. Такiм чынам, выцягнiце ногi перад сагравальным марскiм вуглём камiнам i прыгатуйцеся да добрага чытання, паколькi мы з сапраѓдным задавальненнем пачынаем:
  
  
  Памочнiк начальнiка Джайлс Лестрейд,
  Аддзел крымiнальных расследаванняѓ Скотленд-Ярда (у адстаѓцы)
  
  
  Па яго ѓласных словах:
  
  Ведаѓ я Шэрлака Холмса? Што за пытанне! Што за жарт! Гэты чалавек быѓ пастаяннай стрэмкай ѓ баку Скотленд-Ярда, шкоднiкам i прыкрай перашкодай з таго дня, як ён адкрыѓ краму на Бэйкер-стрыт, 221Б, i да таго дня, як сышоѓ на пенсiю. I я б нiколькi не здзiвiѓся, калi б ён працягваѓ час ад часу з'яѓляцца, каб дапякаць Скотленд-Ярду справамi, з якiмi Аддзел крымiнальных расследаванняѓ выдатна спраѓляѓся i без яго хваленай "дапамогi".
  
  Не зразумейце мяне няправiльна, мiстэр Холмс мне сапраѓды падабаѓся, настолькi, наколькi гэты невыносны педант дазволiѓ бы сабе падабацца. Гэта я магу сказаць вам дакладна, больш, чым многiя мае калегi з Скотленд-Ярда. Грегсон чырванеѓ да вушэй кожны раз, калi згадвалася iмя Холмса. Станоѓчым момантам было тое, што ён дапамог нам з адным або двума з нашых найбольш невыразных спраѓ. Яго спецыяльнасцю - можна сказаць, яго "моцнай бокам" - былi праблемы такога роду, якiя нялёгка вырашалiся звычайнай палiцэйскай працай. Аб, у рэшце рэшт, мы б раскрылi гэтыя справы. Але мы былi звязаны руцiнай i правiламi, як гэта неабходна ѓ любой арганiзаванай групе людзей, у той час як фрылансер накшталт Холмса iшоѓ сваiм шляхам i часта быѓ здольны беспамылкова знайсцi рашэнне. З iншага боку, нам з крымiнальнага вышуку зноѓ прыйшлося шукаць доказы, якiя маглi б быць прадстаѓлены ѓ судзе. Усё, што Холмсу трэба было зрабiць, гэта обвиняюще ткнуць пальцам, вымавiць сваiм высокiм, пiсклявым, раздражняльным голасам: "Вось ваш злачынец, Лестрейд", - i ён скончыѓ з гэтым, падаѓшы нам сабраць разам, калi зможам, дэталi, якiя сапраѓды дапамаглi б раскрыць справу.
  
  Чытач можа здзiвiцца, даведаѓшыся, што Холмс раскрываѓ не ѓсе справы, за якiя браѓся, хоць па запiсах яго памочнiка i кампаньёна доктара Ватсана гэтага нiколi не скажаш. Часта, i гэта можа стаць яшчэ большым сюрпрызам, пасля таго як Холмс адмаѓляѓся ад расследавання, нам у Скотленд-Ярдзе з дапамогай нашых зацятых, як ён сказаѓ бы, пазбаѓленых ѓяѓлення метадаѓ ѓдавалася знайсцi рашэнне. I калi я кажу, што ён адмовiѓся ад расследавання, я не маю на ѓвазе, што ён развёѓ рукамi i прызнаѓ, што быѓ збiты з панталыку. О, няма. Не Холмс. Гэта было б больш падобна на: "Ну, цяпер, калi я паказаѓ вам правiльны кiрунак, Лестрейд, я пайду. Мне трэба пракансультавацца з каралём Нарвегii па справе надзвычайнай дзяржаѓнай важнасцi, хiба ты не ведаеш?
  
  Калi б вы спыталi мяне, я б сказаѓ, што найвялiкшым дарам Холмса была яго здольнасць рабiць заявы, якiя гучалi так, як быццам ён ведаѓ, што робiць, незалежна ад таго, рабiѓ ён гэта або няма. Нават калi ѓ яго не было нi найменшага падання ѓ "блакiтны месяца" пра тое, што на самой справе адбылося ѓ дадзеным выпадку, не больш, чым у нас, бедных копаѓ, ён нiколi не было цяжка што-небудзь сказаць, i гэта заѓсёды гучала так, быццам ён ведаѓ што-тое, чаго не ведалi мы.
  
  Давайце возьмем выпадак, якi я збiраюся назваць "Справай кормнае плутократа", калi я апублiкую першы том сваiх мемуараѓ - Лестрейд з Ярда, як я планую яго назваць - прыкладна праз год.
  
  Уодлингтон Скитербиггинс (вымаѓляецца "Уиггинс"), банкiр, быѓ знойдзены мёртвым у гасцiнай свайго дома на Фортынбрас-Корт недалёка ад набярэжнай. Мажны мужчына - няма, шчыра кажучы, ён ужо некаторы час быѓ дородным i наблiжаѓся да атлусцення, - з бакенбардамi, як у барановай адбiѓной, ён быѓ апрануты ѓ сiне-бела-залатую стракатую вопратку. Ён ляжаѓ гратэскавай грудай на падлозе, i меч, вядомы як фехтовальная шабля, пронзал яго шыю з боку ѓ бок. Да яго шыi было прымацавана нешта накшталт невялiкага драѓлянага стрыжня, i, праходзячы праз шыю ахвяры, меч пронзал абодва бакi гэтага недарэчнага на выгляд прыстасаваннi. Напалову скуранай брыдка пахнуць цыгара-черута ляжала ѓ асобна якая стаiць попельнiцы побач з тым месцам, якое было б побач з iм, калi б ён усё яшчэ стаяѓ. Яго дварэцкi запэѓнiѓ мяне, што стракаты касцюм не быѓ яго звычайнай адзеннем, i звычайна ён не хадзiѓ з драѓляным прыкладам замест гальштука або мячом, проткнувшим яму шыю.
  
  Як раз у той момант, калi я збiраѓся дапытаць пакаёѓку, прыбыѓ доктар Семплман, палiцэйскi хiрург, каб агледзець цела, а мiстэр Шэрлак Холмс прыбыѓ, каб яшчэ раз сунуць свой доѓгi нос у палiцэйскiя справы. Ён пачаѓ з таго, што ѓтаропiѓся на цела з аднаго боку i пастукаѓ сябе па носе, а затым перайшоѓ на другi бок i пацягнуѓ сябе за вуха. Калi яму гэтага надакучыла, ён пачаѓ поѓзаць па падлозе i падбiраць кавалачкi пуху, кашэчую поѓсць i да таго падобнае i складаць iх у гэтыя маленькiя канверцiк, якiя ён паѓсюль насiѓ з сабой i якiя, я думаю, ён зрабiѓ спецыяльна, таму што я нiколi не бачыѓ, каб хто-небудзь яшчэ выкарыстаѓ iх для якiх-небудзь мэтаѓ.
  
