Дивер Джеффри : другие произведения.

Пісьменнікі таямніц Амерыкі прадстаўляюць Ice Cold: Гісторыі інтрыг часоў халоднай вайны

Самиздат: [Регистрация] [Найти] [Рейтинги] [Обсуждения] [Новинки] [Обзоры] [Помощь|Техвопросы]
Ссылки:
Школа кожевенного мастерства: сумки, ремни своими руками
 Ваша оценка:

  
  Змест
  Тытульны ліст
  Сардэчна запрашаем
  Уводзіны Джэфры Дывера і Рэйманда Бенсана
  ТАВАРЫШ 35, Джэфры Дывер
  ПАЛІЦЭЙСКАЯ справаздача, аўтар Джозэф Фіндэр
  АПОШНЯЕ ПРЫЗНАННЕ, Джон Лескроарт
  ПАШТОВКА ДЛЯ МАЦІ, Гейл Ліндс і Джон С. Шэлдан
  МІС Б'ЯНКА, Сара Парэцкі
  СУТНАСЦЬ МАЛЫХ ЛЮДЗЕЙ, Гэры Аляксандр
  CHECKPOINT CHARLIE, Алан Кук
  CRUSH DEPTH, Брэндан Дзюбуа
  МЯДОВАЯ ПАСТКА, Бев Вінцэнт
  ДОМ ТЫСЯЧЫ ВОЧАЎ, Каця Ліеф
  ГІСТОРЫЯ СУСЕДА, Вікі Дудэра
  УСХОД СУСТРЭЧАЕ ЗАХАД, Джонатан Стоўн
  SHOW STOPPER, Джыгі Вернан
  Глыбокае пагружэнне, Джозэф Уоллес
  ІСКРЫ ДА МЯДЗВЕДЖАЙ ШКУРЫ, Роберт Манжо
  ПАБОЧНЫЯ ЭФЕКТЫ, Т. Джэферсан Паркер
  ШТОДЗЕННАЯ ХАТНЯЯ ГАСПАДЫНЯ, Лора Ліпман
  CUBA LIBRE, Кэтрын Нэвіл
  СЫН ЯГО МАЦІ, JA Jance
  Прывіды, Рэйманд Бенсан
  Пра рэдакцыю і аўтараў
  Інфармацыйныя бюлетэні
  Аўтарскае права
  
  
  
  
  
  Пачаць чытанне
  Змест
  Інфармацыйныя бюлетэні
  Старонка аўтарскага права
  У адпаведнасці з Законам ЗША аб аўтарскім праве 1976 г., сканаванне, загрузка і электронны абмен любой часткай гэтай кнігі без дазволу выдаўца з'яўляюцца незаконным пірацтвам і крадзяжом інтэлектуальнай уласнасці аўтара. Калі вы жадаеце выкарыстаць матэрыял з кнігі (акрамя мэтаў агляду), неабходна атрымаць папярэдні пісьмовы дазвол, звязаўшыся з выдаўцом па адрасе permissions@hbgusa.com. Дзякуй за падтрымку правоў аўтара.
  
  
  УВОДЗІНЫ
  ДЖЭФІ ДЫВЕР І РЭЙМАНД БЕНСАН
  РЭЙМАНД : Прывітанне, Джэфры, я вельмі рады сумеснаму рэдагаванню гэтай анталогіі MWA разам з табой. Я думаю, што ў нас ёсць выдатныя аўтары і цудоўныя гісторыі, якія даследуюць многія аспекты таго, што мы звычайна называем «халоднай вайной». Працэс прынёс вялікае задавальненне.
  ДЖЭФІ : Прывітанне, Рэйманд. Так, гэты праект быў для мяне вялікім задавальненнем. І вы натрапілі на адзін з самых пераканаўчых элементаў кнігі — шмат розных поглядаў нашых удзельнікаў на тую эпоху. Гісторыі вар'іруюцца ад класічнага шпіянажу да тонкай псіхалагічнай драмы дзесяцігоддзяў, якія адбыліся велізарныя змены ў Амерыцы... і астатнім свеце.
  РЭЙМАНД : Бачачы, што мы абодва прыкладна аднаго ўзросту — гэта азначае, што мы старыя пердуны — мы сапраўды можам успомніць той напружаны перыяд у пачатку 1960-х гадоў, калі халодная вайна сапраўды выклікала некаторую трывогу. Я памятаю, як у пачатковай школе выконваў практыкаванні «прыкрыйся» і не зусім разумеў, для чаго яны патрэбныя. Я думаў, што яны забаўныя — трэба ўзяць тайм-аўт з заняткаў, каб некалькі разоў патрэніравацца скокнуць пад парту.
  ДЖЭФІ : І як прыемна даведацца, што шэсць цаляў ДВП і металу могуць засцерагчы ад выбуху над галавой і радыяцыі ад тэрмаядзернай бомбы. Ваш каментар вярнуў вельмі рэальную памяць пра супрацьстаянне з кубінскім ракетным крызісам. Я вучыўся ў сярэдняй школе за межамі Чыкага, і настаўнік загадаў майму класу асабліва старанна хіліцца і прыкрывацца, бо мы знаходзіліся недалёка ад Аргонскай нацыянальнай лабараторыі ў акрузе ДзюПэйдж — напэўна, мы трапілі пад мішэнь савецкіх войскаў. Вы таксама чыкагец; Вы таксама памятаеце ракетныя сайты Nike у гэтым раёне?
  РЭЙМАНД : Я не прыязджаў у Чыкага да пачатку дзевяностых; Я вырас у Заходнім Тэхасе, дзе ўсе хацелі б памерці, чым Рэд. Але я ўпэўнены, што мой вопыт у класе быў падобны на ваш у той час. І, так, непадалёк ад майго цяперашняга дома ў паўночна-заходнім прыгарадзе Чыкага ёсць старая ракетная пляцоўка Nike. Падобна на рэшткі забытай Сусветнай выставы. Сур'ёзна, адно з збудаванняў нагадвае разбіты парк атракцыёнаў. Аднак я думаю, што поўнае ўсведамленне і разуменне халоднай вайны прыйшло з адкрыццём Джэймса Бонда — спачатку праз фільмы, якія насамрэч не так шмат закраналі «халодную вайну», і раманы Яна Флемінга, якія закраналі.
  ДЖЭФІ : Калі не лічыць некалькіх эпізодаў серыяла " Змяркальная зона" , Бонд стаў маім першым мастацкім сутыкненнем з халоднай вайной. Я быў большым прыхільнікам кніг, чым фільмаў, і таму, так, у мяне было сапраўднае адчуванне таго, як халодная вайна можа падрыхтаваць глебу для трылера. З Расіі «З любоўю» для мяне — квінтэсенцыя рамана пра Бонда часоў халоднай вайны. Вядома, крыху іранічна, што мы з вамі, як адзіныя амерыканскія аўтары, якія пішуць раманы-працягі пра Джэймса Бонда, вырашылі не разгортваць нашы казкі 007 падчас халоднай вайны. Гэта адна з прычын, чаму я быў рады ўдзельнічаць у гэтым праекце Ice Cold .
  РЭЙМАНД : Я згодны з вамі наконт From Russia, With Love . Фактычна, мая дырэктыва ад людзей Флемінга была зрабіць мае кнігі «больш падобнымі да сучасных фільмаў», якія ў той час былі баевікамі Пірса Броснана. Але вернемся да рэакцыі Амерыкі на халодную вайну… Ведаеце, мне здаецца, што ЗША былі напалоханыя гэтым значна больш, чым іншыя краіны, нават Англія. Былі сур'ёзныя празмерныя рэакцыі на сітуацыю. Рыторыка сенатара Джо Макарці ў 50-х гадах і ўнясенне ў галівудскі чорны спіс у канцы 40-х гадоў і на працягу ўсіх 50-х гадоў былі страшэнна памылковымі. Калі вы глядзіце на спіс галівудскіх акцёраў, пісьменнікаў і рэжысёраў, якія трапілі ў чорны спіс, у вас адвісае сківіца. Я на самой справе гуляўся з ідэяй напісаць гісторыю з чорнага спісу для гэтай анталогіі, але ў рэшце рэшт адмовіўся ад яе, бо не мог ператварыць яе ў містыку ці трылер — гэта была проста чыстая трагедыя.
  ДЖЭФІ : Так, гэта вар'яцтва разбурыла жыццё назаўжды. Я памятаю сваё расчараванне, калі даведаўся, што некаторыя музыкі і рэжысёры, якімі я захапляўся, далі сваіх калег на слуханнях у Кангрэсе; Я ніколі не глядзеў на іх аднолькава, але паколькі я не быў на іх месцы, я мяркую, лёгка выносіць меркаванні. Цікава, як мы думаем пра халодную вайну з пункту гледжання ядзернай або звычайнай ваеннай канфрантацыі, што, безумоўна, было праўдай (проста спытайце любога ва Усходняй Еўропе або тых, хто жыў у зоне дзеяння ракет Кубы), але чорны спіс з'яўляецца напамінам, што было больш тонкія наступствы, такія як параноя, трывога і збітыя з каляіны або знішчаныя палітычныя і грамадскія рухі. Я думаю, што нашы аўтары добра закранулі гэтыя два бакі эпохі халоднай вайны.
  РЭЙМАНД : Была таксама куча фільмаў «Чырвоны страх», знятых у канцы саракавых і ў пяцідзесятых гадах… Бачылі калі-небудзь «Я выйшла замуж за камуніста» або «Уварванне ў ЗША »? Сёння яны цудоўныя і ненаўмысна гумарыстычныя рэліквіі той эпохі. Але канчатковы Фільм «Халодная вайна» — і той, які ставіць усё ў перспектыву сёння і які надзіва апярэдзіў свой час (1964), — «Доктар Стрэйнджлаў » Стэнлі Кубрыка . Ён адлюстроўвае параною, вар'яцтва і абсурднасць халоднай вайны задоўга да таго, як разумныя і разумныя людзі ў гэтай краіне прынялі яе як такую. Нажаль, у нашай калекцыі няма чорных камедый, але ў нас ёсць захапляльныя містыкі і трылеры, якія малююць разнастайныя партрэты таго знамянальнага перыяду сусветнай гісторыі. Я хацеў бы падзякаваць Бары Земану за ідэю аб'яднаць нас дваіх для сумеснага рэдагавання анталогіі, Лары Сегрыфу з Tekno Books за першапачатковае рэдагаванне, Ліндсі Роўз з Grand Central, Марджэры Флэкс і ўсім членам MWA, якія шмат працавалі над дасылайце апавяданні—і мне шкада, што мы не змаглі выкарыстаць апавяданні ўсіх—і ўсіх аўтараў, якія ўнеслі свой уклад у зборнік.
  ДЖЭФІ : Доктар Стрэйнджлаў - мой любімы фільм Кубрыка (так, нават за 2001 год !). І паглядзіце на YouTube Тома Лерэра, аўтара комічных песень (і матэматыка), які выконвае сваю песню «We Will All Go Together When We Go». Гэта яшчэ адзін доказ таго, што іронія і досціп былі жывыя і здаровыя ў той цёмны час... Ах, Рэйманд, я думаю, што мы маглі б працягваць гэты дыялог вечна, але я мяркую, што нам лепш перайсці да некаторых іншых праектаў. Дазвольце мне ад усяго сэрца падзякаваць усім тым, каго вы згадалі вышэй, асабліва нашым удзельнікам, чые гісторыі сапраўды ажыўляюць складаны і рэзкі перыяд сусветнай гісторыі.
  
  
  ТАВАРЫШ 35
  ДЖЭФІ ДЫВЕР
  аўторак
  Выклік на верхні паверх штаб-кватэры ГРУ ў Маскве прымусіў вас адразу засумнявацца ў сваёй будучыні.
  Некалькі лёсаў могуць чакаць.
  Адно з іх было тое, што вас прызналі контррэвалюцыянерам або лакеем буржуазных імперыялістаў. У такім выпадку вашым наступным адрасам, хутчэй за ўсё, будзе ГУЛАГ, які быў яшчэ вельмі модным нават цяпер, на пачатку 1960-х, нягледзячы на тое, што першы сакратар і прэм'ер Хрушчоў з энтузіязмам асуджалі таварыша Сталіна.
  Іншая магчымасць заключалася ў тым, што вас ідэнтыфікавалі як падвойнага агента, «крота» ў ГРУ — заўважце, гэта не было даказана, а проста падазравалі . Ваш лёс у той сітуацыі быў нашмат прасцейшым і хутчэйшым, чым паездка на транскантынентальным цягніку: куля ў патыліцу, сродак пакарання смерцю, які ГРУ задумала як пераважная форма пакарання, хоць канкуруючы КДБ кааптаваў і ўзяў крэдыт на тэхніку.
  З такімі трывожнымі думкамі і добра сведчачай сваёй армейскай паставай маёр Міхаіл Сяргеевіч Каверын накіраваўся да кабінета, куды яго выклікалі. Высокі мужчына быў шырокі ў плячах, калона. Ён хутчэй тузаўся, чым хадзіў. Галоўнае разведывальнае кіраванне было шпіёнскім крылом савецкіх узброеных сіл; амаль кожны старэйшы агент ГРУ, у тым ліку Каверын, змагаўся з нацыстамі адзін метр за адным на заходнім фронце, дзе хвароба, холад і вораг хутка забіралі слабых і нерашучых. Выжывалі толькі самыя стойкія.
  Нішто не адбірае так, як вайна.
  Каверын ішоў, крыху кульгаючы, дзякуючы аскепку або аскепку кулі ў сцягне. Наўмысны падарунак ад немца або ненаўмысны — ад аднапалчаніна. Ён не ведаў і не клапаціўся.
  Дарога з яго цяперашняга офіса — у Брытанскі стол, унізе — заняла некаторы час. Штаб-кватэра ГРУ была масіўнай, як і належала найбуйнейшай шпіёнскай арганізацыі ў Расіі і, па чутках, у свеце.
  Каверын увайшоў у прыёмную свайго начальніка, кіўнуў ад'ютантам, які сказаў, што генерал прыедзе праз хвіліну. Сядзеў і закурваў. Ён убачыў сваё адлюстраванне ў суседнім зашклёным плакаце з выявай Леніна. Хударлявая знешнасць заснавальніка камуністычнай партыі выразна кантраставала з выглядам Каверына: ён лічыў сябе нейкім прысадзістым тварам, крыху сукаватым. Густыя чорныя валасы таварыша маёра былі яшчэ адным адрозненнем, рэзкім кантрастам з бліскучым паштэтам Леніна. І калі камуніст-рэвалюцыянер і першы прэм'ер-міністр Савецкага Саюза меў казліную бараду, якая надавала яму — з такімі лютымі вачыма — дэманічны выгляд, Каверын быў гладка паголены, а яго вочы пад навіслымі векамі былі сутнасцю спакою.
  Глыбокая зацягванне цыгарэтай. Смак быў кіслы, і ён рассеяна адмахнуўся ад свецяцца кавалачкаў таннага тытуню, якія катапультаваліся з канца. Ён прагнуў лепшага, але не мог марнаваць час на бясконцае стаянне ў чэргах за добрымі расійскімі маркамі і не мог дазволіць сабе заходні дым на чорным рынку. Калі цыгарэта была напалову выкураная, ён затушыў яе, а рэшту загарнуў у насоўку і сунуў яе ў карычневы форменны пінжак.
  Ён думаў пра пакаранні смерцю, сведкам якіх ён быў, і ў іх удзельнічаў цвёрда, апошняя цыгарэта для зняволенага. Ён задумаўся, ці толькі што атрымаў сваё.
  Вядома, быў яшчэ адзін лёс, які мог чакаць, калі цябе паклікалі на гэты высокі паверх штаб-кватэры. Магчыма, яго ўзнагароджвалі . Таварыш генерал, выступаючы ад імя старшыні ГРУ ці нават самога Прэзідыума — усемагутнага Палітбюро — мог бы прызнаць яго за прасоўванне ідэалаў камунізму і славу Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік. У такім разе ён атрымаў бы не пулю з пісталета Макарава, а медаль, ці падзяку, ці, магчыма, новае званне (хоць, вядома, не павышэнне зарплаты).
  Аднак потым яго заняты розум, розум яго шпіёна прыдумаў іншую негатыўную магчымасць: КДБ арганізаваў злачынства, каб прымусіць яго панізіць у пасадзе ці нават звольніць.
  Савецкая цывільная разведка і ГРУ ненавідзелі адно аднаго — КДБ называў сваіх ваенных калегаў пагардліва «боцікамі» з-за формы, якую яны насілі ў службовых абавязках. ГРУ глядзела на КДБ як на групу знясіленых элітар, якія тролілі пераваротаў сярод заходняй інтэлігенцыі, людзей, якія маглі цытаваць Маркса са сваіх дзён у Гарвардзе ці Кембрыджы, але якія так і не выканалі свайго абяцання расказаць ядзерныя сакрэты або формулы ракетнага паліва. .
  Паколькі ні КДБ, ні ГРУ не мелі выключнай юрысдыкцыі ў замежных краінах, браканьерства было звычайнай з'явай. У мінулым годзе Каверын некалькі разоў кіраваў аперацыямі ў Англіі і на Балканах прама пад носам у КДБ і стаў агентам або забіў здрадніка яшчэ да таго, як грамадзянскія шпіёны нават даведаліся, што ён у краіне.
  Няўжо прыдуркі з Лубянскай плошчы нейкім чынам зладзілі скандал, каб зганьбіць яго?
  Але тады, як толькі ён стаміўся ад здагадак, дзверы перад ім адчыніліся, і яго правялі ў кабінет чалавека, які збіраўся падарыць адзін з некалькіх лёсаў.
   Паездка на цягніку, куля, мэдаль ці — іншая мілая магчымасьць у Савецкім Саюзе — магчыма, нешта зусім нечаканае.
  «Вы можаце курыць», - сказаў генерал.
  Каверын дастаў новую цыгарэту і закурыў, рассыпаючы яшчэ іскры. «Дзякуй, сэр».
  «Таварыш маёр, у нас склалася сітуацыя. Гэта патрабуе неадкладнай увагі». Генерал быў тоўсты, румяны і лысеючы. Ходзілі чуткі, што аднойчы ён паклаў вінтоўку і вырашыў задушыць, а не застрэліць, нацыста, які наляцеў на яго са штыком на ўскраіне Берліна ў 1945 годзе. Адзін погляд на яго рукі, і можна лёгка паверыць, што .
  «Так, сэр, усё, што я магу зрабіць».
  Пакуль гэта не здавалася смяротным прысудам.
  «Вы ведалі таварыша маёра Раснакова? Уладзімір Раснакоў?»
  «Так, я чуў, што ў яго быў сардэчны прыступ. Памёр амаль імгненна».
  «Гэта павінна быць урокам для ўсіх нас!» Генерал паказаў цыгарэтай на Каверына. «Прымайце ванну, займайцеся спортам. Піце менш гарэлкі, менш ежце свініны».
  Рыхлівы голас мужчыны працягваў: «Таварыш Раснакоў выконваў вельмі далікатнае, вельмі важнае заданне. Яго гібель прыйшлася на асабліва нязручны час, таварыш маёр. Чытаючы вашае дасье, вы здаецца ідэальнай заменай яму. Вы ўмееце ездзіць, так?»
  "Канешне."
  «І свабодна размаўляць па-англійску».
  «Так».
  З кожным момантам гэта станавілася ўсё больш інтрыгуючым.
  Генерал зірнуў на яго лютым ацэначным позіркам. Каверын лёгка правёў вачыма чалавека. «А цяпер дазвольце мне растлумачыць. У таварыша Раснакова была жыццёва важная для справы камуністычнага вяршэнства праца. Ён адказваў за абарону жыцця пэўных людзей унутры Злучаныя Штаты — людзі, якіх мы лічым незаменнымі для нашых інтарэсаў».
  Паколькі ўсе яны былі падрыхтаванымі салдатамі, агенты ГРУ часта служылі целаахоўнікамі пад прыкрыццём для каштоўных падвойных агентаў у варожых краінах.
  «Я з радасцю вазьму на сябе яго задачы, сэр».
  Бутэлька гарэлкі з грукатам ляцела на сярэдзіну стала. Чаркі налівалі, мужчыны выпівалі. Каверын умерана ўжываў алкаголь, што ставіла яго ў меншасць мужчын у Расіі. Але, як і не вымаўляючы пэўныя думкі ўслых, вы ніколі не адмаўляецеся ад прапановы выпіць з вышэйстаячым афіцэрам. Да таго ж гэта была сапраўдная гарэлка, добрая гарэлка. Вырабляецца з кукурузы. Нягледзячы на тое, што Каверын як вайсковец і супрацоўнік ГРУ меў пэўныя прывілеі, гэта значыць проста бульбу без маразоў, мяса раз на тыдзень, а гарэлку, якая, хоць і не атручвае, ішла ў закаркаванай бутэльцы з цікаўныя плямы на плаву. (У адрозьненьне ад КДБ, агенты якога, нават тыя, што былі на месцах, мелі найлепшыя сьпіртныя напоі і ежу і ніколі не стаялі ў чэргах.)
  Голас генерала сцішыўся амаль да шэпту. «З даверанай крыніцы ў Амерыцы была атрымана інфармацыя аб маючым адбыцца там здарэнні. Трэба, каб чалавек, які стаіць за гэтай падзеяй, застаўся жывы, прынамсі, пакуль ён не здзейсніць задуманае».
  «Хто гэты чалавек? Наш агент? З іншай службы?»
  Генерал затушыў цыгарэту і закурыў другую. Каверын адзначыў, што ён пакінуў добрыя паўтара цалі незакуранымі. Такімі акуркамі папялішча набівалася. Разам яны, напэўна, склалі поўную зграю.
  - Не... - цяпер яго голас стаў яшчэ мякчэй. І, што дзіўна, таварыш увогуле выглядаў неспакойным. Ён націснуў на звышсакрэтны файл перад сабой. «Як вы ўбачыце тут, гэты чалавек — таварыш трыццаць пяць, кодавае імя, якое мы яму далі, — не матываваны нейкім адкрытым жаданнем дапамагчы Савецкаму Саюзу, але менавіта такім будзе вынік яго дзеянняў... калі ён справіцца са сваёй місіяй». Вочы генерала былі значна больш напружанымі, чым яго шэптам голас як ён сказаў: «І гэта залежыць ад вас, каб пераканацца, што ён застаецца жывы, каб зрабіць гэта.»
  "Канешне."
  «Цяпер таварышу Раснакову стала вядома, што да канца тыдня ёсць двое, якія маюць намер пазбавіць жыцця нашага амерыканскага таварыша. Гэтага не можа быць. А цяпер прачытайце гэты файл, таварыш маёр. Вывучыце гэта. Але сочыце, каб ён не пакідаў будынак. Гэта толькі для вашых вачэй. Магчыма, гэта самы канфідэнцыяльны дакумент, з якім вы калі-небудзь кантактавалі».
  "Канешне."
  «Даведайся ўсё, што можаш, пра таварыша трыццаць пяць і двух людзей, якія жадаюць яму нашкодзіць. Затым плануйце неадкладна выехаць у Амерыку. Вы сустрэнецеся з таварышам палкоўнікам Мікалаем Спескім, адным з нашых агентаў ГРУ на месцы. Ён можа даць зброю і абноўленую інфармацыю разведкі».
  «Дзякуй за магчымасць, таварыш генерал». Каверын падняўся і адсалютаваў. Генерал адсалютаваў у адказ і сказаў: «Яшчэ адно, таварыш маёр».
  «Так, сэр».
  «Тут». Мужчына працягнуў яму пачак французскіх цыгарэт. «Вы павінны навучыцца паліць тое, што не падпаліць дыван вашых начальнікаў».
  Каверын вярнуўся ў свой невялікі кабінет, з якога часткова адкрываўся від на аэрапорт; ён часам сядзеў і глядзеў на самалёты на апошнім заходзе. Ён палічыў гэта расслабляльным.
  Ён адкрыў файл і пачаў чытаць. Аднак ён прагледзеў не больш за палавіну першага абзаца, потым здрыгануўся, натхнёны, калі прачытаў, што будзе ўключаць у сябе місія і хто ў ёй удзельнічае.
  О Божухна…
  Каверын закурыў — адну з новенькіх — і заўважыў, што ўпершыню за апошнія гады яго тоўстыя пальцы сапраўды трасуцца.
   Але потым, салдат, адкінуў эмоцыі ад значных наступстваў задання і ўзяўся за справу.
  серада
  Палёты старанна планаваліся, каб выклікаць як мага менш падазрэнняў варожых спецслужбаў.
  Для паездкі Каверын быў апрануты ў заходнім стылі — чорная федора, фальшывы касцюм, пашыты на заказ, белая кашуля і вузкі чорны гальштук, як у пахавальнай арганізацыі, падумаў ён. Што ў нейкай жахлівай форме здавалася дарэчы. Яго маршрут пралягаў з Масквы ў Парыж на ТУ-124 Аэрафлота, потым у Хітроў. Там ён падключыўся да Трансканадскіх авіяліній DC-8, які накіроўваўся ў Манрэаль. Нарэшце ён вылецеў з Канады ў Злучаныя Штаты, першы порт заходу, аэрапорт Айдлвайлд у Нью-Ёрку.
  Праз чатыры гадзіны ён высадзіўся ў Маямі.
  У той час як Нью-Ёрк здаваўся цвёрдым, як сталь, рэзкім і непакорлівым, фларыдскі мегаполіс быў мяккім, пастэльным, супакойваным духмяным ветрыкам.
  Каверын выйшаў з аэрапорта, глыбока ўдыхаючы духмянае паветра, і спыніў таксі.
  Машына — вялізны «Меркурый» — выехала на вуліцу. Пакуль яны ехалі, Каверын глядзеў на пальмы, бугенвіліі і расліны, якіх ён ніколі не бачыў. Ён міргнуў, каб заўважыць фламінга ў пярэднім двары маленькага бунгала. Ён бачыў птушак у Афрыцы і паверыў, што яны насяляюць у вадзе. Ён засмяяўся, калі зразумеў, што істота была пластыкавым упрыгожаннем.
  Ён шкадаваў, што змярканне надыходзіць хутка, і неўзабаве нічога не відаць, акрамя агнёў.
  Праз паўгадзіны ён быў на адрасе, які шукаў, невялікі аднапавярховы офісны будынак, які стаяў на кукішках на пясчаным участку, напоўненым непакорлівым зялёным покрывам. На пярэднім акне была шыльда.
   East Coast Transportation Associates.
  Нік Спенсер, прап.
  Такое ж добрае прыкрыццё для шпіёнскай аперацыі, падумаў ён. У рэшце рэшт, кампанія сапраўды займалася транспарціроўкай: скрадзеныя сакрэты і выпадковыя целы. А псеўданім уладальніка ўяўляў сабой разумнае прымешка да сапраўднага імя агента ГРУ, які працаваў на аб'екце.
  Каверын знайшоў дзверы замкнёнымі і пастукаў. Праз імгненне ён расчыніўся, і перад ім стаяў круглатвары, шыракаплечы мужчына ў бэжавай кашулі з кароткімі рукавамі — з чорнымі вертыкальнымі палосамі ў выглядзе ланцужка — і сініх штанах. Туфлі ў яго былі белыя.
  «Ах, таварыш!» — заплакаў Мікалай Спескі, горача паціскаючы рукой.
  Каверын спахмурнеў пры гэтым слове, аглядаючы іншыя адміністрацыйныя будынкі побач.
  Правёўшы яго ўнутр і замкнуўшы за імі дзверы, Спескі засмяяўся, і на яго загарэлым твары з'явіліся маршчыны. «Чаго вы хвалюецеся, таварыш? Мікрафоны? Тут іншы свет».
  «Я мяркую, што я».
  «Не, не, не. Разумееце, каб падслухоўваць, урад павінен атрымаць дазвол судоў».
  «Што яны напэўна і робяць».
  «Ах, таварыш, неабавязкова. Вы б здзівіліся. І, больш за тое, ЦРУ не мае тут ніякай юрысдыкцыі».
  Каверын паціснуў плячыма. Ён зняў цяжкую куртку — тэмпература была каля 75 градусаў.
  «Сядзі!» — весела сказаў Спескі.
  Мужчыны запалілі цыгарэты. Спескі, відаць, быў у захапленні ад таго, што Каверын быў выбраны на пасаду таварыша Раснакова. «Вы даволі знакаміты», — сказаў Спескі, але без трапятання, якое зрабіла б яго каментар нязграбным. «Гнюсны здраднік Пянькоўскі... Народ у вас у вялікім даўгу, таварыш».
  Пянькоўскі быў агентам ГРУ, які шпіёніў на карысць брытанцаў Амерыканцы, яго найбольш каштоўным укладам было прадастаўленне інфармацыі, якая дапамагла Кэнэдзі супрацьстаяць расейцам падчас Кубінскага ракетнага крызісу ў 1962 годзе. Як даведаўся Каверын, ён быў менш матываваны ідэалогіяй, чым жаданнем весці дэкадэнцкі лад жыцця на Захадзе. Што і меў—пакуль яго не схапілі саветы і не расстралялі.
  «Я быў толькі адным з людзей, якія знайшлі здрадніка».
  «Сціплы, сціплы… добрая рыса для шпіёна. Мы павінны заставацца нябачнымі, ананімнымі, тонкімі. Толькі такім чынам радасная справа Маці-Расіі і ідэалогія Герэна Маркса і Энгельса, якую прытрымліваўся наш высакародны родапачынальнік таварыш Ленін, будуць спрыяць дзеля славы нашай справы і народа!»
  На гэтую заяву Каверын прамаўчаў. Але потым, нібы не ўтрымаўшыся, Спескі выбухнуў смехам. «Я вельмі добра ўвасабляю прэм'ер-міністра, ці не так?»
  Хрушчоў быў сумна вядомы сваімі пампезнымі прамовамі, але Каверын не думаў адказаць сцвярджальна на пытанне, хоць Спескі насамрэч быў на месцы.
  Мужчына дабрадушна кпіў. «Ах, расслабцеся, расслабцеся, таварыш! Мы палявыя агенты. На нас правілы не распаўсюджваюцца». Яго ўсмешка згасла. «Гэта небяспечная праца, якую мы робім, і мы маем права на пэўную паблажку, у тым ліку здзекавацца над людзьмі і ўстановамі, якія ў нас прымаюцца занадта сур'ёзна». Ён пагладзіў свой вялікі жывот. Каверыну гэта адгукалася, як літаўры. «Я сёння прапусціў абед, таварыш. Я павінен што-небудзь з'есці». Зірнуўшы на госця, мужчына спытаў: «Ці ведаеце вы пра пакеты CARE?»
  «Так, сапраўды. Яны былі інструментам прапаганды, створаным Захадам пасля вайны з мэтай эксплуатацыі няшчасных і прыцягнення іх да справы капіталізму і імперыялізму».
  Спескі нецярпліва махнуў рукой. «Вы павінны ведаць, таварыш маёр, што ў нашай краіне не кожны каментар з'яўляецца запрашэннем да палітычнай заявы. Я проста пытаўся, ці ведаеце вы гэтую канцэпцыю. Таму што я атрымаў ад жонкі з Масквы нейкую пасылку CARE, і я чакаў вашага прыезду, каб пабалавацца». Ён падняў на стол вялікую кардонную скрынку з этыкеткай «Бухгалтарскія бланкі», і нажом з замкавым лязом разрэзаў вечка. Ён дастаў бутэльку добрай гарэлкі — «Сталічнай» — і бляшанкі паштэту, вэнджанай рыбы і вустрыц. Ён разгарнуў бохан чорнага хлеба і панюхаў яго. "Нядрэнна. Яшчэ не надта заплесневелы».
  Выпілі гарэлкі, закусілі хлебам і паштэткай, і тое, і другое было выдатным. На смак Каверыну хлеб не падаўся ні найменшай цвіллю, і ён меў даволі глыбокія веды аб хлебе на апошнім этапе яго падрыхтоўкі.
  Падкінуўшы трэцюю шклянку гарэлкі, Спескі сказаў: «Я раскажу вам падрабязнасці гэтага задання». Твар яго памутнеў. «Вось наш таварыш трыццаць пяць, чалавек, якога вы павінны абараняць, не надта сімпатычны хлопец».
  «Такім чынам, я прачытаў».
  «Ён дзейнічае імпульсіўна, выказваецца тады, калі трэба слухаць. Шчыра кажучы, я лічу, што ён жорсткі чалавек і можа быць няўстойлівым. Адпаведна, ён нажыў сабе ворагаў».
  «Таварыш генерал сказаў мне, што ёсць два чалавекі, якія ўяўляюць непасрэдную пагрозу».
  «Так, гэта правільна. Яны з'яўляюцца грамадзянамі ЗША, хоць і лацінаамерыканскага паходжання. Таварыш Раснакоў даведаўся, што яго плануюць забіць недзе ў пятніцу». Ён прасунуў тонкі файл па пабітым стале. «Ваша задача - перахапіць іх. Потым мець зносіны з імі».
  «Звязвацца?»
  «Так, дакладна. З адным з іх». Спескі дастаў са свайго стала два пісталеты і дзве скрыні з патронамі.
  «Вы знаёмыя з гэтымі?»
  Адзін быў Colt Woodsman, малакаліберны, .22, але вельмі дакладны, дзякуючы доўгаму ствалу. Другі быў вялікі Colt .45 у стылі 1911 года. «І машына вам спатрэбіцца, таварыш», — сказаў яму Спескі. «Я так разумею, вы можаце кіраваць?»
  Ківок.
  «Добра. У файле вы знойдзеце адрас, закінуты дом. За ім, у завулку, ёсць гараж — тут кажуць «гараж». маю на ўвазе не рамонтную станцыю, а асобнае месца для захоўвання аўтамабіля, напрыклад, стайню».
  «Я ведаю пра гэта».
  «У гаражы стаіць Chevrolet Bel Air. Ключы схаваны пад пярэднім сядзеннем… А, бачу, вы, таварыш, не толькі на зброі разбіраецеся, але і на аўтамабілях».
  Спескі, відаць, заўважыў, што Каверын усміхаецца пры згадванні пра Bel Air.
  «Цяпер гэта вашы мэты». Спескі адкрыў файл і націснуў на дакументы.
  Каверын уважліва прачытаў файл, адзначыўшы факты пра двух чалавек, місіяй якіх было забіць таварыша 35 — Луіса Суарэса і Карласа Баркіна, абодвум было за трыццаць. Небяспечныя мужчыны, былыя вязні. Раней забівалі. Іх круглыя твары — абодва разрэзаныя густымі вусамі — выглядалі панурымі, і Баркін рабіў уражанне дурня.
  Аднак Каверын ведаў, што недаацэньваць ворага было памылкай; ён бачыў, як занадта шмат салдат і агентаў загінула таму, што яны зрабілі менавіта гэта. Таму ён уважліва чытаў, даведваючыся пра ўсіх фактаў пра гэтых людзей.
  Па словах крыніц Раснакова, абодва цяпер былі ў падарожжы, дзе невядома, але паслязаўтра прыбудуць у Тэхас. У гэты дзень планавалася забіць таварыша 35. Спескі растлумачыў, што Раснакоў планаваў падпільнаваць і забіць іх, калі яны прыедуць у пансіянат. Гэта цяпер была б работа Каверына. Ён адсунуў папку і паклаў зброю і боепрыпасы ў чахол.
  Затым Спескі перадаў яму канверт. У ім была тысяча долараў ЗША і яшчэ адзін авіябілет. «Ваш рэйс заўтра раніцай. Вы застанецеся ў атэлі каля аэрапорта сёння ўвечары».
  Выклікаўшы таксі, Спескі наліў яшчэ гарэлкі, і яны з'елі рэшту паштэту і некалькі вэнджаных вустрыц. Спескі пацікавіўся, як жывецца ў Маскве і што адбываецца ў штабе ГРУ. Хадзілі плёткі пра тое, хто стаў неасобай і справа на вельмі высокім узроўні, хоць Каверын стараўся не называць імёны. Тым не менш Спескі быў у захапленні.
  Аднак ні той, ні другі не саромеліся падзяліцца гісторыямі пра апошнія махінацыі і скандалы КДБ.
  Калі прыехала таксі, Спескі паціснуў Каверыну руку. Раптам нахабны шпіён здаўся сумным, амаль сумным. «Вы будзеце атрымліваць асалоду ад некаторых аспектаў жыцця тут, таварыш. Надвор'е, ежа, дастатак, жанчыны і, што не менш важна, адсутнасць шпіёнаў і даносчыкаў, якія вас паўсюль пераследуюць. Але вы таксама ўбачыце, што такая свабода мае сваю цану. Вы будзеце шмат заставацца ў адзіноце, і вы адчуеце наступствы гэтай адзіноты ў сваёй душы. Няма каму клапаціцца пра вас, няма нікога наверсе, хто клапаціўся б пра вас. У рэшце рэшт, вы захочаце вярнуцца дадому, у Расею-матухну. Я ведаю гэта дакладна, тав. Мне тут засталося восем месяцаў, а я ўжо лічу дні, пакуль не змагу паляцець да яе за грудзіну».
  чацвер
  Палёт наступнай раніцай на вінтавым DC-7 быў турбулентным, бо самалёт прабіваўся на захад праз моцны вецер. Падарожжа было настолькі дрэнным, што сцюардэсы, якія былі даволі прыгожыя, не змаглі падаць сняданак. Каверын, больш раздражнёны гэтым фактам, чым напалоханы, прынамсі здолеў дастаць гарэлкі, і ён супакоіўся, пацягваючы напой і выкурваючы падчас палёту амаль паўпачка цыгарэт Chesterfield, якія былі цудоўныя.
  Надвор'е сапсавалася, і калі яны спускаліся ўніз, ён зірнуў уніз і ўбачыў плоскую пясчаную зямлю на мілі за мілямі, траву, збялелую ад сезону, зрэдку гаі дрэў. Быдла, шмат быдла.
  Самалёт бесперашкодна прызямліўся, а пасажыры высадзіліся.
  Ён дастаў з багажніка самалёта чахол са зброяй і боепрыпасамі і спусціўся па лесвіцы на ўзлётную пляцоўку.
  Затрымаўшыся і ўдыхнуўшы паветра, прасякнутае бензінам і выхлапамі, Міхаіл Сяргеевіч Каверын адчуў сябе задаволеным. Тут ён апынуўся ў краіне, вельмі адрознай ад той, якую маляваў вялікі прапагандысцкі млын савецкай імперыі. Людзі былі добразычлівыя і ветлівыя, ежа і цыгарэты былі ўдосталь і танныя, рабочыя задаволеныя і камфортныя, не ў апошнюю чаргу прыгнечаныя прагнымі капіталістычнымі баронамі-рабаўнікамі. І надвор'е ў гэтую пару года было нашмат лепшае, чым у Расіі. І амаль у кожнага быў аўтамабіль!