  " Што кажуць слугi, Лестрейд? - спытаѓ ён, падымаючыся з падлогi i атрасаючы каленi штаноѓ.
  
  "Вельмi мала, мiстэр Холмс", - сказаѓ я яму. "Iх не было тут, калi адбылося забойства, паколькi iх працадаѓца даѓ iм выхадны".
  
  Холмс шматзначна пастукаѓ пальцам па кончыка носа. "Гэта заслугоѓвае ѓвагi", - сказаѓ ён.
  
  "Я расследуе гэта, мiстэр Холмс," сказаѓ я яму. " Сапраѓды, як раз перад вашым прыходам...
  
  "Звярнiце ѓвагу на адсутнасць крывi пад целам, Лестрейд," перабiѓ Холмс ѓ сваёй звычайнай лiслiва манеры.
  
  "Гэта самае першае, на што я звярнуѓ увагу, мiстэр Холмс", - сказаѓ я яму.
  
  "Гэты чалавек быѓ забiты не тут", - сказаѓ Холмс.
  
  " Гэта цалкам вiдавочна, мiстэр Холмс.
  
  "Цела было перамешчана".
  
  " Калi ласка, раскажыце, мiстэр Холмс.
  
  "Меч, пронзающий шыю, - гэта знак бандытаѓ, тайнага грамадства зласлiвых зладзеяѓ, якi бярэ свой пачатак на Усходзе".
  
  Я дастаѓ свой нататнiк i аловак i запiсаѓ "Бандыт".
  
  "Але я мяркую, што гэта праца каго-то, якi iмiтуе гэты жудасны рытуал", - працягнуѓ Холмс. "Сапраѓдны, непадробны бандыт нязменна карыстаецца ятаганом".
  
  "Вельмi цiкава, Холмс," сказаѓ я яму. - Як вы думаеце, чаму...
  
  
  
  "Я прыцягваю вашу ѓвагу, Лестрейд, да танталу на буфеце", - перабiѓ ён, тэатральна паказваючы пальцам на вышэйзгаданы прадмет.
  
  "Я ѓжо заѓважыѓ гэта, мiстэр Холмс," ветлiва адказаѓ я. " Гэта "тантал". Ён стаiць на буфеце, дзе, па словах пакаёѓкi, заѓсёды стаяѓ.
  
  "Менавiта!" - адказаѓ ён. А затым ён усмiхнуѓся сваёй прыводзiць у шаленства усмешкай i адышоѓ, каб паглядзець на сляды чаравiк ѓ калiдоры.
  
  Ну а цяпер, я пытаюся ѓ вас, адкуль мне было ведаць, цi казаѓ ён сур'ёзна цi проста пускаѓ дым?
  
  Прыкладна праз дзесяць хвiлiн, калi я быѓ на кухнi, рыхтуючыся арыштаваць кухары, доктар Семплман паклiкаѓ мяне назад у гасцiную. "Я тут скончыѓ", - сказаѓ ён мне, апранаючы палiто. "Уодлингтон-Скитербиггинс памёр ад раптоѓнага шырокага сардэчнага прыступу. Я напiшу пра гэта ѓ офiсе ".
  
  Мой рот, павiнна быць, адкрыѓся, як у траскi. "Прабачце, доктар?" Я сказаѓ.
  
  "Вядома", - адказаѓ ён.
  
  " Я маю на ѓвазе - сардэчны прыступ?
  
  "Цалкам дакладна. Паглядзi, якi вага небарака цягаѓ з сабой. Калi людзi будуць насiць з сабой лiшнiя шэсць кiлаграмаѓ тлушчу i не будуць займацца спортам, у iх будзе мала шанцаѓ дажыць да адведзеных iм трох дзясяткаѓ дзесяцi гадоѓ ".
  
  " Але - меч працяѓ яго шыю-
  
  "Ах, гэта!" Ён засмяяѓся. "Гэта фокус". Ён працягнуѓ руку i выцягнуѓ меч, а затым адшпiлiѓ маленькую драѓляную дзяржальню. "Бачыш? На шыi нi следу. Меч нейкiм чынам замацаваны на рукаяцi. Адсутнасць крывi павiнна было падказаць вам гэта. Я б сказаѓ, мяркуючы па яго вопратцы, што Уодлингтон-Скитербиггинс практыкаваѓся ѓ фокусах, магчыма, каб пацешыць дзяцей, калi ѓпаѓ.
  
  " Але, Холмс, мы ж думалi, што яго перавезлi.
  
  "Паглядзiце на яго", - сказаѓ доктар Семплман, жэстыкулюючы. "Хацелi б вы, каб вам даручылi перамясцiць яго на якую-небудзь вялiкую адлегласць?"
  
  "Не я", - пагадзiѓся я. "Холмс, вы-" Я паглядзеѓ у канец калiдора, як раз своечасова, каб убачыць, як за консультирующим дэтэктывам зачыняецца ѓваходная дзверы.
  
  Я зноѓ павярнуѓся да доктара. - Я не думаю, што "тантал" меѓ якое-небудзь дачыненне да смерцi Уодлингтона Скитербиггинса? Я пацiкавiѓся.
  
  "Тантал? Магчыма, у больш шырокiм сэнсе, што п'янства спрыяла яго праблемы з вагой. Але акрамя гэтага, я не разумею, як."
  
  Я пакруцiѓ галавой. "Дым," сказаѓ я. - Я ведаѓ, што гэта дым.
  
  "Магчыма", - пагадзiѓся доктар Семплман. "Гэтыя цыгары з черутой жудасна нагружаюць сэрца".
  
  
  
  Вiльгельм Готтсрайх Жыгiмонт фон Ормштейн
  Вялiкi герцаг Касет-Футштейнский i спадчынны кароль Багемii
  
  
  Па яго ѓласных словах.
  
  Шэрлак Холмс? Шэрлак Холмс? Не магу сказаць, што я калi-небудзь чуѓ пра гэта джентльмене. Вы калi-небудзь чулi пра яго, мая дарагая? Не, прабачце, мая жонка пра гэта Шэрлака Холмса таксама нiколi не чула. Нейкi брытанскi гандляр, цi не так?
  
  
  Бевис Стэмфард, доктар медыцыны, F. R. C. P.
  Лекар-ардынатар шпiталя Сясцёр мiласэрнасцi
  Нью-Правiдэнс, Багамскiя выспы
  
  
  Па яго ѓласных словах:
  
  Так, гэта праѓда. Я "Малады Стэмфард", якi першым прадставiѓ Джэймса Ватсана i Шэрлака Холмса. Уотсан распавёѓ гэтую гiсторыю ѓ сваiм "Сцяжцы" Эцюда ѓ "Старлетке", i распавёѓ ён яе добра, але не ѓсе дэталi перадаѓ правiльна. Некаторыя факты ён змянiѓ ѓ iнтарэсах лепшага апавядання, паколькi не ѓсведамляѓ iх важнасцi, а аб некаторых ён i не падазраваѓ. Цяпер я раскажу ѓсё так, як гэта адбылося, не ѓ iнтарэсах узмацнення маёй уласнай невялiкi ролi ѓ апавяданнi, а на службе Гiсторыi. Бо, як аднойчы сказаѓ К'еркегор - я думаю, гэта быѓ К'еркегор, - "Што ёсць, тое ёсць, i што было, тое было, i яны з'яѓляюцца прадвеснiкамi таго, што будзе".1
  
  Я працаваѓ костюмером ѓ бальнiцы Святога Варфаламея, вядомай усiм, хто працуе на яе тэрыторыi, як "Бартс", калi Уотсан быѓ там маладым iнтэрнам, а я быѓ нават маладзейшы за яго. "Костюмером" называѓся той, хто апрацоѓваѓ i пакiнуць раны i хiрургiчныя разрэзы - функцыi, якiя ѓ значнай ступенi перайшлi да медсёстрам, паколькi гэтым кампетэнтным жанчынам было дазволена займацца аказаннем дапамогi хворым i параненым. Дзякуючы невялiкаму спадчыну ад стрыечнага дзядулi пасля мне ѓдалося атрымаць медыцынскую ступень, i я пераехаѓ на выспы, каб займацца медыцынскай практыкай там, дзе мае навыкi былi б больш запатрабаваныя.
  
  У той дзень, аб якiм iдзе гаворка, калi я прадставiѓ мiстэра Шэрлака Холмса чалавеку, якому трэба было стаць яго Босуэллом, я каля паѓгода час ад часу праводзiѓ Холмса па бальнiцы. У мяне склалася меркаванне, што ён быѓ даволi разумным, але незвычайна свядомым чалавекам. У яго было поѓнае грэбаванне да ѓсiх чалавечым слабасцям, будзь то ѓ iншых цi ѓ iм самiм. Я бачыѓ, як ён бiѓ палкай трупы ѓ анатамiчнай палаце, каб паглядзець, якiя застануцца сiнякi на чалавечым целе пасля смерцi. Аднойчы я заѓважыѓ, што ѓ яго быѓ моцны фiнгал: моцна падбiтае вока i апухлая i моцна парэзаная шчака. Я паѓшчуваѓ яго за гэта, заѓважыѓшы, што, улiчваючы яго майстэрства ѓ боксе i барацьбе адной палкай, калi ён так выглядае, iншы хлопец, павiнна быць, ляжыць у каматозным стане ѓ адной з нашых палат.
  
  Ён засмяяѓся i запэѓнiѓ мяне, што нанёс сабе сам. "Я вяду дзённiк, - сказаѓ ён мне, - запiсваю працэс гаення. Кожную ранiцу i вечар я малюю сябе ѓ люстэрку. Я не Пейджет, але думаю, што малюнкi падыдуць для маiх мэтаѓ.
  
  "I якiя ж вашы мэты?" Я спытаѓ у яго.
  
  Ён зноѓ засмяяѓся. "Прагрэс чалавечых ведаѓ, мiстэр Стэмфард", - сказаѓ ён. "Менавiта так; прагрэс чалавечых ведаѓ".
  
  Самы дзiѓны чалавек, якога я калi-небудзь сустракаѓ? Не, я б так не сказаѓ. Гэтая гонар належыць худому, нервовага джэнтльмену на iмя Пилчард, якi заѓсёды насiѓ кацялок, дома i на вулiцы, i збiраѓ рыбу. Дохлая рыба. Ён звычайна насiѓ з сабой чамадан, напакаваны выкарыстанымi чыгуначнымi квiткамi трэцяга класа, якiя ён збiраѓ у смеццевых баках каля ѓрадавых будынкаѓ i чыгуначных вакзалаѓ. У яго былi некаторыя дзiѓныя звычкi, але я думаю, тут не месца iх абмяркоѓваць.
  
  У той дзень, калi я сутыкнуѓся са сваiм старым сябрам Ватсана ѓ бары "Крытэрый" i мы заспрачалiся аб жыллё, незадоѓга да гэтага я пакiнуѓ хiмiчную лабараторыю ѓ Бартсе i ѓспомнiѓ, што там у мяне быѓ падобны размову з мiстэрам Шэрлакам Холмсам. Ён, па-вiдаць, знайшоѓ прыдатныя апартаменты на Бэйкер-стрыт, але меѓ патрэбу ѓ кiм-то, хто ѓнёс б з iм плату за арэнду. Я згадаѓ пра гэта Ватсону, i яму не цярпелася сустрэцца з Холмсам i паглядзець, цi змогуць яны прыйсцi да нейкага ѓзаемаразумення. Я, як мог, папярэдзiѓ яго аб асаблiвасцях Холмса, але ён быѓ непахiсны. I акрамя таго, я сапраѓды нiчога не ведаѓ супраць Холмса, я проста адчуваѓ, што з iм, магчыма, цяжка жыць.
  
  Мы ѓвайшлi ѓ Бартс праз бакавы ѓваход, i я пакiнуѓ Ватсана на лесвiчнай пляцоѓцы, а сам пайшоѓ папярэдзiць Холмса, што прывёѓ сёе-каго для размовы з iм.
  
  "Магчыма, ён як раз той чалавек, з якiм можна зняць кватэру", - сказаѓ я Холмсу.
  
  " У самай справе? У голасе Холмса гучаѓ цiкавасць. " Што ён за хлопец?
  
  "Ён лекар, служыѓ вайсковым хiрургам у Афганiстане. Быѓ паранены куляй Джезайля ѓ бiтве пры Майванде. Здаецца, даволi добра паправiѓся. Прыемны суразмоѓца. Нiякiх шкодных звычак, наколькi я магу ѓзгадаць.
  
  Холмс засмяяѓся. "Для мяне гэтага дастаткова", - сказаѓ ён. "Прывядзiце яго, i я дам яму шанец даведацца аб маiх шкодных звычках. Хто ведае, можа быць, мы спадабаемся адно аднаму".
  
  Я пайшоѓ за Ватсана i прывёѓ яго назад у лабараторыю. "Доктар Ватсан," сказаѓ я, - мiстэр Шэрлак Холмс.
  
  Холмс павярнуѓся i ѓважлiва паглядзеѓ на Ватсана, затым схапiѓ яго за руку i пацiснуѓ яе. "Я так разумею, вы былi ѓ Афганiстане", - сказаѓ ён.
  
  "Як, чорт вазьмi, вы даведалiся пра гэта?" Здзiѓлена спытаѓ Ватсан.
  
  Надышла мая чарга засмяяцца. Але перш чым я паспеѓ сказаць: "Ён вас разыгрывае; я сам яму сказаѓ", Холмс перайшоѓ да абмеркавання гэтага нiбыта безошибочного тэсту на гемаглабiн, якi ён толькi што распрацаваѓ. Што ж, да таго часу, як я змог ѓставiць слова, момант быѓ упушчаны, i з майго боку было б няветлiва разыгрываць спойлер.
  