  Каверын увайшоў у фае Love Field у Даласе, штат Тэхас. Ён зірнуў на першую старонку сённяшняй ранішняй газеты, чацвер, 21 лістапада 1963 года.
  Кенэдзі заўтра наведае Далас
  Прэзідэнт і першая лэдзі далучаюцца да губернатара для збору сродкаў у Dallas Trade Mart
  Адчуваючы цяжар зброі і боепрыпасаў у сваім чахле, Каверын цяпер адчуваў бессаромнае пачуццё гонару, думаючы, што ён адзін быў абраны для гэтай найважнейшай місіі — дапамагчы СССР пашырыць свой уплыў на ўвесь свет і спрыяць слаўным мэтам камунізму.
  Чакаючы свой аўтобус на зарослым пустазеллем прыпынку ў Даласе, Лі Харві Освальд перажываў.
  За ім ішлі людзі. Ён ведаў гэта дакладна.
  Людзі, якія хацелі зрабіць яму зло.
  Хударлявы чарнавалосы мужчына гадоў дваццаці яшчэ раз агледзеўся. За ім нехта назіраў? Так!
  Але не. Гэта быў толькі цень. Тым не менш, ён шкадаваў, што не ўзяў з сабой пісталет.
  Ён прачнуўся рана ў сваім пансіянаце на Бэклі-авеню ў Оўк-Кліф і сеў на аўтобус да прыпынку каля рэстарана Dobbs House паснедаць. Ежа была дрэннай, і ён скардзіўся. Яму было цікава, чаму ён увесь час туды вяртаўся. «Можа быць, я звычка, — падумаў ён. Ён пачуў гэтую фразу ў тэлешоў.
  Гэта былі Озі і Гарыет ? Ён задаваўся пытаннем. Яму спадабаўся гэты спектакль, збольшага таму, што ён паўтараў яго мянушку ў марской пяхоце. Трус Озі .
  Калі ён падумаў гэта, ён успомніў свае дні на службе і ўспомніў бойку, у якую ўступіў з сяржантам, і гэта яго зноў раззлавала.
  Гэтак жа раззлаваўся на афіцыянтку за ежу.
  Чаму я ўвесь час туды вяртаюся? — зноў падумаў ён. Яшчэ раз агледзеўся. Яўных пагроз ён не бачыў, але ўсё роўна мусіў быць асцярожным. Улічваючы тое, што ён запланаваў на заўтра. І з улікам таго, што ён ведаў, што за ім ідуць людзі, разумныя людзі. Бязлітасныя.
  Аўтобус прыбыў, Освальд сеў у яго і паехаў да месца, дзе ён працаваў, у тэхаскае кнігасховішча на Элм-стрыт і паўночны Х'юстан, насупраць Dealey Plaza. Ён выйшаў з аўтобуса і яшчэ раз азірнуўся вакол сябе, чакаючы ўбачыць адзін з панурых твараў людзей, якія, як ён быў упэўнены, ішлі за ім.
  ФБР можа. Тыя сволачы зноў начапіліся на Марыну і іх сяброў.
  О, у свой час ён нажыў сабе ворагаў.
  Але ў ранішнім бляску — быў цудоўны восеньскі дзень — ён бачыў толькі хатніх гаспадынь з каляскамі і некалькі прадаўцоў, пару-тройку пенсіянераў. Жывёлаводы. Некаторыя лацінаамерыканцы...
  Забойцы?
  Можна было. Освальд устрывожыўся і скокнуў у цень будынка дэпазітарыя, каб вывучыць іх. Але яны не праявілі да яго ніякай цікавасці і павольна падышлі да добраўпарадкавальнай машыны, выцягнулі граблі і накіраваліся ў парк насупраць.
  Нягледзячы на тое, што ягоная спіна калацілася нервамі, Освальд заўважыў, што ён, падобна, ніхто асабліва не цікавіўся ім. Ён зноў задрыжаў, праўда, ад холаду. На ім была толькі а лёгкі пінжак паверх майкі, і ў яго было лёгкае целасклад з невялікім натуральным уцяпленнем.
  Унутры фондасховішча ён вітаўся з калегамі, некаторым ківаў і ўсміхаўся. І ён узяўся за працу. Калі ён афармляў дакументы на заказ кнігі, ён выпадкова паглядзеў на шнар на сваім запясце. Пра сваю спробу стаць савецкім грамадзянінам ён думаў некалькі гадоў таму. Яго збіраліся дэпартаваць, але ён наўмысна парэзаў сябе, каб падоўжыць сваё знаходжанне пасля заканчэння тэрміну візы і пераканаць расейцаў прыняць яго.
  Што ў іх было і яны віталі яго як таварыша. Але ў гэтым паўшар'і трэба было зрабіць шмат важнай працы, і разам са сваёй расейскай жонкай ён вярнуўся ў ЗША, дзе аднавіў сваю пракамуністычную і антыамэрыканскую дзейнасьць. Але цяпер ён хацеў вярнуцца ў Расію, назаўсёды, з Марынай і дзвюма іх дочкамі.
  Аднак была няўдача. Адбыўся выпадак, які паставіў пад пагрозу яго планы — і яго жыццё. Пасля таго, як заўтра ён скончыць сваю задачу, ён хацеў паехаць на некаторы час на Кубу, а потым вярнуцца ў Расію. Літаральна ў мінулым месяцы ён хадзіў у кубінскае консульства ў Мехіка, каб атрымаць візу, каб дазволіць яму паехаць у Гавану, але сволачы далі яму махлярства. Чыноўнікі прагледзелі яго запісы і сказалі, што на Кубе яго не чакаюць. Ідзі прэч. Ніхто з іх не разумеў, які ён важны чалавек, больш важны, чым меркаваў яго рост пяць футаў дзевяць і 135 фунтаў. Ніхто з іх не разумеў яго вялікіх планаў.
  Адмова ў Мехіка выклікала ў яго жудасны характар, і ён казаў і рабіў некаторыя рэчы, якіх не павінен быў рабіць. Былі выкліканы кубінскія сілы бяспекі, і ён уцёк са сталіцы і ў рэшце рэшт вярнуўся дадому.
  Дурны, сказаў ён сабе, робячы такую сцэну. Як бойка з афіцыянткай у закусачнай. Ён страціў кантроль і зрабіў з сябе відовішча.
  «Дурніца», — гучна бушаваў ён.
   Ён зноў задрыжаў, на гэты раз ад чыстай лютасці, а не ад страху ці холаду. І глядзеў у акно фондасховішча, шукаючы людзей, якія шпіёнілі за ім.
  Ебаныя кубінцы!
  Што ж, пачынай быць разумным. Ён вырашыў, што вяртацца ў пансіён небяспечна. Звычайна будні ён праводзіў у пансіёне. Сёння вечарам ён вернецца да Пэйнаў у Ірвінгу і застанецца на ноч. Улічваючы тое, што ён збіраўся зрабіць заўтра, ён не мог дазволіць сабе ніякіх ускладненняў у дадзены момант.
  Да яго вярнуўся спакой — у асноўным дзякуючы ўспамінам пра час, які ён правёў у марской пяхоце ў 1954 годзе, у прыватнасці, у дзень, калі яго інструктар па стральбе з агнястрэльнай зброі прагледзеў яго лік на стрэльбішчы і кіўнуў яму (чалавек ніколі не ўсміхаўся). «Ты зрабіў добра, Озі. Гэтыя балы? Вы толькі што зарабілі сабе званне снайпера».
  Энтані Бартэр выцягнуў з машыны сваю стройную фігуру.
  Ён пацягнуўся.
  У трыццаціаднагадовага хлопца ўзнікла спакуса запаліць «Уінстан», яму трэба было, але яго працадаўца не ўхваліў. Гэта было не падобна на тое, каб піць — гэта было цалкам забаронена, — але нават хуткае зацягванне магло трапіць у гарачую ваду.
  Таму ён устрымаўся.
  Стары Martin 4-0-4 прароў над галавой і перакошваўся на ўзлётна-пасадачную паласу ў Лаў-Філд.
  Ён паправіў свой вузкі гальштук і сваю цёмна-шэрую фетравую фетравую куртку, з якой даўно зняў зялёнае пяро — вельмі кепскі выгляд.
  Бартэр агледзеўся, зарыентаваўся і пайшоў да зоны выдачы багажу «Істэрн Эйрлайнз». Яго доўгія рукі сціснуліся ў кулакі, расслабіліся і зноў сціснуліся.
  Ён знайшоў наглядчыка, тоўстага, лысага мужчыну, які пацеў, нягледзячы на прыемна прахалодную тэмпературу. Ён паказаў сваё пасведчанне.
  Мужчына расцягнуў: «О. добра. ФБР».
  Бартэр быў з Новай Англіі; ён быў прызначаны ў Тэхас, хоць, на працягу дзесяці гадоў і распазнаў акцэнт з значна паўднёвей, верагодна, Эль-Паса.
  Ён растлумачыў, што яму трэба даведацца пра пасажыра, які прыляцеў раніцай з Маямі. Кантралёра, здавалася, пацешыла думка, што грузчыкі могуць распазнаць пасажыра, але ён пайшоў збіраць сваіх супрацоўнікаў.
  Палявы офіс Бюро ў Нью-Ёрку паведаміў сваім калегам у Даласе-Форт-Уэрце, што ўчора ці сёння ў краіну прыбыў чалавек, які, як мяркуюць, быў агентам расійскай ваеннай выведкі і працягнуў свой шлях у Далас. У Нью-Ёрку і Вашынгтоне ішлі дэбаты наконт мэты паездкі агента, калі ён сапраўды быў агентам.
  Было, вядома, пытанне бяспекі прэзідэнта. Кенэдзі павінен быў прыехаць у горад заўтра, і апошнім часам пагрозы ў яго адрас былі шматлікія — у асноўным дзякуючы дапамозе ЗША кубінскім паўстанцам падчас уварвання ў заліў Свіней, а таксама падтрымцы грамадзянскіх правоў Кенэдзі і яго брата. (Вядома, летась ён таксама надаў савецкай азадак ракетнай блакадай, але ніхто ў нацыянальнай бяспецы не паверыў, што расіяне настолькі дурныя, каб спрабаваць забіць прэзідэнта).
  Не, хутчэй за ўсё, місія шпіёна была чыстым шпіянажам. ГРУ было разведвальным органам, які спецыялізаваўся на крадзяжы тэхналагічных сакрэтаў - у прыватнасці, тых, што датычацца ядзернай зброі і ракетных сістэм - і Тэхас быў домам для шэрагу абаронных падрадчыкаў. Бос Бартэра, спецыяльны агент, які адказваў за тутэйшую кантору, неадкладна даручыў яму гэтую справу.
  Адзінай падставай была фатаграфія меркаванага шпіёна, які ўязджае ў краіну як польскі бізнесмен. Усе асобы, якія прыбылі з краін Варшаўскай дамовы, былі таемна сфатаграфаваныя на мытні ў аэрапорце Айдлвайлд. Малюнак быў грубым, але функцыянальным. На ім быў намаляваны пануры мужчына, бялявы і буйны, у федоры, падобнай да Бартэра. Мужчыну было каля сарака гадоў.
  Аднак пасля прагляду фота расіяніна грузчыкі паведамілі, што нікога падобнага на яго не заўважылі.
   Бартэр падзякаваў ім і выйшаў на вуліцу пад нізкае лістападаўскае ранішняе сонца. Размова з кабетамі была больш плённай. Яму спатрэбілася ўсяго паўгадзіны агітацыі, каб знайсці таксіста Prompt Ride, які пазнаў чалавека на фота. Ён адвёз яго ў пансіянат ля Перасмешніка. Мужчына запомніў нумар.
  Бартэр зноў залез у свой чырвона-белы Ford Galaxie. Ён накіраваўся ў напрамку гэтага месца і прыпаркаваўся ў квартале. Ён асцярожна наблізіўся, але заўважыў, што гэта закінута. Бартэр знайшоў суседа, пенсіянера, здаецца, які мыў машыну. Паказаў пасведчанне і спытаў пра дом.
  Пасля тыповага здзіўлення, убачыўшы паўнамоцтвы, мужчына сказаў: «Так, сэр, мы зачыненыя ўжо некалькі месяцаў. Банкруцтва. Выключана. Праклятыя банкі. Уся павага».
  Бартэр стрымаў расчараванне, сціснуўшы кулакі і расслабіўшыся. «Ну, я спрабую знайсці чалавека, які мог быць тут некалькі гадзін таму». Ён паказаў карціну.
  "Так. Бачыў яго. Выйшаў з таксі. Я быў уражаны. Яны каштуюць грошай. Таксі. У любым выпадку, гэты хлопец узяў машыну з аўталаўкі і паехаў».
  «Машына?» Сэрца Бартэра забілася крыху часцей.
  Але мужчына толькі чуў рухавік, а не марку або мадэль.
  Яны падышлі да невялікага асобнага будынка. Бартэр адчыніў незамкнёныя дзверы. Месца было пустое.
  «Прабачце, я не магу быць больш карысным».
  Бартэр панюхаў паветра і нахіліўся, каб разгледзець падлогу гаража.
  «Вы былі вельмі карысныя, сэр».
  «Дык я меў рацыю? Рабаўнік банка? Ён выглядаў як сліва».
  «Добры дзень, сэр».
  Міхаіл Каверын засяліўся ў Dallas Rose Motel, пакінуў багаж і з задавальненнем катаўся на Chevrolet Bel Air па прасторных вуліцах Даласа.
   Якая гэта была цудоўная машына!
  Bel Air! Як каверын любіў машыны. Ён заўсёды хацеў такую, хоць, па праўдзе кажучы, не расейскую. З аднаго боку, вы чакалі вечна, а потым вам прыйшлося ўзяць усё, што ўрад меў пад рукой, каб прадаць вам — за празмерную цану (дзе быў камунізм, калі ён вам быў патрэбны?). І лепшае, на што можна было спадзявацца, гэта тэмпераментны, каробкавы АЗЛК або крыху больш стыльная і папулярная ГАЗ Волга (надзеі вытворцы якой на значны прыбытак ад продажаў на Захадзе так і не апраўдаліся — бо адзіным упрыгожваннем аўтамабіляў быў вялікі чырвоны савецкі зорка).
  Кіруючыся картай і інструкцыямі паслужлівага супрацоўніка станцыі тэхнічнага абслугоўвання, Каверын знайшоў частку горада Стары Усходні Далас. Наваколле было запоўнена прыватнымі жылымі дамамі, размешчанымі блізка адна да адной, многія з ганкамі, усеянымі каромысламі, і на дахах якіх звісалі арэлі. Ён адзначыў занадта недарагія крамы і некалькі невялікіх кампаній. Ён прыпаркаваўся перад пансіянатам, куды Луіс Суарэс і Карлас Баркін павінны былі прыехаць заўтра з місіяй высачыць і забіць таварыша 35. Гэта было аднапавярховае, несамавітае месца, толькі на прыступку вышэй абшарпанага. Ён уважліва вывучаў дзверы, вокны і тратуары. А якія суседзі, здавалася, былі дома цяпер, удзень — патэнцыйныя сведкі.
  Ён планаваў здымкі. Ён будзе чакаць тут перад домам, калі яны спыняцца, з адкрытым багажнікам Bel Air, робячы выгляд, што мяняе шыну. Калі яны вылазілі са сваёй машыны, ён страляў у іх і кідаў целы і іх багаж у багажнік.
  Ён павольна ездзіў уверх і ўніз па вуліцы, аглядаючы, аглядаючы. Асноўная зброя шпіёна - гэта назіральнасць. Яго першы кіраўнік у ГРУ, чалавек, які пазней стаў неасобай пры Сталіне, настаяў на тым, каб Каверын і ён доўга шпацыравалі па вуліцах Масквы. Пасля вяртання ў штаб-кватэру настаўнік дапытваў малодшага агента аб тым, што ён адзначыў. Першыя паездкі прывялі да паўтузіна невыразных назіранняў. Пазнейшыя, сотні ўражанняў, усё перададзена ў вострай дэталізацыі.
   Сяргей быў задаволены. Каверын уявіў неўсмешлівы, але добры твар чалавека і амаль адчуў ласкавую руку на яго маладых плячах. Потым ён адкінуў гэтую цяжкую думку.
  Спецыфічныя абставіны гэтага даручэння выклікалі асаблівую асцярожнасць Каверына. Ён зноў праехаў па наваколлі, шукаючы тых, хто мог быць пагрозай. Праз пятнаццаць хвілін ён быў задаволены тым, што добра адчуваў месца і рызыку, з якой можа сутыкнуцца. Ён выехаў на вялікім Chevy з гэтай часткі горада на галоўную дарогу. Хвілін праз дзесяць ён заехаў на стаянку вялікай гастранома. Калі ён вылез і накіраваўся да ўваходных дзвярэй, ён падумаў: у гэтага месца самая недарэчная назва, якую я калі-небудзь чуў у гандлёвых установах.
  Расейскі шпіён рабіў пакупкі ў Piggly Wiggly.
  Спецыяльны агент ФБР Энтані Бартэр сядзеў у сваім Galaxie, які быў прыпаркаваны ў далёкім канцы ўчастка, і назіраў, як шпіён ідзе да крамы.
  Выйсці на след шпіёна было менш страшна, чым ён чакаў. Ён зрабіў выснову па паху і аглядзе значнай алейнай плямы на падлозе гаража, што шпіён кіраваў аўтамабілем, які працякаў і гарэў алеем. Такім чынам, Бартэр пад'ехаў да бліжэйшай запраўкі Conoco і паказаў фатаграфію чалавека. Сапраўды, дзяжурны сказаў, што чалавек, які добра размаўляў па-ангельску, але з акцэнтам, прыехаў на ярка-бірузовым Chevy Bel Air, купіў пару кварт Pennzoil.
  Расіянін таксама ўзяў у рукі карту мясцовасці. Ён спытаў, як лепш дабрацца да Старога Усходняга Даласа, а потым паехаў у тым накірунку на сваёй нафтавай машыне.
  Бартэр сам накіраваўся ў той раён і катаўся па вуліцах, пакуль не знайшоў Bel Air, які спыніўся на святлафоры. Было цяжка сказаць напэўна, але ён лічыў, што кіроўца быў чалавекам на фотаздымку з камеры назірання.
  Супрацоўнік ФБР амаль усміхнуўся, гледзячы, як шпіён спыніўся ля ўваходу ў прадуктовы магазін - верагодна, здзіўлены мноствам багацця, якое раскінулася ў праходах. Калі той знік унутры, Бартэр вылез з машыны і, спадзеючыся, што расіянін трохі прагледзець праходы, паспяшаўся ў Bel Air.
  Транспартны сродак быў зарэгістраваны на кампанію ў Плана, якая, як падазраваў Бартэр, будзе фальшывай. Куртка і шапка расіяніна сядзелі на заднім сядзенні. У кішэні спартовага паліто ён знайшоў ключ ад нумара 103 у матэлі Dallas Rose, што на Іст-Мэйн-стрыт у Гранд-Прэры, прыкладна ў дзесяці мілях адсюль.
  Бартэр хутка вярнуўся да свайго Galaxie і выйшаў з участку раней, чым расеец выйшаў з крамы. Ён ведаў, што гэта азартная гульня, але баяўся працягваць сачыць за сваім прадметам. Дж. Эдгар Гувер патрабаваў, каб усе агенты ў бюро вывучалі камуністычных шпіёнаў. Паведамленне заключалася ў тым, што аператыўнікі ГРУ - лепшыя з лепшых. Бартэр баяўся, што яго заўважаць. Такім чынам, ён сышоў і паехаў на стаянку запраўкі праз дарогу ад матэля Dallas Rose.
  Ён нервова чакаў. Што рабіць, калі шпіён выпісаўся з матэля і проста забыўся вярнуць ключ? Што, калі гэта была нават не яго куртка? Няўжо Бартэр страціў сваю адзіную свінцу?
  Калі яму калі-небудзь спатрэбілася цыгарэта, то цяпер.
  Але ён здолеў стрымацца, нервова сціскаючы і расціскаючы потныя рукі.
  Прайшло пяць хвілін.
  дзесяць.
  Ах, дзякуй...
  Нахабны Bel Air выехаў на пад'езд і спыніўся перад пакоем 103.
  Машына Бартэра была прыпаркавана тварам ад матэля, і ён сядзеў на карачках, назіраючы ў люстэрка задняга віду.
  Рускі вылез, падазрона агледзеўся, але не ў бок Бартэра. Ён падняў з падлогі пасажырскага сядзення вялікі мяшок з прадуктамі. Ён знік праз дзверы свайго пакоя.
  Бартэр падышоў да тэлефона-аўтамата і патэлефанаваў у свой офіс. Ён спытаў калегу-агента пра кампанію, на якую зарэгістраваны Bel Air. Мужчына ператэлефанаваў праз пяць хвілін. Так, гэта была падробка. Затым Бартэр загадаў сабраць групу назірання.
  Праз дваццаць хвілін прыехалі чацвёра агентаў ФБР на дзвюх машынах — асабістых, як даручыў Бартэр. Адзін аўтамабіль спыніўся спераду і адзін ззаду матэля.
  Якой бы ні была гульня расейца, цяпер яна была асуджаная на правал.
  Каверын атрымліваў сапраўдную асалоду ад часу, праведзенага ў матэлі, — гэтага слова ён ніколі раней не чуў. Як ні дзіўна, гэта быў гібрыд «матора» і «гатэля». Як вельмі разумна.
  Нягледзячы на тое, што дэкор быў грубы па краях, месца было ў мільён разоў лепшае за «шыкоўныя» курорты на Чорным моры — гэтыя невыносна абшарпаныя халупы з бескарыснай сантэхнікай, сьмярдзючым дываном, бруднымі прасьцінамі і найгоршымі ўзорамі таннай мэблі расейскіх фабрык. магла вырвацца.
  Яшчэ тут? Пасцельная бялізна чыстая, паветра духмянае, ручнікоў удосталь. Мыла было нават загорнута; ён не быў упрыгожаны валасамі на целе папярэдніх гасцей. Па падлогах не хадзілі шкоднікі.
  А пасярод пакоя стаяў тэлевізар! Ён уключыў яго.
  Ён адкрыў чахол, дастаў зброю і пачысціў яе, пераводзячы вочы з экрана на зброю і назад.
  Прыгожы дыктар гаварыў у камеру.
  «Прэзідэнт Кэнэдзі прыбудзе ў Лаў-Філд у Даласе заўтра каля поўдня, каб прыняць удзел у аншлагавым абедзе ў Dallas Trade Mart. Чакаецца, што больш за дзвесце тысяч чалавек сустрэнуць Прэзідэнта, калі яго картэж будзе праязджаць па горадзе. Губернатар і місіс Джон Конэлі будуць суправаджаць прэзідэнта і мілую першую лэдзі Жаклін».
  Яна сапраўды цудоўная, падумаў Каверын, звярнуўшы ўвагу на відэаролік, на якім яна махае людзям ля Белага дома.
   Ён паклаў зброю і прагледзеў меню на тумбачцы. Ён падняў бэжавую трубку тэлефона, разважаючы, як цікава было зрабіць званок — нават такі бяскрыўдны, як гэты — і не турбавацца аб тым, што яго слухаюць.
  Ён усміхнуўся, спрабуючы зразумець вясёлы, але з моцным акцэнтам голас жанчыны, якая прымала яго заказ. Ён выбраў вялікі біфштэкс з Т-боун, запечаную бульбу памерам з Тэхас і двайную порцыю зялёнай фасолі. Каб выпіць, вялікую шклянку малака.
  Гэта было дэкадэнцка, так, але Міхаіл Каверын зразумеў, што, будучы шпіёнам — у полі ці нават дома — ты ніколі не можаш быць упэўнены, што які-небудзь прыём ежы быў апошнім.
  Пятніца
  У 6 гадзін раніцы спецыяльны агент Энтані Бартэр спыніў свой Galaxie у далёкім канцы стаянкі Dallas Rose.
  Больш-менш бадзёры пасля трохгадзіннага сну, ён вылез з машыны і нязмушана накіраваўся да седана, у якім знаходзілася група сачэння ФБР. Прыгнуўшыся, ён спытаў у агента з боку пасажыра: "Што-небудзь?"
  - Ну, - працягнуў мужчына. «Ніхто не прыйшоў і не сышоў».
  «Якія-небудзь знешнія званкі, да ўваходу або выхаду?»
  Гэта таксама было негатыўна. Таксама шпіён не карыстаўся тэлефонам-аўтаматам у вестыбюлі. Ён не выходзіў з пакоя пасля вяртання з Піглі-Віглі.
  Бартэр заўважыў, што яго рукі сціскаюць кулакі, потым расслабляюцца. Ён паглядзеў на Bel Air.
  «Што нам рабіць, Тоні?»
  «Мы чакаем, пакуль ён выйдзе, а потым ідзём за ім, каб убачыць, з кім ён сустракаецца».
  Бартэр спадзяваўся, што шпіён супрацоўнічае з супрацоўнікамі LTO Inc. або аднаго з іншых буйных абаронных падрадчыкаў, чый інжынеры распрацоўвалі складанае ўзбраенне для арміі і авіяцыі. Ён спадзяваўся збіць цэлую ячэйку здраднікаў, якія шпіёнілі на карысць Саветаў.
  Ён вярнуўся да свайго Galaxie, лыпаючы вачыма, калі заўважыў, што чорны седан імкліва набліжаецца да яго і заносіцца, спыняючыся побач. Бартэр быў раздражнёны; рускі не меў бы віду на гэтае месца з акна, але рыпучая прыпынак магла насцярожыць яго.
  Кіроўца выскачыў і памчаўся праз затор.
  «На чорта ты?» Далей бартэр не пайшоў. Малады агент з кабінета сунуў яму ў руку тэлекс.
  ЗДРАВША САКРЭТНА
  Тэрмінова.
  Расеец, які незаконна ўехаў у краіну два дні таму, ідэнтыфікаваны як агент ГРУ Міхаіл Каверын. Паведамляецца, што спецыялізуецца на блізкіх забойствах падвойных агентаў і іншых ворагаў.
  пекла! Ён не шпіён. Ён забойца!
  І Бартэр раптам зразумеў, навошта Каверын прыехаў у горад — не красці сакрэты, а паспрыяць у замаху. Было занадта выпадкова, што падрыхтаваны ГРУ забойца быў тут незадоўга да прэзідэнта. Сапраўды, Саветы ніколі не пайшлі б на рызыку міжнароднага інцыдэнту, прымаючы непасрэдны ўдзел у забойстве. Але адзін з іх агентаў лёгка мог прыехаць сюды, каб абараніць кагосьці іншага , чыя місія складалася ў тым, каб забіць Кэнэдзі, кагосьці прыватнага, без прамога дачынення да Расеі, хутчэй за ўсё, грамадзяніна ЗША.
  О, Ісус Хрыстос...
  Ён патлумачыў сваю думку: «Каверын тут, каб падтрымаць забойцу. Можа быць, ён забяспечвае зброю або выступае ў якасці целаахоўніка чалавека, які спусціўся, або дапамагае яму са шляхамі эвакуацыі. Мне ўсё роўна, калі мы зламаем усе косткі ў яго целе, але мы даведаемся, каму ён дапамагае. Рухайцеся зараз !
  Са зброяй у руках агенты падбеглі да дзвярэй пакоя Каверына і нагамі ўварваліся.
  Чамусьці ў глыбіні душы Бартэр не вельмі здзівіўся, калі выявіў, што адзіным жыхаром пакоя быў мяшок з некранутымі прадуктамі ад Піглі Віглі.
  І тое, што задняе шкло было незамкнёнае, не ўзрушыла.
  Каверын глядзеў у акно свайго нумара ў мотэлі Skyline на поўначы Даласа.
  Стаянка і дарога былі свабодныя. Агенты, якія ішлі за ім, вядома, усё яшчэ знаходзіліся ў першым матэлі, у які ён зарэгістраваўся, у Далас Роўз у Гранд-Прэры.
  Ён даведаўся аб магчымым хвасце ўчора, калі праязджаў па наваколлі Старога Іст-Даласа, ацэньваючы рызыкі і шукаючы тых, хто мог бы ім незвычайна зацікавіцца. Ён заўважыў Ford Galaxie — чырвоны кузаў і белы верх. Машына ехала ў процілеглым накірунку, калі ён убачыў яе ўпершыню, але праз некалькі імгненняў яна з'явілася зноў, следам за ім.
  Каверын неадкладна пакінуў гэты раён і паехаў па камерцыйных дарогах, пакуль не знайшоў Piggly Wiggly і не спыніўся. Галаксі рушыў услед. Ён таксама прыпаркаваўся, а кіроўца сядзеў адзін, не курыў і не чытаў. Усё, што ён рабіў, гэта дэманстратыўна не глядзеў у бок Bel Air.
  Відавочна, гэта было падазрона: мужчына адзін на стаянцы гастранома, які не чакаў жонку?
  Ён вырашыў высветліць асобу свайго пераследніка. Такім чынам, Каверын пакінуў сваю куртку з ключом ад нумара Dallas Rose на заднім сядзенні і пайшоў у прадуктовы магазін, а сам выслізнуў ззаду, кружляючы да стаянкі. Так, быў мужчына, які сачыў за ім, у касцюме — афіцыйным выглядам. Ён падышоў да Bel Air і, выпадкова, занадта выпадкова агледзеўшыся, адчыніў дзверы і прайшоў праз салон.
  Сам Каверын паспяшаўся да Ford Galaxie гэтага чалавека — і знайшоў рэгістрацыю. Энтані Бартэр. Ён нічога не знайшоў прыналежнасць чалавека, але ён паспяшаўся назад у Piggly Wiggly і скарыстаўся адным з таксафонаў крамы, які — у адрозненне ад Расіі — сапраўды працаваў. Яму прыйшлося зрабіць толькі тры званкі — у паліцыю Даласа, тэхаскіх рэйнджараў і ФБР з просьбай аб Энтані Бартэр. Апошняя сакратарка пачала звязваць яго з кабінетам спецыяльнага агента Бартэра. Ён паклаў трубку, купіў цэлы мяшок выпадковых прадуктаў і вярнуўся ў свой Bel Air.
  Агент ужо сышоў, але калі Каверын вярнуўся ў «Далас Роўз», то ўбачыў, што «Гэлаксі» прыпаркавана насупраць. Каверын узяў прадукты, зайшоў унутр, уключыў тэлевізар, хутка сабраў рэчы і вылез праз задняе акно. Ён прайшоў праз поле да аўтобуснага прыпынку і, праехаўшы мілю, выйшаў каля аўталаўкі. Ён купіў чатырохгадовае купэ DeSoto Firedome, вялізнае і з уражлівымі заднімі рэбрамі, за частку тысячы долараў, якую Спескі даў яму ў Маямі. Ён ехаў на поўнач, пакуль не знайшоў іншы матэль, Skyline. Менавіта тут ён правёў ноч, гледзячы тэлевізар, зноўку чысцячы зброю і атрымліваючы асалоду ад шыкоўнага абеду біфштэксам.
  Цяпер прыйшоў час выканаць сваю місію. Па словах Раснакова, Луіс Суарэс і Карлас Баркін павінны былі хутка прыбыць у пансіянат, каб падрыхтавацца да забойства таварыша 35. Каверын выйшаў з гасцініцы і праз дваццаць хвілін быў у пансіянаце. Ён прыпаркаваў «ДэСото» на другім баку вуліцы, сунуў меншую са стрэльбаў — «Кольт» .22 — за пояс. Ён выйшаў, адкрыў багажнік, паставіў дамкрат і рычаг на траву каля машыны і прыклаў запасное кола да бампера.
  І ён чакаў.
  Праз пятнаццаць хвілін жоўты «Крайслер» павольна праехаў па вуліцы, двое мужчын сядзелі на пярэднім сядзенні. Мужчыны з вусамі і назіральнымі вачыма.
  Так, яны былі яго мішэнямі.
   Рука Каверына лёгка апусцілася ў куртку, сціснула дзяржальню пісталета. Ён не вырабляў асаблівага шуму, толькі лопнуў, як большы пісталет з глушыцелем, але быў значна больш дакладным.
  Ён спакойна дыхаў, засяродзіўшыся на тым, каб знайсці тое унікальнае месца ўнутры вас, куды вы павінны былі схаваць сваю душу, калі пазбаўлялі чалавека жыцця. Ён забіваў за сваю краіну, за справу справядлівасці, за камунізм, за ўласнае самазахаванне. Ён спраўна спраўляўся з гэтай цёмнай задачай, нават калі не атрымліваў ад яе задавальнення.
  Ён ведаў, што гатовы. І зняў засцерагальнік пісталета, калі ён прысеў, гледзячы на «Крайслер» у адлюстраванні храмаванага бампера сваёй машыны.
  Тут голас ззаду ўразіў Каверына.
  «Патрэбна дапамога, сэр?»
  Усё яшчэ гледзячы тварам да Chrysler, ён азірнуўся і ўбачыў паліцэйскага Даласа, які стаяў на тратуары. Рукі на сцёгнах.
  «Прашу прабачэння?» — роўным голасам спытаў шпіён.
  «У вас ёсць кватэра? Патрэбна дапамога?»
  «Не, у мяне ўсё добра, дзякуй, афіцэр». Каверын гаварыў праз яго плячо, спінай да афіцэра. Яго куртка была расхінута, а пісталет быў відавочны.
  «Не супраць дапамагчы, сапраўды», - працягнуў мужчына.
  Каверын нядбайна паправіў гузікі, але пры гэтым зірнуў на другі бок вуліцы і ўбачыў, як у яго бок глядзяць дзве мішэні. Магчыма, яны думалі, што паліцыя і ён разам працуюць, шукаючы іх. А можа, голас афіцэра проста прыцягнуў іх увагу, і яны ўбачылі пісталет. У любым выпадку, кіроўца — гэта быў Луіс Суарэс — спыніў манеўр паркоўкі, паставіў машыну наперад і лёгка выехаў на вуліцу. Ён не паспяшаўся прэч — пакуль што. Але як толькі «Крайслер» завярнуў за вугал, Каверын пачуў, як вялікі рухавік хутка разагнаўся.
  Ён павярнуўся да міліцыянера і ўдзячна ўсміхнуўся. «Я пра ўсё паклапаціўся, афіцэр. Але дзякуй».
  «У любы час», - сказаў мужчына і вярнуўся да свайго рытму.
   Каля 8:30 раніцы Лі Харві Освальда вёз на працу ў Тэхаскае кніжнае сховішча сябар. Ён часта так і рабіў, ладзіў атракцыёны. У яго не было пасведчання і, па сутнасці, ён не захапляўся кіраваннем.
  У яго былі змешаныя пачуцці адносна рашэння правесці ноч у доме Пэйнаў у Ірвінгу. Гэта было разумна, бо забяспечвала добрую схованку ад тых вырадкаў, якія хацелі яго забіць. Ён з нецярпеннем чакаў сустрэчы з Марынай і дзвюма іх дачкамі, адной з якіх быў толькі месяц; яны назаўсёды жылі ў Пэйнаў. Але гэта аказалася расчараваннем. Ён спадзяваўся памірыцца з Марынай пасля нядаўняй сваркі, але гэтага не адбылося. Сваркі аднавіліся, ноч ператварылася ў дзярмо, і ён быў засмучаны.
  «Што там вярнулася?» - спытаў яго сябар, калі яны насіліся праз ранішні рух. Ён кіўнуў у бок доўгага, загорнутага ў паперу пачка на заднім сядзенні.
  «Проста карнізы для штор».
  «Ах».
  Освальд працягваў быць асьцярожным, пераводзячы позіркам навакольныя вуліцы і тратуары. Так, некаторыя людзі нібы сачылі за ім, насцярожана, падазрона, нібы дакладна ведалі, што ён сёння будзе рабіць. Ён падумаў, што шмат каму казаў пра сваю пагарду да Кенэдзі. І, чорт вазьмі, ён толькі што напісаў гнеўны ліст у ФБР, папярэджваючы пакінуць яго сям'ю ў спакоі... Гэта было не надта ярка.
  А карнізы ?
  Ісус. Не, гэта 6,5-мм вінтоўка Carcano мадэлі 91/38. Вось што было загорнута ў паперу. Як хто-небудзь мог паверыць, што грувасткі пакет быў карнізамі? Трэба лепш падумаць. Будзь разумнейшым.
  І будзьце асцярожныя. Ён адчуваў, што яго ворагі ўсё бліжэй і бліжэй.
  Яму выпала магчымасць пакінуць незгладжальны след у гісторыі. Ён быў бы знакамітым назаўжды. Ён павінен быў пераканацца, што нішто не перашкодзіць гэтаму.
  Ён агледзеў вуліцы цэнтральнага Даласа, часткова бязлюдныя зараз. Пазней, тут жа, на вуліцы Вязаў, будзе натоўп, гэта было дакладна. Тысячы людзей. Ён ведаў гэта, таму што мясцовая газета зручна паведамляла пра дакладны маршрут картэжа прэзідэнта. Транспартныя сродкі ішлі на захад па Мэйне, потым ненадоўга на поўнач па Х'юстане, потым зноў паварочвалі на захад па Элм, праязджаючы прама пад вокнамі Тэхаскага кніжнага сховішча, дзе ён чакаў у акне шостага паверха.
  «Ты ў парадку, Лі?» - спытаў яго сябар, калі ён спыніўся ля святла.
  "Што гэта?"
  «Вы не чулі мяне, я мяркую. Я проста спытаў, ці патрэбна вам падвезці сёння вечарам да Пэйнсаў?»
  Освальд хвіліну не адказваў. «Не. Напэўна, паеду аўтобусам».
  «Там. Гэта добрае месца для здымкі». - сказаў Луіс Суарэс.
  Карлас Баркін разглядаў скрыжаванне, куды паказваў яго напарнік, — тратуар перад дзвярыма ў тэхаскае кнігасховішча. «Здаецца, адзінае месца для здымкі. Добра ці дрэнна, у нас няма выбару. Дзе яшчэ мы маглі б гэта зрабіць?» Ён выглядаў нецярплівым.
  Суарэс кіўнуў, хоць стаўленне гэтага чалавека яго не вельмі цікавіла. «Аднак не вельмі асабіста».
  «Ну, у нас няма раскошы быць прыватным. Не з такім параноікам, як ён».
  Яны прыпаркавалі свой «Крайслер» на Норт-Рэкорд-стрыт у цэнтры Даласа і глядзелі на тратуар перад Тэхаскім кнігасховішчам. Раніца была халоднай, але яны трымалі свае курткі зашпіленымі з-за стрэльбаў у іх на паясах.