  Праз некаторы час я спытаѓ Холмса, навошта ён гэта зрабiѓ, рызыкуючы выбалбатаць той жудасны факт, што тут не было нiякай разумнай дэдукцыi. "Я сапраѓды не ведаю", - сказаѓ мне Холмс. "Уотсан выглядаѓ такiм спакойным, такiм самаѓпэѓненым, такiм ангельцам, што я захацеѓ паглядзець, цi змагу я здзiвiць яго. Я разлiчваѓ, што ты будзеш маѓчаць, i ты маѓчаѓ. Так я i зрабiѓ".
  
  Я захоѓваѓ гэты сакрэт вось ужо чвэрць стагоддзя i раскрываю яго толькi таму, што гэта, вядома, больш не можа прычынiць нiякай шкоды. Думкi, якiя гэтыя два старых таварыша сiлкуюць адзiн да аднаго, былi загартавалi дзесяцiгоддзямi вопыту - i якiм вопытам яны былi! Хто не можа чытаць успамiны доктара Джона Ватсана без пачуцця лёгкай зайздрасцi да тых гадоѓ, калi ён жыѓ у доме 221Б па Бэйкер-стрыт?
  
  I ѓсё ж я задаюся пытаннем, цi было б б усё па-iншаму, калi б я не вагаѓся гэтыя некалькi секунд. Калi б я сказаѓ: "Не верце яму, Ватсан, ён разыгрывае вас!", - магчыма, Ватсан не адказаѓ бы: "Як вы смееце мяне разыгрываць такiм чынам! Добры дзень, мiстэр Холмс!" I, магчыма, выйшаѓ з лабараторыi, каб нiколi не вяртацца?
  
  I, такiм чынам, з-за таго, што гэтая жарт збiла з панталыку, хiба свет не стаѓ бядней? У цэлым, я рады, што прамаѓчаѓ.
  
  
  Артур Конан Дойл, доктар медыцыны,
  Лекар, Пiсьменнiк, Агент
  
  
  Так, я даволi добра даведаѓся Шэрлака Холмса за гады, праведзеныя ѓ якасцi лiтаратурнага агента яго кампаньёна i памочнiка доктара Джона Ватсана. Ён мне дастаткова падабаѓся, але, па праѓдзе кажучы, я павiнен прызнаць, што былi моманты, калi я шкадаваѓ, што наогул сустрэѓ яго.
  
  Ватсан не бачыѓ у Холмсе нiчога, акрамя добрага, i сцвярджаѓ, што ѓвесь час здзiѓляѓся, калi той выцягваѓ таго цi iншага дэдуктыѓны труса з свайго добра вядомага паляѓнiчага на аленяѓ. Але, калi хочаце ведаць маё меркаванне, я заѓсёды думаѓ, што Ватсан надзеѓ гэта крыху для мацнейшага эфекту i для таго, каб Холмс быѓ задаволены. Я шмат разоѓ заѓважаѓ, якiм выглядаѓ задаволеным Холмс - хоць ён з усiх сiл стараѓся гэтага не паказваць, - калi Ватсан глядзеѓ на яго пасля асаблiва пераканаѓчага высновы i мармытаѓ: "Дзiѓна, Холмс, я не ведаю, як вам гэта ѓдаецца!"
  
  Але я хутчэй думаю, што Ватсан ведаѓ, па меншай меры, у значнай ступенi, як Холмс гэта рабiѓ. Ватсан, у рэшце рэшт, быѓ лекарам, i, наколькi я мог судзiць, асаблiва кампетэнтным. А медыкi, па неабходнасцi, навучаны дэдукцыi i практыкуюцца ѓ ёй. Магчыма, яны не могуць вызначыць iснаванне Нiягарскага вадаспаду або Атлантычнага акiяна па кроплi вады, але я часта бачыѓ, як мой стары прафесар, доктар Джозэф Бэл з Эдынбургскi унiверсiтэта, на падставе папярэдняга агляду высвятляѓ гiсторыю хваробы пацыента. Я памятаю наступны абмен рэплiкамi з пацыентам Бэлам, прадстаѓлены перад нашым медыцынскiм заняткам:
  
  "Ну што, дружа, ты служыѓ у войску?" спытаѓ Бэл.
  
  "Ёсць, сэр", - адказаѓ пацыент.
  
  " Нядаѓна выпiсаѓся?
  
  "Не, сэр?"
  
  " Шатландскi полк?
  
  "Ёсць, сэр"
  
  "Унтэр-афiцэр"
  
  "Ёсць, сэр".
  
  " Дыслакуецца на Барбадосе?
  
  "Ёсць, сэр".
  
  Доктар Бэл патлумачыѓ свае высновы так: "Гэты чалавек быѓ ѓважлiвых чалавекам, але ён не зняѓ капялюш. У войску гэтага не робяць, але ён навучыѓся б грамадзянскiх манерам, калi б яго даѓно звольнiлi. У яго ѓладны выгляд, i ён, вiдавочна, шатландзец. Што тычыцца Барбадас, то ён скардзiцца на слановай, якая з'яѓляецца вэст-iндыйскай, а не брытанскай, i шатландскiя палiцы ѓ цяперашнi час знаходзяцца менавiта на гэтым востраве ".
  
  Калi гэта мае пэѓнае падабенства з адным з маленькiх паказаѓ Холмса, аб якiм распавёѓ Ватсан, што ж, я не магу растлумачыць гэта; вам прыйдзецца папрасiць тлумачэннi ѓ Ватсана.
  
  Я заѓсёды прытрымлiваѓся думкi, што папулярнасць Холмса была заснавана ѓ роѓнай ступенi на гераiчным малюнку яго мастаком Сiднi Пейджетом, а таксама на апавяданнях Ватсана аб iм. Павiнен сказаць, што Холмс ѓжывую быѓ далёка не такiм прыгожым, якiм яго малюе Пейджет на сваiх малюнках у часопiсе "Стрэнд". Ён схуднеѓ, асунуѓся, i яго адзенне пастаянна знаходзiлася ѓ беспарадку, паколькi ѓ яго не было часу думаць аб сваiм уборы, за выключэннем, магчыма, тых выпадкаѓ, калi ён пераапранаѓся.
  
  Прабач, але гэта ѓсё, чым я магу цябе зараз надаць. Я працую над гiстарычным раманам, якiм вельмi ганаруся. Так, я думаю, што калi свет i запомнiць мяне чым-то, так гэта сваiмi гiстарычнымi раманамi.
  
  
  Джэймс Морцiмер, M. R. C. S.
  медыцынскi супрацоѓнiк у Граймпене, Терсли i Хай-Бароѓ
  Граймпен, Дартмур, Девоншир
  
  
  Шэрлак Холмс зацiкавiѓ мяне з першага моманту нашай сустрэчы, падчас дзiѓных падзей, якiя мой калега доктар Ватсан апiсаѓ пад назвай "Сабака Баскервiляѓ". Як я тады сказаѓ Холмсу, на мяне зрабiла ѓражанне ярка выяѓленая долихоцефальная форма яго чэрапа, якая, разам з добра выяѓленым развiццём надорбитали, паказвала на нешта рэдкае, калi не унiкальнае, у эвалюцыйнай лiнii Homo sapiens sapiens. Хоць, цi з'яѓляецца гэта вяртаннем назад або крокам наперад, я не гатовы сказаць. Я ѓсё яшчэ мару пра слепке яго чэрапа, i, калi б ён памёр раней за мяне, сам чэрап стаѓ бы жаданым дадаткам да маёй невялiкай калекцыi.
  