  «Думаю, атрымаецца. Усе будынкі, яны закрыюць гукі стрэлаў».
  «Накрыць іх?» – спытаў Баркін.
  «Я маю на ўвазе, што гукі будуць падскокваць. Ніхто не даведаецца, адкуль яны ўзяліся».
   «О».
  «Ніхто не даведаецца, што гэта былі мы. Мы застрэлім яго, кінем зброю і вернемся да машыны. Ідзі павольна». Пісталеты былі абматаныя спецыяльнай стужкай, на якой не заставаліся адбіткі пальцаў.
  Баркін з выклікам сказаў: «Я ведаю, што рабіць. Я рабіў гэта раней».
  Суарэс нічога не сказаў. Ён і Баркін падзялялі і пэўную ідэалогію, і любоў да спіртнога. Яны нават раз-два дзялілі адну і тую ж жанчыну. Аднак гэты чалавек яму вельмі не падабаўся.
  Калі яны працягвалі прахалодную раніцу, Баркін спытаў: «Той чалавек там, у пансіёне? У касцюме, размаўляе з паліцэйскім. Думаеце, ён таксама быў міліцыянтам?»
  «Я не ведаю». Суарэс разважаў, кім ён быў. Ён быў узброены і размаўляў з тым патрульным, але было б дзіўна, каб паліцэйскі быў там і мяняў шыны яго ўласнай машыны без маркіроўкі — і старога DeSoto? Не, чалавек быў праблемай, але ён не мог зразумець, як ён упісаўся ў карціну.
  У пансіянаце ў іх былі некаторыя рэчы, якія яны схавалі там на мінулым тыдні, але зараз іх трэба было б пакінуць. Не тое каб гэта мела значэнне; яны маглі забраць усё, што ім трэба, у дарозе, калі падполле вывозіла іх з краіны назад у Гавану.
  Ідучы ў Х'юстан да Элма, яны мінулі цьмяны завулак. Насупраць іх задняй часткай стаяла машына з запушчаным рухавіком і адкрытым багажнікам. Што ў ім было знаёмага?
  «Гэтая машына, ці не так?»
  І Суарэс зразумеў, што гэта той самы ДэСото, які прыпаркаваўся перад пансіянатам раней, калі яны ўбачылі таго чалавека, які мяняў шыну. Вялікі, бялявы мужчына. Гэта была яго машына! Што значыла -
  Ён хутка павярнуўся, Баркiн таксама. І абодва інстынктыўна пацягнуліся да зброі, але чалавек хутка набліжаўся з-за Х'юстан-стрыт, ужо нацэліўшы на іх свой пісталет.
  Двое кубінцаў застылі.
  Не марудзячы, не міргнуўшы, не парушаючы кроку, вялізны бялявы стрэліў двойчы, патрапіўшы Баркіну ў лоб.
  Поп, поп .
  Ён упаў на зямлю, як выкінутая лялька.
  Суарэс вырашыў, што выбару няма. Ён працягваў выцягваць пісталет і спадзявацца, што зможа своечасова стрэліць.
  Зброя нават не выйшла з яго пояса, калі ўбачыў маленечкі ўспышку, потым адчуў стук паміж вачыма, паленне.
  Які доўжыўся менш за секунду.
  Каверын хутка засунуў целы ў багажнік «ДэСото».
  Гэта было лёгка. Яны былі невялікія, важылі ўдвая менш, чым ён.
  Ён запусціў DeSoto — яму больш спадабаўся Bel Air — і заехаў на Х'юстан-стрыт, а затым выбраўся з цэнтра горада.
  Пошукі людзей былі напружанымі, хаця ў цэлым ён ведаў, куды яны будуць ісці — найбольш верагоднае месца, каб збіць «Таварыша 35». Апынуўшыся там, у цэнтры Даласа, ён катаўся па вуліцах у пошуках жоўтага Крайслер. Нарэшце ён заўважыў яго каля Норт-Рэкорд-стрыт. Суарэс і Баркін якраз выходзілі і ішлі на поўдзень.
  Там было занадта шмат людзей, каб іх забіць, але Каверын заўважыў маршрут, па якім яны ішлі, і з'ехаў у завулак, які прайшоў некалькі кварталаў перад імі. Ён яшчэ раз адчыніў багажнік, затым праслізнуў у дзвярны праём насупраць Х'юстан-стрыт і стаў чакаць. Мужчыны пакрочылі па праспекце, і калі іх увага звярнулася на ДэСота, ён перайшоў вуліцу, выхапіўшы пісталет.
  Поп, поп...
  Цяпер Каверын выехаў з цэнтра горада, прыпаркаваўся і пайшоў па вуліцы да офіса Western Union, які ён знайшоў раней.
  Там шпіён правёў некалькі хвілін з шыфравальнікам, пішучы тэлеграму, паведамляючы аб сваім поспеху. Ён адправіў яго ў ахоўны дом у Вашынгтоне, акруга Калумбія, дзе чакаў нехта з расійскага консульства.
   Праз пятнаццаць хвілін адказ прыйшоў. Гаворка ішла пра пастаўкі пшаніцы і надзелы грузавікоў. Але пасля расшыфроўкі:
  Прадставілі ў Спецыяльны савет Прэзідыума справаздачу аб вашай паспяховай ліквідацыі пагрозы таварышу 35. Калі ласка, перайдзіце ў любыя месцы, дзе два контррэвалюцыянеры мелі кантакт у Даласе, і атрымайце любую карысную інфармацыю.
  Дзякуй табе народ Савецкага Саюза.
  Каверын вярнуўся ў пансіён у Старым Усходнім раёне Даласа, адкрыў багажнік DeSoto, пераканаўшыся, што яго ніхто не бачыць — і паблізу няма паліцэйскіх — і апаражніў кішэні людзей, якіх ён толькі што застрэліў. Ён знайшоў брелок з ключом ад уваходных дзвярэй пансіяната і адзін ад пакоя нумар 2. Ён павольна падышоў да ўваходных дзвярэй, пераканаўся, што ён адзін, і затым увайшоў у іх пакой.
  Мужчын не было ўнутры той раніцай — пасля таго, як яны палохаліся з паліцыяй, — але яны, відаць, захоўвалі там некаторыя рэчы: некалькі чамаданаў з адзеннем, грашыма, амуніцыяй, біноклямі і іспана-англійскімі слоўнікамі. Ён выцягнуў сцізорык і пачаў шукаць патаемныя адсекі. Ён не знайшоў.
  Прыкладна ў 12:45 ён пачуў з калідора мітусню, настойлівыя галасы. Спачатку ён падумаў, што гэта можа быць міліцыя, што яго тут высачылі ці нехта бачыў, як невядомы ўваходзіў у пакой інтэрнату.
  Узяўшы руку за пісталет, ён падышоў да дзвярэй, нахіліўся і прыслухаўся.
  «Вы чулі? Вы чулі?» — тэлефанавала жанчына, словы прарэзаныя істэрыкай. «Застрэлілі прэзідэнта! Яны думаюць, што ён мёртвы!»
  «Не! Вы ўпэўнены?" Мужчынскі голас.
  Хтосьці пачаў усхліпваць.
  Каверын адпусціў кольт, агледзеў пакой і падышоў да тэлевізара. Ён уключыў яго і сеў у рыпучае крэсла чакаць, пакуль апарат разагрэецца.
  субота
  Час быў 2 гадзіны ночы, наступны дзень пасля самага страшнага дня ў яго жыцці.
  Спецыяльны агент Энтані Бартэр цягнуўся па тратуары да сваёй кватэры ў Рычмандзе, штат Тэхас. Ён не спаў амаль дваццаць чатыры гадзіны, і яму трэба было крыху паспаць — насамрэч проста падрамаць — а потым прыняць душ.
  Потым ён вернецца да палявання на памочніка Лі Харві Освальда, або выратавальніка, або целаахоўніка, або каго заўгодна: расейскага шпіёна Міхаіла Каверына.
  Ападкі былі кепскія. Бартэр інфармаваў сваіх начальнікаў у ФБР і Сакрэтнай службе пра ўсе факты, якія ён даведаўся пра шпіёна з таго моманту, як атрымаў паведамленне з Нью-Ёрка. Але надышоў час паказваць пальцам, і Вашынгтон хацеў ведаць дакладна, хвіліну за хвілінай, што ён ведаў і калі ён гэта ведаў, і чаму ён больш не выказваўся пра пагрозу Кенэдзі.
  «Таму што спачатку гэта не было пагрозай», — патлумачыў ён памочніку дырэктара ФБР у Вашынгтоне. «Мы думалі, што ён шукае сакрэтную інфармацыю аб зброі. Яго паводзіны былі падазронымі, але ён не выглядаў небяспечным».
  Памочнік рэжысёра гаўкнуў: «Ну, прэзідэнт Злучаных Штатаў цяпер падазрона мёртвы, Бартэр. Я думаў, што ты за ім сачыш».
  Бартэр уздыхнуў. "Я быў. Ён ухіліўся ад мяне».
  Ён не сказаў «нас». Бартэр не перакладаў віну.
  "Ісус Хрыстос." Мужчына сказаў яму, што Дж. Эдгар Гувер асабіста патэлефануе яму ў нейкі момант заўтра. І пляснуў слухаўку. Прынамсі, так сабе ўяўляў Бартэр. Ён пачуў толькі пстрычка, потым шум.
  Вось як выглядае гібель кар'еры, падумаў ён. Яго сэрца схапілася. Быць спецыяльным агентам была адзінай працай, якая калі-небудзь падабалася яму, адзінай працай, якую ён хацеў. Яго страсць да ФБР вярнулася да прагляду кінахронікі пра Людзей G-Men, да чытання коміксаў пра Эліота Нэса, да прагляду фільмаў накшталт « Разбуральнікаў банд» зноў і зноў на суботніх ранішніках, падчас жавання папкорна і пацягвання газаванай вінаграднай газіроўкі.
  Але яго будучыня была не першай справай, пра якую ён думаў у дадзены момант. Усё, пра што ён клапаціўся, гэта знайсці саўдзельніка Лі Харві Освальда, знайсці Каверына. На імгненне ён пачырванеў ад гневу, і ён спадзяваўся, што, калі ён знойдзе чалавека, рускі супраціўляўся арышту, каб Бартэр мог пусціць яму кулю ў галаву. Аднак нават калі ён думаў пра гэта, ён ведаў, што гэта неразумны, гарачы рэфлекс; рэальнасць была такая, што ён арыштаваў бы чалавека, выконваючы працэдуру да Т і дапытаўшы яго цвёрда, але паважліва.
  Праблема, вядома, была знайсці яго. Паколькі ён быў абаронцам Освальда, а забойца цяпер знаходзіцца пад вартай, Каверына, верагодна, даўно няма. Бартэр здагадаўся, што ён, верагодна, быў на параходзе, які накіроўваўся ў Расію. Тым не менш, Бартэр рабіў усё магчымае, каб знайсці чалавека. У той момант, калі ён даведаўся пра страляніну, ён адправіў фатаграфію расейца ўсім праваахоўным органам у Тэхасе і суседніх штатах і пераканаўся, што бліжэйшыя аэрапорты, чыгуначныя і аўтобусныя станцыі знаходзяцца пад наглядам. Агенцтва па пракаце аўтамабіляў таксама (па іроніі лёсу Тэхаскае кнігасховішча было ўвянчана вялізным рэкламным шчытом Hertz з рэкламай Chevrolets). Таксама былі ўсталяваныя блокпосты, а докі ўздоўж берагавой лініі Тэхаса абшуквалі мясцовая паліцыя, ФБР і берагавая ахова.
  Па меры таго, як кожная хвіліна праходзіла без весткі аб назіранні, Бартэр усё больш і больш злаваўся на сябе. О, чорт вазьмі, калі б ён толькі больш капаў! Освальд быў пад следствам агентаў у яго ўласным офісе! Гэты чалавек спрабаваў уцячы ў Расею, ён быў актыўным пракамуністычным і нядаўна быў у Мэксыцы, спрабуючы атрымаць візы на Кубу і ў Расею. Калі б гэта расследаванне было лепш скаардынавана, Бартэр мог бы сабраць кавалкі разам.
  Цяпер, набліжаючыся да сваёй кватэры, Энтані Бартэр спыніўся, лавіў рыбу дастаў ключы і падышоў да дзвярэй, падумаўшы: добра, я вып'ю піва Lone Star. Так, агенты не павінны былі піць. Але калі ўлічыць, што заўтра містэр Гувер скажа яму, што ён хутка стане былым агентам, спіртное было адной з заган, пра якую яму больш не трэба будзе турбавацца аб захаванні таямніцы.
  Бартэр зайшоў унутр, зачыніў дзверы і замкнуў іх. Ён пацягнуўся да выключальніка святла, калі пачуў ззаду, як рыпнула дошка падлогі. Плечы спецыяльнага агента Энтані Уільяма Бартэра апусціліся. Ён думаў пра сваю няўдачу перад Бюро, сваёй краінай — і сваім прэзідэнтам. Ён амаль адчуў палёгку, калі дула пісталета расейскага агента дакранулася да яго патыліцы.
  «Як, чорт вазьмі, ты мяне знайшоў?» — спытаў Энтані Бартэр.
  Міхаіл Каверын ненадоўга разглядаў агента ФБР, рукі якога былі скаваныя яго ж наручнікамі. Рускі быў уражаны тым, што мужчына выглядаў проста цікаўным, а не баяльным. Ён вярнуўся да сваёй задачы, якая заключалася ў тым, каб разрэзаць падшэўку чахла з дапамогай канцылярскага нажа.
  Бартэр звярнуў увагу на гэтую аперацыю, але, здавалася, яе не зацікавіў. Яго позірк бязлітасна ўтаропіўся на наведвальніка.
  «Як я цябе знайшоў», — разважаў Каверын, адрываючыся. Ён растлумачыў пра назіранне за агентурным сачэннем у прадуктовай краме.
  «Вы бачылі мяне?»
  «Так, так, мы навучаны гэта заўважаць. Ці не вы?»
  «Нешмат людзей сочаць за агентамі ФБР. Звычайна ўсё наадварот».
  Гэта мела пэўны сэнс.
  Ён растлумачыў сваю хітрасць у Piggly Wiggly. Супрацоўнік ФБР з агідай прыжмурыў вочы. Потым уздыхнуў. «Добра, ты мяне не забіваў», - роўным голасам сказаў Бартэр. «Такім чынам, вы збіраецеся выкрасці мяне. Дамовіцца аб маім жыцці для бяспечнага выезду з краіны». Затым ён сказаў ціхім, з выклікам: «Але гэта не спрацуе, мой сябар. Мы не дамаўляемся з такімі падонкамі, як вы. Забойства - самы баязлівы ўчынак, які толькі можна ўявіць. Ты і твае суайчыннікі мярзотныя і што б вы са мной ні зрабілі, гэта не перашкодзіць усяму нашаму праваахоўнаму апарату знайсці вас і пераканацца, што вы арыштаваны — і пакараны. І супраць вашай краіны будуць санкцыі, ведаеце. Вайсковыя санкцыі». Ён паківаў галавой, здавалася, недаверліва. «Ваша начальства не прадумвала, што будзе, калі прэзідэнта забіваюць?»
  Каверын не адказаў. Ён звярнуў увагу на агента. «Мы не знаёміліся. Я маёр Міхаіл Каверын з Галоўнага разведывальнага ўпраўлення».
  «Я ведаю, хто ты».
  Каверын не здзівіўся. Ён сказаў: «Што ж, спецыяльны агент Бартэр, я не маю намеру выкрадаць вас. Ні забіць цябе, калі на тое пайшло. Я палічыў неабходным падысці да вас ззаду і пазбавіць вас зброі, каб вы не рабілі неабдуманых дзеянняў...
  «Расстраляць ворага краіны, шпіёна — гэта не неабдуманасць».
  — сказаў Каверын. «Не, але страляць у саюзніка было б».
  «Алі?»
  «Агент Бартэр, я збіраюся расказаць вам некаторыя рэчы, якія, несумненна, пададуцца вам неверагоднымі, хоць яны і праўда. Затым, пасля таго, як мы дамовімся аб некаторых афіцыйных дамоўленасцях, я вярну табе твой пісталет, я аддам табе свой пісталет і здамся табе. Ці магу я працягнуць?»
  Бартэр насцярожана сказаў: "Так, добра". Яго позірк перавёўся з пісталета на дакументы, вынятыя з вечка чахла.
  «Раней на гэтым тыдні мяне выклікалі ў кабінет майго начальніка ў ГРУ. Мне далі заданне: абараняць асобу ў ЗША, якая будзе адстойваць інтарэсы Савецкага Саюза. У нас ёсць чалавек пад кодавым імем «Таварыш трыццаць пяць».
  «Так, так, гэты сукін сын, Лі Харві Освальд».
  — Не, — сказаў Каверын. «Таварыш трыццаць пяць» — наша кодавая назва Джона Фіцджэральда Кэнэдзі.
  " Што? Бартэр прыжмурыўся на яго.
  «Трыццаць пяць, — працягваў Каверын, — таму што ён быў трыццаць пятым прэзідэнтам Злучаных Штатаў. «Таварыш», бо падзяліўся пэўныя інтарэсы з нашай краінай». Расеец прасунуў дакумэнты, якія выцягнуў са сваёй справы. «Вы ўмееце чытаць па-руску?»
  «Не».
  «Тады я буду перакладаць».
  «Яны фальшывыя».
  «Не, яны цалкам рэальныя. І я зараз дакажу вам, што яны сапраўдныя». Каверын апусціў вочы і прагледзеў дакументы. «Таварышу маёру Міхаілу Каверыну. Разведка, атрыманая з крыніц у Вашынгтоне, акруга Калумбія, паведаміла, што ў кастрычніку гэтага года прэзідэнт Джон Фіцджэральд Кэнэдзі падпісаў распараджэнне аб скарачэнні амерыканскіх кансультацыйных і ваенных сіл у В'етнаме. »
  «В'етнам?» Бартэр нахмурыўся. «Гэта тая краіна побач з Кітаем, так? Французская калонія ці што. Вядома, мы паслалі туды некалькі салдат. Я пра гэта чытаў».
  Каверын працягваў чытаць. «Нашы крыніцы паведамляюць, што Шарль дэ Голь сказаў прэзідэнту Кенэдзі, што для Злучаных Штатаў было б вельмі шкодна ўвязацца ў палітыку Паўднёва-Усходняй Азіі. Кенэдзі пайшоў насуперак парадам сваіх генералаў і паставіў мэту вывесці ўсе амерыканскія войскі з В'етнама і суседніх краін да 1964 г. Пасля таго, як амерыканцы сыдуць, камуністычныя рэжымы ў В'етнаме, Лаосе і Камбоджы рушаць на поўдзень праз Малайзію і Сінгапур, усталяваўшы урадаў з сапраўднымі марксісцкімі каштоўнасцямі па ўсёй Паўднёва-Усходняй Азіі. Наш Прэм'ер і Палітбюро ўступяць у саюз з гэтым блокам. Разам мы будзем цвёрда супрацьстаяць культу мааістаў у Кітаі».
  «Калі што-небудзь здарыцца з Кэнэдзі, наша разведка ацэньвае, што яго пераемнік, Ліндан Джонсан, рэзка павялічыць ваенную прысутнасць ЗША ў рэгіёне. Гэта было б пагібельна для інтарэсаў СССР». »
  Ён адклаў дакументы, паківаў галавой і ўздыхнуў. «Разумееце, агент Бартэр, місія агента, які быў раней за мяне я павінен быў зрабіць усё магчымае, каб выявіць любыя пагрозы вашаму прэзідэнту Кенэдзі і спыніць іх. Наша задача была абараніць яго». Бартэр адрэзаў: «Гэта лухта! Вы ведалі пра Освальда, але не паведамілі! Калі б вы сапраўды былі занепакоеныя, вы...
  «Не!» — злосна адказаў Каверын. «Мы нічога не ведалі пра Освальда. Не для таго мяне сюды накіравалі. Была яшчэ адна пагроза вашаму прэзідэнту. Зусім не звязаныя з забойцам. Ці ведаеце вы пра Луіса Суарэса і Карласа Баркіна?»
  «Вядома, мы на працягу некалькіх месяцаў шукалі іх. Гэта кубінскія амерыканцы, якія атрымалі загад Фідэля Кастра забіць Кенэдзі з-за ўварвання ў заліў Свіней. Нам не ўдалося знайсці іх месцазнаходжанне».
  «Я магу вырабіць іх».
  "Дзе яны?"
  «Яны ў багажніку маёй машыны».
  «Вы жартуеце?»
  "Зусім не. Гэта было маё заданне. Каб знайсці і ліквідаваць іх. Мы ведалі, што яны збіраліся спрабаваць забіць Кэнэдзі, магчыма, падчас яго візіту сюды. Калі я іх застрэліў, яны былі на Х'юстан-стрыт - там, дзе праязджаў картэж вашага прэзідэнта. Несумненна, яны шукалі выгодныя кропкі для стральбы. Абодва былі ўзброеныя».
  «Чаму вы не сказалі нам, што ў вас ёсць да іх падказкі?»
  — кпіў Каверын. «Што б вы зрабілі?»
  «Арыштавалі, канечне».
  «За што? Няўжо яны зьдзейсьнілі злачынства?»
  Бартэр змоўк.
  «Я думаў, што не. Вы б пасадзілі на некалькі месяцаў за пагрозу прэзідэнту ці за зброю. Тады б іх адпусцілі, каб яшчэ раз спрабаваць на яго забіць. Маё рашэнне было значна больш эфектыўным і... значна больш сталым». Каверын скрывіўся. Ён горача сказаў: «Ніхто не быў больш узрушаны і засмучаны, чым я, пачуўшы сёння жахлівую навіну пра лёс вашага прэзідэнта».
  Каверын змоўк, адзначыўшы, што Бартэр, які дагэтуль быў гледзячы яму проста ў вочы, стаў ухіляцца. Расеец шэптам сказаў: «Вы ведалі пра Освальда».
  Адказу няма на хвіліну. Потым: «Я не маю права казаць пра следства».
  Каверын адрэзаў: «Вы ведалі, што ён пагражае, але не сачылі за ім пастаянна?»
  «У нас… абмежаваныя рэсурсы. Мы не думалі, што ён будзе пагрозай».
  Маўчанне пацякло паміж мужчынамі. Нарэшце Каверын ціха спытаў: «Ну што, вы мне верыце, спецагент Бартэр?»
  Праз імгненне супрацоўнік ФБР сказаў: «Магчыма, і я. Але вы не сказалі мне, чаго хочаце ад усяго гэтага».
  Каверын засмяяўся. «Гэта відавочна, праўда? Я хачу дэзерціраваць. Я праваліўся ў сваёй місіі. Калі я вярнуся дадому, я стану неасобай. Мяне заб'юць, а маё імя і ўсе звесткі аб маім існаванні выдаляць. Гэта будзе так, быццам мяне ніколі не было. Я спадзяваўся выйсці замуж, нават у такім узросце, каб нарадзіць сына. Гэта магчыма, калі я застануся тут». Ён ледзь прыкметна ўсміхнуўся. - Акрамя таго, я павінен сказаць вам, агент Бартэр. Я ў гэтай краіне ўсяго некалькі дзён, але ўжо знаходжу яе даволі прывабнай».
  «Што з гэтага для нас?»
  «Я магу даць вам шмат інфармацыі. Я шмат гадоў быў афіцэрам ГРУ. І я магу прапанаваць нешта большае. Нешта, як кажуць вашы карты, каб падсаладзіць банк».
  Бартэр сказаў: "А што гэта?"
  «Тое, што я магу прапанаваць вам, агент Бартэр — прабачце, спецагент Бартэр — гэта сапраўдны, жывы, дыхаючы агент КДБ».
  «КДБ?»
  "Сапраўды. Вы можаце арыштаваць яго і дапытаць. Або ваша ЦРУ можа кіраваць ім як двайным агентам. Вы, амерыканцы , любіце шпіёнаў КДБ? Вашы грамадзяне нічога не ведаюць ні пра ГРУ, ні пра Штазі. Але КДБ? Вазьміце раман пра Джэймса Бонда або схадзіце ў кіно. Ці не было б добрым пераваротам у галіне нацыянальнай бяспекі, каб высадзіць такую рыбу?»
  Каверын уклаў у свой голас той тон, каб меркаваць, што арышт будзе добрым і для асабістай кар'еры Бартэра.
  «Хто гэты чалавек?»
   «Ён знаходзіцца ў Маямі, працуе пад прыкрыццём у якасці кіраўніка транспартнай кампаніі. Яго сапраўднае імя Мікалай Спескі. Ён выдае сябе за агента ГРУ, а насамрэч яго працадаўца — КДБ».
  «Адкуль вы гэта ведаеце?»
  «З аднаго боку, з-за вашай прысутнасці на маім следзе».
  «Я?»
  Каверын сказаў: «Я мяркую, вы даведаліся пра мяне з ананімнай падказкі, так?»
  «Так, гэта правільна. Атрымана нашым офісам у Нью-Ёрку».
  «Магчыма, праз Нью-Ёрк, але гэта пайшло ад таварыша Спэскі ў Маямі. Ён данёс на мяне. Разумееце, ні мытнікі, ні авіякампаніі ў Нью-Ёрку не ведалі, што маім канчатковым пунктам прызначэння быў Далас. Толькі Спескі зрабіў. Я не атрымаў білет, пакуль не быў у Фларыдзе. На самай справе, я не быў зусім здзіўлены, калі вы з'явіліся; Я з самага пачатку паставіўся да Спескі з падазрэннем. Гэта адна з прычын, чаму я шукаў сачэння - і заўважыў вас.
  «Чаму вы яго западозрылі?»
  «Гарэлка і паштэт вышэйшай маркі, вэнджаныя вустрыцы і хлеб з вельмі невялікай колькасцю цвілі».
  Бартэр паківаў галавой.
  Каверын працягваў: «Спескі сказаў мне, што жонка прыслала яму такія падарункі з Масквы. Жонка палявога агента ГРУ ніколі не магла б дазволіць сабе такія далікатэсы, магла б дазволіць толькі жонка агента КДБ».
  «Але навошта яму здраджваць табе? Хіба ў КДБ не было б такіх жа інтарэсаў, як і ў вас, — каб прэзідэнт застаўся жывым, каб ён вывеў войскі з В'етнама?»
  Каверын зноў усміхнуўся. «Логіка падказвае гэта, так. Але на самой справе істотная зацікаўленасць КДБ заключаецца ў садзейнічанні інтарэсам КДБ. І гэтая справа прасоўваецца кожны раз, калі ГРУ церпіць няўдачу».
  «Такім чынам, вашы ахоўныя службы шпіёняць адна за адной толькі з мэтай сабатажу канкурэнтаў?» - цёмным тонам прамармытаў Бартэр.
  Каверын зірнуў на яго пранізлівым позіркам. «Так, шакавальна, ці не так? Тое, што ніколі не магло адбыцца тут. На шчасце, у вас ёсць містэр Дж. Эдгар Гувер, які падтрымлівае вашу маральную сумленнасць арганізацыі. Я ведаю, што ён ніколі не будзе незаконна праслухоўваць тэлефонныя размовы палітыкаў або праваабаронцаў або членаў іншых дзяржаўных устаноў».
  Энтані Бартэр прапанаваў сваю першую ўсмешку за вечар. Ён сказаў: «Я сам не магу заключаць ніякіх здзелак. Вы гэта разумееце?»
  "Канешне."
  «Але я думаю, што вы кажаце праўду. Я пайду біць за цябе. Вы ведаеце, што гэта значыць?»
  Каверын шырока нахмурыўся. «Калі ласка. Я заўзятар «Нью-Ёрк Метс».
  Бартэр засмяяўся. «Метс? Сёлета ў іх быў амаль горшы сезон у гісторыі вышэйшай лігі. Ці не маглі вы падабраць лепшую каманду?»
  Каверын грэбліва махнуў рукой. «Гэта быў іх другі год у камандзе. Дайце ім трохі часу, агент Бартэр. Дайце ім час».
  Затым рускі падсунуў агенту фотаздымкі звышсакрэтных дакументаў разам з ключамі ад DeSoto. Ён зняў з агента кайданкі і, ні хвіліны не вагаючыся, аддаў абодва пісталеты.
  «Пайду патэлефанаваць, маёр Каверын. Спадзяюся, вы не будзеце супраць, калі я надзену на вас кайданкі ».
  «Не, я выдатна разумею».
  Ён насунуў іх, праўда, трымаючы рукі Каверына перад сабой, а не за спіной. Перш чым пацягнуцца да тэлефона, ён спытаў: «Хочаце выпіць піва?»
  «Я хацеў бы, так. У Расеі ёсць гарэлка, а піва няма. Нядобрае піва».
  Агент падняўся і падышоў да халадзільніка. Ён вярнуўся з дзвюма бутэлькамі Lone Star, адкрыў іх і аддаў адну шпіёну.
  Каверын падняў свой. “ За здароўе! Гэта азначае: «За наша здароўе». »
  Яны стукалі па бутэльках і рабілі вялікія глыткі. Каверыну вельмі спадабаўся водар, а агент ФБР з задавальненнем разглядаў бутэльку. «Ведаеце, я не павінен гэтым займацца. Містэр Гувер не ўхваляе ўжыванне спіртных напояў».
  «Ніхто ніколі не даведаецца, спецагент Бартэр», — сказаў яму Каверын. «Я даволі добра ўмею захоўваць сакрэты».
   аўторак
  ЗДРАВША САКРЭТНА
  26 ЛІСТАПАДА 1963 ГОДА
  АД: ОФІС МІНІСТРА АБАРОНЫ, ПЕНТАГОН, АРЛІНГТАН, Вірджынія
  ДА: сакратару арміі
  МІНІСТАР ВМФ
  сакратар ваенна-паветраных сіл
  САКРАТАР АБ'яднанага камітэта начальнікаў штабоў
  Майце на ўвазе, што прэзідэнт Ліндан Бэйнс Джонсан сёння апублікаваў Мемарандум аб дзеяннях па нацыянальнай бяспецы 273. Гэты загад адмяняе NSAM 263, выдадзены нябожчыкам прэзідэнтам Кэнэдзі ў кастрычніку гэтага года, які загадваў вывесці амерыканскія войскі з В'етнама і перадаць адказнасць за супрацьдзеянне камунізму. паўстання ў Паўднёва-Усходняй Азіі в'етнамскім і суседнім урадам.
  NSAM 273 прадугледжвае захаванне існуючай колькасці амерыканскіх войскаў у В'етнаме і абавязваецца павялічыць амерыканскую ваенную і кансультацыйную прысутнасць у барацьбе з камунізмам у рэгіёне.
  
  
  МІЛІЦЭЙСКАЯ справаздача
  ДЖОЗЭФ ФІНДЭР
  Інцыдэнт у невялікім гарадку Вестберы ў Кейп-Кодзе пачаўся вечарам змрочнага надвор'я. Неверагодна ранні снег, змешаны з мокрым снегам, закрыў большасць дарог ля трасы 6, галоўнай артэрыі Кейпа, і адключыў электрычнасць і тэлефонную сувязь на большай частцы акругі Барнстэбл. Па шчаслівым выпадку, Уэстберы быў пазбаўлены.
  Такім чынам, у 2:50 ночы ў спальні дома, які належыць начальніку паліцыі Вестберы Генры Сільве, зазваніў тэлефон.
  Ён перавярнуўся і, не гледзячы, працягнуў руку ў цемры і схапіў слухаўку тачфона. - Сільва, - сказаў ён.
  «Шэф, Меліса тут, у акруговай дыспетчарскай».
  Ён кашлянуў, працёр вочы, запаліў лямпу. На тумбачцы ляжалі лісток паперы і ручка Bic. Ён адкрыў канец ручкі зубамі. «Ідзі, што ў нас ёсць?»
  «Смяротная стральба. Уладзімір Палоўскі па Старой Каралеўскай шашы, 14».
  «Стары? Хрыстос. Дзе Джэф Крэйн?»
  «Яго крэйсер затрымаўся ў дрэнажнай канаве ля Лонг-Понд-Роўд. Кажа, што яго трэба вызваліць, як толькі Такер Тоўг вызваліць яго.
  «Божа, — сказаў Генры. Джэф Крэйн быў адзіным афіцэрам Сільвы. «Добра, хто выклікаў?»
   «Рэй Рычардсан».
  «Не ведаю яго. Ён сусед Палоўскіх?»
  «Не. Ён не тутэйшы. Кажа, што апошнія пару тыдняў жыў у матэлі «Уэстберы».
  Генры накрэмзаў запіску. «Дзе цяпер гэты Рэй Рычардсан?»
  «Кажа, што ён на кухні ахвяры».
  «Га. Ён кажа, што ён там робіць?»
  Паўза. «Так. Ён кажа, што гэта ён яго забіў».
  Ад гэтага Генры прачнуўся. «Паўтарыць?»
  «Калі ён тэлефанаваў, то прадставіўся, назваў адрас і сказаў, што застрэліў Уладзіміра Палоўскага. Ён таксама сказаў, што будзе сядзець на кухні з паднятымі рукамі кожны раз, калі паліцыя прыедзе. Я спытаў яго, чаму ён гэта зрабіў, але ён не сказаў. Ён сказаў, што скажа толькі начальніку паліцыі».
  Генры надоўга змоўк.
  «Начальнік?»
  - Прабачце, - сказаў ён. "Добра. Скажы Джэфу Крэйну, каб неўзабаве цягнуў асла да дома Уладзіміра Палоўскага, калі яны выцягнуць яго з канавы. Затым патэлефануйце ў акруговую пракуратуру, звярніцеся да памочніка дзяжурнага пракуратуры і паведаміце ў паліцыю штата. Судмедэксперт таксама, пакуль вы ў гэтым ".
  «Зразумеў, начальнік».
  «Добра, я апранаюся і адпраўляюся туды».
  - Добра, - сказала Меліса. «А начальнік…»
  - Так, - адказаў ён, баючыся таго, што яна збіралася сказаць.
  «Шкада вашай жонкі. Кэрал была добрым чалавекам».
  «Яна дакладна была», — сказаў ён і паклаў трубку.
  Праз пятнаццаць хвілін ён сядзеў у сваёй паліцэйскай машыне і чакаў, пакуль рухавік і салон прагрэюцца. Ford LTD 1978 года быў пакрыты лёдам. Ён павярнуў размарозку лабавога шкла да ўпора. Пакуль ён чакаў, пакуль машына размарозіцца, ён слухаў радыё AM, якое лавіла WBZ з Бостана з яго моцным сігналам.
   Гэта было адно з тых начных ток-шоў. Ён сядзеў і слухаў, склаўшы рукі і нахмурыўшыся. Яны спрачаліся пра трагедыю, якая здарылася некалькі тыдняў таму за паўсвету. Расейцы збілі пасажырскі самалёт Korean Air над востравам Сахалін у паўночнай частцы Ціхага акіяна. Усе дзвесце шэсцьдзесят дзевяць чалавек, якія знаходзіліся на борце, загінулі. Неверагодна. Самалёт ляцеў з Нью-Ёрка ў Сеул, Паўднёвая Карэя, на борце знаходзіліся шэсцьдзесят амерыканцаў, кангрэсмен ЗША і — што самае страшнае — дваццаць двое дзяцей.
  Генры ўспомніў, як нядаўна спрачаўся пра гэта са сваім афіцэрам і ўладальнікам закусачнай Эла Элам Пэры за кавай за стойкай.
  «Вам патрэбныя яшчэ доказы, што гэтыя вырадкі — імперыя зла?» - сказаў Эл, гіганцкі, румянатвары, пузаты хлопец, чый бацька, Вялікі Эл, адчыніў закусачную адразу пасля вайны. Эл — Маленькі Эл, як яго яшчэ часам называлі — уручную выціраў стос гарачага посуду з посудамыйнай машыны. «Грамадзянскі авіялайнер выпадкова заляцеў у савецкую паветраную прастору, і яго халоднакроўна збілі. Я маю на ўвазе, дзеля любові да Бога».
  "Не так, як я чуў", - сказаў Джэф Крэйн, на сённяшні дзень самы малады з трох мужчын. Джэф быў хударлявым і з вострымі сківіцамі, а яго стрыжка была такая блізкая, што можна было ўбачыць ружовы колер яго скуры галавы. «Я чуў, што гэта быў самалёт-шпіён».
  - Гэта было лайно, - плюнуў у адказ Эл. «Усе гэтыя цывільныя на борце?»
  - Так, - настойваў Джэф. Здавалася, яму падабалася падпраўляць Маленькага Эла. «Пентагон увесь час усталёўвае шпіёнскае абсталяванне, радары або што заўгодна, на пасажырскіх самалётах, каб шпіёніць за расейцамі. Я думаю, што гэта было ў " Глобусе ".
  Генры зрабіў глыток кавы.
  «Вы не ведаеце, пра што, чорт вазьмі, гаворыце!» Эл сказаў. Твар яго стаў барвовым. «Хэнк, ты быў у ваенна-паветраных сілах, скажы гэтаму хлопцу, што ён поўны гэтага».
  Генры паставіў кружку. - Вы абодва памыляецеся, - сказаў ён. «Я толькі што размаўляў са сваім сябрам, які займае даволі высокае становішча ў Пентагоне. Мы разам прайшлі навучанне Skyraider у Фларыдзе у дзень. Ён сказаў, што не слухайце навіны, гэта ўсё прапаганда, абодва бакі».
  «Што, гэта прапаганда, што дзвесце шэсцьдзесят дзевяць нявінных душ былі забітыя?» Эл сказаў.
  Зубцамі відэльца Генры рысаваў узор на сваім століку. "О не. Іх забілі расейцы, добра».
  «Дакладна!» - сказаў Ал.
  «Дык што вы кажаце, бос, што самалёт сапраўды не быў у савецкай паветранай прасторы?» - сказаў Джэф.
  - О, не, - роўным голасам сказаў Генры. «Ён заляцеў у савецкую паветраную прастору, добра. Выпадкова, я ўпэўнены. Б'юся аб заклад, пілот няправільна запраграмаваў навігацыйную сістэму. Так бывае. Вы б здзівіліся».
  «Дык чаго, чорт вазьмі, саветы яго збілі?» — запатрабаваў Эл.
  «Мой прыяцель кажа, што расейцы думалі, што гэты Boeing 747 быў вялікім старым самалётам-выведнікам Boeing RC-135. Зламыснік».
  «О, давай, — сказаў Эл. «Б'юся аб заклад, яны зусім не падобныя».
  «Вы хочаце сказаць, што рускія аблажаліся?» - сказаў Джэф.
  - Вялікі час, - сказаў Генры.
  «Дык як жа яны проста так не кажуць?»
  «І прызнаць, што іх ВПС настолькі некампетэнтныя, што не могуць адрозніць Boeing 747 ад RC-135?» Так, дакладна. Гэта халодная вайна, чувак. Мы супраць іх. Нельга дазваляць фактам перашкаджаць».
  Цяпер, слухаючы спрэчку па радыё, Генры з агідай паківаў галавой, выйшаў з крэйсера і пацягнуўся ў кузаў па скрабок для снегу. На лабавым шкле разбіўся вялікі лёд. Тым часам сцюдзёны дождж працягваў пырскаць на шкло буйнымі тлустымі слізкімі кроплямі.
  Ён кінуў сумны позірк на дом. Звычайна ў такія ночы, незалежна ад таго, наколькі позна, Кэрал таксама ўставала, апрануўшыся ў свой блакітны халат, наліваючы яму свежазавараную каву ў дарожную кружку. Яна заўсёды перадавала яму кружку з мілым пацалункам і тымі ж шэптам: «Беражыся там, мілы».
  Але ў хаце цяпер было цёмна і ціха. Ён адчыніў дзверы машыны, кінуў скрабок для лёду, сеў у крэйсер і павольна вярнуўся назад ўніз па пад'язной дарозе. На першым жа знаку «стоп» крэйсер зацягнуўся і праскочыў праз скрыжаванне. Ён гучна вылаяўся, націснуў на тармазы, каб спыніць машыну. Шклоачышчальнікі рытмічна стукалі.
  Гэта была небяспечная ноч для адпачынку, і калі ён асцярожна пераходзіў 6-ю дарогу ў бок Олд-Каўнці-Роўд, ён задумаўся, што можа прымусіць хлопца выйсці ў такую ноч і забіць старога.
  Олд-Каўнці-Роўд была вузкай звілістай прасёлкавай дарожкай без агароджаў, разметкі і вулічных ліхтароў. Ён затармазіў і ўключыў бакавы пражэктар, а адной рукой манеўраваў рулём, а другой асвятляў пражэктарам, асвятляючы адну за адной паштовыя скрыні на абочыне.
  Вось і было. Нумар чатырнаццаць. Злева.
  Ён павярнуўся і павольна пайшоў па грунтавай дарозе. Наперадзе, у атачэнні пяску і калючага газона з марской травы, быў белы аднапавярховы двухпавярховы будынак, несумненна, пасаджаны прама на бетоннай пліце. З аднаго боку сціплай хаткі стаяў пікап, засланы снегам і лёдам. Здавалася, ім не карысталіся некалькі дзён. Побач стаяў паўнапрывадны седан Subaru з нумарамі Агаё. Здавалася, што ён быў там не больш за некалькі гадзін. Ён уехаў у крэйсер і прыпаркаваўся за двума аўтамабілямі. Падняўшы слухаўку паліцэйскай радыёстанцыі Motorola, ён сказаў: «Дыспетчар, гэта Westbury C-One, на месцы здарэння».
  - Дзесяць чатыры, Уэстберы, - сказала Меліса. «Да вашай інфармацыі, ваш P-One усё яшчэ затрымаўся».
  "Зразумеў", - сказаў ён. Бедны Джэф.
  Ён заглушыў рухавік, выйшаў і ўзяў сваю рацыю. Ледзяны дождж цяпер ішоў яшчэ мацней. Ён выцягнуў свой рэвальвер Сміт-энд-Весан .38-га калібра і трымаў яго побач з сабой, павольна падымаючыся на кароткі прыступ.
  Уваходныя дзверы былі адчынены. Ён мог бачыць праз навальнічныя дзверы прама ў дом. Ён убачыў прыбраную гасціную. Выгляд стомлены канапа і адпаведныя крэслы і тэлевізар. Каляровы тэлевізар у прыстаўцы з заячымі вушамі. За гасцінай была добра асветленая кухня.
  На табурэтцы ў кухні сядзеў неахайны мужчына сярэдніх гадоў у джынсах і кедах і шэрай фуфайцы.
  Мужчына ўбачыў яго і павольна падняў абедзве рукі.
  Свабоднай рукой Генры адчыніў штормавыя дзверы. Ён увайшоў, падняўшы рэвальвер дзвюма рукамі. «Не рухайся», — крыкнуў ён. «Трымай рукі ўверх».
  «Абавязкова, афіцэр», - спакойна сказаў мужчына. Ён усміхнуўся. "Добры вечар." На другі погляд ён выглядаў маладзейшым за сярэднія гады. На выгляд яму было каля трыццаці. У яго былі кудлатыя светлыя валасы і некалькідзённая барада.
  Калі Генры дайшоў да парога кухні, ён убачыў цела.
  На лінолеўмавай падлозе ляжаў пажылы белавалосы мужчына ў шэрай піжаме і тапачках. У цэнтры яго грудзей былі дзве значныя ўваходныя раны. Цёмна-малінавая кроў запэцкала вялікую авальную вобласць вакол ран і сцякла на падлозе.
  Генры хутка азірнуўся. «Ці ёсць яшчэ хто-небудзь у доме?»
  "Не, сэр", сказаў ён. «Толькі я і нябожчык».
  «Дзе твая зброя?»
  «На прылаўку». Ён паказаў падбароддзем. Побач з тостэрам на бела-крапчатай стальніцы Formica стаяў кольт .45 1911 года ў сталёвай раме з драўлянымі ручкамі, просты і магутны.
  Генры зрабіў яшчэ некалькі крокаў. "Хто ты?"
  «Рэй Рычардсан».
  «Добра, цяпер, Рэй, я папрашу цябе павольна — я маю на ўвазе павольна — устаць і павярнуцца, усё яшчэ падымаючы рукі ўверх. Вы разумееце?"
  «Так, сэр». Мужчына паслухмяна злез з табурэткі, падняў рукі і павярнуўся. Генры падышоў, прасунуў левую нагу паміж ног Рычардсана і плаўна надзеў на чалавека кайданкі. Толькі тады ён сунуў рэвальвер у кабуру. Ён абгледзеў чалавека і застаўся задаволены. Потым, схапіўшы незнаёмца за левы локаць, ён завёў яго ў гасціную і пасадзіў на канапу.
  «Сядзі і нават не думай рухацца», — сказаў ён.
  - Я разумею, - сказаў Рэй Рычардсан ціха, нават прыемна. Генры вярнуўся на кухню, не зводзячы вачэй з гасцінай, потым больш уважліва ўгледзеўся ў цела на падлозе. Уладзімір Палоўскі, добра. Малочнік на пенсіі з Вермонта, які па-ранейшаму гаворыць з моцным акцэнтам з роднага Гданьска. Ён пераехаў у Вестберы дзесяць ці больш гадоў таму, таму што яму не хапала бачыць акіян. Ён любіў тусавацца ў Crane's Hardware і Westbury Diner. Ён прыехаў сюды пасля таго, як прадаў сваіх кароў у Вермонце, таму што яму надакучыла кожны дзень рана ўставаць на даенне.
  Так, гэта былі сур'ёзныя ўваходныя раны. Colt .45 нанёс сур'ёзны ўдар. Адна куля зрабіла б справу. Твар старога паляка пасівеў, амаль супадаючы з яго белымі валасамі і вусамі на рулі. Выдзялялася толькі радзімая пляма на яго шчацэ, злосны пурпурны ятаган. Яго вочы былі расплюшчаныя, глядзелі.
  Генры азірнуўся на гасціную. Рычардсан ціха сеў на канапу.
  «Добра, а што тут здарылася?»
  «Я застрэліў яго».
  «Я бачу гэта. Скажыце мне, чаму?»
  Цяпер на твары мужчыны з'явіўся выраз пагарды. «Гэты сукін сын забіў майго бацьку».
  Генры азірнуўся на мёртвага малочнага фермера. «Мне ў гэта цяжка паверыць. Калі вы кажаце, што ён забіў вашага бацьку?»
  «У 1958 годзе».
  «Вось што, дваццаць пяць гадоў таму».
  Рэй Рычардсан кіўнуў.
  «Хочаш растлумачыць?»
  Ён паківаў галавой. «Не тут».
  "Га?"
  «Я не магу вам сказаць тут. Адвядзі мяне назад у мой нумар матэля, я ўсё растлумачу».
  Генры моўчкі чакаў з падазраваным яшчэ сорак пяць хвілін. Потым па сцяне гасцінай разляцеўся водбліск фар.
  Прыбыла астатняя частка дэпартамента паліцыі Вестберы.
  Генры адчыніў дзверы перад Джэфам Крэйнам, які быў увесь мокры і прасіў прабачэння. Генры падняў руку. «Вы можаце расказаць мне пра гэта пазней».
  «Добра, начальнік», - сказаў Джэф, здымаючы паліцэйскую шапку, вытрасаючы ваду на дыван у гасцінай. «Чорт вазьмі, гэта ж сапраўды Палоўскі, га?»
  Генры падазраваў, што Джэф Крэйн ніколі раней не бачыў мёртвага цела. Ён працаваў у войску менш за год і быў сынам Джорджа Крэйна, уладальніка Crane's Hardware і старшыні савета выбаршчыкаў. З размоў з іншымі правадырамі маленькіх гарадкоў на мысе Генры ведаў, якім мінным полем можа стаць наём мясцовых жыхароў. Але Джэф быў прыемным сюрпрызам. Аднойчы ён нават аштрафаваў сваю ўласную маці за перавышэнне хуткасці, і не сказаў пра гэта Генры, пакуль гэтая гісторыя не з'явілася ў Cape Cod Times .
  «Джэф, неўзабаве сюды павінны прыехаць прадстаўнікі Штатаў і пракуратура. Вы ахоўваеце месца здарэння. Не пускайце нікога, я маю на ўвазе нікога, пакуль яны не з'явяцца. Гэта цела пакідае кухню толькі тады, калі гэта скажа судмедэксперт. Зразумела?"
  "Зразумела."
  «Я збіраюся даставіць нашага падазраванага назад на станцыю, раздрукаваць і апрацаваць яго. Я табе патрэбны, крыкні мне. У адваротным выпадку, трымайцеся тут і чакайце ".
  Джэф выцер рукой твар. «Так, наконт гэтага, начальнік, я атрымаў паведамленне з акруговай дыспетчарскай перад тым, як прыехаць сюды. Здаецца, Route 6 затоплены вакол Cahoon Hollow. Штаты і пракурор акругі будуць затрымлівацца».
  Генры паціснуў плячыма. "Няважна. Ваша праца ўсё тая ж. Трымайце месца ў бяспецы. Ёсць пытанні?»
  "Не." Ён вагаўся імгненне. «Ой, начальнік, я хацеў дазволіць Вы ведаеце, мая цётка Кларыса, у Фалмуце, яна накіравала вялікае ахвяраванне Амерыканскаму таварыству барацьбы з ракам. Ведаеце, у гонар Кэрал».
  «Значыць, пытанняў няма?»
  «Я ў парадку».
  - Тады мы з містэрам Рычардсанам паедзем.
  Матэль Westbury знаходзіўся прама на шашы 6, аднапавярховы будынак са сціплым офісным будынкам на адным канцы і шэрагам злучаных нумароў матэлі, якія працягваліся злева. Наперадзе быў невялікі басейн, накрыты на зіму вінілавым цыратай. Пад шыльдай мотэля Westbury мігцеў індыкатар ВАКАНЦЫІ .
  Ён прыпаркаваў крэйсер перад офісам пад навіссю. Пакінуўшы прызнанага забойцу на заднім сядзенні, зашпіленага і ў кайданках, ён выйшаў і націснуў гукавы сігнал. Нарэшце Томі Сноў адчыніў дзверы, пазяхаючы, чухаючы лысіну, сціскаючы другой рукой свой пацёрты карычневы халат.
  «Чорт, начальнік, што здарылася?»
  «Мне трэба, каб вы адкрылі для мяне пакой. Арандаваў хлопец па імені Рэй Рычардсан».
  «З ім нешта здарылася?»
  «Можна так сказаць».
  «Ну, дзіўная качка, я табе скажу. Былі тут два-тры тыдні, і ведаеце што? Ён нікому не дазваляе прыбіраць у сваім пакоі. Нават плацяць мне дадатковыя пяцьдзесят у тыдзень, каб я не ўмешваўся ў гэта. Я пакідаю яму свежыя ручнікі і прасціны за дзвярыма. Дзіўны ён».
  Томі вярнуўся ў свой кабінет і выйшаў з ключом. «Гэй, начальнік, прабачце за вашу жонку».
  - Дзякуй за ключ, - сказаў Генры.
  Ён аб'ехаў крэйсер да блока 9. Дождж, здавалася, запаволіўся. Ён пакінуў рухавік уключаным, каб не гарэлі фары. Генры выйшаў з крэйсера і адчыніў заднія дзверы Рэю Рычардсану. Затым ён адамкнуў дзверы нумара матэля і запаліў святло.
  Абшарпаны пакой з двухспальным ложкам ля адной сцяны. Танны тумба з шпону з непрыгожай лямпай. На адкідной багажнай падстаўцы ляжаў адкрыты чамадан.
  А сцены…
  Яны былі завалены газетнымі і часопіснымі выразкамі і ксеракопіямі, многія з іх пажоўклі і пазначаныя. То тут, то там няроўнымі лініямі ткалася чырвоная пража, злучаючы адну фатаграфію з другой, злучаючы карты з выразкамі…
  Такія сцэны ён бачыў па тэлевізары і ў кіно. Сцяна смерці серыйнага забойцы. Паранаідальны апантаны стварае нейкую дурную тэорыю змовы. Заблытаная сетка вар'яцтва.
  Ён адчуў, як у горле палілася кіслата.
  Пакой, поўны вар'ятаў.
  Выпакутаваны твор вар'ята.
  Рэй Рычардсан стаяў у дзвярах у кайданках.
  - Добра, - сказаў Генры. «Размаўляць».
  «Уся гісторыя тут, злева направа. Я пагавару з вамі, калі хочаце».
  - Так, - сказаў Генры. "Я хацеў бы."
  Рычардсан увайшоў у пакой. Генры прыгледзеўся да дзіўнага калажа. З аднаго боку пакоя былі фотаздымкі самалёта ВПС прыкладна 1950-х гадоў з чатырма прапелерамі і бліскучым фюзеляжам, некаторыя прыпаркаваныя на ўзлётна-пасадачнай паласе, некаторыя ў паветры. Былі фатаграфіі лётчыкаў у форме, якія сабраліся перад прыпаркаваным самалётам для групавога здымка, быццам яны толькі што скончылі сярэднюю школу. Здымкі галавы аднаго канкрэтнага афіцэра ВПС. Бацька Рэя Рычардсана, здагадаўся Генры. Ён мог бачыць падабенства. Вялікая карта Турцыі і Цэнтральнай Азіі. Размытыя фотакопіі газетных артыкулаў.
  Рэй стаяў, жэстыкулюючы падбародкам, як звар'яцелы экскурсавод музея. «Гэта мой тата, злева. Яшчэ ў 1956-м, 1957-м, калі быў у ВПС. Лейтэнант Эндру Рычардсан.
  Пажоўклая выразка ад Cleveland Plain Dealer з a Фатаграфія таго ж чалавека з загалоўкам: ПІЛОТ ВПС ЗГУБІЎ НАД РАСЕЯЙ — МЯСЦОВАМУ ЖЫХУ 36.
  «Вы ведаеце, што ўрад сказаў маёй маме пасля таго, як мой тата быў збіты? Што гэта быў звычайны рэйс са звесткамі пра надвор'е. Такім чынам, мая бедная мама… калі яна выпівала марціні занадта шмат, яна казала, што майго бацьку забілі, каб вымераць вецер і хмары. Якая трата, сказала яна. А калі пасталеў, то вырашыў даведацца праўду».
  Рычардсан кіўнуў у бок сцяны. «Гэта больш за дзесяць гадоў даследаванняў. Я нават апытаў пару хлопцаў з татавага атрада. Вось тады я і даведаўся, што яны насамрэч робяць. Я ведаў, што мой бацька ўдзельнічаў у карэйскай вайне. Я даведаўся, што пазней ён падахвоціўся выконваць спецыяльныя разведвальныя місіі для ВПС, для Агенцтва нацыянальнай бяспекі. Ён знаходзіўся ў Адане, Турцыя».
  Генры ўважліва ўгледзеўся ў адну з фатаграфій. «Гэта С-130...»
  «Вы ведаеце свой самалёт, га?»
  «Я таксама быў лётчыкам».
  «Ну, тады вы ведаеце, што гэтыя рэчы былі запоўненыя электронным абсталяваннем для назірання. Для перахопу радыёперадач, радыёлакацыйных частот, іншых электронных подпісаў. Падлятаюць да мяжы Савецкага Саюза, запускаюць зенітны радар, замерваюць частоты. Такім чынам яны маглі дазволіць бамбавікам ведаць, як падмануць радар. Няхай праскочаць, каб ударыць па Маскве, па Мінску або па Пінску».
  «Хто ты, чорт вазьмі? Даследчык? Ваенны гісторык?»
  Ён паківаў галавой. «Прадавец John Deere з Агаё».
  «Такім чынам, вы хочаце растлумачыць, што гэта такое, усё гэта... гэта...»
  «Гэта мая спроба разабрацца праз хлусню, лухту, усё, што было падкінута нам за апошнія пару дзесяцігоддзяў».
  «Я бачу».
  «Пасля таго, як я даведаўся, кім насамрэч быў мой бацька і яго місію, я хацеў высветліць, хто загадаў збіць яго самалёт». Яшчэ адзін кіўок у сцяну. «І гэта той хлопец».
   На другой палове сцяны было менш фатаграфій і газетных выразак. Большасць з іх была на рускай мове. Некалькі здымкаў галавы савецкага афіцэра. Фатаграфіі выглядалі як ксеракопаваныя з бібліятэчных кніг.
  «І гэта…?» — спытаў ён.
  «Генерал Дзмітрый Аляксандравіч Кунаеў, начальнік ПВО Странінскага раёна, дзе быў расстраляны мой бацька ў Савецкай Арменіі».
  « ПВО хто?»
  "Гэта абрэвіятура", - растлумачыў Рычардсан. «Расшыфроўваецца як Protivo-vozdushnaya Oborona Strany , што перакладаецца як Супрацьпаветраная абарона краіны. Мне спатрэбілася дзесяць гадоў, каб даведацца, але ён быў тым сукіным сынам, які загадаў чатыром МіГ-17 збіць няўзброены карабель назірання».
  Парыў ветру пырснуў дажджом у акно пакоя. Генры адчуў, што пахаладзее. Ён павярнуўся да Рычардсана і сказаў: «Вы, напэўна, жартуеце».
  Закаваны ў кайданкі паківаў галавой. «Уладзімір Палоўскі. Вермонтскі малочны фермер, магчыма. Але ён сапраўды быў Кунаеў. І ён забіў майго бацьку».
  "Угу. Такім чынам, бедны стары Улад Палоўскі насамрэч быў савецкім генералам, які жыў пад выдуманым імем тут, у Вестберы, штат Масачусэтс? Ці маю я на гэта права?»
  «Дакладна».
  «Вы ўсё гэта... даследуеце... самастойна?»
  «Было нялёгка», - сказаў Рычардсан з адценнем гонару ў голасе. «Чортава шмат капаў. Я знайшоў невялікую навіну ў International Herald Tribune яшчэ ў 1971 годзе. Сказана, што генерал Кунаеў загінуў у аўтамабільнай аварыі ў Тэгеране падчас ваеннага абмену. Цела згарэла ў абломках. Я падумаў, што ж, прынамсі, старая сволач сустрэла вогненную смерць. Да мінулага года, калі я пайшоў у Big E».
  «Вы кажаце пра сельскагаспадарчы кірмаш Big E у Вест-Спрынгфілдзе? Гэта Вялікае Е?»
   «Так. Я працаваў на стэндзе John Deere. Проста рабіў сваю працу... а потым я ўбачыў, як ён праходзіць міма. Сукін сын прайшоў побач са мной… Гэтая вялікая радзімая пляма… Божа, я ледзь не наскочыў на яго тут жа і задушыў».
  «Дык чаму ты не зрабіў?»
  «Таму што я хацеў быць абсалютна ўпэўнены ў гэтым, вось чаму. Я ішоў за ім некаторы час, рушыў услед адразу на стаянку. А потым—потым я знік. У мяне не хапіла смеласці гэта зрабіць. Ва ўсякім выпадку, пакуль не».
  Генры зноў зірнуў на фатаграфіі. Непрыгожая радзімая пляма на твары мужчыны, доўгая цёмная пляма, падобная на касу ці ятаган. Калі б вы ўзялі гэтага генерала, пастарэлі яго і ляпнулі вусамі па твары…
  Уладзімір Палоўскі. Так, гэта быў ён, добра.
  «Дык як ты ўпэўніўся?»
  «Запісаў яго нумарны знак. Зрабіў кучу званкоў і ў рэшце рэшт знайшоў яго імя і адрас. Працягваў капаць. У яго запісах гаворыцца, што ён быў малочным фермерам у Страфардзе, штат Вермонт, перш чым пераехаць у Кейп-Код. Так што я ўзяў адпачынак і паехаў у Вермонт, і ведаеце, што я даведаўся?»
  "Што гэта?"
  «Абсалютна нічога. Ніхто ў Страфардзе яго не ўспамінаў. Ніхто не памятаў ніводнага польскага эмігранта, які валодаў там малочнатаварнай фермай. Ніхто."
  "Добра." Яго ручная радыёстанцыя ля яго ажывала: «Шэф? Начальнік?»
  "Такім чынам, я зразумеў", - сказаў Рычардсан. «Тая меркаваная аўтамабільная аварыя ў Тэгеране была прыкрыццём, падрыхтаваным урадам ЗША. Кунаеў не памёр. Ён перабег. Пэўна, ЦРУ апытала яго і перасяліла з тым, што яны называюць «легендай» — падробленай біяграфіяй і асобай. Гэта была ідэальная вокладка. Акрамя аднаго».
  "Што?"
  «Адзін апантаны прадавец John Deere».
   Генры выйшаў на вуліцу. Паветра стала халадней. Увесь слякотны дзярмо на зямлі хутка замерзне ў смяротны лёд. Ён узяў свой кішэнны кампутар.
  «Джэф, ідзі».
  Чарговы ўсплёск статычнага шуму, і ён разабраў: «…Яны тут».
  "Што гэта? Паўтары, Джэф.
  «Шэф, я сказаў, тут дзяржаўная паліцыя. Разам з судмедэкспертам».
  «Як наконт пракуратуры?»
  «Ён яшчэ каля паўгадзіны. Зараз яны апрацоўваюць месца здарэння... але ёсць дэтэктыў Пэйтан з дзяржаўнай паліцыі, які хоча бачыць вас і падазраванага. Вы на станцыі?»
  - Не, - сказаў Генры. «Я ў матэлі Westbury. Прышліце яго сюды, добра?»
  «Ты зразумеў».
  Наступныя дзесяць хвілін ён ціха стаяў у нумары матэля з такім жа ціхім Рэем Рычардсанам. Ён увесь час азіраўся на сцяну, разважаючы, што за дэманы валодаюць кімсьці, каб зайсці так далёка, зрабіць так шмат. Так рызыкаваць. Сысці шчасліва ў турму дзеля доўга адкладанай помсты.
  Нарэшце ён павярнуўся да Рэя і сказаў: «Дапусцім, вы маеце рацыю, і гэты стары малочнік сапраўды быў савецкім перабежчыкам, які жыў тут пад глыбокім прыкрыццём. Скажам дзеля спрэчкі, што вы маеце рацыю. Ці ня лічыце вы, што хлопец заслугоўвае як мінімум арышту і суду?”
  Рэй паціснуў плячыма. «Вы думаеце, што яны калі-небудзь дапусцяць гэта да суда? Ні ў якім разе, Хасэ. Я нават тэлефанаваў у ФБР. Расказаў ім пра гэтага хлопца. Ніхто не хацеў адказваць на мой званок. Яны амаль паклалі мне трубку. Нарэшце я дазваніўся да гэтага памочніка спецагента, які адказваў за тое ці іншае. Ведаеце, што ён мне сказаў?»
  Генры паківаў галавой.
  «Хлопец сказаў: «Проста жыві сваім жыццём». Але я не мог. Справа зачапіла мяне. Ідэя, што той хлопец, які загадаў майму бацьку быць забіты проста жыў добрым жыццём на Кейп-Кодзе. Жонка кінула мяне паўгода таму. Думаў, што я збянтэжыўся».
  «Ха».
  «Потым пару тыдняў таму я пачуў пра ўсіх тых небаракаў на карэйскім авіялайнеры, якіх збілі над Японіяй? Як дзвесце нейкіх? Ведаеце, пра што я?»
  «Ага, так».
  «І гэта як бы пстрыкнула ўва мне. Гэтыя людзі — яны былі невінаватыя. Яны проста трапілі пад перакрыжаваны агонь. Як і мой тата».
  «Я бачу».
  «Вось чаму я чакаў цябе. Цяпер павінен быць суд».
  Звонку ляпнулі дзверы машыны. Генры выглянуў вонкі. Вялікі чорны Chevy Suburban службовага выгляду з таніраванымі вокнамі спыніўся побач з яго крэйсерам.
  Невысокі прысадзісты мужчына пастукаў у адчыненыя дзверы, і Генры ўпусціў яго. На чалавеку была прамоклая твідавая шапка і чорны суконны плашч, шэрыя штаны і чорныя туфлі. Ён працягнуў скураны кашалёк са сваёй фатаграфіяй і значком паліцыі штата Масачусэтс.
  «Уорэн Пэйтан, аддзел дзяржаўнай паліцыі D», — сказаў чалавек. «Вы начальнік Сільва?»
  "Я", - сказаў ён. «Вы добра правялі час».
  «Мы — дзяржава. Мы атрымліваем Suburbans». Ён павярхоўна ўсміхнуўся. «Дык што мы маем?»
  Наступныя пятнаццаць хвілін Генры патраціў на апісанне падзей вечара, пачынаючы з тэлефоннага званка з акруговай дыспетчарскай і заканчваючы заўвагай Рэя пра «перакрыжаваны агонь». Дэтэктыў дзяржаўнай паліцыі ківаў, кряхтаў і рабіў шмат нататак. У яго быў змрочны выгляд, і ён здаваўся старэйшым за звычайную Стэці, якой магло не пашанцаваць паспець на такі званок сярод ночы. «Добра, скажу табе што», — сказаў ён. «Чаму б мне не адвезці гэтага спадара да вас на станцыю, каб вы маглі яго забраніраваць і аформіць усе дакументы?»
   «Для мяне ўсё роўна, хто яго возьме».
  «Паколькі ён адмовіўся ад сваіх правоў, магчыма, па дарозе ён раскажа мне гісторыю, якая мае большы сэнс».
  «Ён увесь твой». Штаты ў любым выпадку збіраліся яго падхапіць. Яны ўзялі на сябе большасць спраў аб забойствах у штаце Масачусэтс. Яго праца была зроблена. І, шчыра кажучы, Генры адчуў палёгку, што вось-вось пазбавіўся ад гэтага чалавека і ўсёй дзіўнай гісторыі.
  «Як наконт таго, каб я пайшоў з начальнікам?» - сказаў Рэй Рычардсан.
  Пэйтан паківаў галавой, усміхнуўся і мякка ўзяў Рычардсана за локаць. Ён вывеў яго на слаба асветленую паркоўку і ў чорны прыгарад. Ззаду ў яго было некалькі штыревых антэн.
  Яшчэ адзін вялікі чорны Suburban пад'ехаў па крутой дарозе.
  «C патройны-S», - сказаў дэтэктыў. Ён меў на ўвазе аддзел па аглядзе месца злачынства дзяржаўнай паліцыі.
  Генры кіўнуў. «Хочаш ісці за мной?»
  «Я знайду дарогу, без праблем», — сказаў дэтэктыў.
  «Як наконт таго, каб я пайшоў з начальнікам?» - сказаў Рэй Рычардсан.
  Генры паківаў галавой. "У яго лепшая паездка", - сказаў ён.
  Генры апошні раз убачыў Рэя Рычардсана, які сядзеў у кузаве Suburban. Яго вочы бегалі па баках, на твары была паніка. Упершыню ён выглядаў напалоханым.
  Пасля таго, як «Субурбан» ад'ехаў, Генры хвіліну стаяў, гледзячы на вар'яцкія сцены матэля з усё большым пачуццём трывогі.
  Потым яго ўдарыла.
  Раптам ён выскачыў да свайго крэйсера. Ён заўважыў, што «Субурбан» павярнуў налева на шос 6, а не направа. Няправільны шлях.
  Субурбан быў далёка, заднія ліхтары зніклі. Адпраўляючыся з Вестберы. Загаловак ад мыса.
  У дзвюх мілях уніз па дарозе 6 крэйсер слізгаў і слізгаў, колы заблакіраваліся, і ён вылецеў на абочыну. Ён сядзеў, матор цікаў, а сэрца білася.
  Гэта было бескарысна. Маршрут 6 быў лёдам. Ні ў якім разе ён не збіраўся гнацца за Прыгарадам. Гэты звер спартыўна-ўніверсал з яго рухавіком V8 і поўным прывадам ужо быў, напэўна, на паўдарозе да Сагаморскага моста.
  Ён пачуў слабыя галасы і статычны трэск на дарозе. Меліса з акруговай адпраўкі. «Акруга да Westbury C-One», - сказала яна.
  «Я тут, графства, ідзі».
  «Абнаўленне ад дзяржаўнай паліцыі, начальнік. Яны ўжо ў дарозе, але сказалі даць ім яшчэ хвілін дваццаць ці каля таго, перш чым яны дабяруцца да вас. Дарогі сапраўды дрэнныя».
  Ён кіўнуў, пацёр цвёрды пластык мікрафона аб лоб. «Павет, скажыце ім, каб развярнуліся і пайшлі дадому. Тут нічога няма».
  «Вы маеце на ўвазе ілжывы данос?»
  «Так, я мяркую, што вы можаце сказаць, што.»
  Ён яшчэ хвіліну ці каля таго сядзеў у крэйсеры, атрымліваючы асалоду ад струменем гарачага паветра ад абагравальніка. Некалькі іншых моцных чорных Suburbans праехалі міма, накіраваўшыся ад мыса.
  Яму спатрэбілася добрых дзесяць хвілін, каб зманеўраваць крэйсерам з абочыны і вярнуцца на падступную шашу, дзе ён зрабіў разварот.
  Ён усміхнуўся сам сабе, але гэта была непрыгожая ўсмешка.
  Вярнуўшыся ў матэль Westbury, ён выявіў, што дзверы блока 9 былі прыадчыненыя.
  Генры адчыніў яго плячом і ўключыў верхняе святло.
  Ён не здзівіўся. Не вельмі.
  Месца было старанна вычышчана. Не засталося ні фота, ні газетнай выразкі. Без чамадана. Ніякіх слядоў чалавека па імені Рэй Рычардсан.
  У пакоі адчуваўся слабы пах хлоркі.
  Ужо амаль узышло сонца.
  Вярнуўшыся ў паліцэйскі ўчастак Вестберы, ён выявіў афіцэра Джэфа Крэйна, які сядзеў за пішучай машынкай і так моцна націскаў на клавішы, што выглядала, што ён можа зламаць праклятую рэч. На яго стале ля локця быў адкрыты стары чорны партфель, застаўлены слоікамі з парашком для адбіткаў пальцаў, пэндзлямі, скотчам і іншымі інструментамі.
  «Штаты забралі цела, начальнік», — сказаў Джэф. «Нават арганізаваў эвакуатар, каб адвезці машыну стралка. Плюс мноства скрынак з доказамі».
  «Дык што ты задумаў?» — спытаў Генры.
  - Складаю пратакол у паліцыю, - сказаў Джэф. «У мяне ёсць некалькі добрых латэнтных прама тут. Раніцай я адвязу іх у Ярмут. Ён зірнуў на свой Timex. «На самай справе, ужо амаль шэсць гадзін, ці не так? Добрай раніцы."
  Генры паглядзеў на сур'ёзнага маладога афіцэра, на рашучасць яго твару, яго вострую сківіцу. Затым ён працягнуў руку, схапіў канверт са скрытымі адбіткамі і кінуў іх у сталёвы кошык для смецця.
  «Начальнік, што-што-?»
  Генры выцягнуў з валіка пішучай машынкі набор трох экзэмпляраў папяровых бланкаў. Ён разарваў яго напалову, потым на чвэртачкі, а потым выкінуў абрыўкі ў смеццевае вядро.
  - Давайце пойдзем у закусачную і вып'ем кубак кавы, - сказаў Генры.
  Маленькі Эл расставіў талеркі з блінамі і беконам. «Дапоўніце кавы, панове?» — спытаў ён.
  Генры ўсміхнуўся, кіўнуў і працягнуў сваю кружку. Джэф паківаў галавой. «Я ў парадку», — сказаў ён.
  «Такім чынам, вы проста адпусціце гэта?» - сказаў Джэф. «Я не разумею».
  «Як шмат вы ведалі пра маю жонку Кэрал?»
  «Няшмат», — прызнаўся ён. «Я ведаю, што вы, хлопцы, пазнаёміліся ў ваенна-паветраных сілах. Я ведаю, што яна даволі доўга хварэла на рак, так?»
  «Кэрал была тым, што яны называюць супрацоўнікам радыяцыйнай бяспекі. Хадзіў кудысьці і рабіў рэчы, пра якія я нават не мог ведаць… за выключэннем аднаго. Некалькі гадоў таму ў Арканзасе адбыўся гэты выпадак. Бункер ядзернай ракеты Titan II загарэўся і выбухнуў. Боегалоўка аддзялілася. Вылецеў з засеку. І Кэрал была часткай каманды аднаўлення. Яны зайшлі туды і выратавалі сітуацыю. Усё прыбралі. Афіцыйная гісторыя была такой: без праблем, боегалоўка не была пашкоджана, тут няма чаго глядзець, усё ў дурным выглядзе. Сапраўдная гісторыя была такая: яна і іншыя ахвяравалі сабой, каб бліжэйшыя гарады не патрапілі ў плоскае шкло».
  Джэф маўчаў. Генры пайшоў далей. «Паперы падпісвалі, прысягі давалі. Больш пра гэта ніхто ніколі не чуў. У медыцынскай карце Кэрал у шпіталі Віргініі гаварылася, што яна захварэла на рак лёгкіх з-за курэння. Я патэлефанаваў у Пентагон, звязаўся з кімсьці старэйшым і сказаў, што Кэрал ніколі ў жыцці не дакраналася да цыгарэты. Я проста хацеў, каб яны прызналі тое, што адбылося».
  «Так?»
  «Падпалкоўнік, з якім я размаўляў, сказаў, што ў мяне ёсць выбар. Я мог працягваць шумець і страціць медыцынскае страхаванне Кэрал, а астатняе жыццё Кэрал было б сапраўдным пеклам. Медыцынскія рахункі збанкрутуюць нас. Інакш я мог бы трымаць язык за зубамі, і яна атрымала б найлепшы догляд. Вось я і задумаўся. У Кэрал заставалася нядоўга». Вочы Генры былі вільготнымі. Верагодна, яго вочы былі проста раздражнёныя ад таго, што ён не спаў усю ноч. «Я ведаў, што страчу яе. Мне проста не хацелася рабіць нешта, што прымусіла б страціць яе нашмат хутчэй».
  Джэф нейкую хвіліну пагуляў відэльцам. «Дык хто насамрэч забраў цела Палоўскага? А Рэй Рычардсан? А кім насамрэч быў дэтэктыў Пэйтан?»
  Генры паціснуў плячыма. «ОГА»
  "Га?"
  «Іншая дзяржаўная ўстанова. Выбірайце. Ёсць каля паўтузіна трохлітарных агенцтваў, якія маглі б зрабіць нешта падобнае. Мы ніколі не даведаемся».
  «Як ты думаеш, што будзе з Рэем?»
  «О, у іх ёсць тысячы спосабаў прымусіць вас знікнуць. Можа, будзе тыдзень таемнага допыту. Потым дзе-небудзь на дарозе знойдзецца труп. Адзінкавая аварыя. Каранер скажа, што ўзровень алкаголю ў крыві хлопца быў завоблачны. Ён бы перажываў цяжкі перыяд пасля таго, як яго пакінула жонка. Усё гэта будзе ў міліцэйскім пратаколе».
  "Але чаму?"
  Генры паціснуў плячыма. «Некалькі тыдняў таму савецкі самалёт збіў з неба грамадзянскі авіялайнер. Цяпер расейцы дзень за днём на першых палосах, іх малююць бяздушнымі монстрамі. Але выкажам здагадку, што гэтая невялікая гісторыя з Кейп-Кода выйшла ў свет — што савецкі генерал супрацьпаветранай абароны, які ўцёк, таемна жыў тут усе гэтыя гады? Генерал, які аддаў загад збіць амерыканскі самалёт у 1958 годзе. Загад, які гучыць як іншы загад, які іншы савецкі генерал аддаў два тыдні таму. Толькі мы абаранялі аднаго генерала, таму што хацелі ведаць яго сакрэты. Выглядала б не так добра, ці не так? Асабліва з усімі нашымі крыкамі пра імперыю зла. Бачыш, справа ў тым, Джэф, што ніякі ўрад не любіць быць збянтэжаным.
  - Чорт вазьмі, - прашаптаў Джэф. Папяровай сурвэткай ён прамокнуў пальцы кляновым сіропам. Маленькія стужкі белай сурвэткі прыліпалі да яго далоні, нібы пёркі. «Дык што нам з гэтым рабіць?»
  Генры падняў кубак кавы і зрабіў вялікі глыток. Ён паківаў галавой. «Трымайцеся далей ад перакрыжаванага агню».
  
  
  АПОШНЯЕ ПРЫЗНАННЕ
  ДЖОН ЛЕСКРАТ
  яны не называлі гэта сіндромам Аспергера, але мой малодшы брат Джуліян, напэўна, хварэў ім.
  Безумоўна, усе, хто памятае яго, пагаджаліся з тым, што ён быў не зусім нармальны і, верагодна, меў нейкую высокафункцыянальную версію аўтызму. Калі ён быў зусім маленькім, ён быў маўклівы, замкнёны і нязграбны большую частку часу, хоць выдатна валодаў амаль усімі разумовымі гульнямі і меў хітрае пачуццё гумару, якое было яшчэ больш дзіўным з-за адсутнасці ў яго вербальных навыкаў. Ён, напрыклад, паклаў саранскую плёнку на ўнітаз у ваннай маіх бацькоў, хоць я думаю, што да самай смерці, нягледзячы на маё адмаўленне, мая маці думала, што гэта я.