  Пасля майго ѓдзелу ѓ iнцыдэнтах, якiя мелi месца ѓ Баскервiль-холе, i блiскучага дазволу Холмсам, якая ѓзнiкла ѓ вынiку iх праблемы я з вялiкай цiкавасцю сачыѓ за яго кар'ерай, апiсанай у працах доктара Ватсана. Я таксама, калi прадстаѓляѓся выпадак, карыстаѓся яго гасцiннасцю ѓ сiцi i час ад часу сядзеѓ за куфлем вiна ѓ яго кабiнеце на Бэйкер-стрыт, 221Б, абмяркоѓваючы апошнiя дасягненнi навукi або якое-небудзь новае крымiнальнае злачынства.
  
  Нядаѓна я пачаѓ iнтэнсiѓнае вывучэнне работ венскiх псiхiятраѓ Зiгмунда Фрэйда, Карла Юнга i Альфрэда Адлера, у прыватнасцi кнiгi Фрэйда "Drei Abhandlungen zur Sexualtheorie" ("Тры эсэ па тэорыi сэксуальнасцi"), якiя, як я мяркую, далi мне глыбокае разуменне чалавечага паводзiнаѓ. Але, хоць iх тэорыi з'яѓляюцца добрым пачаткам у раскрыццi гэтага складанага прадмета, i хоць яны могуць быць верныя для Вены, гэта ѓсяго толькi пачатак, i iх праѓды не ѓнiверсальныя. Англiя - гэта не Вена, а брытанскi йоменов - гэта не аѓстрыйскi бургер.
  
  Я скарыстаюся гэтым месцам, каб коратка абмеркаваць некаторыя з маiх уласных поглядаѓ на чалавечае - цi, у прыватнасцi, брытанскае-паводзiны, прыкладам чаго можа служыць паводзiны мiстэра Холмса i яго адносiны з доктарам Ватсана. Хоць мiстэр Холмс нi ѓ якiм выпадку не тыповы, яго адхiленнi ляжаць на адным канцы спектру паводзiн, якое, я мяркую, можна разглядаць як асаблiва брытанскае.
  
  (Як прынята ѓ гэтых, як доктар Фрэйд называе iх, "псiхiятрычных" аналiзах, я да канца гэтай манаграфii буду называць Холмса "H", а Ватсана "W."такiм чынам, памятаеце, калi я кажу пра "H", я маю на ѓвазе Шэрлака Холмса, а "W" ѓяѓляе доктара Джона Х. Ватсана.)
  
  Не можа быць нiякiх сумненняѓ у тым, што на дарослае паводзiны. Х. моцна паѓплывала яго дзяцiнства i яго адносiны з бацькамi. Фрэйд выказаѓ здагадку бы, што настойлiвае iмкненне Эйч да парадку - законе i спарадкаванасцi - i яго звычка поѓзаць на карачках у пошуках "зачэпак" у бруду на падлозе былi вынiкам празмерна строгага прывучвання да туалета i адмовы мацi любiць яго, калi ён пэцкаѓ мне падгузнiкi. Калi ён поѓзае па падлозе, ён, вобразна кажучы, шукае дзярмо, якое верне любоѓ яго мацi. Фрайдысцкi псiхааналiз сцвярджае, што Х. нiколi не пераходзiѓ з анальнай фазы развiцця ѓ больш спелую- цi Генитальную, фазу, аб чым таксама сведчыць адсутнасць у яго цiкавасцi да жанчын.
  
  Але, я ѓпэѓнены, вы пагодзiцеся, што гэта ѓжо залiшне. Апiсваць Н як асобу-копрофилит у той жа час празмерна спрашчае i няправiльна разумее яго паводзiны. Давайце зiрнем глыбей.
  
  Магчыма, адказ варта шукаць у меркаваннях H пра жанчын i яго адносiнах з iмi. Што H кажа пра жанчын? W цытуе яго: "Каханне - гэта эмацыйная рэч, i ѓсё, што эмацыйна, супрацьстаiць таго сапраѓднага, халоднага розуму, якi я стаѓлю вышэй за ѓсё. Я б нiколi не ажанiѓся на сабе, каб не прадузята судзiць", - кажа Эйч ѓ Знаку Чатырох. I яшчэ: "Жанчыны ад прыроды ѓтойлiвы, i iм падабаецца рабiць свае ѓласныя сакрэты", - кажа Эйч у кнiзе "Скандал у Багемii". I яшчэ: "Матывы жанчын так неспасьцiгальныя", - скардзiцца Эйч ѓ "Прыгодзе з другiм плямай".
  
  Цi Не занадта моцна ён пратэстуе? Хiба мы не чулi скаргаѓ мужчыны, якi закаханы па вушы ѓ жанчыну, якая недаступная; якi, магчыма, занадта вышэй свайго становiшча, каб спадзявацца дамагчыся яе размяшчэння, або, магчыма, якi ѓжо жанаты, або, магчыма, i тое i другое разам? Цi ёсць якiя-небудзь намёкi на тое, кiм магла б быць гэтая лэдзi? Магчыма, iх два: па-першае, апiсанне Эйч Iрэн Адлер як "Жанчыны", фраза, якая сведчыць не пра жаданнi, а аб вялiкiм захапленнi. I што ж такога выдатнага яна зрабiла? Яна адпрэчыла караля Багемii, каб выйсцi замуж за простага чалавека. I, па-другое, Эйч страляе з рэвальвера ѓ сцяну - несумненна, знак моцнага хвалявання - iнiцыялы ВР ѓ гонар каралевы Вiкторыi. I што такое каралева, як не самая моцная матчына постаць, якую толькi можна сабе ѓявiць? I якi брытанскi хлопчык не любiць сваю мацi? Больш я нiчога не скажу.
  
  OceanofPDF.com
  
  Таксама Майклам Курландом
  
  РАМАНЫ ПРАФЕСАРА МАРЫЯРЦI
  
  
  
  Пякельнае Прылада
  
  
  
  Смерць пры газавым святле
  
  
  
  Вялiкая Гульня
  
  
  
  
  
  РАМАНЫ АЛЯКСАНДРА БРАССА
  
  
  
  Занадта Рана Памёр
  
  
  
  Дзяѓчыны ѓ туфлях на высокiх абцасах
  
  OceanofPDF.com
  
  Пра аѓтараѓ
  
  КАРА БЛЭК ("Кабарэ асасiнаѓ") жыве ѓ Сан-Францыска. У яе i яе мужа, кнiгагандляра, ёсць сын, якi хацеѓ, каб яна напiсала пра яго любiмым рамане "Шэрлак Холмс i лiга рудых". Аднак яго мацi лiчыла, што ѓ першы раз усё было зроблена даволi добра. Кара Блэк пiша аб расследаваннях Эймi Ледзюк, намiнаваных на прэмiю Энтанi, дзеянне якiх разгортваецца ѓ розных акругах Парыжа, у тым лiку "Забойства ѓ Марэ", "Забойства ѓ Бельвиле", i "Забойства ѓ Сэнцье" (для якiх яна зрабiла фатаграфiю для вокладкi), i працуе над наступным справай Эймi. Адрас яе вэб-сайта - www.carablack.com.
  