  Я быў першынцам, бэбі-бумерам у 1948 годзе. Мы з Джуліянам былі «ірландскімі блізнятамі», з розніцай ва ўзросце адзінаццаць месяцаў. Я мяркую, што старэйшыя браты могуць пайсці адным з двух спосабаў з нязручнымі братамі і сёстрамі, асабліва калі яны блізкага ўзросту. Я мог альбо ігнараваць цяжкага пацука, які забіраў столькі часу і энергіі ў маіх бацькоў, альбо, як паслухмяны першы дзіця, мог стаць саюзнікам маіх бацькоў у якасці яго абаронцы, таварыша па гульнях і сябра. Я не памятаю, што выбіраў, але да таго часу, як ён пайшоў у школу, я ўвайшоў у апошнюю ролю і быў цалкам адданы ёй.
  Мы былі добрай каталіцкай сям'ёй, а гэта значыць, што належалі да парафіі святога Бенедыкта і хадзілі на Імшу кожную нядзелю, і споведзь прынамсі кожныя два тыдні. Я быў алтарнікам з другога класа, і, як ні дзіўна для ўсіх (акрамя мяне, які нястомна вучыў яго), Джуліян пайшоў за мной праз год. Ён не заўсёды мог вымавіць тое, што ведаў па-ангельску, але мог запомніць і вывяргаць лацінку так жа добра, як хто-небудзь.
  Вядома, быць добрай каталіцкай сям'ёй таксама азначала, што мае бацькі прытрымліваліся рытмічнага метаду кантролю над нараджальнасцю, што, у сваю чаргу, азначала, што іншыя дзеці прытрымліваліся гэтага па звычайным раскладзе. Мішэль прыбыла праз дваццаць адзін месяц пасля Джуліяна, а затым неўзабаве рушылі ўслед Пол, Луіза, Марыян і Барбара. З кожным новым дзіцём і суразмерным недахопам часу ў маіх бацькоў на кожнага з нас мая адказнасць перад Джуліянам станавілася ўсё большай. Я разумеў яго настрой, я мог забаўляць яго, перакладаць для яго, і часам, вельмі зрэдку, я дазваляў яму выйграць у якім-небудзь фізічным спаборніцтве - абручы, пінг-понг, міні-гольф.
  А потым, калі ён вучыўся ў шостым класе, Джуліян раптам карэнным чынам змяніўся. І, што яшчэ больш цікава, некаторыя іншыя дзеці перасталі ставіцца да яго як да вырадка. На здзіўленне, і, магчыма, таму, што рэжысёр хацеў падкрэсліць, што той, каго многія называлі «адсталым», насамрэч меў добры мозг, яго ўзялі на ролю Рольфа ў школьным мюзікле « Гукі музыкі» , і аказалася, што ён меў прыгожы спеўны голас. Адрэпеціраваныя словы ў п'есе прагучалі з натуральнай лёгкасцю, якая неяк перайшла ў яго штодзённую гаворку. Яшчэ ў шостым класе ён пазней выйграў школьны Spelling Bee і заняў другое месца ва ўсёй акрузе. Кіці Райс, самая прыгожая дзяўчына ў яго класе ў школе Святога Бенедыкта, закахалася ў яго, і яны пару месяцаў хадзілі па школьным двары, трымаючыся за рукі.
  Карацей кажучы, Джуліян стаў «нармальным» - хоць, вядома, не ва ўсіх адносінах. І не таму, хто ведаў яго так добра, як я. Не свайму абаронцу і даверанай асобе і лепшаму сябру.
  Асноўная праблема, і гэта была першарадная праблема для маладога чалавека ў падлеткавым узросце ў канцы 1950-х гадоў, заключалася ў тым, што, нягледзячы на яго дасягненні і поспехі ў відавочнай нармальнасці, ён пакутаваў ад медыцынскага стан, над якім ён мала мог кантраляваць. На самай справе ён быў іншым, нават калі штодзённа спраўляўся з хваробай Аспергера.
  Ён адчуваў рэчы больш, чым іншыя людзі.
  Гэта быў проста факт.
  Напрыклад, калі Кіці Райс рассталася з ім, ён пагрузіўся ў задуменнае маўчанне, якое працягвалася больш за месяц. У іншы раз наш малодшы брат Пол застрэліў сапраўды прыгожую птушку на заднім двары са сваёй стрэльбы BB, і калі ён занёс яе ўнутр, каб паказаць, Джуліян узяў у рукі зламаную дробку, пагладзіў яе, дыхаў гэта, спрабуючы вярнуць яго да жыцця. Пасля, змаўкаючы, як чорны міязм, ён схаваўся ў сваім патаемным месцы на нашым недабудаваным гарышчы і спаў там да наступнай раніцы.
  А некаторыя дзеткі яшчэ дражнілі яго. Прыязны і даверлівы па натуры, Джуліян часам быў дастаткова разумны, каб зразумець, што людзі забаўляюцца за яго кошт, але, на жаль, у яго не было гена іроніі. Такім чынам, яго можна было весці доўгі шлях па сцежцы першацветаў, перш чым ён зразумеў, што стаў аб'ектам жартаў. Занадта часта, будучы на год наперадзе яго, мяне не было побач, каб спыніць што-небудзь і заткнуць хуліганам рот, перш чым ён пацярпеў.
  Гэтыя нярэдкія эпізоды заўсёды пакідалі яго дэмаралізаваным, прыгнечаным і маўклівым, а мяне яны даводзілі да амаль забойчай лютасці, на якую я рэдка дзейнічаў. Але я быў добрым каталіком, а гнеў быў адным са смяротных грахоў, таму я звычайна ахвяраваў свой гнеў бедным душам у чысцец, і жыццё працягвалася.
  Але часам гэта амаль не рабілася.
  Да таго часу, калі Джуліян быў у восьмым класе, я перайшла ў сярэднюю школу Маці Міласэрнасці («МАМА») у Берлінгейме, на поўдзень ад Сан-Францыска, і таму ўпершыню ў жыцці Джуліяна ён быў сам-насам вярнуўся ў Святога Бенедыкта без маёй аховы ў школе. Гэта быў не вельмі добры час для яго, бо дзедаўшчына і агульныя злоўжыванні паднялі вялікую прыступку або дзве. Але ўдвая засмуціла мяне яго рэакцыя на гэта. Замест таго, каб адбівацца ці накідвацца, як зрабіў бы я, ён вярнуўся ў сваю маўклівую абалонку.
  А потым вялікая падзея: яшчэ адна з дзяўчат, Андрэа, з яго класа запрасіла яго на першы ў гэтым годзе танец і замест гэтага, не адмяняючы Джуліана, пайшла з іншым хлопцам. Так здарылася, што ў тую ж ноч я быў на танцах у МАМЫ на вяртанне дадому і вярнуўся дадому каля поўначы. Астатняя частка дома спала, але ў нашым агульным пакоі Джуліяна не было ў сваім ложку. Я чакаў яго, лічачы, што ён спазніўся дадому са свайго танца, але занадта хутка была каля гадзіны ночы, і гэта было проста няправільна.
  (Тады часы былі іншыя. Мае бацькі звычайна не чакалі і не адчувалі за гэта ніякай віны. Калі мая ўласная дачка хадзіла на спатканні ў сярэдняй школе, мы з Боні ніколі не спалі, пакуль яна не вярталася дадому.)
  Па дарозе, каб разбудзіць бацькоў, каб даведацца, ці ведаюць яны што-небудзь пра тое, што Джуліяна няма, я падумаў праверыць сховішча на гарышчы і знайшоў яго там.
  «Як справы?»
  Няма адказу.
  «Што здарылася?»
  Ён проста доўга глядзеў на мяне.
  - Выходзь, - сказаў я нарэшце. «Давайце спусцімся ўніз і возьмем колу».
  Ён паківаў галавой. «Без кока-колы».
  «Добра, без кока-колы». Я сеў насупраць яго, у індыйскім стылі ў малюсенькім вальеры. З нізкай столі свяцілася адна голая цьмяная лямпачка. Твар Джуліяна выглядаў пустым і страчаным.
  "Што здарылася?" — перапытаў я.
  Ён доўга маўчаў. Потым: «Гэта таго не варта», — сказаў ён.
  «Што не варта чаго?»
  «Жыццё».
  «Пра што ты гаворыш? Вядома, так».
  «Магчыма, для вас. У вас ёсць будучыня».
  "Так і вы."
  Утаропіўшыся ў нейкае месца ззаду мяне, ён паківаў галавой. «Не». Паступова ён расказаў мне пра сваю ноч — мая мама падвозіла яго да дома Андрэа, каб забраць яе, а яе маці сказала, што, напэўна, адбылося нейкае непаразуменне. Ужо некалькі месяцаў Андрэа стала з Кевінам Джэйкабсам - Джуліян напэўна ведаў пра гэта.
  Гэта было досыць кепска, але ў дадатак да звышчуллівасці Джуліяна...
  Якраз калі ён нарэшце скончыў, я ўбачыў пісталет.
  Мой бацька быў паліцэйскім у нашым горадзе, і ў яго было некалькі стрэльбаў, якія ён звычайна захоўваў у шуфлядзе камоды побач са сваім ложкам. (Яшчэ адна велізарная розніца паміж тым часам і сёння, калі ў мяне ўвесь час захоўваюцца тры стрэльбы ў замкнёным сейфе.) Але акрамя службовай зброі, у яго таксама быў рэвальвер .22 калібра, які ён захоўваў — праўда, незараджаны, але з лёгкадаступныя кулі ў суседняй шуфлядзе — вісяць на калку ў старамоднай кабуры, якая хутка выцягваецца, унізе ў гаражы.
  «Што гэта тут робіць?» Я спытаў.
  Няма адказу.
  «Джуліян. Дай мне перапынак. Дайце мне гэтую рэч».
  Ён доўга глядзеў на мяне, потым, нарэшце, падняў яго за ствол і перадаў мне. У ім была адна куля.
  «Не кажы маме і таце», — сказаў ён. «Я не збіраўся нічога рабіць».
  «Джуліян. Яна проста тупая дзяўчына з яшчэ больш тупым хлопцам».
  "Я ведаю. Гэта не яна».
  «Не? Тады што яшчэ было?»
  - Усё, - сказаў ён. «Усё. жыццё. Як я вам казаў».
  Да майго вечнага шкадавання, я нічога не згадаў бацькам пра выпадак са зброяй. Гэта была этыка сярод братоў з сакрэтамі — а ў каго з нас іх не было? — і я цалкам пагадзіўся з гэтым. Аднак у сваё апраўданне трэба сказаць, што нават калі б я паехаў да бацькоў, яны б, напэўна, нічога не зрабілі. Ідэя звярнуцца па прафесійную дапамогу для псіхіятрычнай або псіхалагічны дыстрэс не ўваходзіў у лік рашэнняў, да якіх імкнуліся б мае бацькі.
  Давайце ўспомнім, што Джуліян заўсёды быў цяжкім і іншым… і з цягам часу ён станавіўся «лепшым». Так што я разглядаў гэта як няўдачу, вядома, але не як сапраўдны крызіс, не як папярэджанне аб яго будучых паводзінах.
  У Маці Міласэрнасці ўсіх мужчын мы пачыналі кожны навучальны год з двухдзённых рэкалекцый, якія павінны былі стаць для ўсіх нас, маладых грэшнікаў, часам, каб разгледзець сваё жыццё і аднавіць сваю адданасць малітве, Каталіцкаму Касцёлу, духоўнасці, а асабліва любові Езуса Хрыста. Гэтыя рэкалекцыі звычайна праводзіў святар з аднаго з місіянерскіх і/або настаўніцкіх ордэнаў. На маім другім курсе святар з Мэрыкнола, айцец Алаізій Херсі, вярнуўся пасля сапраўды захапляльнага спектакля ў папярэднім годзе, калі ён распавёў пра ўласную гісторыю самабічавання, а потым у апошні дзень зняў сутану, склаўшы яе яго таліі, каб выявіць шнары на яго спіне, каб даказаць, што ён практыкаваў тое, што ён прапаведаваў. Прызнаючы, што такая форма самакатавання не была абсалютна неабходнай ні для выратавання, ні для вядзення святога жыцця, айцец Херсі таксама несумненна ганарыўся шаснаццаццю маладымі людзьмі, якія ў канцы другога дня выступілі добраахвотна прыняць бізуном — па-над іхніх кашуляў, вядома, у знак павагі да тых, магчыма, брыдлівых маці, якія маглі б запярэчыць, калі б даведаліся, і калі скура іхніх сыноў сапраўды была прадраная.
  Сямёра з гэтых шаснаццаці флагелянтаў кінулі МАМА да канца года, каб паступіць у семінарыю. Гэта было расцэнена як яшчэ адзін доказ харызмы і ўлады айца Херсі. І па праўдзе кажучы, я павінен сказаць, што нават сярод тых з нас, хто пачаў рэкалекцыі як скептыкі, айцец Герсі выклікаў моцную рэлігійную істэрыю сярод усіх нас. А гэта, у сваю чаргу, павялічыла чаканні адносна таго, што чакае сёлетні рэкалекцый.
  Экспанентны ўклад у нестабільную сумесь быў гістарычны выпадак: 22 кастрычніка 1962 года, у аўторак за два дні да Калі адступленне павінна было пачацца, прэзідэнт Джон Кенэдзі звярнуўся да нацыі па тэлебачанні і абвясціў аб наяўнасці на Кубе аб'ектаў наступальных ракет. Кубінскі ракетны крызіс быў у самым пачатку. У адказ на гэтую прысутнасць ён загадаў амерыканскім узброеным сілам перайсці да DEFCON (Defensive Condition) 3. Да наступнага дня амерыканскія караблі стварылі блакаду савецкіх суднаў, якія накіроўваліся на Кубу, і дзейнічалі па перыметры 800 міль. У той дзень, калі пачалося адступленне, перад абліччам савецкай непрымірымасці (або неадназначнасці) адносна блакады, прэзідэнт адмяніў каранцін да 500 міль і абвясціў DEFCON 2, самы высокі ўзровень у гісторыі ЗША. Едучы ў школу ў нашым аўтабазе (Джуліян цяпер вучыўся на першым курсе MOM), мы былі ўражаны навінамі па радыё, што ўсе савецкія караблі, якія ішлі на Кубу, затармазілі або развярнуліся — за выключэннем аднаго.
  Пасля аўдыторыі мы ўсе добрасумленна зайшлі ў актавую залу, у якой камфортна змясціліся ўсе чатыры гады студэнтаў МАМ — 800 юнакоў — і ўвесь факультэт. Сцэна была расчышчана, за выключэннем подыума спераду і ў цэнтры, дзе айцец Херсі звяртаўся да нас, і ззаду алтара, дзе пазней будзе цэлебравацца Імша.
  Калі я быў на сваім месцы прыкладна ў сярэдзіне зборкі, я ўбачыў, як Джуліян увайшоў і сеў справа ад мяне на праходзе ў адным з першых шэрагаў. Ён размаўляў з некаторымі хлопцамі вакол сябе, што я палічыў добрым знакам. Здавалася, ён добра ўпісаўся ў новае школьнае асяроддзе, і я больш не думаў пра яго.
  Нарэшце наш дырэктар, мансіньёр Талі, выйшаў на сцэну і падняўся на трыбуну і даў нам звычайныя асноўныя правілы для агульных асамблей — праяўляйце павагу да выступоўцаў, ніякіх непатрэбных размоў, ніякай грубасці, ніякіх выхадаў у туалет , і гэтак далей. А потым ён прадставіў айца Алаізія Херсі, толькі што з місіі ў Кітаі і Інданезіі.
  Клірык выглядаў крыху экзатычна — і не толькі таму, што толькі што прыехаў з Далёкага Усходу. У адрозненне ад чорных сутан, якія насілі святары нашага факультэта, ён быў апрануты ў карычневае манаскае адзенне, у басаножках і без шкарпэтак. (У МАМЫ наш дрэс-код забараняў белыя шкарпэткі, каб вы маглі зразумець, наколькі навінкай гэта здавалася ўсім нам.) У яго таксама была кудлатая барада і валасы, распушчаныя на вушы, яшчэ да Бітлз. З таго месца, дзе я сядзеў у гэтым годзе, я не мог разабраць яго вочы, але з мінулага года я ведаў, што яны былі яркага і інтэнсіўнага блакітнага адцення на амаль ашаламляльна загарэлым твары. Высокі і хударлявы, з зубастай усмешкай і далікатнымі манерамі, ён, здавалася, выпраменьваў святасць, сапраўдны аскет для сучаснага свету.
  Выдатны шоўмэн, Херсі з'явіўся адразу з крылаў і, выйшаўшы ў поле зроку, стаяў, сціснуўшы рукі ў малітоўным жэсце. Па меры таго, як яго ўбачылі ўсё больш студэнтаў і пачалося прызнанне, пачаліся бурныя апладысменты, якія нарасталі, пакуль не ператварыліся ў поўную авацыю ўсіх студэнтаў.
  Калі апладысменты сціхлі, Херсі пакланіўся з дэманстрацыяй пакоры, выйшаў на сярэдзіну сцэны, пакланіўся зноў, затым павярнуўся да алтара, дзе ўкленчыў і зрабіў вычварны знак крыжа. У вялікім пакоі, поўным падлеткавага тэстастэрону, чалавеку пашанцавала, калі ён можа звярнуць на сябе пяць секунд спакойнай увагі. Але Херсі стаяла там на каленях і малілася як мінімум хвіліну, і ў пакоі не было ні гуку. Нарэшце ён яшчэ раз перахрысціўся, павярнуўся і зноў падняўся на трыбуну.
  "Блаславі вас Бог", - сказаў ён. «Памолімся. Ойча наш, які ёсць у нябёсах…”
  Пакуль працягвалася малітва, раптам монсіньёр Талі зноў з'явіўся на сцэне за некалькі крокаў. Нібы няўпэўнены ў тым, што яму рабіць, ён пачакаў, пакуль па пакоі не прагучыць «Амін», у гэты час ён падышоў да Херсі і прашаптаў яму нешта на вуха.
  Плечы Херсі прыкметна падкосіліся пад цяжарам сказанага.
  Адвярнуўшыся ад трыбуны, ён вярнуўся да алтара, дзе кленчыў, яшчэ раз благаславіў сябе і апусціў галаву.
  На гэты раз маўчанне было глыбокім.
   Павольна, затрымліваючыся, ён вярнуўся на трыбуну. «Браты мае», — сказаў ён. «Дай бог здароўя. Дай Божа ўсім нам здароўя».
  Здавалася, што ён змагаецца за кантроль, ён удыхнуў, падняў вочы да неба і накіраваў іх на нас. «Як я ўпэўнены, вы ўсе ведаеце, ВМС ЗША трымаюць блакаду Кубы на працягу апошніх некалькіх дзён. Усе нашы караблі былі ў стане найвышэйшай баявой гатоўнасці і спынялі савецкія караблі, якія накіроўваліся на Кубу, каб узмацніць блакаду, якую загадаў прэзідэнт Кенэдзі.
  «Ну, сёння раніцай, усяго некалькі хвілін таму, сапраўды, капітан аднаго з гэтых савецкіх караблёў адмовіўся дазволіць аднаму з нашых караблёў ВМС адправіць афіцэраў на борт і абшукаць яго карабель. Відавочна, адбываўся абмен словамі і радыёсігналамі, а потым нейкая гарачая галава, якая кіравала адной з ваенна-марскіх гармат, абстраляла рускі карабель.
  «Мы толькі што даведаліся, што ў адказ Расія запусціла некалькі міжкантынентальных балістычных ракет з ядзернымі боегалоўкамі са сваіх баз у Сібіры, проста праз Берынгава мора ад Аляскі. Папярэдні аналіз паказвае, што гэтыя ракеты былі выпушчаныя па цэлях уздоўж Заходняга ўзбярэжжа, у тым ліку па Сан-Францыска, дзе можна чакаць, што першыя з іх выбухнуць дзесьці ў бліжэйшыя пятнаццаць-дваццаць хвілін.
  «Я баюся, мае дарагія браты, што гэта канец нашага свету».
  Хаця час для мяне, здавалася, спыніўся, мусіць, прайшло ўсяго некалькі секунд, каб узнікла рэакцыя, і гэтая рэакцыя вар'іравалася ад ашаломленага маўчання да лаянкі да крыку. Некалькі хлопцаў, верагодна, па незразумелых ім прычынах, падняліся і пачалі кідацца са сваіх месцаў, збіваючы з дарогі іншых аднакласнікаў, разбіваючы па праходах і накіроўваючыся да бліжэйшага выхаду. Я заставаўся здранцвелым, прыліпшы да свайго сядзення, маё сэрца калацілася, спрабуючы і не знайшоўшы прымальнае месца, каб пакласці ўсведамленне таго, што праз паўгадзіны я, па ўсёй верагоднасці, буду мёртвы. Я ніколі больш не ўбачу ні сваіх бацькоў, ні братоў, ні сясцёр, ніколі не ўбачу Мэгі, сваю дзяўчыну.
  Нічога, на што я калі-небудзь спадзяваўся, не збылося.
  Мёртвы, ахвяраваны, у шаснаццаць.
  О Божухна. О мой дарагі мілы Божа. Памілуй мяне, грэшнага. (Я памятаю дакладную фразу, якая прыйшла мне ў галаву. Я ўжо сорак восем гадоў як атэіст, і такое было маё выхаванне і прамыванне мазгоў, што гэтая фраза ўсё яшчэ з'яўляецца падчас моцнага стрэсу.)
  Істэрычныя, панічныя, нават бурныя рэакцыі пачалі браць верх у пандэмоніі, якая цяпер пагражала ахапіць усё студэнцтва. Херсі, усё яшчэ на сцэне, стукнуў кулаком па трыбуне. «Спадары! Спадарства, калі ласка. Мне зараз патрэбна твая ўвага!»
  У Херсі была такая аўтарытэтнасць, ён так бездакорна ведаў, калі дакладна ўтаймаваць нястрымную плынь эмоцый, што амаль адразу ж ён аднавіў парадак і прыцягнуў увагу ўсіх.
  "Слухай мяне! Слухай мяне!" Ён зрабіў паўзу, прасякнуўшыся гэтым момантам. «Тое, што я вам толькі што сказаў, не праўда. Паўтараю, гэта няпраўда ». Энергія ў зале сціхла, як прыліў, калі мы ўсе віселі там у шалёным чаканні.
  Што ён казаў? Ці можа быць, што мы ўсё ж такі пазбегнем Армагедона?
  Херсі паказаў свае конскія зубы ў пераможнай усмешцы. «Я проста хацеў напалохаць вас да чорта ».
  Які мудак!
  Але, вядома, я тады не думаў пра гэта. Не, у той момант, як і амаль ва ўсіх астатніх у школе, усё, што я адчуў, - гэта адчуванне палёгкі. Я літаральна адчуў, як кроў прыліла мне ў твар. Паступовая хваля нервовага смеху пачалася ў глыбіні залы і неўзабаве, нарастаючы і нарастаючы, ахапіла ўвесь сход.
  Але быў адзін збой, які сапсаваў бліскучую тэатральную пастаноўку, арганізаваную Херсі, і гэта быў мой брат Джуліян, які неўзабаве пасля першапачатковага паведамлення аб нашай немінучай смерці страціў прытомнасць і нават зараз ляжаў у нейкім прыступе ў праходзе побач з дзе ён упаў.
  Тэлефанаваў гурток студэнтаў, што сабраўся вакол яго увагу да праблемы. Убачыўшы, дзе адбываецца мітусня, я адразу зразумеў, што гэта Джуліян, і хаця я дакладна не памятаю, як мне гэта ўдалося, неўзабаве я выбраўся са свайго шэрагу і апынуўся побач з ім раней, чым хто-небудзь з выкладчыкаў зрабіў гэта. гэта ўніз. Бледны, як здань, ён ляжаў напаўна баку ў ненатуральнай позе, са сціснутымі зубамі і скручанымі рукамі і нагамі ў позе зародка.
  Я прыціснуў яго да сябе, паклаўшы яго галаву на калені, не ведаючы, што рабіць з медыцынскага пункту гледжання, але чамусьці ведаючы, што мне трэба яго абараніць. Калі я трымаў яго, ён расплюшчыў вочы, моцна задрыжаў, а потым вырваў якраз у той момант, калі першы з выкладчыкаў прыбыў і ўзяў кантроль. На працягу наступных некалькіх хвілін, калі ён прыйшоў у поўнае прытомнасць, я заставаўся побач і, нарэшце, дапамог вывесці яго з сходу ў пакой медсястры, дзе мы накрылі яго коўдрамі і паклікалі маіх бацькоў.
  Дзіўна, але пасля таго, як мае бацькі даведаліся аб тым, што здарылася, яны не абвінавацілі Херсі, Талі ці каго-небудзь яшчэ. Яны думалі, што святар зрабіў даволі слушную думку, якая спрацавала з пераважнай большасцю іншых студэнтаў, якія напэўна напалохаліся іх. Мой бацька, я думаю, сапраўды захапляўся афёрай. На яго думку, усё, што рабіла цябе больш жорсткім, было лепш. Ён ніколі не чакаў, што Джуліян будзе жорсткім, але чым больш ён мог мець справу ў рэальным свеце, тым лепш яму было.
  Абодва яны пагадзіліся, што тое, што здарылася з Джуліянам, было, безумоўна, няшчасцем, але насамрэч не такім ужо і вялікім. Нехта з выкладчыкаў, хто ведаў пра яго «стан», мог бы папярэдзіць яго пра свавольства Херсі і выратаваць яго ад пакут і збянтэжанасці (збянтэжанасці!). Але Джуліян быў у школе менш за месяц, таму ніхто не ведаў, акрамя мяне. І ў 1962 г. у строгім каталіцкім асяроддзі проста не было асаблівага разумення «асаблівых патрэбаў». Сапраўды, маім бацькам удалося дабіцца таго, каб Джуліяна прынялі ў MOM, прадставіўшы дакументы з гімназіі Святога Бенедыкта аб тым, што ў яго быў такі стан. пад кантролем, каб не зрываў заняткі, каб быў «нармальны».
  Але пасля таго 24 кастрычніка Юліян не быў ранейшым. Пасля вячэры кожны вечар на працягу наступных чатырох дзён ён сыходзіў на гарышча. Я падымаўся першыя дзве ночы, але ён проста не хацеў сказаць мне ні слова, якія б я яму ні лаяўся. На гэты раз я расказаў бацькам, як хвалююся. У адказ яны абодва пагаварылі з Юльянам і былі ўпэўненыя, што з ім усё будзе добра. У мінулым у яго былі няўдачы, і ён заўсёды выцягваў іх. Яму проста трэба апрацаваць тое, праз што ён прайшоў, і ён хутка прыйдзе ў норму.
  Я павінен проста быць цярплівым.
  Тым часам, аднак, я зняў .22 з калка ў гаражы і схаваў яго ў пустыні пад задняй часткай дома.
  У наступны панядзелак Джуліян вярнуўся ў школу. Відавочна, што некаторыя з хлопцаў у яго класе — не асабліва больш падобныя да Хрыста, чым яны былі да рэкалекцый у тыя выходныя — нястомна лаялі яго за тое, якім слабаком ён быў на сходзе. У чым справа, хлопец не змог пажартаваць?
  Пазней паліцыя высветліла, што, на іх думку, адбылося. Джуліян проста выйшаў з універсітэцкага гарадка пасля абеду ў панядзелак і сеў на аўтобус у Сан-Францыска. На прыпынку гарадскога аўтавакзала ён спытаў дарогу ў інфармацыйнай будкі, на якім аўтобусе высадзіць яго бліжэй за ўсё да моста Залатыя Вароты. На самым мосце спынілася пара турыстаў з Чыкага і, убачыўшы ля парэнчаў самотнага маладога чалавека, які глядзеў на заліў, спытала, ці ўсё ў яго добра. Ён запэўніў іх, што так. Пазналі яго па школьнай фатаграфіі. Яны спыніліся, каб палюбавацца выглядам на сто ярдаў далей, і, да вялікага жаху, убачылі, як ён падскочыў.
  Такія місіянеры, як айцец Херсі, калі не выконвалі прызначэнне, часта размяшчаліся ў якасці гасцей у мясцовых парафіях. Падчас рэкалекцый ён вельмі важна абвясціў, што ўвесь наступны тыдзень будзе выслухоўваць споведзь. Ён хацеў, каб мы ўсе зразумелі, што ён звычайны хлопец з выдатным пачуццём гумару; ён абяцаў лёгкае пакаянне — не больш за тры Марыі — незалежна ад таго, наколькі цяжкімі былі твае смяротныя грахі або наколькі шматлікімі былі твае грахі плоць - гэта апошняе выклікае вялікі смех. Ён бываў у капліцы МАМЫ перад школай, падчас абеду і пасля заняткаў, а затым з 7 да 9 вечара ён спавядаўся ў святога Бенедыкта кожны вечар па пятніцу наступнага тыдня, калі ён адпраўляўся ў Індыю. .
  У чацвер у нас была паніхіда Юліяна, якая адбылася ў парафіяльнай зале св.
  Наступнай ноччу я абвясціў, што збіраюся наведаць свайго лепшага сябра Фрэнка Сайдэла. У гэты час я меў амаль поўную волю ў сваёй дзейнасці. Асноўным правілам для мяне, як старэйшага, было тое, што я павінен быў быць дома да 10:00, а калі я заставаўся ў сябра, то павінен быў патэлефанаваць, каб бацькі ведалі, дзе я. Я добрасумленна пайшоў да Фрэнка, прыкладна ў мілі ад нашага дома, і каля 7:45 прапанаваў нам пайсці за піцай у наш мясцовы круглы стол, размешчаны ў гандлёвым цэнтры насупраць Святога Бенедыкта, прыкладна на паўдарозе да мяне.
  Калі мы скончылі з піцай, я сказаў Фрэнку, што адчуваю сябе не вельмі добра — усё яшчэ быў у захапленні ад самагубства Джуліяна, я не прыкідваўся — і сказаў яму, што іду дадому.
  Я не пайшоў дадому.
  Замест гэтага я пайшоў на цёмны бок паркоўкі гандлёвага цэнтра, дзе схаваў .22 па дарозе да Фрэнка, і перайшоў вуліцу ў сярэдзіне квартала, далей ад любых ліхтароў. Сама царква была вялікай, падобнай на пячору і слаба асветленай, хаця, як я і чакаў і спадзяваўся, у гэты час вечарам пятніцы ў ёй не было вернікаў. Пятніца не была звычайнай споведдзю, і я на самой справе не чакаў, што хто-небудзь з маіх калегаў па рэкалекцыях скарыстаецца прапановай айца Херсі на тое, што было спатканнем для кожнага падлетка.
  Было чатыры канфесіяналы, але толькі ў той ззаду злева над дзвярыма споведзіцы гарэў белы агеньчык, які паказваў, што ўнутры знаходзіцца святар. На дзвярах кабінак па абодва бакі ад святарскіх гарэлі зялёныя агеньчыкі, якія сведчылі аб тым, што абедзве пустыя.
  Я выцягнуў рэвальвер з-за пояса, дзе схаваў яго пад пісьмовай курткай. Узвёўшы малаток, я адчыніў дзверы і стаў на калені уніз, на калашыне перад рассоўным акном, якое аддзяляла пэнітэнтаў ад спаведнікаў.
  Тое акно адчынілася.
  Доўгі час я не мог прымусіць сябе паварушыцца. На працягу апошніх дзесяці гадоў я хадзіў на споведзь як мінімум два разы на месяц і кожны раз пачынаў са слоў «Благаславі мяне, ойча, бо я зграшыў».
  Аднак гэтай ноччу я быў нямы.
  Постаць па той бок экрана нахілілася наперад і трапіла ў поле майго зроку.
  «Айцец Герсі?» Я спытаў.
  «Так, сын мой». Без сумневу, ён правільна паставіў мяне сярод студэнтаў MOM, якія ўдзельнічалі ў яго адступленні. Ён падышоў бліжэй да акна. - Усё ў парадку, што б там ні было, - прашаптаў ён.
  "Я ведаю."
  Я прыставіў дула пісталета да экрана акна — у трох цалях ад яго галавы — і націснуў на курок.
  Правёўшы большую частку жыцця на лаве падсудных, працуючы ў сістэме крымінальнага правасуддзя, я, магчыма, павінен быць здзіўлены тым, наколькі чыста мне сышло з рук маё адзінае забойства. Бо бацька сам быў ментам. Я быў побач увесь час, пакуль ён расследаваў справу, і ні ён, ні яго калегі ніводнага разу не паглядзелі на мяне крыва, тым больш не распыталі пра маю дзейнасць у той пятнічны вечар. Хтосьці, як мне здаецца, павінен быў мець інстынкт або розум, каб сабраць разам момант адступлення з МБР, рэакцыю Джуліяна на гэта і наступнае самагубства, і забойства айца Герсі, і прынамсі прыйсці задаць мне некалькі пытанняў. Тым больш, што гэта было адзінае агнястрэльнае забойства ў нашым мястэчку Белмонт за ўвесь год.
  Але ніхто гэтага не зрабіў.
  Я скончыў сярэднюю школу ў Маці Міласэрнасці, паступіў ва ўніверсітэт Санта-Клары, потым у Боалт-Хол, каб атрымаць ступень юрыста. У трыццаць шэсць гадоў мяне прызначылі ў Вышэйшы суд Сан-Францыска, і чатыры гадоў таму Абама зрабіў мяне федэральным суддзёй. Мы з Боні выхавалі чатырох добрых маладых атэістаў, і двое з іх таксама пайшлі ў суд. Двое іншых — мастакі — музыкант і мастак. Ідзі разбярыся.
  На мінулым тыдні я атрымаў свой уласны смяротны прысуд — рак падстраўнікавай залозы на чацвёртай стадыі — настолькі запушчаны, што яны адправілі мяне дадому ў хоспіс. Мой доктар - добры хлопец, які не захацеў абуджаць мае надзеі. Ён сказаў мне, што я магу пратрымацца яшчэ дваццаць дзён, максімум.
  Адзін з апошніх рэшткаў маёй даўно памерлай веры — упартая вера ў гаючую сілу споведзі. За сваю кар'еру я бачыў, як сотні злачынцаў паддаліся гэтай асноўнай патрэбе прызнаць крыўды, якія яны зрабілі. У маім выпадку я лічу вельмі іранічным тое, што я не ведаю, што б я прыняў як вызначэнне «няправільнага». Усё сваё жыццё я дзейнічаў і кіраваў так, быццам забойства было найвялікшым злачынствам, але я здзейсніў забойства і не адчуваю за гэта ніякага пачуцця віны. Я б зрабіў гэта зноў заўтра, калі б абставіны былі такімі ж.
  І ўсё ж нешта ўва мне адчуваецца палёгка ад гэтага прызнання. Мне не трэба і не прашу прабачэння. Але нехта павінен ведаць, што я зрабіў і чаму я гэта зрабіў.
  Гэта здаецца важным.
  І гэта таксама: Джуліян, ты адпомшчаны.
  
  
  ПАШТОВКА ДЛЯ МАЦІ
  ГЭЙЛ ЛІНДС І ДЖОН С. ШЭЛДАН
  А сёмай гадзіне жнівеньскай раніцы фрэйляйн доктар Ганна Клаас далучылася да натоўпу, які спяшаўся на цэнтральны чыгуначны вакзал Мюнхена. У сярэдзіне трыццаці яна была прыгожай жанчынай з бліскучымі чорнымі валасамі, вялікімі чорнымі вачыма за акулярамі ў сталёвай аправе і фарфоравай скурай, якая была занадта бледнай. Яна была апранута ў прыталены карычневы жакет, ваўняную спадніцу ў тон і разумныя карычневыя лодачкі. Нібы абярэг, яна трымала ў абедзвюх руках свой партфель блізка перад сабой. Яна ішла мэтанакіравана.
  Чыгуначны вакзал быў самым вялікім у горадзе. Цудоўна перабудаваны Крупам у сучаснай архітэктуры, ён быў адкрыты ўсяго два гады таму, у 1960 г. Як і амаль палова будынкаў Мюнхена, яго папярэднік быў разбураны бамбардзіроўкамі саюзнікаў. Яна ўсё яшчэ адчувала, як дрыжыць зямля пад яе нагамі, чула грымотныя выбухі ў тыя апошнія жудасныя месяцы.
  Нервуючыся, Ганна акінула позіркам велізарную станцыю. Рэзкі водар вурста для сняданку плыў па натоўпе. Па білеты выстраіліся доўгія чэргі пасажыраў. Пакуль драўляныя колы багажных калясак загрукаталі па падлозе, яна пайшла па кароткім калідоры, зайшла ў жаночую прыбіральню і стала чакаць. Калі другое ад акна стойла апусцела, яна ўвайшла і замкнула за сабой дзверы. Адкрыўшы партфель, яна дастала нарэзаную ігральную карту напалову. Гэта была бубновая пяцёрка. Яна прысела на кукішкі, пацягнулася за зэдлік і засунула яго паміж труб. Яна спусціла ваду ў прыбіральні, выйшла з кабінкі, памыла рукі і выйшла са станцыі.
  Адразу ў 7:55 раніцы Ганна прайшла па Зэндлінгер-штрассе ў Альштадце, гістарычным цэнтры Мюнхена. Высокія шпілі сабора ўзвышаліся над ёй, шэрыя на фоне хмарнага неба. Стомленая і заклапочаная, яна зачынілася ў будынку васемнаццатага стагоддзя ў стылі ракако, дзе працавала. Элегантная шыльда з латуні абвяшчала Forschungszentrum Für Historische Landwirtschaft — Цэнтр вывучэння гістарычнай сельскай гаспадаркі.
  Яна паднялася па гранітных прыступках і, прымусіўшы сябе прыемна ўсміхнуцца, увайшла ў шырокі пакой, бібліятэку з дзесяццю тысячамі кніг, прысвечаных сельскагаспадарчым культурам і спосабам вядзення сельскай гаспадаркі, пачынаючы з часоў старажытных грэкаў. Праходзячы міма антыкварных столікаў і крэслаў для чытання, яна абышла разьбяную драўляную стойку.
  Бібліятэкар разбірала картачны каталог. Яна падняла вочы і ўсміхнулася. « Guten morgen , фрэйляйн доктар».
  « Морген , фраў Шродэр».
  За спінай бібліятэкара стаялі шэрагі кніжных шафаў ад падлогі да столі, якія цягнуліся да задняй сцяны. Ганна прайшла па кантавым праходзе, адчыніла дзверы з надпісам Mitarbeiterstab («Персанал») і ўвайшла ў кароткі калідор. У канцы яна дабралася да дзвярэй, у якіх не было ні шыльды, ні ручкі. Яна спынілася.
  Праз імгненне дзверы адчыніліся ўнутр, і яна ступіла ў таемны свет навукоўцаў і інжынераў, тэхнікаў і сакратароў. З адчыненых дзвярэй уздоўж калідора чуўся гул галасоў і стук пішучых машынак. Сельскагаспадарчая бібліятэка, якую яна толькі што пакінула, выкарыстоўвалася ў асноўным навукоўцамі-даследчыкамі, але яна таксама была фронтам для працы, якая тут вялася. Ёй спадабалася іронія гэтага: навуковая бібліятэка ўшаноўвала мінулае, а гэтая схаваная даследчая ўстанова засяроджвалася на будучыні.
  Дзяжурны падняў вочы ад свайго стала. « Wilkommen , фрэйляйн доктар». Ён націснуў кнопку, і дзверы зачыніліся за ёй. Яго стол атачалі шырмы, якія адлюстроўвалі калідоры па ўсёй бібліятэцы і даследчай установе. Працадаўца Ганны, кампанія Siemens AG, упершыню выпусціла першую замкнёную сістэму камер у 1946 годзе, таму тут, натуральна, была ўстаноўлена апошняя версія.
  « Guten morgen , гер Стэйнбок». Яна пачула ціхі пстрычка , калі дзверы зачыніліся.
  Ён паказаў жэстам. « Біттэ ».
  Яна працягнула яму свой партфель. Усе кашалькі, партфелі і заплечнікі правяраліся пры прыходзе і адыходзе супрацоўнікаў. Гэта было не асабістае. Тым не менш, яна адчула дрыготкі страху, калі ён узяў яго, уладна абняўшы рукой скураную ручку. Адкрыўшы яго, ён прагледзеў артыкулы ў часопісах, выразкі з часопісаў і апошнюю рассылку Siemens.
  « Данке ». Ён вярнуў справу.
  Ганна пайшла па калідоры, ківаючы галавой і вітаючыся з адміністратарамі, асістэнтамі і калегамі-інжынерамі.
  Дзверы ў яе кабінет былі адчынены.
  «Добрай раніцы, фройляйн доктар». Яе сакратар Хельга Смітс падняла вялікі белы канверт з чорнай аблямоўкай. «У мяне ёсць для вас канфідэнцыяльная інфармацыя». «Канфідэнцыйна» быў кантраляваны дакумент. З імі маглі справіцца толькі тыя, хто меў допуск 2 класа бяспекі, напрыклад Хельга; толькі тым, хто меў допуск 1-га класа, напрыклад Ганне, дазвалялася чытаць іх.
  «Добрай раніцы, фройляйн. Дзякуй." Ганна падняла руку, у якой трымала партфель, і вялікім і ўказальным пальцамі ўзяла Канфідэнцыяльны канверт. Другой рукой яна ўзяла ручку, якую прапанавала Хельга. Хельга сунула на свой стол бланк пацверджання атрымання, і Ганна падпісала яго.
  Праз некалькі секунд Ганна была ў сваім кабінеце. Зачыніўшы дзверы, яна паспяшалася да пісьмовага стала, кінула пад ногі партфель і апусцілася ў крэсла. Яна адкрыла вялікі канверт. Унутры была памятка, за якой ішлі яшчэ пяць старонак. Гартаючы іх, яна ўбачыла, што гэта падрабязныя схемы і малюнкі. Яна прачытала памятку. Гэта было ад доктара Гюнтэра Фогеля: «Як бы вы хацелі схуднець?»
  «Так дурань, Гюнтэр, — падумала Ганна, — але гэта быў Гюнтэр. Гумар інжынера. Пытаючыся, ці хоча яна "схуднець", ён прасіў дапамогі. Пяць тэхнічных старонак ілюстравалі праблему.
  Ганна зняла трубку. «Дык ты называеш мяне тоўстым, Гантэр?»
  «Ці адважыўся б я? І рызыкаваць спатканнем з самай прыгожай доктаркай навук Германіі?»
  «Правер свае пальцы, Гантэр. Ваш заручальны пярсцёнак яшчэ там?»
  «Пачакайце хвілінку». Узнікла паўза. «Не, не там».
  «Раптоўны перанос у кішэню камізэлькі, без сумневу. Перастаньце прапаноўваць двоежонства і пяройдзем да справы».
  «Калі Саветы калі-небудзь нападуць, вы заўсёды ў нас — вы можаце збіць любога». Ён слаба стараўся, каб гук быў балючы.
  «Пагаворыце са мной пра сваю іншую праблему — вашу інжынерную праблему».
  Ганна і Гюнтэр былі кіраўнікамі групы па распрацоўцы новай тэхналогіі — турбовентиляторного рэактыўнага рухавіка, які дасць Захаду крытычную ваенную перавагу над Саветамі. Звычайныя рэактыўныя рухавікі працавалі, засмоктваючы паветра ў кампрэсар, а затым накіроўваючы яго ў камеру згарання - "камеру згарання", дзе яно змешвалася з палівам і запальвалася. Атрыманы гарачы выхлап ствараў цягу, якая рухала самалёт. Што зрабіла турбавентылятарны рухавік перадавым, так гэта тое, што ён адводзіў частку паветра вакол камеры згарання, выцясняючы яго з задняй часткі халоднага рухавіка. Камбінацыя гарачага і халоднага выхлапу стварала большую магутнасць без большага спажывання паліва. Такія новыя рухавікі істотна павялічаць далёкасць дзеяння бамбавікоў і знішчальнікаў НАТА.
  Каманда Ганны распрацоўвала турбіну, а Гантэр - камеру згарання.
  «У нас узніклі праблемы з унутраным корпусам камеры згарання», — сказаў ёй Гантэр. «Ён занадта далікатны пры пікавых тэмпературах, таму мы павінны перайсці на больш цяжкі сплаў».
  «Такім чынам, вам патрэбен больш цяжкі кажух, - сказала Ганна, - што азначае - гэта проста здагадка - што вы просіце нас зменшыць сваю вагу, каб кампенсаваць гэта. Колькі?"
  «Два кілаграмы».
   Яна ўздыхнула. Яе каманда выдаткавала месяцы на дапрацоўку турбіны. Яны распрацавалі надзвычай лёгкі і трывалы сплаў для лёзаў і выдалілі кожны магчымы грам з ротара і вала. Цяпер яны павінны былі скараціць яшчэ больш вагі? дзе? Чорт . Вага супраць бюджэту, цяпло супраць вагі, вага супраць цягі, цяга супраць паліўнай эфектыўнасці, графік вытворчасці супраць бюджэту - Сізіфу было лёгка.
  Ганна абдумала сітуацыю. Нарэшце яна кіўнула сама сабе. «Як наконт таго, каб я пазычыў вам нашага эксперта па цеплавыдзяленні, добрага г-на доктара Стэрна».
  Гюнтэр засмяяўся. «Герман Стэрн? Хіба не ён сказаў вам, што сапраўдная немка знаходзіцца на кухні, гатуючы штрудель? Калі я памятаю, вы прасілі адрас яго пячоры.
  - Гэта той хлопец, - змрочна сказала яна.
  «Вядома, я забяру яго з вашых рук, і вы мне павінны».
  «Не, Гантэр, неандэрталец ці не, ён добры ў сваёй працы. Ён твой на месяц. Тады я хачу, каб ён вярнуўся».
  Праблема пакуль вырашана, размову скончылі.
  Раптоўная цішыня ў яе маленькім кабінеце дала Ганне палёгку. Яна зірнула на свой працоўны стол — тэлефон стаяў у куце на роўнай адлегласці ад абодвух краёў. Потым у яе картатэцы — этыкеткі былі ідэальна гарызантальныя. І ля стосаў працоўных дакументаў і чарцяжоў — выраўнаваных, як маршыруючыя салдаты, уздоўж краю яе крэдэнцыі. Яна ганарылася парадкаванасцю. Гэта дало ёй пачуццё прыстойнасці, кантролю і мэты.
  Яна глядзела на свой бездакорны кабінет. Кантроль і мэта - тое самае, што яна страціла. Яна апусціла галаву на рукі. Што яна зрабіла? Як гэта магло зайсці так далёка? Усё, пра што яна магла думаць, гэта пра маці. Яе розум закалаціўся; яе сэрца балела. З намаганнем яна ўзялася за сябе. Яна паклялася, што яны перажывуць гэты крызіс. Зрабіўшы глыбокі ўдых, яна падняла галаву і пацягнулася да дыяграм і нататак, якія Гюнтэр даслаў у канфідэнцыяльнай. Так, гэтая інфармацыя будзе карысная.
  Яна зноў узяла тэлефон і націснула кнопку. Шум гук тэлефона фрэйляйн Смітс быў заглушаны зачыненымі дзвярыма.
  « Так , фрэйляйн доктар?» Голас фройляйн Смітс прагучаў у вуху Ганны.
  «Я працую над новымі характарыстыкамі. Я не хачу, каб мяне турбавалі».
  "Так, канечне."
  Паклаўшы трубку, Ганна пацягнулася за партфелем. Выкарыстоўваючы тонкае, як брытва, лязо з шуфляды стала, яна адкрыла скураную ручку. Унутры ў чорным лямцы знаходзіўся металічны цыліндр даўжынёй каля двух цаляў і шырынёй з вялікі палец чалавека — мініяцюрная мікракропкавая камера.
  Хутка рухаючыся, Ганна адкруціла крышку камеры, уставіла плёнку і пачала фатаграфаваць дыяграмы Гюнтэра.
  На абед Інэс Клаас нарэзала свежаспечаны аржаны хлеб, пульхныя чырвоныя памідоры і выдатны баварскі сыр эменталер. Асцярожна дастала яна з даўніх часоў, да вайны, любімыя сіне-белыя парцалянавыя талеркі. Яна была высокая жанчына, вышэйшая за сваю дачку Ганну. Яе доўгія сівыя валасы былі прабіты пасярэдзіне і сабраны ў хвост. Калісьці яе валасы былі чорныя, як у яе дачкі, і ў былыя часы гаварылі, што яе ўсмешка можа асвятліць банкетную залу.
  Але шмат што адбылося з таго часу. Яе муж загінуў у першыя гады вайны, капітан Люфтвафэ. Жаніх Ганны памёр у 1946 годзе, падлетак, радавы, які перажыў савецкую кампанію, але вярнуўся дадому з канчатковай стадыяй сухотаў. Цяпер засталіся толькі яны ўдваіх, яна і Ганна. Гісторыя страт яе сям'і не была незвычайнай.
  Успамінаючы лепшыя часы, Інэс падышла да люстэрка ў гасцінай і нацягнула сваю тонкую ільняную туніку. Ён быў бледна-жоўты. Ганна дала яго ёй, прынесла дадому, калі яна скончыла навучанне ў Каліфарнійскім тэхналагічным інстытуце — так яна называла Калтэх. Крытычным позіркам Інэс вывучала сваё цела. За апошні месяц яна схуднела на пятнаццаць фунтаў. Акцэнтаваныя аправы яе ачкоў худзізна яе твару. Цяпер у яе ўвесь час балела спіна; яна заўсёды была стомленай.
  Тым не менш, калі яна вярнулася на кухню, каб скончыць гатаваць бутэрброды, яна пачала ўсміхацца. Ганна хутка будзе дома. Яна ўшчыпнула шчокі, каб надаць ім колер.
  Ганна і Інэс жылі ў двухпакаёвай кватэры на апошнім паверсе будынка дзевятнаццатага стагоддзя з выглядам на Бетховенплац. Седзячы на сваім балконе, яны атрымлівалі асалоду ад відам на шпілі мюнхенскай царквы і дахі з чырвонай чарапіцы, елі бутэрброды і пілі каву.
  «Простая, добрая ежа», - пракаментавала Інэс.
  «Смачна. Але я збіраўся прыгатаваць табе абед». Ганна шукала вачыма маці. «Як вы сябе адчуваеце сёння?» Яна бачыла, як жорстка трымаецца маці, як асцярожна рухаецца.
  «Цудоўна. Выдатна. Увесь час лепш».
  Ганна пакруціла галавой. Потым яна ўсміхнулася. «Ты немагчымы». Але гэта была мама, бадзёрая, аптымістычная. З таго, што доктар растлумачыў пра хваробу Ходжкіна, Інэса, верагодна, адчувала пастаянныя болі, але яна ніколі не скардзілася і нават не казала пра гэта. Яе адвага ўмацавала рашучасць Ганны. «Я думаю, што я знайшоў спосаб адправіць вас у клініку Майо ў Злучаных Штатах». Вядомы шпіталь лічыўся галоўным цэнтрам лячэння хваробы Ходжкіна. Нішто ў Еўропе не было так добра.
  Інэса пахітала галавой. «Мілая, не турбуйся. Вы не можаце сабе гэтага дазволіць. У мяне быў добры бег, добрае жыццё». Яна змяніла тэму. «Сёння раніцай я чуў смешны жарт ад фрау Дынгман у калідоры». Яе вочы танцавалі, калі яна кінулася ў яго: «Двух дзяржаўных работнікаў прызначылі добраўпарадкаваць вуліцу ва Усходнім Берліне. Адзін выкапаў яму, а другі прыйшоў ззаду і засыпаў яе. Гэта працягвалася ўвесь дзень, капаючы ямы і запаўняючы іх, з перапынкамі на звычайны шнапс і цыгарэты. Нарэшце нехта тутэйшы, хто быў у сваякоў, спытаў, што яны робяць. Адзін з усходніх немцаў сказаў: «Проста таму, што тав дрэвы ў дуплах не з'явіліся, гэта не значыць, што дзяржава будзе адпускаць і нас з працы». Інэс моцна засмяялася, яе вочы слязіліся.
  Ганна таксама засмяялася. Затым яна працягнула руку праз стол і ўзяла яе за руку. «Я люблю цябе, мама».
  «Калі вы збіраецеся знайсці добрага чалавека і зноў наладзіць сваё жыццё? Вы згадалі "Хары". Ён твой кавалер?»
  Ганна адчула халадок. «Хары?»
  «Мінулай ноччу вы зноў размаўлялі ў сне. Я хваляваўся, таму зайшоў у ваш пакой. Ты мармытаў імя Хары. Мне здалося, што вы вялі з ім доўгую размову».
  «О, проста той, з кім я працую». Ганна пагладзіла маці па руцэ. «Калі казаць пра гэта, сёння я крыху спазняюся. Не гатуйце. Я прынясу табе абед».
  Пасля доўгага дня за працоўным сталом Ганна прыбыла на Карлсплац у 17:30, якраз у той момант, калі пад'ехаў аўтобус. Краем вока яна ўбачыла Хары Бандэра, які сядзеў на тратуарнай лаўцы і чытаў газету. Яна дала яму зразумець, што хоча трэфа — сустрэчы, — пакінуўшы ў тую раніцу палову з пяці брыльянтаў у жаночай прыбіральні на вакзале. Касцюм — брыльянты — азначаў аўтобусны прыпынак Карлсплац. Лічба — пяць — азначала пяць гадзін, а палова карткі — палову гадзіны. Адна з паплечніц Хары, несумненна жанчына, падхапіла б паведамленне Ганны і пакінула яго на іншай мёртвай кропцы для яго.
  Ганна паспяшалася да чаргі, якая чакала пасадкі. Ён устаў і таксама пакрочыў да яго. Ён быў маленькі і вузкі, з гладка паголеным тварам і носам, як трамплін. Ён быў падобны да ўладальніка крамы ці, магчыма, да прафесара каледжа, апрануты ў твідавы спартыўны пінжак, карычневы шаўковы гальштук і рыжы гамбург. Ён стаў у чаргу ўтрох за ёй. Яна села і села наперадзе з правага боку. Прайшоўшы яе, ён сеў ззаду злева. Аўтобус ехаў на ўсход, штурхаючыся ў дарожным руху. Прайшоўшы дзесяць кварталаў, яна высадзілася і павярнула на поўнач, нязмушана ідучы. Яна прайшла міма рэстаранаў і пабаў, потым завярнула за вугал, зноў накіраваўшыся на ўсход, адчуваючы сябе сонечнае цяпло на спіне. Яна спынілася, каб зазірнуць у вітрыну крамы сукенак. Неўзабаве ён зайшоў за той самы кут.
  У Хары была лёгкая хада, хада ўпэўненага чалавека.
  Калі б ён прайшоў міма яе, яна б даведалася, што за імі сачылі.
  Лёгка ўсміхнуўшыся, ён схіліў перад ёй капялюш. «Я сустрэну вас у ара». І ён пайшоў, пайшоў, закурыў.
  Цяпер, калі ў яе быў іх канчатковы пункт, яна спыніла таксі.
  У цэнтры горада, Tierpark Hellabrunn быў аазісам ціхамірнасці. Шырокая адкрытая прастора з заапаркам і навакольным паркам славілася сваімі травяністымі пагоркамі, узорнымі дрэвамі і яркімі клумбамі. Ідучы па паказальніках, Ганна пакруціла міма пляцоўкі для пікніка да выставы ара. Тузін рознакаляровых самцоў і самак сядзеў на галінах дрэў і прыхарошваўся.
  Ля дысплея спынілася старэйшая пара. Яны зірнулі на Ганну, і яна абмянялася з імі кіўкамі і ўсмешкамі. Праз плячо жанчыны Ганна ўбачыла, як набліжаўся Хары.
  Бліскаючы вачыма, ён глядзеў на сітуацыю. — Прывітанне, Ганна, — паклікаў ён. «Гэта сапраўды ты?» З шырокай усмешкай ён паспяшаўся і паціснуў ёй руку.
  - Як прыемна цябе бачыць, Хары, - сказала яна, гуляючы ў гульню. «Прайшоў час».
  Старэйшая пара пайшла далей, трымаючы яго за руку.
  Азірнуўшыся, Хары панізіў голас. «Чаму вы хацелі сустрэцца?»
  «Давайце прагуляемся».
  Ён кіўнуў, і яны пайшлі. У Хары было нешта прыемнае, нешта чароўнае. Тым не менш, ён насіў пісталет у наплечнай кабуры пад курткай, якім, як прызнаўся, карыстаўся. Ён сказаў ёй, што быў дзіцем нямецкіх мастакоў, якія былі членамі Камуністычнай партыі. Яны лічылі, што камунізм быў адзінай гуманнай палітычнай сістэмай, і калі немцы будуць прытрымлівацца марксісцкіх правілаў, нацыя будзе наладжана. Замест гэтага да ўлады прыйшоў Адольф Гітлер, і сям'я з'ехала ў эміграцыю на поўдзень Расіі. Бацька Хары служыў у Савецкай Арміі, а Гары і яго сястра вучыліся ў рускай школе. Калі вайна скончылася, Хары быў накіраваны ў Маскоўскі універсітэт. Пасля савецкі ўрад накіраваў яго на працу ў Германскую Дэмакратычную Рэспубліку — Усходнюю Германію. Як і яго бацькі, Хары быў шчырым прыхільнікам камунізму.
  «У мяне ёсць тое, што спатрэбіцца вашым босам». Пакуль яны ішлі, яна дастала з партфеля запакаваны ў падарунак пакет і працягнула яго Хары.
  Ён намацаў пакет. "Кніга?"
  «На старонцы 37 кропка над трэцім i сёмага радка — мікракропка. Гэта сведчыць пра праблему, якую мы вырашаем на нашым турбовентиляторном рухавіку».
  Ён нахмурыўся. «Што такое турбовентиляторный рухавік?»
  «Гэта новая канструкцыя рэактыўнага рухавіка. Гэта можа павялічыць далёкасць палёту бамбавіка ці знішчальніка да дваццаці пяці працэнтаў, а значыць, НАТА будзе значна глыбей пранікаць у савецкую паветраную прастору».
  Бровы Хары падняліся. «Чорт!»
  Яна змрочна ўсміхнулася. «Дакладна».
  Яны спыніліся, каб прапусціць міма натоўпу мясцовых жыхароў. Балбатлівая і дружная група была бадзёрай, нібы свет належаў ім, але потым краіна нарэшце зноў перажывала росквіт. У яе роце адчуўся жудасны прысмак. Яны былі яе людзьмі — і яна здраджвала ім. Яна адвярнулася. Усё пачалося шэсць гадоў таму, калі яна пісала кандыдацкую дысертацыю. Паколькі ўсходнегерманскім дактарантам не дазвалялася публікаваць свае дысертацыі, многія прадавалі іх за вельмі неабходныя грошы студэнтам на Захадзе. Пакупнікі адчувалі сябе ў бяспецы, што іх выкладчыкі або калегі ніколі не змогуць ідэнтыфікаваць працу як чужую. Ганна купіла адзін і не прыпісала порцыі, якія яна выкарыстала. Затым год таму страшэннае агенцтва дзяржаўнай бяспекі Усходняй Германіі, Штазі, выявіла яе плагіят і прыстрашыла раскрыць яго Каліфарнійскаму тэхналагічнаму інстытуту, паставіўшы пад пагрозу яе ступень, і Сіменсу, паставіўшы пад пагрозу яе кар'еру.
  «Мне заўсёды падабаўся Гётэ». Хары адкрыў пакет — Выбраная паэзія Іагана Вольфганга фон Гётэ.
  Ганна глыбока ўздыхнула, сабраўшыся з сабой. «Ён табе спадабаецца нават больш цяпер. Тое, што я даў вам, гэта толькі ўзор. У вашых інжынераў будуць цячы сліны над дадзенымі прататыпа. Ты будзеш героем, Хары.
  Ён ацаніў яе. «Вы заўсёды супраціўляліся даць нам усё, што мы прасілі. Але цяпер вы, здаецца, прапануеце тэхналагічнае золата. Гэта не мае сэнсу. Насамрэч, у гэтым так мала сэнсу, што я схільны табе не верыць».
  Захоўваючы роўны тон, яна сказала: «У маёй маці хвароба Ходжкіна. Гэта форма рака. Мы даведаліся толькі некалькі дзён таму, калі я нарэшце пераканаў яе пайсці да лекара». Яна зрабіла паўзу, стрымліваючы эмоцыі. «Рак запушчаны. Лепшае лячэнне - у Мінесоце, у ЗША, і яно дорага каштуе. Siemens не дасць мне ні павышэння, ні пазыкі. Такім чынам, застаецца Штазі». Яна сказала яму патрэбную аднаразовую суму. «Гэта значыць адвезці яе туды і пачаць лячэнне. Мы не ведаем, як доўга яна прабудзе. Можа спатрэбіцца больш грошай».
  Нічога не гаворачы, Хары спыніўся ля парэнчаў і абапёрся на іх, відаць, разважаючы, углядаючыся ўніз са крутога пагорка ў зараснік бяроз. Ён сашчапіў рукі перад сабой, трымаючы кнігу паміж імі.
  Яна стаяла каля яго, напружана чакаючы, што ён што-небудзь скажа.
  Яго позірк быў урачысты, калі ён зірнуў на яе. «Мне шкада тваю маці».
  Яна кіўнула. "Дзякуй."
  Але потым зноў адвёў позірк. «Мы працуем з невялікім бюджэтам. Большасць нашых актываў вераць у лепшы свет, які мы спрабуем пабудаваць. Яны працуюць бясплатна. Мы даём невялікую стыпендыю іншым. Вы адзін з нямногіх шчасліўчыкаў, хто атрымлівае грошы. Мы хочам, каб вы атрымлівалі асалоду ад дадатковых нямецкіх марак і нават станавіліся залежнымі ад іх. Але гэта ўсё, што ёсць для вас». Яго голас стаў ціхім, занадта ціхім. «Будзь рэалістам, Ганна. Вы знаходзіцеся ў цяжкім становішчы». Ён павярнуўся да яе і выразна вымавіў кожнае слова: «У нас стандарты аплаты працы. Мы іх не перавышаем. Выключэнняў няма. Са Штазі ніхто не дамаўляецца».
  Ганна адчувала сябе так, нібы яе прабілі. Яна схапілася за рэйку і у думках убачыла, як маці круціцца на абцасах з мясніцкім нажом у руцэ. Гэта была першая зіма пасля вайны, самая суровая на памяці, такая смяротная, што яна стала вядомая як Der Elendswinter , Зіма пакут. Тэмпература ўпала да дваццаці пяці градусаў ніжэй за нуль па Фарэнгейце. Іх дом быў разбітым бамбардзірам, мала абароненым ад рэзкага холаду. Загінуў жаніх Ганны. Кожны дзень яна з мамай адпраўлялася ў армію бабуль, гаспадынь і дзяўчат, якія сваімі рукамі і тымі, што падпадалі, прыбіралі завалы горада. Іх называлі Trümmerfrauen , бутавыя жанчыны. Ім плацілі ежай і эквівалентам дзесяці цэнтаў у гадзіну. Ганне было пятнаццаць гадоў; яе маці сорак. Увесь час былі галодныя.
  Маці Ганны пачула пра стары фашысцкі харчовы склад, на які рабілі налёты. Настаяўшы на тым, каб Ганна засталася дома, яна сышла апоўначы і вярнулася праз дзве гадзіны з поўным мяшком мясных і агароднінных кансерваў, якіх хопіць на месяц. Ганна сядзела на кукішках, запіхваючы кансервы ў яму, якую яны выкапалі пад домам, калі адчула рух і падняла вочы, якраз у той момант, калі яе маці павярнулася і ўваткнула мясніцкі нож з доўгім лязом у жывот мужчыны. «Я ведала, што за мной сочаць», — быў яе адзіны каментар. Выраз яе твару быў жорсткі, яна выцягнула яго на вуліцу і пакінула там. Людзі тады ўвесь час гінулі на вуліцы, ад холаду, ад гвалту. Ганна паспрабавала пагаварыць з ёй аб тым, што здарылася, але Інэса толькі ўсміхнулася і паціснула плячыма. Тым не менш Ганна разумела: без маці яна б не выжыла.
  Цяпер надышла яе чарга. Яна не збіралася дазваляць сваёй маці памерці. «Не спрабуй гуляць са мной у гэтую гульню, Хары. У маёй сітуацыі няма нічога "хісткага". Калі вы каму-небудзь раскажаце пра мяне, вы атрымаеце зусім супрацьлеглае таму, што хочаце — мяне арыштуюць, магчыма, пасадзяць у турму, і вы страціце крыніцу для турбаўвентылятарнага рухавіка і любых іншых найноўшых тэхналогій. тэхналогіі, якія распрацоўвае Siemens».
  На імгненне ёй здалося, што яна ўбачыла ў яго вачах заклапочанасць, а можа нават і страх. Падбадзёраная, яна моцна паківала галавой. «Скажыце свайму начальству Штазі, што яны павінны зрабіць выключэнне для маёй маці».
   Ён адвёў позірк. «Хутка вы атрымаеце наш адказ, Ганна».
  «Добра. Думаю, мы скончылі». Яна павярнулася на пятках і пайшла прэч.
  Званок паступіў а 16-й гадзіне наступнага дня.
  Ганна была за сваім сталом на працы, пераправяраючы ўраўненні з дапамогай логарифмічнай лінейкі, калі фройляйн Смітс пастукала да яе ў дзверы, адчыніла іх і вызірнула вакол, расплюшчыўшы вочы ад страху.
  « Паліцэйскія на тэлефоне». Яна прашаптала «міліцыя», нібы чула, як на асфальце ходзяць боты. Яна перайшла з Усходняга Берліна годам раней, збегшы да сваіх сваякоў толькі за тыдзень да ўзняцця Берлінскай сцяны.
  « Данке ». Ганна абнадзейліва ўсміхнулася ёй. «Я з гэтым спраўлюся».
  Фройляйн Смітс кіўнула і знікла, ціхенька зачыніўшы дзверы.
  Збянтэжаная Ганна пацягнулася да тэлефона.
  «Фройляйн доктар Клаас?» Голас мужчыны быў моцны.
  «Так, а вы?»
  «Лейтэнант паліцыі Дамінік Харбек. Я баюся, што ваша маці трапіла ў аварыю.
  Ганна застыла. «З ёй усё ў парадку, ці не так? Вы адвезлі яе ў бальніцу?»
  «Адна з вашых суседак сказала, што ў яе рак. Ці так?»
  «Так, але мы яе лячылі. Яна хвалявалася, колькі гэта будзе каштаваць, але я з гэтым справіўся». Яе сэрца нібы спынілася. «Вы сказалі, што ...»
  «Фройляйн доктар, вам варта вярнуцца дадому. Твая маці ўпала з балкона. Баюся, што яна не вытрымала».
  Слёзы цяклі па твары, Ганна бегла восем кварталаў ад працы. Перад іх домам стаяла міліцэйская машына і машына хуткай дапамогі. Суседзі стаялі купкамі і глядзелі, як міліцыянты аб'язджаюць транспарт. Выціраючы вочы, Ганна глядзела на шасціпавярховы балкон, дзе яна столькі шчаслівых абедаў са сваёй маці. Перш чым яна паспела гэта спыніць, яна ўбачыла ў ёй у думках яе маці падала ўніз, бездапаможная, ведаючы, што яна памрэ. Ганне хацелася закрычаць, махнуць кулакамі ў нябёсы, моцна сціснуць маці на руках.
  «Фройляйн доктар», — паклікаў мужчына.
  Яна павярнулася.
  Насустрач ёй ішоў прыгожы мужчына ў гладкім чорным касцюме. «Я лейтэнант Харбэк. Я табе тэлефанаваў».
  «Дзе мая маці?»
  "Сюды." Ён адвёў яе да машыны хуткай дапамогі, адчыніў дзверы і сцягнуў прасціну з накрытай фігуры, якая ляжала на каталцы.
  «Гэта Інэс Клаас?» ён сказау. «Прабачце, але мы павінны зрабіць гэта афіцыйна».
  Ганна прымусіла сябе паглядзець. Твар яе маці з моцнымі рысамі быў гладкі, васковы, цёмныя вочы заплюшчаныя. Яе доўгія сівыя валасы былі ў крыві.
  «Так, гэта яна». Ганна пацягнулася да маці за руку. Было яшчэ цёпла. На імгненне яна амаль паверыла, што Інэс жывая. Яна расплакалася.
  «Хадзем, фройляйн доктар». Ён працягнуў ёй вялікую белую хустку і павёў.
  Страціць маці было як страціць сябе. У думках яна бачыла, як маці смяецца, бачыла, як яна ўдарыла нажом чалавека, які хацеў скрасці іх ежу, бачыла, як танцавала праз гады, калі Ганна атрымала дыплом і яны паступова дасягнулі камфортнага ўзроўню жыцця ў сваёй прыгожай кватэры з выглядам на горад. .
  «Супер пусцілі нас у вашу кватэру», - сказаў ёй лейтэнант. «Прабачце, але трэба было шукаць запіску. Мы не знайшлі. Калі вы гэта зробіце, звяжыцеся з намі. Нам трэба будзе дадаць тое, што там напісана, у нашы запісы».
  Яна кіўнула.
  — Вашу маці вельмі любілі, — спагадліва працягваў лейтэнант. «Яна казала пра самазабойства?»
  «Не. Яна была вясёлая. Яна была... настолькі, наколькі хто можа быць у гэтых абставінах... сабой. Яна ніколі не абмяркоўвала сваю хваробу».
  Ён кіўнуў галавой і спагадліва прыўзняў бровы. «Часам нешта такое разбуральнае, як рак, можа прывесці да глыбокай дэпрэсіі».
  Ганна зайшла ў ціхую кватэру. Тое, што калісьці супакойвала сваёй ціхай упарадкаванасцю, цяпер было нежывым. «Няма нічога страшнейшага за пустэчу», — падумала яна. Яна агледзела гасціную і кухню, потым пайшла па калідоры ў спальню маці і зазірнула ўнутр. Гэта быў цудоўны пакой, аформлены ў бледна-блакітным колеры. Яна ўдыхнула водар пудры і заплюшчыла вочы, успомніўшы матчыну запал, яе жвавасць. Чаму б яна забіла сябе? У вайну яна перажыла пекла. Яе асаблівасцю было быць аптымістам, быць шчаслівай.
  Прайшоўшы калідор, Ганна зайшла ў сваю спальню і села ў кутняе крэсла, дзе сядзела яе маці, калі заходзіла пагутарыць. Яна агледзела пакой: сваю гладкую коўдру, шкатулку з каштоўнасцямі на камодзе, простую драўляную раму люстэрка.
  Люстэрка. Яна ўтаропілася. Стаяў і бег да яго. У правым ніжнім куце ляжала палова ігральнай карты — бубновая пяцёрка. Яна ўбачыла, што кут сагнуты, той самы кут, які яна заціснула паміж туалетнымі трубамі на вакзале. Струйка поту цякла па спіне. Яна нагадала словы Хары: «Са Штазі ніхто не дамаўляецца». Яна выхапіла картку. «Хутка вы атрымаеце наш адказ», — сказаў ён.
  У жаху яна разбіла картку рукамі. Потым яна падняла вочы і ўбачыла ў адлюстраванні люстэрка дзверы сваёй спальні ззаду, калідор за ім, а потым спальню маці. Пустата і цішыня.
  
  
  МІС Б'ЯНКА
  САРА ПАРЭЦКІ
  Бігейл абышла клеткі, наліваючы вады ва ўсе паілкі. Ежа была больш складанай, бо не ўсе мышы атрымлівалі аднолькавую ежу. Ёй было дзесяць гадоў, і гэта была яе першая праца; яна сур'ёзна ставілася да сваіх абавязкаў. Яна чытала этыкеткі на клетках і старанна адмярала корм з розных мяшкоў. Ва ўсіх жывёл чорнымі чарніламі на спіне былі напісаны нумары; яна зверыла іх са спісам, які даў ёй Боб Фаррыс з інструкцыямі па кармленні.
  «Гэта ўсё роўна, што быць рабыняй», — сказала Эбігейл, калі Боб паказаў ёй, як супаставіць лічбы на мышах з харчовымі дырэктывамі. «Несправядліва называць іх па нумарах, а не па імені, і гэта подла пісаць на іх прыгожай поўсці».
  Боб толькі засмяяўся. «Гэта адзіны спосаб, якім мы можам адрозніць іх, Эбі».
  Эбігейл ненавідзела імя Эбі. «Гэта таму, што вы не глядзіце на іх твары. Усе яны розныя. Я пачну называць цябе нумар тры, таму што ты трэці вучань доктара Кіля. Як бы вы гэтага хацелі?»
  «Нумар дзевятнаццаць», - паправіў яе Боб. «Я яго дзевятнаццаты вучань, але ўсе астатнія шаснаццаць атрымалі ступень доктара філасофіі і рушылі да славы. Не давай імёнаў мышам, Эбі: ты занадта прывяжашся да іх, а жывуць яны нядоўга.
  Фактычна, на наступным тыдні, калі Эбігейл пачала карміць жывёл самастойна, некаторыя з мышэй зніклі. Іншых перавялі ў пакой для заражэння, куды яна не павінна была ісці. У мышэй там былі страшныя хваробы, якія маглі забіць яе, калі б яна да іх дакранулася. Туды заходзілі толькі аспіранты або выкладчыкі ў пальчатках і масках.
  Эбігейл пачала пад нос называць імёны некаторых мышэй. Сваю ўлюбёнку пад нумарам 139 яна назвала «Міс Б'янка» ў гонар белай мышкі з кнігі « Выратавальнікі» . Міс Б'янка заўсёды сядзела каля дзвярэй клеткі, калі з'яўлялася Эбігейл, даглядаючы свае вытанчаныя вусы сваімі маленькімі ружовымі лапкамі. Яна падымала галаву і глядзела на Эбігейл яркімі чорнымі вачыма.
  У кнізе міс Б'янка кіравала групай выратавання зняволеных, таму Эбігейл палічыла, што было б справядліва, каб яна па чарзе выратавала міс Б'янку або, прынамсі, дазволіла ёй пабыць па-за клеткай. Сёння пасля абеду яна агледзелася, каб пераканацца, што ніхто не назірае, потым выцягнула міс Б'янку з клеткі ў кішэню сукенкі.
  «Вы можаце паслухаць, як я трэніруюся, міс Б'янка», - сказала ёй Эбігейл. Яна перайшла ў алькоў за клеткамі, дзе былі вялікія ракавіны.
  Доктар Кіль лічыў, што скрыпка Эбігейл дадала класу ў лабараторыю, прынамсі, так ён сказаў маці Эбігейл, але маці Эбігейл сказала, што дастаткова цяжка быць маці-адзіночкай без звальнення, таму Эбігейл павінна займацца там, дзе хацела б. не перашкаджаць заняткам у лекцыйных аўдыторыях і не раздражняць іншых выкладчыкаў.
  Эбігейл павінна была прыйсці ў лабараторыю прама са школы. Яна рабіла ўрокі на століку каля стала сваёй маці, а потым карміла жывёл і трэніравалася іграць на скрыпцы ў нішы ў пакоі для жывёл.
  «Сёння міс Эбігейл Шэрвуд сыграе для вас Баха», — пышна абвясціла яна міс Б'янцы.
  Яна як магла наладзіла скрыпку і пачала спрошчаную версію першай санаты для скрыпкі. Панна Б'янка высунула галаву з кішэні і запытальна паглядзела на інструмент. Эбігейл падумала, што зробіць мышка, калі паставіць яе ўнутр. Міс Б'янка, верагодна, магла б праціснуцца праз адтуліну F, але выцягнуць яе было б цяжка. Думка пра гнеў маці, не кажучы ўжо пра гнеў доктара Кіла ці нават Боба Фарыса, прымусіла яе адмовіцца.
  Яна зноў узяла лук, але пачула галасы ля клетак. Калі яна вызірнула, то ўбачыла, як Боб размаўляе з незнаёмкай, маленькай жанчынай з цёмнымі валасамі.
  Боб усміхнуўся ёй. «Гэта Эбі; яе маці - сакратарка доктара Кіля. Эбі дапамагае нам, кормячы жывёл».
  - Гэта Эбігейл, - цвёрда сказала Эбігейл.
  «І адна з мышэй, Эбігейл, яна жыве ў вашай... вашай...» жанчына паказала на міс Б'янку.
  «Эбі, вярні мышку ў клетку», - сказаў Боб. «Калі вы гуляеце з імі, мы не можам дазволіць вам іх карміць».
  Эбігейл хмурылася на жанчыну і Боба, але вярнула міс Б'янку ў клетку. «Прабачце, міс Б'янка. Мамелюк сочыць за мной».
  «Мамелюк?» - сказала жанчына. «Я думаю, што цябе завуць Боб?»
  Мамелюк Жалезны Туман быў злым катом, які працаваў на турэмшчыка ў фільме "Выратавальнікі" , але Эбігейл не сказала гэтага, а толькі каменна глядзела на жанчыну, якая была занадта дурная, каб ведаць, што множны лік "мышы" - гэта мышы, а не мышы. «мышкі».