  
  
  ДЖЭРАРД ДОђЛ ("Ведзьма з Грынвiча") - гiсторык музыкi, якi пiша старамодныя дэтэктыѓныя гiсторыi для свайго задавальнення. Ён аѓтар кнiгi "Новыя прыгоды шэвалье Дюпена" i "Подзвiгi Гары Дыксан, амерыканскага Шэрлака Холмса" Доѓл вядзе багемнае жыцьцё ѓ майстэрнi мастака, якая калi-то была мансардай Арцюра Рэмбо, у Сен-Жермен-дэ-Пре, Парыж.
  
  
  
  ДЖОРДЖ АЛЕК ЭФФИНДЖЕР ("Прыгоды ѓ нябесных снягах") - адзначаны ѓзнагародамi, высока цэнiм пiсьменнiк-фантаст, якi, iмкнучыся заваяваць новыя светы, пераходзiць да напiсання дэтэктываѓ i крымiнальных хронiк. Ён быѓ намiнаваны на прэмiю Сусветнай канвенцыi навуковай фантастыкi "Х'юга" i на прэмiю пiсьменнiкаѓ-фантастаѓ Амерыкi "Небьюла" у агульнай складанасцi каля тузiна раз, а таксама атрымаѓ прэмiю "Х'юга" i прэмiю "Небьюла" за аповесць "Кацяня Шредингера". Ён напiсаѓ больш за дваццаць раманаѓ, у тым лiку два крымiнальных рамана "Фелiцыя" i "Shadow Money i апублiкаваѓ шэсць зборнiкаѓ сваiх кароткiх мастацкiх твораѓ. Эффинджер жыве ѓ Новым Арлеане, дзе праводзiць час, стукаючы палкай па кампутары i скардзячыся на шум. [Заѓвага: Джордж раптоѓна памёр у канцы красавiка 2002 года. Яго не хапае.]
  
  
  
  К. Д. ЮИНГ ("I iншыя") сцвярджае, што з'яѓляецца прамым нашчадкам Аляксандра Дзюма старэйшага, але не малодшага. У сувязi з гэтым узнiкае некалькi цiкавых пытанняѓ, якiя можна смела iгнараваць. Выпускнiк Мискатоникского унiверсiтэта са ступенню магiстра дочеловеческой рэлiгii, мiстэр Юинг прысвяцiѓ сваё жыццё падтрымцы безнадзейных спраѓ, свайго сабаку Барнабаса i, паслядоѓна, шэрагу абаяльных, беспрытульных жанчын, якiя ѓ канчатковым вынiку сыходзяць да менш эфемерным мужчынам. Яго цiкавасць да Шэрлаку Холмсу ѓзыходзiць да выпадковай сустрэчы ѓ лонданскiм пабе, дзе ён падслухаѓ наступны дыялог: "Я звяртаю вашу ѓвагу на тое, што сабака рабiла ноччу". "Але сабака нiчога не рабiла ноччу". "Вы памыляецеся. Вывучы сваю абутак". Юинг прадаѓ свой першы аповяд у мужчынскi часопiс, якi называѓся, калi ён правiльна памятае, men's Magazine. Гэта было добра прапрацаванае даследаванне марской гандлю ѓ трэцiм стагоддзi да нашай эры, азагалоѓленае "Настаѓнiк Монгу i ваенная галера рабынь". Затым ён схаваѓся ѓ кустоѓi, з якога яму яшчэ трэба будзе выйсцi.
  
  
  
  МЕЛ ГИЛДЕН ("Прыгода забытага парасонiка") - аѓтар шматлiкiх дзiцячых кнiг, апошняй з якiх, якая выйшла ѓ цвёрдай вокладцы, з'яѓляецца "Гарбузы часу". У 1999 годзе яго першая кнiга "Киберсерфер" (напiсаная сумесна з Тэдам Педэрсанам) атрымала прэстыжную iтальянскую прэмiю Selezione Bancarellino за дзiцячую фантастыку. Кнiгi для дарослых ѓключаюць робатаѓ-самураяѓ-сёрфiнгiстаѓ i чатыры рамана, напiсаныя па сусвеце Зорнага шляху: "Хатняе жывёла" (напiсана сумесна з Педэрсанам), "Кардассианские бесы", "Бугимены" i "Пастка на зоркалёце". Гилден таксама публiкаваѓ апавяданнi ѓ многiх арыгiнальных i переиздаваемых зборнiках, зусiм нядаѓна "Кнiга iншапланетных гасцей" Бруса Ковилла i "Апошнi прышэлец" Ён правёѓ пяць гадоѓ у якасцi вядучага навукова-фантастычнага iнтэрв'ю-шоѓ на радыё Лос-Анджэлеса "Гадзiну-25" i быѓ памочнiкам рэдактара апавяданняѓ у DIC production "Сапраѓдныя паляѓнiчыя за прывiдамi". Ён пiсаѓ мультфiльмы для тэлебачання i нават распрацоѓваѓ новыя шоѓ. Сярод яго заслуг - сцэнары да фiльмаѓ "Асколачны камень", "Абаронцы Зямлi", "Джэймс Бонд-малодшы"., "Прывiд 2040", "Флэш Гордан" i "Маска". Вядома, што Гилден выкладае мастацкую лiтаратуру, зусiм нядаѓна ѓ Калiфарнiйскiм унiверсiтэце ѓ Лос-Анджэлесе. Ён з'яѓляецца членам Асацыяцыi пiсьменнiкаѓ навуковай фантастыкi i фэнтэзi Амерыкi, Таварыства аѓтараѓ i iлюстратараѓ дзiцячых кнiг, Асацыяцыi пiсьменнiкаѓ-мiстыкаѓ Амерыкi i PEN. Ён жыве ѓ Лос-Анджэлесе, Калiфорнiя, дзе абломкi сустракаюцца з морам, i ѓсё яшчэ спадзяецца стаць астранаѓтам, калi вырасце.
  