  «Гэта Алена», - сказаў Боб Эбігейл. «Яна новая посудамыйная машына доктара Кіля. Ты можаш даць ёй руку, калі не трэніруешся на скрыпцы і не вывучаеш геаметрыю».
  «Ці дазволена дзецям працаваць у лабараторыі?» — спытала Алена. «У маёй краіне ўрад не дазваляе дзецям працаваць».
  Эбігейл паглыбілася: Боб глядзеў на яе хатняе заданне, пакуль яна была тут з мышамі. «У нас у Амерыцы рабства», — абвясціла яна. «Мышы таксама рабы».
  «Эбігейл, я думаў, табе падабаецца карміць жывёл». Доктар Кіль увайшоў у пакой для жывёл, не заўважыўшы іх трох.
  Ён насіў туфлі на крэпавай падэшве, якія дазвалялі яму бесшумна перасоўвацца па лабараторыі. Невысокі каржакаваты чалавек з карымі вачыма, мог глядзеў на цябе з такой цеплынёй, ад якой табе хацелася расказаць яму свае сакрэты, але калі ты думаў, што можаш яму давяраць, ён раз'юшваўся з-за таго, што Эбігейл магла зразумець. Яна чула, як ён крычаў на Боба Фарыса такім чынам, што яе напалохала. Акрамя таго, доктар Кіль быў начальнікам яе маці, што азначала, што яна НІКОЛІ не павінна быць з ім дзёрзкай.
  «Прабачце, доктар Кіль», — сказала яна з чырвоным тварам. «Я толькі сказаў Бобу, што мне не падабаецца, калі мышэй клеймуюць, усе яны розныя, іх можна адрозніць, паглядзеўшы».
  « Вы можаце адрозніць іх, таму што яны вам падабаюцца і вы іх ведаеце», — сказаў доктар Кіль. «Астатнія з нас не такія праніклівыя, як вы».
  - Долан, - дадаў ён чалавеку, які праходзіў міма ў холе. «Пазнаёмцеся з маёй новай посудамыйнай машынай — Аленай Міравай».
  Доктар Долан і доктар Кіль не любілі адзін аднаго. Доктар Кіль заўсёды размаўляў з доктарам Доланам гучна і шчыра, занадта стараючыся не паказаць сваёй непрыязнасці. Доктар Долан шпацыраваў па лабараторыі ў пошуках памылак, зробленых студэнтамі доктара Кіля. Ён паведамляў пра іх з фальшывай жартам, быццам лічыў, што пакідаць нямытыя піпеткі ў ракавіне смешна, хаця гэта насамрэч яго раззлавала.
  У доктара Долана быў твар, як у гіганцкага немаўляці, носік быў маленькі і сціснуты ўверх, шчокі круглыя і ружовыя; калі Боб Фэрыс забраў два шклянкі з лабараторыі доктара Долана, ён прыйшоў у лабараторыю доктара Кіля і сказаў: «Прабачце, што вы зламалі абедзве рукі, Фэрыс, і не змаглі памыць сваё абсталяванне».
  Ён увайшоў у пакой для жывёл і ўсміхнуўся так, што яго вочы зачыніліся шчылінамі. Зусім як у ката. Ён павітаўся з Аленай, але дадаў доктару Кілю: «Я думаў, што твая новая дзяўчына пачала працаваць на мінулым тыдні, Нэйт».
  «Яна прыехала тыдзень таму, але яна была пад надвор'ем; ты ніколі не дазволіў бы мне забыць пра гэта, калі б яна забрудзіла твае бутэрброды з вяндлінай — я маю на ўвазе твае кубкі Петры.
  Доктар Долан нахмурыўся, але сказаў Алене: «Чуткі ходзяць па будынку ўвесь дзень. Ці праўда, што вы з Усходняй Еўропы?»
   Голас Долана быў мяккім, прымушаючы ўсіх нахіляцца да яго, калі жадалі яго пачуць. Эбігейл з цяжкасцю разумела яго, і яна бачыла, што Алена таксама разумела яго, але Эбігейл ведала, што будзе памылкай прасіць доктара Долана гаварыць павольней або гучней.
  Твар Алены быў сумны. "Гэта праўда. Я бежанец, з Чэхаславакіі».
  «Як ты сюды трапіў?» - спытаў Долан.
  - Гэтак жа, як рабілі твае продкі, Пэт, - сказаў доктар Кіль. «Ваша прыйшло кіраванне караблём. Алена кіравала рулём у самалёце. Мы падымаем лямпу каля залатых дзвярэй для чэхаў, як і для ірландцаў».
  «А для расейцаў?» - сказаў Долан. «Ці не адтуль твой народ, Нэйт?»
  «Расейцы хацелі б так думаць», — сказаў Кіль. «Гэта была Польшча, калі мой бацька з'ехаў».
  «Але вы размаўляеце на жаргоне, ці не так?» Долан настойваў.
  Кароткае маўчанне. Эбігейл бачыла пульсацыю вены на правай скроні доктара Кіла. Долан таксама ўбачыў гэта і задаволена ўхмыльнуўся.
  Ён зноў павярнуўся да Алены. «Як вы апынуліся ў Канзасе? З Прагі сюды далёка».
  «Я сустракаюся з доктарам Кілем у Браціславе», — сказала Алена.
  «Ведаеце, я быў там у 66-м, — сказаў доктар Кіль. «Муж Алены рэдагаваў Чэшскі часопіс вірусалогіі і бактэрыялогіі , і Саветам не спадабалася іх рэдакцыйная палітыка — часопіс вырашыў, што будзе браць толькі артыкулы, напісаныя на англійскай, французскай або чэшскай мовах, а не на рускай».
  Боб засмяяўся. «Дзёрзкі. Гэта спатрэбілася смеласць ".
  Эбігейл запамінала словы пад нос, каб спытаць маці за вячэрай: праніклівая, рэдакцыйная палітыка, дзёрзкая.
  «Магчыма, не вельмі добрая ідэя. Калі ў мінулым годзе прыйшлі расейскія танкі, яны пасадзілі мужа», — распавяла Алена.
  «Што ж, сардэчна запрашаем на борт», - сказаў доктар Долан, працягваючы Алене сваю мяккую белую руку.
  Яна трымала рукі блізка да сябе, але калі яна паціснула руку, Эбігейл убачыла вялікі сіняк на ўнутраным боку сваёй рукі: зялёныя, фіялетавыя, жоўтыя, якія распаўсюджваюцца вялікім авалам уверх і ўніз ад локця.
  «Яны збілі цябе перад ад'ездам?» - спытаў доктар Долан.
  У Алены шырока расплюшчыліся вочы; Эбігейл здалося, што яна напалохана. «Я толькі, — сказала яна, — я не ведаю па-ангельску».
  «Што ў сённяшняй праграме?» — рэзка спытаў доктар Кіль у Эбігейл, паказваючы на сваю скрыпку.
  «Бах».
  «Вам трэба скінуць гэтую старую набіваную кашулю. Бетховен. Я ўвесь час кажу вам, пачніце граць гэтыя санаты Бетховена, яны ажывяць вас». Ён ускудлаціў яе валасы. «Здаецца, я бачыў, як твая маці накрывала пішучую машынку чахлом, калі я спускаўся».
  Гэта азначала, што Эбігейл павінна была сысці. Яна паглядзела на міс Б'янку, якая хавалася ў стружках у задняй частцы клеткі. — Добра, што ты баішся , — моўчкі сказала ёй Эбігейл. Не дазваляйце ім злавіць вас, яны прычыняць вам боль ці захварэюць дрэннай хваробай .
  Муж Ронды Шэрвуд быў мэнэджэрам па працы з віншавальнымі паштоўкамі ў горадзе. Яго тэрыторыяй было Заходняе ўзбярэжжа. Калі ён закахаўся ў жанчыну, якая валодала сеткай сувенірных крам у Сакрамэнта, ён пакінуў Ронду і Эбігейл, каб пачаць новае жыццё ў Каліфорніі.
  Няёмка было, што бацька з маці развяліся; некаторыя дзеці ў пятым класе Эбігейл здзекаваліся з яе. Маці яе лепшай сяброўкі больш не дазваляла ёй прыходзіць гуляць, быццам развод быў як адна з хвароб доктара Кіля і доктара Долана, заразная, заразная.
  Калі яе муж сышоў, Ронда асвоіла стэнаграфію і набор тэксту. У маі, прыкладна ў той час, калі скончылася тая школа, ёй пашанцавала ўладкавацца працаваць ва ўніверсітэце на доктара Кіля. Ронда надрукавала ўсе яго лісты і навуковыя працы. За вячэрай яна прымушала Эбігейл праверыць яе на цяжкія словы, якія яна вывучала: Coxiella burnetii , цытабласты , вакуолі . Ронда асвоіла дзіўныя паняцці: афарбоўка па Граму, цэнтрыфугаванне. Доктар Кіль не быў такім мужчына ўвогуле, Ронда ведала гэта, але ён быў добры да яе, маці-адзіночкі. Доктар Кіл дазволіў Ронде прывесці Эбігейл у лабараторыю пасля школы.
  У аддзеле доктара Кіля было восем навукоўцаў. Ва ўсіх былі аспіранты, усе яны выкладалі ва ўніверсітэце, але і Эбігейл, і Ронда ведалі, што ніхто з іншых навукоўцаў не працуе так старанна, як доктар Кіль. Ён заўсёды ездзіў таксама на розныя навуковыя з'езды або за мяжу. Ронда не працавала на яго, калі ён паехаў у Чэхаславакію тры гады таму, але цяпер яна арганізоўвала для яго паездку. Ён ехаў у Вашынгтон, у Сан-Францыска, а потым у Ізраіль.
  Нягледзячы на тое, што доктар Кіль меў выбуховы характар, у яго было пачуццё таварыскасці, якога не хапала яго калегам. Ён таксама меў напружанасць у сваёй працы, якая вылілася на жыццё яго студэнтаў і супрацоўнікаў. Ад яго студэнтаў і лабарантаў чакалася доўгая праца, начныя змены, наведванне вячэрніх семінараў, але ён асабіста цікавіўся іх сем'ямі, іх хобі, вадзіў сваіх студэнтаў на рыбалку, прыносіў студэнткам запісы або кнігі на дні нараджэння. Калі ён паехаў у Нью-Ёрк у жніўні, ён прывёз Ронде шалік з сувенірнай крамы ў Музеі Метраполітэн. У доктара Кіля была жонка і пяцёра несамавітых, панурых дзяцей: Эбігейл пазнаёмілася з імі, калі доктар Кіль адправіў усіх у аддзяленне да сябе дадому на пікнік адразу пасля пачатку школы. Здавалася, ён ніколі не думаў пра сваіх дзяцей так, як пра супрацоўнікаў і студэнтаў.
  Менавіта доктар Кіль выказаў здагадку, што кармленне жывёл можа прымусіць Эбігейл адчуваць сябе часткай каманды. Здавалася, ён адчуваў яе адзіноту; ён распытваў яе пра яе заняткі, пра яе музыку. Ён ведаў, што нельга дражніць дзесяцігадовую дзяўчынку з нагоды хлопчыкаў, як гэта рабіў доктар Долан.
  Калі Ронда занепакоілася хваробамі, якімі былі заражаныя жывёлы, доктар Кіл запэўніў яе, што Эбігейл не пусцяць у пакой для заражэння. «І калі нейкі мікроб ліхаманкі Ку досыць смелы, каб прайсці праз дзверы і заразіць яе, мы трымаем пад рукой тэтрацыклін». Ён паказаў Ронду бутэльку апельсіна таблеткі ў адной з яго шаф са шклянымі дзвярыма. «У мяне гэта было, і ў Боба Фарыса таксама. Сачыце за высокай тэмпературай і сухім кашлем, з ламотай у суставах; дайце мне ведаць, калі ў каго-небудзь з вас з'явяцца сімптомы».
  «Высокая тэмпература, сухі кашаль», — паўтарала пра сябе Эбігейл. Кожны дзень, калі яна заходзіла карміць жывёл, яна правярала міс Б'янку, ці няма тэмпературы ці кашлю. «У вас баляць суставы?» — пыталася яна ў мышкі, абмацваючы сваю галаву так, як Ронда адчувала ўласную галаву, калі хварэла.
  З'яўленне Алены Міравай у лабараторыі выклікала неспакой. Яна была ціхая, спраўная, рабіла ўсё, што ад яе прасілі, і нават больш. Яна працавала з Бобам і двума іншымі аспірантамі доктара Кіля, часта даючы ім прапановы па розных спосабах наладжвання эксперыментальнага абсталявання або дапамагаючы ім інтэрпрэтаваць слайды, якія яны вывучалі.
  «Чэшскія пасудамыйкі ведаюць больш навукі, чым нашы ў Амерыцы», — сказаў аднойчы Боб, калі Алена гартала апошнія старонкі Journal of Cell Biology , каб паказаць яму артыкул, які тлумачыў апоптоз Rickettsia prowazekii .
  Алена закасцянела, яе твар збялеў, потым паспешліва выйшла з пакоя, сказаўшы, што чуе званок аўтаклава.
  «Гэта камуністы», — патлумачыла Ронда сваёй дачцэ, калі Эбігейл паведаміла ёй пра эпізод.
  «Гэта было так дзіўна», - сказала Эбігейл. «Яна думала, што Боб абвінавачвае яе ў злачынстве. Да таго ж яна ляжала, званок аўтаклава не званіў».
  «Рускія пасадзілі яе мужа ў турму», — сказала Ронда. «Яна баіцца, што яе тут знойдуць».
  Гэта напалохала Эбігейл. Усе ведалі, наколькі злыя камуністы; яны хацелі захапіць Амерыку, яны хацелі захапіць увесь свет. Амерыка выступала за свабоду, а камуністы хацелі знішчыць свабоду.
  «Што, калі яны прыйдуць у лабараторыю, каб забраць Алену і заб'юць цябе замест гэтага?» - спытала яна Ронду. «Ці бяспечныя мышы? Яны захочуць мышэй?»
  У гэты момант у кабінет доктара Кіля зайшоў доктар Долан. «Вядома, яны хочуць мышэй; мышы - наш самы важны сакрэт».
   Эбігейл кінулася ў пакой для жывёл, каб пераканацца, што міс Б'янка ўсё яшчэ ў бяспецы. Мышка грызла кавалак ежы, але яна падышла да клеткі, як толькі прыйшла Эбігейл. Эбігейл збіралася вывесці яе, калі ўбачыла, што Боб знаходзіцца ў пакоі заражэння.
  Замест гэтага яна пагладзіла мышку па галаве праз дзверцы клеткі. «Я б хацела правесці вас дадому, міс Б'янка», - прашаптала яна.
  Калі Боб выйшаў і пайшоў у заднюю пакой, каб выцерці сябе ў вялікай ракавіне, Эбігейл пайшла за ім.
  «Вы думаеце, што Алена — камуністычная шпіёнка?» - патрабавала яна.
  «Адкуль у вас такія ідэі, кароткія рэчы?» — спытаў Боб.
  «Доктар Долан сказаў, што камуністы хочуць нашых мышэй, таму што яны наш самы важны сакрэт».
  «Доктар Долан шмат гаворыць, - сказаў Боб. «У мышах няма нічога сакрэтнага, і Алена не камуністка. Уцякла ад камуністаў».
  «Але яна хлусіла пра аўтаклаў. Ёй не спадабалася, калі ты сказаў, якая яна разумная».
  Боб перастаў выціраць рукі і глядзець на яе. «Вы такія маленькія, як мышы, таму мы вас пад нагамі не заўважаем. Глядзі: нічога сакрэтнага ў нашых мышах няма. Мы атрымліваем грант — ведаеце, што гэта такое? Грошы. Мы атрымліваем грошы ад арміі, таму робім нейкую працу для арміі. Хвароба, з якой працуе доктар Кіль, можа моцна захварэць. Калі б нашы салдаты захварэлі ў В'етнаме, яны не змаглі б ваяваць, таму мы з доктарам Кілем і іншымі яго студэнтамі спрабуем знайсці спосаб утрымаць іх ад хваробы».
  «Але ў яго ёсць гэты прэпарат, ён паказаў маёй маме», — сказала Эбігейл.
  «Гэта выдатна, калі вы ўжо захварэлі, але калі вы знаходзіцеся ў цэнтры бітвы, лепш не хварэць з самага пачатку. Арміі было б цяжка даставіць дастатковую колькасць наркотыкаў нашым салдатам у джунглях і на рысавых палях, пакуль В'етконг абстрэльваў іх ракетамі».
  - О, - сказала Эбігейл. «Вы спрабуеце зрабіць прышчэпку, як ад поліяміеліту».
  «І мышы нам дапамагаюць. Мы даем ім некалькі доктара Кіля хвароба, а потым мы вывучаем, ці навучыліся мы якім-небудзь спосабам прадухіліць іх захворванне».
  Пасля таго, як Боб вярнуўся ў лабараторыю, Эбігейл забрала міс Б'янку з клеткі і дазволіла ёй сесці ў кішэню, дзе ў яе быў кавалак цукру. «Нават калі мышы могуць дапамагчы выйграць вайну з камуністамі, я думаю, што было б лепш, каб вы не хварэлі».
  Паўгадзіны трэніравалася на скрыпцы. Скрыпучыя гукі, якія яна даносіла ад струн, больш нагадвалі піск мышэй, чым Баха, але ні яна, ні жывёлы не пярэчылі. Калі яна скончыла, яна дастала з кішэні міс Б'янку, каб пакатацца ў яе на плячы. Калі яна пачула галасы за дзвярыма пакоя для жывёл, яна прысела на кукішкі, трымаючы міс Б'янку ў руках.
  - Мамелюк тут, - прашаптала яна. «Не рыпай».
  Гэта быў не Мамелюк, а доктар Кіль з Аленай. Твар у Алены быў вельмі белы, як і тады, калі яна толькі прыйшла ў лабараторыю. Яна намацала сваю сумачку і дастала слоік з чымсьці чырвоным, у чым Эбігейл была ўпэўненая, што гэта кроў.
  «Спадзяюся, стэрыльны. Самастойная праца. Я сама», — сказала Алена.
  Эбігейл схіліла галаву над каленямі, каб міс Б'янка не бачыла такога жудаснага відовішча. Пасля таго, як доктар Кіль і Алена пакінулі пакой для жывёл, яна доўга стаяла сагнуўшыся, але нарэшце паднялася на паверх, дзе знаходзіліся лабараторыі і кабінеты.
  Яе маці не было ў кабінеце, але пішучая машынка ўсё яшчэ была адкрыта, што азначала, што яна або брала дыктоўку ў доктара Кіля, або ў жаночай прыбіральні. Дзверы ў кабінет доктара Кіля не былі зачыненыя да канца; Эбігейл падышла, каб зазірнуць у шчыліну.
  Доктар Долан быў там. У яго быў непрыемны выгляд. Вена на лбе доктара Кіля пульсавала, заўсёды дрэнны знак.
  «Я прымусіў бібліятэку замовіць асобнікі Чэшскага часопіса вірусалогіі і бактэрыялогіі , і на рэдакцыйных старонках няма нікога з прозвішчам Міраў». Доктар Долан сказаў.
  «Я не ведаў, што ты ўмееш чытаць па-чэску, Патрык», — сказаў доктар Кіль. «Я думаў, што ты варушыў вуснамі, калі чытаў па-англійску».
  Эбігейл хацелася засмяяцца, гэта была такая смешная абраза. Можа, яна магла выкарыстаць гэта ў наступны раз, калі Сьюзі Кэмпбэл здзекавалася з яе пра развод яе бацькоў.
  - Не спрабуй змяніць тэму, Кіл, - сказаў доктар Долан. «Ты тут камуніста ці не? Якую праверку вы правялі ў дачыненні да вашай пратэжэ, перш чым пусціць яе ў лабараторыю, якая выконвала канфідэнцыяльную працу для ўрада?»
  «Я сустрэў яе мужа ў Браціславе тры гады таму», - холадна сказаў доктар Кіль. «Мы былі карэспандэнтамі, пакуль у мінулым годзе не прыехалі танкі і саветы не пасадзілі яго ў турму як ворага дзяржавы. Алена прыйшла сюды з небяспекай для жыцця».
  «Карэспандэнты? Ці палюбоўнікі?» Доктар Долан усміхнуўся.
  Эбігейл закрыла рот рукой. Закаханыя, такія як яе бацька і новая місіс Шэрвуд у Каліфорніі. Ці збіралася Алена ператварыць місіс Кіль у маці-адзіночку для пяцярых дзяцей Кіла?
  «Магчыма, вы выраслі ў свінарніку», - сказаў доктар Кіль. «Але ў маёй сям'і...»
  «Ваша камуністычная сям'я».
  «Што ты, Долан? Маріянетка для HUAC?»
  «ФБР мае права ведаць, чым вы насамрэч займаліся ў Браціславе тры гады таму. Вы працуеце са зброевым арганізмам, размаўляеце па-расейску, падарожнічаеце...
  «Асноўнае слова тут — праца », — сказаў доктар Кіль. «Калі б вы працавалі над лістэрыяй гэтак жа энергічна, як шпіёніце за маёй лабараторыяй, вы ўжо атрымалі б Нобелеўскую прэмію».
  Маці ў гэты момант зайшла ў кабінет і пацягнула Эбігейл у хол. «З якога часу вы падслухоўваеце, паненка?» - патрабавала яна.
  «Але, мама, гэта пра Алену. Яна ўвесь час хлусіць, яе муж не працаваў у тым часопісе ў Чэхаславакіі, - сказаў доктар Долан. Ён кажа, што яна крадзе доктара Кіля ў місіс Кіль, як тая дама, якая скрала ў нас тату. І Алена проста дала доктару Кілю нешта смешнае ў пакоі для жывёл. Гэта было падобна на кроў, але, магчыма, гэта магічнае зелле, каб прымусіць яго забыць місіс Кіль.
  Ронда глядзела на дачку ў раздражненні, але таксама і ў смутку. «Эбігейл, я не ўпэўнены, што гэта такая добрая ідэя для цябе прыйсці тут пасля школы. Вы чуеце рэчы, якія не ўваходзяць у ваш вопыт, і потым вас гэта засмучае. Алена не збіраецца разбураць шлюб доктара Кіля, абяцаю вам. Давай паглядзім, ці знайду я каго-небудзь, каб застацца з табой пасля школы, добра?»
  «Не, мама, не, я павінен прыйсці сюды, я павінен даглядаць за міс Б'янка».
  У залу, дзе яны стаялі, зайшла Алена. Яна была ў лабараторыі, але яе не бачылі. Ронда і Эбігейл пачырванелі.
  — Прабачце, — прашаптала Алена. «Я раблю ўсім жыццё цяжкім, але не разумею, чаму доктар Долан не падобны на мяне?»
  Ронда пахітала галавой. «Я думаю, што ён зайздросціць доктару Кілю, і таму спрабуе напасці на людзей, якія працуюць на доктара Кіля. Старайся не звяртаць на яго ўвагі».
  «Але доктар Долан сказаў, што прозвішча вашага мужа не было ў... у чэшскім часопісе, - прамовіла Эбігейл, да раздражнення Ронды.
  Алена хвіліну не гаварыла; яе твар зноў пабялеў, і яна ўхапілася за вушак дзвярэй, каб падтрымаць. «Не, ён навуковец, ён чытае артыкулы, вырашае, добрая навука ці не? Ён сказаў рэдактару, але толькі рэдактар мае імя ў часопісе, а не муж».
  Доктар Долан выскачыў з кабінета доктара Кіля, яго круглыя шчокі надзьмуліся ад злосці. «Вы былі вельмі адданай жонкай, Алена, калі вы вывучалі працу свайго мужа настолькі, што разумееце раскладанне рыкетсіяў пад дзеяннем лізасомальных ферментаў», — саркастычна сказаў ён.
  «Я замужам шмат гадоў, я шмат чаму навучылася», - сказала Алена. «Цяпер я даведваюся, як жыць з мужам у турме. Я таксама вучуся апалоскваць шкляны посуд кіслатой, даруйце».
  Яна праскочыла міма Долана і пайшла па калідоры ў аўтаклаў, дзе машына пад ціскам мыла шкляны посуд пры тэмпературы, дастаткова высокай, каб знішчыць нават надакучлівую бактэрыю.
  На выходных Боб і іншыя аспіранты клапаціліся пра жывёл. У панядзелак Эбігейл з трывогай паспяшалася назад у лабараторыю пасля школы. Боб быў у пакоі для жывёл з незнаёмым чалавекам які быў апрануты ў марскі касцюм і белую кашулю. Ніхто з навукоўцаў ніколі так не апранаўся: яны заўсёды пралівалі кіслату, якая праядала дзіркі ў вопратцы. Нават маці прыйшлося быць асцярожнай, калі яна ішла ў лабараторыю - аднойчы Боб выпадкова капнуў кіслатой на яе нагу, і нейлонавыя штаны растварыліся.
  «Але ў яе ёсць доступ да жывёл?»
  Боб незадаволена перамінаўся з нагі на нагу. Ён не бачыў Эбігейл, але яна была ўпэўненая, што мужчына ў касцюме гаварыў пра яе. Яна пракралася за клеткамі ў алькоў, дзе стаялі вялікія ракавіны.
  Боб надзяваў маску і пальчаткі, каб зайсці ў пакой для заражэння, але чалавек у касцюме, здавалася, баяўся мікробаў; ён сказаў, што яму не трэба заходзіць у пакой.
  «Я проста хачу ведаць, ці захоўваеце вы гэта ў бяспецы. Там шмат памылак, якія могуць нанесці вялікую шкоду ў чужых руках».
  «Каб увайсці сюды, трэба мець ключ», - запэўніў Боб, паказваючы яму, што дзверы зачыненыя.
  Калі двое мужчын сышлі, Эбігейл выйшла да клетак. Клетка міс Б'янкі была пустая. Яе сэрца нібы спынілася. У яе было такое ж дзіўнае пачуццё пустаты пад грудзьмі, якое яна адчувала, калі тата сказаў, што з'язджае, каб пачаць новае жыццё ў Каліфорніі.
  Эбігейл зразумела, што многія клеткі пустыя, не толькі міс Б'янка. Боб і доктар Кіл пачакалі да выходных, каб скрасці міс Б'янку і даць ёй поўную ін'екцыю мікробаў, пакуль Эбігейл не было побач, каб абараніць яе.
  Доктар Кіль даў маці звязак ключоў, калі яна пачала на яго працаваць. Эбігейл вярнулася па лесвіцы ў лабараторыю доктара Кіла. Маці працавала над справаздачай аб выдатках доктара Кіля з яго апошняй паездкі ў Вашынгтон. Эбігейл рабіла выгляд, што вывучае іспанскіх даследчыкаў 1500-х гадоў, сядзела так ціха, што людзі прыходзілі і сыходзілі, у тым ліку Боб і мужчына ў касцюме, не звяртаючы на яе ўвагі.
  Доктар Кіль быў у сваёй лабараторыі і размаўляў з Аленай, калі яны стаялі над мікраскопам. Лабараторыя была насупраць калідора; Эбігейл не магла пачуць, што хтосьці сказаў, але раптам доктар Кіль зароў: «Ронда!» і маці паспяшалася са сваім стэнаграфічным сшыткам.
   Як толькі яна сышла, Эбігейл падышла да шуфляды, дзе маці захоўвала сваю сумачку. Яна знайшла ключы і пабегла назад у пакой для жывёл. Пра пальчаткі і маскі яна не клапацілася. У любую секунду хто-небудзь мог зайсці, або маці заўважыла, што яе ключы адсутнічаюць.
  На бірульцы было так шмат ключоў, што ёй спатрэбілася пяць спроб, перш чым яна знайшла патрэбны. У пакоі для заражэння міс Б'янку не спатрэбілася шмат часу: паперкі з нумарам мышы і датай ін'екцыі былі прымацаваныя да кожнай дзверцы клеткі. 139. Міс Б'янка . Бедная мышка тулілася ў сваёй клетцы і дрыжала. Эбігейл паклала яе ў кішэню.
  «Я прынясу вам адну з тых спецыяльных таблетак. Ты адчуеш сябе лепш у адно імгненне, - паабяцала ёй Эбігейл.
  Калі яна вярнулася наверх, маці і доктар Кіль былі ў яго кабінеце. Ён размаўляў з ёй заклапочаным голасам. Алена і Боб былі ў лабараторыі. Эбігейл дастала з шафы бутэлечку з таблеткамі. На бутэлечцы было напісана чатыры ў дзень на працягу дзесяці дзён для дарослых, але міс Б'янка была такой маленькай, можа, адну таблетку разрэзалі на чатыры? Эбігейл узяла дзесяць штук і паставіла бутэльку, як толькі выйшла маці.
  Пакуль маці гатавала вячэру, Эбігейл звіла гняздо для міс Б'янкі ў абутковай скрынцы, высланай адной з яе футболак. Яна дастала нож з шуфляды ў сталовай, каб праткнуць паветраныя адтуліны ў скрынцы, а затым разрэзала ім таблеткі на чатыры часткі. З імі было цяжка справіцца, і яны ўвесь час выслізгвалі ад нажа. Калі яна нарэшце разрэзала іх, яна не змагла прымусіць міс Б'янку ўзяць адзін. Яна проста ляжала ў абутковай скрынцы, не падымаючы галавы.
  «Ты павінен прыняць гэта, інакш ты памрэш», - сказала ёй Эбігейл, але міс Б'янка, падобна, не клапацілася.
  Эбігейл, нарэшце, адкрыла маленькі рот мышы і ўпіхнула ў яго таблетку. Міс Б'янка рэзка піскнула, але праглынула таблетку.
  «Гэта добрая дзяўчынка», - сказала Эбігейл.
  За абедам Эбігейл спытала маці, кім быў гэты чалавек у касцюме. "Ён быў з Бобам у пакоі для жывёл", - сказала яна. «Ён шпіёніць за жывёламі?»
  Ронда пахітала галавой. «Гэта агент ФБР па імені містэр Бэроўз. Хтосьці даслаў ананімны ліст, у якім загадаў ФБР зазірнуць у лабараторыю доктара Кіля».
  «Таму што Алена — камуністычная шпіёнка?» - сказала Эбігейл.
  «Не кажы такіх рэчаў, Эбігейл. Асабліва не да агента Бэроўза. Алена не шпіёнка, і калі б толькі доктар Долан... - яна закусіла губу, не жадаючы пляткарыць пра Долана з дачкой.
  - Але яна дала доктару Кілю зелле, - настойвала Эбігейл.
  «Што б вы ні бачылі, гэта не ваша справа!» - сказала Ронда. «Прыбярыце стол і пастаўце посуд у машыну».
  Калі маці злавалася, яна з меншай верагоднасцю заўважала, што робіць Эбігейл. Пакуль маці глядзела It Takes A Thief , Эбігейл прыбрала кухню, потым прынесла на кухню сподачак з лялечнага чайнага сервіза і пасыпала ў яго арахісавае масла. Перад тым, як легчы спаць, яна наклала арахісавае масла на яшчэ адну таблетку і прымусіла міс Б'янку праглынуць яе. Калі яна чысціла зубы, яна напаўняла адзін з кубкаў сваёй лялькі вадой. Мышка не хацела піць, таму Эбігейл прынесла мокрую сурвэтку і сунула яе ў рот міс Б'янкі.
  Яна хуценька засунула абутковую скрынку пад ложак, калі пачула, як маці ідзе па калідоры, каб укласці яе на ноч.
  Эбігейл дрэнна спала. Яна хвалявалася, што адбудзецца, калі доктар Кіль выявіць, што міс Б'янка знікла з лабараторыі: яна зразумела, што ёй трэба было забраць усіх мышэй. Тады ФБР можа падумаць, што гэта быў камуніст, які скраў іх сакрэтныя мышы. Што таксама адбудзецца, калі маці даведаецца, што адна з футболак Эбігейл прапала.
  Раніцай яна прачнулася раней за маці. Яна дала міс Б'янцы яшчэ адну таблетку ў арахісавым алеі. Мышка выглядала лепш: яна ўзяла таблетку ў свае маленькія лапкі і злізала з яе арахісавае масла, потым згрызла таблетку. Эбігейл адвяла яе з сабой у ванную, і міс Б'янка пацягнула вады з крана ў ракавіне.
  Усё гэта было добра, але гэта не перашкодзіла Эбігейл адчуць млоснасць, калі яна падумала пра тое, як раззлаваўся б доктар Кіль. Маці страціла б працу; яна ніколі не даруе Эбігейл. Яна паклала мышку на плячо і пацерлася тварам аб яе мяккую поўсць. «Вы можаце мне дапамагчы, міс Б'янка? Ці можаце вы выклікаць таварыства дапамогі вязням цяпер, калі я выратаваў вам жыццё?»
  У гэты момант у дзверы пачуўся гучны пранізлівы гук, які напалохаў і дзяўчынку, і мышку. Міс Б'янка скацілася ў топ піжамы Эбігейл, спрабуючы схавацца. Да таго часу, як Эбігейл змагла вырваць мышку, яна была пакрыта драпінамі. Калі іх убачыла маці —
  Зноў пазванілі ў дзверы. Маці ўставала. Эбігейл пабегла назад у сваю спальню і паклала міс Б'янку ў абутковую скрынку. Яна вызірнула са свайго пакоя. Маці завязвала на поясе халат, адчыняючы ўваходныя дзверы. Доктар Кіль стаяў, і вена на яго лбе пульсавала.
  «Вы зрабілі гэта?» - запатрабаваў ён, трэснуўшы газетай перад тварам маці.
  Маці падтрымала. «Доктар Кіль! Што ты - я толькі што ўстаў - Эбігейл! Апраніся».
  Эбігейл забылася зашпіліць піжаму. Яна праслізнула назад у свой пакой, яе сэрца калацілася. Доктар Кіль прыйшоў звольніць маці. Яе зубы стукалі, хоць быў цёплы восеньскі дзень.
  Яна прыціснулася да сцяны і чакала, пакуль доктар Кіль зажадае, каб маці выдала яе дачку паліцыі. Замест гэтага маці з недаўменнем глядзела на газету.
  «Рыжыя ў лабараторыі?» Пра што гэта, доктар Кіль?»
  «Вы не сказалі газеце, што ўчора супрацоўнікі ФБР былі ў лабараторыі?» - запатрабаваў ён.
  "Канешне не. Сапраўды, доктар Кіль, вы павінны ведаць, што можаце мне давяраць.
  Ён ляпнуў паперай па далоні так моцна, што гэта было падобна на трэск мяча аб біту. «Калі Боб Фэрыс зрабіў гэта...»
  «Доктар Кіл, я ўпэўнены, што ніхто з вашых студэнтаў не патэлефанаваў бы газета з такім рэпартажам. Магчыма... - яна вагалася. «Мне не падабаецца гэта казаць, гэта не зусім маё месца, але вы ведаеце, што доктар Долан быў занепакоены Аленай Міровай».
  Доктар Кіль выглядаў спакайней, але цяпер яго сківіцы зноў сціснуліся. «Алена — бежанка ад камунізму. Яна прыйшла сюды, таму што я думаў, што тут яна можа быць у бяспецы. Я не дазволю, каб яе перасьледавала паляваньне на ведзьмаў».
  «Бяда ў тым, што мы нічога пра яе не ведаем», - сказала маці. «Здаецца, яна шмат ведае пра тваю працу, больш, чым здаецца пасудамыйцы, нават той, чый муж быў навукоўцам».
  Доктар Кіль гыркнуў. «Патрык Долан тачыў свой меч, спадзеючыся ўваткнуць яго ў мяне, з таго дня, як ён прыбыў сюды. Ён не клапоціцца пра шпіёнаў, ён вывучае лепшы спосаб зрабіць мяне дрэнна выглядаць.
  Ён паглядзеў у калідор і, здавалася, упершыню ўбачыў Эбігейл. «Апраніся, Эбігейл; Я падвязу цябе ў школу».
  Доктар Кіль ездзіў на кабрыялеце. Сьюзі Кэмпбэл страціла прытомнасць ад зайздрасці, калі ўбачыла Эбігейл у машыне. Калі яна пачала апранацца, Эбігейл зразумела, што яе рукі пакрытыя ранкамі ад таго месца, дзе яе падрапала міс Б'янка. Да чырвонай спадніцы яна знайшла блузку з доўгімі рукавамі. Пакуль яна прычасалася і яшчэ раз пераканалася, што ў міс Б'янкі ёсць вада, маці была апранута. Доктар Кіль спакойна піў кубак кавы.
  Эбігейл паглядзела на газету.
  Учора ФБР нечакана наведала кампус Канзаскага ўнівэрсытэту ў адказ на паведамленьне аб тым, што аддзел бактэрыялёгіі хавае камуністаў сярод дапаможнага пэрсаналу лябараторыі. Некалькі членаў аддзела працуюць над мікраарганізмамі, якія можна выкарыстоўваць у барацьбе з мікробамі. Мяркуецца, што дасьледаваньне будзе пад пільным наглядам, але апошнім часам зьявілася заклапочанасьць, што ў аддзел пранік савецкі агент.
  І газета, і ФБР лічылі Алену шпіёнкай. Можа быць, яна сапраўды дала доктару Кілю чароўнае зелле, якое асляпіла яму вочы на тое, кім яна была на самой справе.
  «Ронда, кожны рэпарцёр у Амерыцы будзе тэлефанаваць па гэтай справе. Лепш надзеньце баявую расфарбоўку і рыхтуйцеся да бою, - сказаў доктар Кіль, устаючы з-за стала. «Давай, Эбігейл. Ісці ў школу. Вы павінны навучыцца як мага больш, каб такія дэбілы, як гэты прыдурак Бэроўз з ФБР, не маглі нацягнуць вам вочы».
  Эбігейл правяла вельмі нервовы дзень, баючыся таго, што адбудзецца, калі яна прыйдзе ў лабараторыю і Боб Фарыс абвінаваціць яе ў крадзяжы міс Б'янкі. Яна ўсё спадзявалася, што захварэе. На перапынку яна ўпала на пляцоўку, але абадрала толькі калені; школьная медсястра не адпусціла яе дадому з-за такой банальнай аварыі.
  Са школы ў бактэрыялагічнае аддзяленне яна ішла як мага павольней. Нягледзячы на гэта, яна прыйшла занадта хутка. Яна затрымалася ля ліфта, разважаючы, ці варта ёй проста пайсці да доктара Кіля і паспавядацца. Боб Фэрыс высунуў галаву з лабараторыі.