  
  
  БАРБАРА ХЭМБЛИ ("Лялечнiца з Мэриголд-Уок") - даследаванне паѓсюднага распаѓсюджвання аѓтарскiх твораѓ. Калi ѓ свеце iснуе лiтаратурны жанр, яна, верагодна, напiсала ѓ iм па меншай меры адну кнiгу i была намiнаваная па меншай меры на адну ѓзнагароду за гэтую працу. "Я заѓсёды хацеѓ стаць пiсьменнiкам, але ѓсе працягвалi казаць мне, што прабiцца ѓ гэтую вобласць або зарабiць грошы немагчыма", - кажа Хэмбли. "Я даказаѓ, што яны памылялiся па абодвух пунктах". I яна даказала. Яе фантазii змрочныя i багата прыдуманыя i ѓтрымлiваюць больш, чым звычайна, добра рэалiзаванай рамантыкi, але класiфiкаваць iх далей немагчыма, паколькi, пачынаючы з "Лэдзi Мандригин" i яе працягу да "Нявесце Пацучынага бога" (зараз ёсць назва!), Кожнае з якiх блiскуча унiкальна. Яе гiстарычныя дэтэктывы, такiя як "Справа на Квиринальском ѓзгорку", дзеянне якога адбываецца ѓ Старажытным Рыме, i "Свабодны каляровы чалавек", дзеянне якога адбываецца ѓ Новым Арлеане ѓ 1833 годзе, добра прапрацаваны i дэманструюць такое знаёмства з становiшчам, што можна паклясцiся, што ѓ яе ѓ склепе ёсць машына часу. Хэмбли ѓ мiнулым быѓ прэзiдэнтам асацыяцыi пiсьменнiкаѓ-фантастаѓ Амерыкi, лаѓрэатам прэмii Locus award i шмат разоѓ намiнаваѓся на прэмiю SFWA "Небьюла". Яна жыве ѓ Лос-Анджэлесе са мноствам жывёл, уключаючы пару дзёрзкiх пекинесов.
  
  
  
  МАЙКЛ КУРЛАНД ("Шмат гадоѓ таму i ѓ iншым месцы") - аѓтар больш за трыццаць кнiг, у асноѓным дэтэктываѓ i навуковай фантастыкi, але з невялiкiм колькасцю навуковай лiтаратуры, у тым лiку "Як раскрыць забойства: даведнiк крымiналiста" i "Як расследаваць забойства: даведнiк для кабiнетных юрыстаѓ". Даведнiк i як расследаваць забойства: даведнiк для кабiнетных юрыстаѓ. Яго апошнi раман - "Вялiкая гульня", трэцi ѓ серыi "Загадак прафесара Марыярцi". Чацвёрты, "Iмператрыца Iндыi", выйдзе пазней у гэтым годзе. Яго апавяданнi з'яѓлялiся ѓ многiх анталогiях, у тым лiку "Лепшае з Omni II", "100 маленькiх шкодных таямнiц" i Гiганцкую кнiгу таямнiц зачыненых пакояѓ i немагчымых злачынстваѓ. Ён двойчы быѓ намiнаваны на прэмiю Эдгара MWA i адзiн раз на Амерыканскую кнiжную прэмiю. Курланд жыве ѓ Пэталуме, Калiфорнiя, з па-сапраѓднаму мiлай лэдзi i мноствам сабак i катоѓ. Больш, чым вы хочаце ведаць аб iм, можна знайсцi на яго вэб-сайце: www.michaelkurland.com.
  
  
  
  ГЭРЫ ЛОВИЗИ ("Вялiкая гульня Майкрофта") быѓ прыхiльнiкам i чытачом Холмса на працягу дзесяцiгоддзяѓ. Ён напiсаѓ яшчэ адну стылiзацыю, "Згуба брытанскага барка Сафi Андэрсан", якая была заснавана на згадваннi Ватсана ѓ каноне, а таксама на розных артыкулах пра Шэрлака, уключаючы артыкул пра стылiзацыя ѓ цвёрдым пераплёце для FIRSTS. Бiблiяграфiя яго кнiгi "Шэрлак Холмс: Вялiкi дэтэктыѓ у мяккай вокладцы" выйдзе ѓ наступным годзе. Ён з'яѓляецца рэдактарам часопiса Paperback Parade, вядучага ѓ свеце выдання, прысвечанага калекцыйным кнiг у мяккай вокладцы. Як заснавальнiк Gryphon Books, ён апублiкаваѓ мноства вершаѓ пра Холмса такiх аѓтараѓ, як Фрэнк Томас, Ральф Воэн i iншыя, а таксама дакументальную лiтаратуру "Шерлокиана". Вы можаце звязацца з iм па яго вэб-сайце: www.gryphonbooks.com.
  
  
  
  РЫЧАРД А. ЛУПОФФ ("Выпадак з безграшовы кавалерам") быѓ прадстаѓлены канонику маленькiм дзiцем, калi яго старэйшы брат саступiѓ бацькоѓскага цiску i пацягнуѓ яго з сабой на ранiшнiк, у кiно. Мастацкiм фiльмам стала версiя "Сабакi Баскервiляѓ" 1939 года з Бэзилом Рэтбоуном i Найджэлам Брусам ѓ ролi Холмса i Ватсана. "Я быѓ у жаху," успамiнае Лупофф, " але я таксама закахаѓся ѓ персанажаѓ i iх свет. А што тычыцца майго абавязку Па, што ж, я магу толькi працытаваць самога сэра Артура Конан Дойла: 'Па, на мой погляд, лепшы аѓтар кароткiх апавяданняѓ усiх часоѓ ... Яму варта прыпiсаць жахлiвае нашчадства пiсьменнiкаѓ аб раскрыццi злачынстваѓ ... . Кожны можа знайсцi нейкае сваё маленькае развiццё, але яго галоѓнае мастацтва павiнна ѓзыходзiць да гэтых выдатным расказах месье Дюпена, такiм выдатным па сваёй майстэрску выкананай сiле, стрыманасцi, хуткаму драматычнаму досцiпу. 'Карацей кажучы, хоць Холмс, магчыма, i не змог прызнаць свой абавязак перад сваiм славутым папярэднiкам, стваральнiк Холмса не так ужо i памылiѓся." Лупофф занадта сцiплы, каб паведамiць нам падрабязнасцi сваёй пiсьменнiцкай кар'еры, але ѓ любым даведнiку аѓтараѓ навуковай фантастыкi або дэтэктываѓ будзе пералiчаная яго шырокая i ѓражлiвая прафесiйная бiяграфiя. Ён жыве ѓ Берклi, Калiфорнiя, са сваёй чароѓнай жонкай Патрысiяй.
  
  
  
  МАЙКЛ МЭЛЛОРИ ("Загадка маладога пратэстоѓца") - аѓтар каля сямiдзесяцi кароткiх апавяданняѓ, у тым лiку "Цiкаѓнасць забiвае", якi атрымаѓ прэмiю Дерринджера ад Грамадства кароткаметражнай дэтэктыѓнай лiтаратуры за лепшы дэтэктыѓны аповяд "Флэш" 1997 года. Яго апавяданнi з'яѓлялiся паѓсюль: ад часопiса Discovery, бартавога выдання Hong Kong Airlines, да часопiса Fox Kids Magazine. Яго апавяданнi пра Амелii Уотсан публiкавалiся ѓ кожным нумары часопiса Murderous Intent Mystery з 1995 па 2000 год. Дванаццаць з iх сабраны ѓ кнiзе Прыгоды другой мiсiс Ватсан, апублiкаваныя выдавецтвам "Смяротнае Алiбi Прэс", i яшчэ адно, "Прыгода гнюснага пляменнiка", з'яѓляецца ѓ Найбуйнейшым зборнiку юрыдычных трылераѓ ("Кэрал i Граф"). Днём Мэллори працуе незалежным журналiстам у сферы забаѓ з Лос-Анджэлеса, на яго рахунку больш за 250 часопiсных i газетных артыкулаѓ. Яго апошняя навукова-папулярная кнiга аб амерыканскай поп-культуры - Marvel: Персанажы i iх сусвет (Hugh Lauter Levin Associates). Ён таксама з'яѓляецца бацькам для буянага сямiгадовага дзiцяцi i ѓ вольны час вельмi дрэнна гуляе на банджа.
  
  
  
  ЛIНДА РОБЕРТСАН ("Мiсiс Хадсон успамiнае") - юрыст некамерцыйнай юрыдычнай фiрмы California Appellate Project, якая базуецца ѓ Сан-Францыска. Яна пачынае будаваць другую кар'еру пiсьменнiцы i была апублiкаваная ѓ San Francisco Chronicle i онлайн-часопiса Salon, а таксама на Форуме калiфарнiйскiх адвакатаѓ па крымiнальнай правасуддзя (CACJ). Яна з'яѓляецца сааѓтарам, разам з Майклам Курландом, кнiгi "Кiраѓнiцтва поѓнага iдыёта па неразгаданай таямнiц", але нi адзiн з iх не нясе адказнасцi за назву. Яна жыве ѓ Пэталуме, Калiфорнiя, з трыма сабакамi, двума коткамi i пiсьменнiкам, i не ѓпэѓненая, пра каго з iх клапацiцца больш за ѓсё.
  
  
  
  НОРМАН ШРАЙБЕР ("Клiчце мяне Уиггинс") пiша, што ён "вядзе хронiку жыцця, свабоды i пераследу дэманаѓ ѓ бiзнэсе, мастацтве, поп-культуры, фатаграфii падарожжаѓ i тэхналогiях". Сярод яго аѓтарскiх работ - American Management Review, Amtrak Express, Camera Arts, Family Circle, Independent Business, Kiplinger's Personal Finance, Ladies' Home Journal, MultiMedia Pro, New Choices, Photo District News, Playboy, Папулярная фатаграфiя, Pulse, Смитсоновский iнстытут, Поспех, Падарожжы i вольны час, i Writer's Digest. Шрайбер быѓ рэдактарам галiновага выдання Рознiчны прадавец часопiсаѓ з моманту свайго з'яѓлення ѓ 1996 годзе i да выхаду апошняга нумара (зiма 2001-2002). Сярод яго кнiг - "Даведнiк па незалежным гуказапiсвальным лэйблам i выканаѓцам Ultimata" i "Ваш хатнi офiс". Ён унёс свой уклад у Бiблiю спажыѓца, Поѓнае кiраѓнiцтва па напiсаннi навуковай лiтаратуры, i Digital Deli, сярод iншых публiкацый. Ён жыве ѓ Нью-Ёрку i Кi-Ларго, штат Фларыда.
  
  
  
  ПIТЭР ТРЕМЕЙН ("Эцюд у аранжавых танах") найбольш вядомы сваiм бэстсэлерам "Таямнiцы сёстры Фидельмы", у якiм у ролi шпiка фiгуруе iрландская религиозница сёмага стагоддзя. Серыял, выдадзены на сённяшнi дзень на сямi мовах, становiцца культавым, i ѓ ЗША ѓжо iснуе Мiжнароднае таварыства сясцёр Фидельмы з афiцыйным вэб-сайтам i часопiсам. Тремейн, псеѓданiм, нарадзiѓся ѓ Кавентры, Англiя, у сям'i iрландцаѓ i атрымаѓ навуковую ступень па вывучэннi кельтики. Яго першая кнiга была апублiкаваная ѓ 1968 годзе, першая з шэрагу навукова-папулярных работ пра кельтах пад яго ѓласным iмем. Ён апублiкаваѓ свой першы раман пра Тремейне ѓ 1977 годзе i стварыѓ мноства твораѓ у жанры фэнтэзi, выкарыстоѓваючы кельцкiя мiфы i легенды ѓ якасцi фону. У 1981 годзе ён апублiкаваѓ "Вяртанне Раффлза", вершык пра "джентльмене-злодзею". Гэта таксама прывяло да стварэння некалькiх вершыкаѓ апавяданняѓ пра Шэрлака Холмса. У 1993 годзе ѓпершыню з'явiлася яго больш даѓгавечнае тварэнне "Сястра Фидельма", а дванаццаты раман з серыi выходзiць у Вялiкабрытанii ѓ гэтым годзе. На сённяшнi дзень Тремейн выпусцiѓ у агульнай складанасцi трыццаць дзевяць раманаѓ i семдзесят апавяданняѓ, якiя выйшлi амаль на дзесятцы моѓ.
  
  OceanofPDF.com
  
  Заѓвагi
  
  1
  
  Мы не можам знайсцi гэтую цытату сярод перакладзеных прац фiлосафа Серэна К'еркегора, але, магчыма, у доктара Стэмфард ёсць iншае выданне яго прац, або, магчыма, ён думаѓ аб адным Кьеркегоре.-Рэдактары
  
  OceanofPDF.com
  
  
  
  МОЙ ШЭРЛАК ХОЛМС. Аѓтарскае права No 2003, Майкл Курланд. Усе правы абаронены. Нiякая частка гэтай кнiгi не можа быць выкарыстана або прайграная якiм-небудзь чынам без пiсьмовага дазволу, за выключэннем кароткiх цытат, якiя змяшчаюцца ѓ крытычных артыкулах або аглядах. За iнфармацыяй звяртайцеся ѓ St. Martin's Press, 175, Пятая авеню, Нью-Ёрк, N. Y 10010.
  
  
  
  
  
  www.minotaurbooks.com
  
  
  
  
  
  eISBN 9781466826120
  
  Першае выданне электроннай кнiгi : чэрвень 2012 г.
  
  
  
  
  
  Каталагiзацыя дадзеных Бiблiятэкi Кангрэса ѓ публiкацыях
  
  Мой Шэрлак Холмс: нерассказанные гiсторыi вялiкага дэтэктыва / пад рэдакцыяй Майкла Курланда.-1-е выд.
  
  п. гл.
  
  ISBN 0-312-28093-9 (hc) ISBN 0-312-32595-9 (pbk)
  
  1. Дэтэктывы i мiстычныя гiсторыi, амерыканскiя. 2. Холмс, Шэрлак (выдуманы персанаж) - мастацкая лiтаратура. 3. Прыватныя дэтэктывы-Англiя- Мастацкая лiтаратура. I. Курланд, Майкл.
  
  PS648.D4 M8834 2003
  
  813'.087208351-dc21
  
  2002035664
  
  OceanofPDF.com
 Ваша оценка:
Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список

Кожевенное мастерство | Сайт "Художники" | Доска об'явлений "Книги"