  «О, гэта ты, кароценька. Мы цэлы дзень у аблозе — твая мама адказвае на два тэлефоны адначасова — нехта нават тэлефанаваў з BBC у Лондане. Хлопец спрабаваў трапіць у памяшканне для жывёл сёння раніцай — я выкінуў яго ўласнымі рукамі, і на гэты раз доктар Кіль лічыць, што я чагосьці варты». Ён усміхнуўся. «Нумар 19 не можа атрымаць доктарскую ступень, але ў яго ёсць будучыня як выкідала».
  Эбігейл паспрабавала ўсміхнуцца, але баялася, што яго наступным каментарыем будзе тое, што ён убачыў, што нумар 139 адсутнічае, і Эбігейл неадкладна аддасць яе.
  «Не хвалюйся, Эбі, усё скончыцца», — сказаў Боб, вяртаючыся ў лабараторыю.
  Доктар Кіль крычаў; - яго голас даносіўся з калідора з лабараторыі доктара Долана. Яна пракралася па калідоры і зазірнула ўнутр. Агент Бэроўз, прыдурак з ФБР, быў там з доктарам Кілем і доктарам Доланам.
  «Што вы з ёй зрабілі?» Доктар Долан сказаў. «Аддаць ёй білет назад у Расею разам з мышкай?»
  Сэрца Эбігейл балюча забілася.
  «Бюро проста хоча пагаварыць з ёй», - сказаў агент Бэроўз. «Куды яна падзелася?»
   «Спытайце Долана», - сказаў доктар Кіль. «Ён той, хто бачыць чырвоных пад ложкам. Верагодна, ён ударыў яе піпеткай і кінуў у раку Канзас».
  Агент Бэроўз сказаў: «Калі вы хаваеце камуніста, доктар Кіл, у вас могуць быць сур'ёзныя непрыемнасці».
  «Што гэта, Джо Макарці зноўку?» Доктар Кіль сказаў. «Віна па асацыяцыі? Алена Мірава ўцякла з Чэхаславаччыны, бо яе муж быў зьняволены. Пакуль яна была ў Браціславе, яго маглі катаваць, пагражаючы, што могуць пакрыўдзіць яго жонку. Яна хавалася тут, каб абараніць мужа. Вашы ногі ў ботах паставілі пад пагрозу яе жыццё, як і яго».
  «У Чэхаславакіі не было Алены Міравай», — сказаў Бэроўз. «Няма чэшскіх вучоных з імем Міраў ці Мірава».
  "Што? Вы ведаеце імёны і месцазнаходжанне ўсіх у Чэхаславакіі, Бэроўз?» - агрызнуўся доктар Кіль. «Як вы атрымалі гэта з камфорту вашага фатэля ў Вашынгтоне?»
  «Кіраўнік нашага ўсходнееўрапейскага бюро разглядаў гэта». - сказаў Бэроўз. «Браціслаўскаму інстытуту не хапае аднаго са сваіх навукоўцаў, эксперта па біялагічнай вайне па імені Магдалена Спірава; яна знікла шэсць тыдняў таму. Ці ведаеце вы што-небудзь пра яе?»
  «Я не такі, як ты, Бэроўз, адсочваю ўсіх за жалезнай заслонай», — сказаў доктар Кіль. «Я проста канзаскі даследчык, які спрабуе знайсці лекі ад ліхаманкі Ку. Калі б ты вярнуўся ў пацучыную нару, з якой выпаўз, я мог бы вярнуцца да працы».
  «Ваша посудамыйная машына знікла, як бы яе ні звалі, і адна з вашых заражаных мышэй знікла», — сказаў Бэроўз. «Б'юся аб заклад, што Мірова-Спірава вяртае твой мікроб дзядзьку Івану, і наступнае, што мы даведаемся, кожны наш салдат ніжэй за DMZ будзе заражаны ліхаманкай Ку».
  Кніжная сумка Эбігейл выслізнула з яе рук і ўпала на падлогу з грукатам. Мужчыны паглядзелі на яе.
  Доктар Кіль сказаў: «Што здарылася, Эбігейл? Вы думаеце, што можаце быць Давідам для ўсіх нас, злосных Саўлаў? Зайграйце крыху Баха і супакойце нас?»
  Эбігейл не ведала, пра што ён казаў, проста бачыла, што ён не злаваўся на яе за тое, што яна там стаяла. «Прабачце, доктар Кіль, я хваляваўся за мышку».
  «Эбігейл — самы малады член маёй каманды, — сказаў доктар Кіл Бераўзу. «Яна даглядае нашых здаровых жывёл».
  Супрацоўнік ФБР накінуўся на Эбігейл, задаючы ёй пытанні: ці заўважыла яна Алену, якая шастае ў пакоі для заражэння? Наколькі цяжка было трапіць у пакой? Як часта Эбігейл карміла мышэй? Калі яна заўважыла, што адна з мышэй адсутнічае?
  «Пакіньце яе ў спакоі», - сказаў доктар Кіль. «Эбігейл, вазьмі сваю скрыпку і сыграй мышам. Сёння ў нас ёсць лабараторыя, поўная фашыстаў, якія могуць заразіць вас чымсьці горшым, чым ліхаманка Ку, а менавіта інсінуацыямі і тактыкай паклёпу».
  - Вы падпісалі клятву вернасці, доктар Кіл, - сказаў агент Бэроўз. «Калі мяне абзываюць, я задаюся пытаннем, ці сапраўды вы верны амерыканец».
  Доктар Кіль выглядаў такім забойчым, што Эбігейл уцякла ў пакой для жывёл са сваёй скрыпкай і сумкай з кнігамі. Яна адчувала сябе вінаватай за тое, што забрала міс Б'янку, яна адчувала сябе вінаватай за тое, што не выратавала іншых мышэй, яна перажывала, што міс Б'янка адна дома і не атрымае ўсіх неабходных таблетак. Яна была настолькі няшчаснай, што села на падлогу ў пакоі для жывёл і плакала.
  Плач стамляў яе. У яе балела галава, і яна думала, што не хопіць сіл падняцца на ногі. Падлога была прахалоднай на фоне яе гарачай галавы, а пахі жывёл і сродкаў дэзінфекцыі былі такімі знаёмымі, што супакойвалі яе.
  Яе разбудзіў шум ля дзвярэй пакоя заражэння. Незнаёмы мужчына ў карычневым касцюме, які не надта сядзеў на ім, спрабаваў адчыніць замок. Ён павінен быць рэпарцёрам, які спрабуе пракрасціся ў лабараторыю. Эбігейл села. Яе галава ўсё яшчэ балела, але ёй трэба было знайсці Боба.
  Мужчына пачуў яе, калі яна паднялася на ногі. Ён павярнуўся, выглядаючы спалоханым, потым, убачыўшы, што гэта дзіця, усміхнуўся так, што Эбігейл спалохалася.
  «Такім чынам, з жывёламі доктара Кіля працуюць маленькія дзяўчынкі. Ён дае вам ключ ад гэтага пакоя?»
  Эбігейл накіравалася да дзвярэй. «Я кармлю толькі здаровых мышэй. Вы павінны пабачыцца з Бобам Фарысам за хворымі мышамі».
  Як толькі яна загаварыла, Эбігейл пашкадавала, што не гаварыла; што, калі гэты чалавек напіша пра гэта ў сваёй газеце і Боб патрапіць у бяду?
  «Замежнікаў з жывёламі няма? Чужыя жанчыны?»
  Нягледзячы на тое, што Эбігейл баялася, што Алена была шпіёнкай, яна адчувала сябе неправамернай, кажучы пра гэта, асабліва пасля таго, як пачула, як доктар Кіль распавядае пра паляванне на ведзьмаў.
  «У нас у лабараторыі толькі замежныя ведзьмы», — сказала яна. «Яны рыхтуюць магічныя зелля, каб закахаць у іх доктара Кіля».
  Мужчына злосна нахмурыўся, але замест гэтага вырашыў засмяяцца, паказаўшы перад ротам залаты зуб. «Вы маленькая дзяўчынка з вялікім уяўленнем, ці не так? Хто гэтая замежная ведзьма?»
  Эбігейл ненавідзела, калі яе называлі маленькай дзяўчынкай. «Я не ведаю. Яна прыляцела на сваёй мятле і не назвала нам сваё імя».
  - Ты занадта старая для такіх дзіцячых гульняў, - сказаў мужчына, нахіліўшыся да яе. «Як яе завуць і што яна робіць з жывёламі?»
  «Мамелюк. Яе клічуць Мамелюк».
  Мужчына схапіў яе за руку. «Вы ведаеце, што гэта не яе імя».
  Боб увайшоў у пакой для жывёл. «Эбі — доктар. Кіль сказаў, што ён паслаў цябе — што, чорт вазьмі, ты тут робіш? Я думаў, што сказаў вам сёння раніцай, што вы не можаце прыйсці ў лабараторыю без дазволу доктара Кіля, і я добра ведаю, што ён гэтага не казаў. Сыходзь, пакуль я не выклікаю паліцыю».
  Боб выглядаў амаль такім жа лютым, як і доктар Кіль. Чалавек у карычневым касцюме адпусціў руку Эбігейл.
  Ён спыніўся ў дзвярах і сказаў: «Я шукаю толькі замежную жанчыну, якая тут працавала. Магдалена, ці не так?»
  Эбігейл пачала сказаць: «Не, гэта…», але Боб нахмурыўся на яе, і яна замоўкла.
  «Я думаў, ты ведаеш, дзяўчынка. Што гэта?"
   - Мамелюк, - сказала Эбігейл. «Я казаў табе гэта раней».
  - Цяпер ты ведаеш, Бастэр. Ідзіце.
  Боб разам з Эбігейл падышоў да ліфта і выклікаў машыну. Ён стаяў з нагой у дзвярах, пакуль мужчына не падняўся ў ліфт. Яны назіралі, як лічбы апускаюцца да «1», каб пераканацца, што ён скакаў на зямлю.
  «Магчыма, я павінен спусціцца і выкінуць яго з будынка», - сказаў Боб. «Ён быў тут, калі я адчыніў дзень. Алена зірнула на яго і знікла, так што я не ведаю, ці гэта ён чалавек, які дамагаўся яе дома, ці ў яе алергія на журналістаў».
  Ён паглядзеў на Эбігейл. «Ты адчуваеш сябе добра, кароценька? Вы выглядаеце нейкім белым - уся драма даходзіць да вас, так? Магчыма, доктар Кіль дазволіць вашай маме адвезці вас дадому. Сёння яна нават не перапынілася на абед».
  Калі яны прыйшлі ў офіс, Боб увайшоў, каб расказаць доктару Кілю пра чалавека ў пакоі для жывёл, але Ронда зірнула на Эбігейл і паклала слухаўку на паўсказе.
  - Дарагая, ты гарыш, - абвясціла яна, мацаючы лоб Эбігейл. «Спадзяюся, вы не падхапілі ліхаманку Ку».
  Яна зайшла ў кабінет доктара Кіля. Ён выйшаў паглядзець на Эбігейл, памацаў яе лоб, як і Ронда, і пагадзіўся. «Вам патрэбен яе лекар, каб яе агледзеў, але я магу даць вам тэтрацыклін, каб вы ўзяць з сабой дадому».
  Ронда пахітала галавой. «Дзякуй, доктар Кіль, але я лепш дазволю педыятру выпісаць ёй рэцэпты».
  Маці сабрала кніжную сумку і скрыпку там, дзе Эбігейл кінула іх на падлогу пакоя для жывёл. «Я ніколі не павінен быў дазваляць вам працаваць з жывёламі. Я ўвесь час перажываў, што гэта небяспечна».
  Ноччу ў Эбігейл паднялася тэмпература. Яе калаціла, балелі суставы. Яна ведала, што ў яе ліхаманка Ку, але калі яна раскажа пра гэта маці, тая не дазволіць ёй застацца з міс Б'янкай.
  Маці клала на галаву халодныя вяхоткі. Пакуль яна выходзіла з пакоя, Эбігейл залезла пад ложак і дастала мышку. Міс Б'янцы трэба было больш таблетак, але Эбігейл была занадта хворая, каб карміць яе. Яна паклала панну Б'янку ў кішэню піжамы і спадзявалася, што мышка зноў не захварэе.
  Маці прыходзіла і сыходзіла, у Эбігейл паднялася тэмпература, у дзверы пазванілі.
  Эбігейл пачула голас сваёй маці, слабы, быццам яе маці была ў канцы вуліцы, а не ў канцы калідора. «Што ты тут робіш? Я думаў, што гэта будзе доктар! Эбігейл вельмі хворая».
  Адказаў яшчэ слабейшы голас. «Прабач, Ронда. Мужчыны глядзяць плоска, я не ведаю, як гэта зрабіць ".
  Яна была жудаснай шпіёнкай; яна не магла гаварыць па-ангельску дастаткова добра, каб падмануць каго-небудзь. Эбігейл ляжала нерухома, хоць галава балела так моцна, што хацелася плакаць. Яна не магла ні заснуць, ні плакаць; Маці можа спатрэбіцца, каб яна выклікала паліцыю.
  «Вы не можаце заставацца тут!» Маці казала. «Доктар Кіль — ФБР —
  «Таксама КДБ», — сказала Алена. «Яны хочуць мяне. Яны мяне цяпер знаходзяць з навінамі».
  «КДБ?»
  «Расейская тайная паліцыя. Раніцай бачу чалавека, ведаю, што ён КДБ, шукае мяне, знаходзіць мяне па навінах».
  «Але навошта вам КДБ?»
  Алена сумна ўсміхнулася. «Я... о, што такое слова? Чалавек супраць сваёй краіны».
  - Здраднік, - сказала Ронда. «Ты здраднік? Але — доктар Кіль сказаў, што трэба было хавацца ад камуністаў».
  «Так, праўда, хаваюся. Мужа бяруць, садзяць, катуюць, але за што? За тое, што ён піша ў кнігах. Ён піша за свабоду, за свабоду, за гэтыя словы ён вораг дзяржавы. Мяне, я навуковец, завуць Магдалена Спірава. Я раблю тую ж хваробу, што і доктар Кіль. Амаль аднолькава, дробязі розныя. Расейцы хочуць маю Rickettsia prowazekii для бактэрыяльных войнаў, я раблю, без праблем. Пакуль мужа не пасадзяць».
  Ронда вывела Алену з парога ў пярэдні пакой. Эбігейл іх не чула. Яна мерзла цяпер, ляскаючы зубамі, але яна выслізнула з ложка і пайшла ў пярэдні пакой, адкуль чула Алену.
  Алена казала, што калі даведалася, што ўлады катуюць яе мужа, зрабіла выгляд, што ёй усё роўна. Яна пачакала, пакуль зможа адправіцца ў Югаславію. Яна зрабіла сабе ін'екцыю Ріккетсіі , над якой працавала, непасрэдна перад ад'ездам з Браціславы ў Сараева. У Сараеве Алена ўцякла ад сачылых за ёй супрацоўнікаў тайнай паліцыі і даехала аўтаспынам да Вены. З Вены яна паляцела ў Канаду. У Таронта яна патэлефанавала доктару Кілю, з якім пазнаёмілася, калі ён прыехаў у Браціславу ў 1966 годзе. Ён прыехаў у Таронта і схаваў яе на заднім сядзенні сваёй машыны, каб кантрабандай перавезці ў Канзас. Ён даў ёй таблеткі тэтрацыкліну, але яна не прымала іх, пакуль не ўзяла заражаную кроў, каб даць яе доктару Кілю. Гэта было чароўнае зелле, якое Эбігейл бачыла ў пакоі для жывёл; таму яе рука была ўся ў сіняках — нялёгка ўзяць кроў з уласнай вены.
  «Цяпер у доктара Кіля ёсць Rickettsia prowazekii , магчыма, ён знойдзе вакцыну, так што біялагічная вайна бескарысная».
  Словы то зніклі, то зніклі. Міс Б'янка мела дрэнны рускі зародак, цяпер ён быў у Эбігейл, магчыма, яна памерла б, думаючы, што Алена-Магдалена была камуністычнай шпіёнкай.
  Уваходныя дзверы зноў адчыніліся. Эбігейл убачыла карычневы касцюм. «Сцеражыся», — паспрабавала сказаць яна, але яе зубы стукалі занадта моцна. Няма слоў.
  Карыя ногі спусціліся па калідоры. «Так, маленькая дзяўчынка. Ты менавіта той, каго я хачу».
  Ён абхапіў яе і падняў на ногі. Маці пачула дзверы; яна выбегла ў хол і закрычала, калі ўбачыла карычневы касцюм з Эбігейл. Яна кінулася да яго, але ён махнуў ёй рукой, і яна спынілася: ён трымаў пісталет.
  Ён пракрычаў некалькі слоў на мове, якую Эбігейл не разумела, але ў залу ўвайшла Алена-Магдалена.
  «Я кажу доктару Спірове, што я застрэлю вас і застрэлю маленькую дзяўчынку, калі яна зараз не пойдзе са мной», — сказаў мужчына Ронде. Голас у яго быў спакойны, быццам ён услых чытаў кнігу.
   «Так, ты прыгнятаеш маленькую дзяўчынку». Голас Алены гучаў так, нібы рот быў набіты мелам. «Я іду з табой. Бачу, вось і канец гісторыі».
  Алена павольна падышла да яго. Мужчына ўсміхнуўся і мацней сціснуў Эбігейл. Ронде і Алене спатрэбілася імгненне, каб зразумець, што ён збіраецца ўтрымаць Эбігейл, магчыма, выкарыстоўваць яе ў якасці закладніцы, каб атрымаць бяспечны шлях з Канзаса. Ронда кінулася наперад, але Алена штурхнула яе на зямлю і схапіла чалавека за руку.
  Ён стрэліў з пісталета, і Алена ўпала, сцякаючы крывёй, але яму прыйшлося аслабіць удушлівы захоп Эбігейл.
  «Міс Б'янка, ратуйце нас!» - закрычала Эбігейл.
  Яна ўпусціла мыш на кашулю мужчыны. Міс Б'янка ў жаху забегла ўнутр. Чалавек пачаў махаць рукамі, стукаючы сябе па грудзях, потым па падпахах, пакуль мыш шалёна спрабавала ўцячы. Ён завыў ад болю: міс Б'янка ўкусіла яго. Яму ўдалося залезці ў кашулю за мышкай, але да таго часу Ронда выхапіла ў яго пісталет. Яна падбегла да ўваходных дзвярэй і пачала крычаць на дапамогу.
  Эбігейл з палаючым ад ліхаманкі тварам спрабавала вырваць мыш з яго рукі. Нарэшце ў роспачы яна ўкусіла яго за руку. Ён ударыў яе кулаком па галаве, але яна змагла злавіць міс Б'янку, калі яна ўпала з яго адкрытага кулака.
  Прыехала міліцыя. Забралі чэкіста. Прыехала хуткая дапамога і забрала Алену ў бальніцу. Доктар прыйшоў; У Эбігейл была высокая тэмпература, яна не павінна ўставаць з ложка, яна не павінна трымаць мышэй у брудных скрынях пад ложкам, строга сказаў ён Ронде, але ў Эбігейл пачалася істэрыка, калі ён паспрабаваў забраць міс Б'янку, таму ён проста прачытала Ронду лекцыі аб яе няправільных бацькоўскіх рашэннях. Ён зрабіў укол Эбігейл і сказаў, што ёй трэба ляжаць у ложку, піць шмат соку і трымацца далей ад брудных жывёл.
  На наступную раніцу прыбыў доктар Кіль з вялікім букетам кветак для Эбігейл. Ронда прымусіла Эбігейл прызнацца ва ўсім доктару Кілю, як яна скрала міс Б'янку, як яна скрала тэтрацыклін з яго кабінета. Яна баялася, што ён раз'юшыцца, але вена на ілбе не варушылася. Замест гэтага ён усміхнуўся, яго карыя вочы далікатныя і нават даволі закаханыя.
  «Вы вылечылі мыш чвэрцямі таблетак тэтрацыкліну, змочаных у арахісавым алеі, хм?» ён папрасіў паказаць кавалкі, нарэзаныя Эбігейл. «Я думаю, што нам давядзецца перавесці вас з кармлення жывёл у паўнавартаснага члена даследчай групы».
  Праз некалькі месяцаў доктар Долан пакінуў Канзас, каб выкладаць у Аклахоме. Яшчэ пазней Боб атрымаў ступень доктара філасофіі. Ён быў добрым і добрым настаўнікам, нават калі ён ніколі не меў вялікіх поспехаў у якасці даследчыка. Магдалена аднавілася пасля кулявога ранення і атрымала працу ў Нацыянальным інстытуце аховы здароўя ў Вашынгтоне, дзе яна працавала да таго часу, пакуль падзенне жалезнай заслоны не азначала, што яе муж можа быць вызвалены з турмы.
  Міс Б'янка засталася з Эбігейл і дажыла да трохгадовага ўзросту. Хаця Ронда працягвала працаваць на доктара Кіля, яна не дазволіла Эбігейл вярнуцца ў лабараторыю для жывёл. Нягледзячы на гэта, Эбігейл вырасла і стала доктарам, які працаваў у арганізацыі «Лекары за сацыяльную адказнасць», спрабуючы пакласці канец катаванням. Што ж да пяцярых дзяцей Кіля, то адзін з іх вырас, каб напісаць пра чыкагскага прыватнага аператара па імі В. І. Варшаўскі.
  
  
  СУТНАСЦЬ МАЛЕНЬКІХ ЛЮДЗЕЙ
  ГАРЫ АЛЯКСАНДР
  Хошымін , Сацыялістычная Рэспубліка В'етнам, цяпер дома, але маё першае ўсвядомленае адчуванне было ад нашай вёскі ў дэльце ракі Меконг, непадалёк ад Кантхо. Салодкі пах начной глебы. Ранішні туман сплывае з рысу. Поўная цішыня, акрамя спеваў птушак.
  Першы ўспамін, які ўрэзаўся ў мой мозг, як я ўчапіўся ў маміны ногі, ціснуў з усіх сіл. Я быў другім малодшым з чатырох. Мой брацік быў у яе на руках. Мы стаялі ў цені вялізнага амерыканскага афіцэра, невясёлага зялёнага гіганта. Ад яго пахла маслам і порахам. На руках у яго было больш валасоў, чым на галаве.
  Мая маці зноў і зноў скандавала: «Я не ВК. У мяне няма VC. ГІ нумар адзін. GI нумар адзін.»
  Гэта была яе адзіная англійская, і яна так дрыжала, што я ледзь мог трымацца. Бацькі нідзе не было відаць. Дзе быў бацька?
  Над намі былі верталёты, якія луналі, ашчацініліся гарматамі і ракетамі, і ляцелі . Стракозы з пекла, лунаючыя над вадзянымі буйваламі, якія рухаліся павольна, як вясковы крок.
  За амерыканца размаўляў перакладчык арміі Паўднёвага В'етнама. Ён сказаў, што наша вёска была падазраваным прытулкам В'етконга.
  «Я не VC. ГІ нумар адзін, — адказала мама.
  Перакладчык моцна ўдарыў яе па твары. Мы разам хісталіся, утрымліваючы ногі. Ніхто не варухнуўся, каб дапамагчы ёй. Не волат. Не тыя вяскоўцы, што стаялі ў нашым тыле.
  Амерыканскі афіцэр сказаў, што мы ўкрывалі ворага. Ён сказаў, што мы сімпатызавалі камуністам. Ён сказаў, што мы няўдзячныя. Ён сказаў, што мы не любім сваю краіну. Ён сказаў, што мы здраднікі. Ён сказаў, што мы ніжэйшыя за змяінае дзярмо. Ён сказаў, што абвяшчае зону свабоднага агню.
  Ён даў нам дзесяць хвілін, каб сабраць рэчы і паехаць. Ён даў нам дзесяць хвілін, каб пакінуць наш дом дзесяці стагоддзяў. У гэтай зямлі ляжалі косці нашых продкаў. Яны не маглі сысці. Што з імі будзе? Калі вёскі не было, іх не было б нідзе.
  Мы везлі, што маглі, і глядзелі, як верталёты выпараюць нашу вёску. Хаціны сталі вогненна-аранжавымі і чорнымі бурбалкамі бурлілі ў неба. Дым апякаў мае ноздры зямлёй, жыццём і смерцю. Я ўбачыў твары ў гэтым дыме, старыя старыя твары, якія выцягнуліся ў сажы, калі яны падымаліся і рассейваліся ў паветры. Твары крычалі, і я таксама.
  Мама адвезла нас у Сайгон. Гэта было да таго, як горад быў названы ў гонар дзядзькі Хо. Наш Сайгон не быў зялёным і элегантным каланіяльным Сайгонам, Сайгонам выдатных кафэ і крам. Наш Сайгон быў трушчобай, 100 тысяч нас на квадратны кіламетр. У нас была гразь і гнілыя дошкі для дарог. У нас былі лянівыя рэкі мачы, хламу, смецця і тыфу. Дахі ў нас былі з гафрыраванай бляхі, гарачыя, як печ. Нашы сцены былі надрукаваны кардонам з лагатыпамі Coca-Cola і Sony.
  Скажу вам, мая маці была прыгажуняй. Больш за ўсё я памятаю яе водар, як яе духі перапаўнялі прагорклае паветра. Яна насіла макіяж і спадніцы Suzy Wong. Ноччу выйшла.
  Мой бацька ніколі не далучаўся да нас у горадзе, і яна адмовілася абмяркоўваць яго. Праз шмат гадоў мая старэйшая сястра прызналася, што ў той дзень ён працаваў на рысе і дастаў матыку з жыжкі. скачок наводчык верталёта бачыў у ім АК-47. Вось што здарылася з бацькам і чаму наша вёска стала прытулкам В'етконга.
  У 1975 годзе, калі паўночныя в'етнамцы ўварваліся на танках у Сайгон, мая маці сцерла фарбу з твару і выкінула цесныя сукенкі. Яна была ў чорнай шаўковай піжаме, калі выходзіла ноччу. Есці яшчэ трэба было.
  Да 1980 года амерыканцы, іх зброя і іх долары даўно скончыліся. Гэта быў час эмбарга Картэра-Рэйгана, калі есці было менш, чым калі-небудзь. Мы пераехалі да дзядзькі Тханя, удаўца з двума дарослымі дзецьмі, сынам і дачкой. Ён жыў у кватэры на вуліцы Ен До, у разбураным, аблепленым атынкоўкай будынку. У ім былі драўляныя аканіцы, потолочный вентылятар і туалет. Дзядзька Тхань і наша сям'я жылі ў двух пакоях.
  Яго дом здаваўся французскім каланіяльным асабняком.
  Дзядзька Тхань быў згорблены. Ён меў вечна разгублены выгляд. Ён быў для мяне старажытным, хоць яму было толькі за пяцьдзесят. Дзядзька Тхань прадаваў ежу і пітво з вазка на колах, чым ён надзвычай ганарыўся. Ён быў зроблены з цвёрдай драўніны, якую ён паліраваў анучай, пакуль яна не заззяла, як шкло. На металаломным навесе не цярпелі ні плямы іржы, нават у час мусонаў, калі дождж ліў, як з крана. У жартаўлівых тонах амерыканцы празвалі яго каляску і тысячы людзей у Сайгоне, як яна, «Говард Джонсан». Дзядзька Тхань не ведаў і не цікавіўся, што яны мелі на ўвазе.
  Кожны раз перад світаннем дзядзька Тхань хадзіў на Цэнтральны рынак за сваімі таварамі — хлебам, мясам, прадуктамі, выпечкай і ўсім, што было ў наяўнасці, што ён мог сабе дазволіць. Мама дапамагала яму гатаваць мяса і рыхтаваць бутэрброды. Пазней у той жа дзень ён астудзіў бутэлькі з газіроўкай і півам у ніжнім адсеку кавалкамі лёду, купленымі ў людзей, якія круцілі педалі сваіх вагонаў у лютай гонцы супраць вертыкальнага сонца.
  Я прасіў маці адпусціць мяне з дзядзькам Тханем. Раз на тыдзень яна саступала і дазваляла мне прапускаць школу для гэтага. Я думаю, што яна адчула палёгку, што я прывязаўся да яго. Я пашкадаваў аб гэтым мы з маці не былі бліжэй. Гэта было не з-за адсутнасці кахання. Гэта таму, што ў яе было столькі іншых клопатаў. З яе дзяцей я сама магла пабачыць сябе найлепш.
  Часы былі цяжкія, не тое што яны калі-небудзь былі лёгкімі. Ежы і пітва было мала, кліентаў усё менш. Замест папярэдніх амерыканцаў і французаў у нас былі саветы, пульхныя і няшчасныя, колеру сала. Яны былі вядомыя як «Амерыканцы без даляраў».
  Раптам справы дзядзькі Тханя палепшыліся. У яго быў новы тавар для продажу: амерыканскія цыгарэты. Ruby Queens в'етнамскай вытворчасці на смак нагадвалі асфальт і пахлі пажарам у машыне. Дыпламаты, журналісты і партыйныя чыноўнікі плацілі б 200 донгаў за пакет Salems або Winstons. Каб паказаць гэта ў перспектыве, мой школьны настаўнік зарабляў 600 донгаў у месяц.
  Дзякуючы новаму здабытку, дзядзька Тхань мог дазволіць сабе плаціць некалькі донгаў у тыдзень паліцэйскаму за прывілей перавезці яго каляску ў лепшае месца, за паўкіламетра ад дома, але зусім побач з Донг Хой, праспектам багатых.
  Падчас французскай вайны гэтая элегантная паласа бараў, рэстаранаў і крам была вуліцай Каціна. У амерыканскую вайну гэта было Ту До, або вуліца Свабоды. Цяпер гэта была Донг Кхой, вуліца адначасовых паўстанняў.
  Калі дзядзька Тхань палічыў, што мае вушы дастаткова старыя, каб чуць такую мову, ён сказаў, што, паколькі гандаль плоццю і грахом не зменшыўся, Донг Кхой звычайна называюць вуліцай адначасовых эрэкцый. Гэта была неймаверная вуліца, дзе вечар весялосці ў начным клубе каштаваў бы рабочаму паўгода заробку.
  Дзядзька Тхань працаваў у тэатры. Кінатэатр не працаваў, дзверы былі забіты цвікамі, фатаграфіі Сабу на шатры былі залеплены плакатамі з выявамі Ха Шы Міна і Во Нгуен Зіапа, камандуючага Народнай арміяй і героя Дьенб'енфу. Дзядзька Тхань бачыў Донг Коя, а кліенты бачылі яго каляску.
  Там да яго і падышоў таварыш Во.
  - Таварыш Тхань, - сказаў ён. «Я рады сустрэчы з вамі. Я рады, што вы такія квітнеючыя ".
  Дзядзька Тхань шырока ўсміхнуўся. Во быў нашым суседскім палітычным кадрам. Ён быў паўночным жыхаром, смуглым, з пацучыным тварам і не нашмат вышэйшым за мяне. Во проста пераехаў у дом сябра дзядзькі Тханя, Міня, канторскага клерка. Шэпталіся пра Во, прыціхлі страхі. Дзядзька Тхань пазбягаў гісторый, як і сам імкнуўся пазбягаць кадраў.
  «Я прыйшоў да вас, — працягваў Во, — таму што мне было цікава, чаму я не бачу вас на палітычных дыскусіях, ні вас, ні вашу мілую сястру».
  Дзядзька Тхань адказаў так ціха, што я ледзь мог яго пачуць. «Я сціпла думаю, што я занадта стары, каб мець каштоўнасць».
  «Вы занадта стары для паляпшэння?» — недаверліва спытаў Во. «Вы жылі пад марыянетачным ботам імперыялістычнага дэкадансу і не можаце змяніць сваё мысленне адукацыяй і самакрытыкай?»
  Дзядзька Тхань апусціў вочы. Я ніколі не бачыў яго такім напалоханым, і гэта мяне напалохала.
  «Як твой сын, Фам?»
  Дзядзька Тхань падняў вочы. Ён захоўваў маўчанне. Я ведаў, што яму балюча гаварыць пра Фама, чыім злачынствам было павышэнне ў арміі Паўднёвага В'етнама да звання капітана. Пасля вызвалення быў накіраваны на перавыхаванне ў сельскую мясцовасць. Іншыя афіцэры ў арміі Ціе былі перавыхаваны і вызвалены. Фам не меў.
  «Ваш сын змагаўся адважна, але памылкова, Тхань. Справаздачы паказваюць, што Фам не ўспрымальны да новых ідэй».
  Дзядзька Тхань паціснуў плячыма. «Мы атрымліваем ад яго мала лістоў, і я не разбіраюся ў палітыцы».
  «Магчыма, я мог бы звязацца з яго інструктарамі. Я магу даведацца пра яго прагрэс і сказаць ім, што ён вернецца дадому ў сям'ю з належнымі рэвалюцыйнымі настроямі».
  Дзядзька Тхань пакланіўся. «Дзякуй, таварыш».
  «Твая дачка, Тхі. Яна мяне таксама хвалюе».
  Галава дзядзькі Тханя так здрыганулася, што я здрыгануўся. Я не ведаў Фама. Тхі альбо. Але я ведаў, што Тхі быў машыністка штаба USMACV. Яна мела шмат амерыканскіх сяброў, размаўляла на іх мове, чытала іх кнігі і насіла заходнюю вопратку. Яна ўцякла на адным з апошніх верталётаў, які падняўся з даху амбасады ЗША ў 1975 годзе.
  Тхі выйшла замуж за в'етнамца ў Сан-Францыска. У іх была добрая праца і шмат грошай. Ўінстаны і Салемы паходзілі з Тхі.
  «Я мала кантактую з ёй», - схлусіў дзядзька Тхань.
  Таварыш Во ўсміхнуўся, гледзячы скрозь яго. "Так, канечне. Гэта сумна, не ваша віна, што яна была заражана і сапсавана. Тым не менш, тыя, хто мае подлы дух, могуць сказаць, што вы знаходзіцеся пад уплывам яе баязлівасці і контррэвалюцыйнага шляху».
  Дзядзька Тхань сказаў: «Я нікому не прычыняю шкоды».
  Во абышоў свой воз. Ён адчыніў самую ніжнюю шуфляду і дастаў з купэ дзве пачкі цыгарэт Salem. Проста дапамог сабе.
  "Шлях да сацыялістычнай чысціні цяжкі", - сказаў Во. «Канец шляху не будзе дасягнуты, пакуль усе не будуць роўныя. У Хашымін гэтае падарожжа аказалася асабліва знясільваючым. Неакаланіяльныя рэакцыянеры тут трымаюцца сваіх дэкадэнцкіх спосабаў.
  «Аднак патрыятычная ахвярнасць не патрабуе поўнага адмаўлення ад задавальненняў. Грамадзяне нашага раёна сустракаюцца, каб спазнаць радасці рэвалюцыйнага сацыялізму пасля доўгага працоўнага дня.
  «Магчыма, калі я забяспечу добрымі цыгарэтамі, людзі будуць больш спакойнымі і паддаюцца паляпшэнню».
  Во нахмурыўся, гледзячы на Салемаў. «Падатковыя маркі Каліфорніі на пячатках. Хіба гэта не тая амерыканская правінцыя, куды перасялілася шмат кепскіх элементаў?»
  Дзядзька Тхань зноў паціснуў плячыма.
  Пакруціўшы шпількай, Во пайшоў. Ці было нешта пра дзядзьку Тхань і яго сям'ю, чаго Во не даведаўся? Калі Во знік з поля зроку, я пабег у кут і зазірнуў. Палітычныя кадры загарэліся і пыхкалі, як комін.
  Дзядзька Тхань і мая маці добрасумленна наведвалі паліт дыскусійныя сустрэчы. Яны вярталіся дадому, і мы, дзеці, чакалі калі не рэвалюцыйнага запалу, то хаця б пераказу таго, чаму іх навучылі. Яны маўчалі, як камяні. Я ўпэўнены, што Во палічыў бы маўчанне за дрэннае стаўленне, але Во не сказалі. Дзядзька Тхань і мая маці не гадавалі даносчыкаў-грызуноў.
  Мне не спатрэбілася шмат часу, каб зразумець, чаму дзядзька Тхань не гаворыць; сустрэчы яго злавалі. Я выклікаў у яго ўсмешку, калі спытаў, ці сапраўды таварыш Во раздае цыгарэты на сходах. Гэта была нацягнутая халодная ўсмешка без каментароў.
  Дзядзька Тхань не цаніў, калі яму казалі, што рабіць. Я любіла яго толькі за гэта. Я амаль пераканаў сябе, што атрымаў у спадчыну гэтую рысу ад яго. Але я не мог, бо дзядзька Тхань быў не больш братам маёй маці, маім біялагічным дзядзькам, чым дзядзькам Хо.
  Калі шасцёра падзяляюць два пакоі, вы даведаецеся факты з жыцця ў раннім узросце. У ночы, калі месяц быў тоўсты, я зазіраў праз шчыліну ў фіранцы, якая аддзяляла іх ложак ад нашага. Я бачыў, як мая маці асядлала дзядзьку Тханя, качалася і круцілася, кусаючы суставы пальцаў, каб не закрычаць.
  Нам, дзецям, яны ніколі не тлумачылі складанасці сваёй любові. Я заўсёды верыў, што яны чакаюць, пакуль мы падрасцем, хоць сумняваюся, што мы калі-небудзь дараслі б. Страсць старэйшага джэнтльмена і дамы, з якімі ён пазнаёміўся пры не зусім належных абставінах, напэўна збянтэжыла іх.
  У мяне з'явіліся вялікія вочы і вушы. Я падгледзеў, як дзядзька Тхань і мая маці напружаным шэптам гаварылі пра тое, чаго не жадалі, каб мы, дзеці, чулі. Іх таемныя размовы звычайна тычыліся таварыша Во.
  «Жонка Міня скардзіцца на Во», — сказала мая маці. «Ён нічога не плаціць за ежу і чакае, што яго памыюць. Кравец Куок чыніць штаны таварышу Во. Ён не заплаціў Куок. Во сказаў яму, што ў ідэальным пралетарскім грамадстве няма грошай і ўсе аднолькава заможныя. Што гэта значыць? Баюся, Во працягне браць у вас цыгарэты».
  Дзядзька Тхань кіўнуў. «Калі я адмоўлюся, ён мяне арыштуе быць супраць рэвалюцыі і выношваць сквапныя імперыялістычныя тэндэнцыі».
  «Ці ёсць у яго што-небудзь пра Фам?»
  «Ён кажа, што я павінен быць цярплівым».
  «Мы нічога не можам зрабіць?»
  Дзядзька Тхань паківаў галавой. «Таварыш Во заўсёды будзе. Заўсёды існавалі ўрады, якія казалі нам, што рабіць, а чаго не рабіць, у што верыць і як сябе паводзіць. Мы маленькія людзі, якія павінны нагінацца пры найменшым ветрыку. У гэтым сутнасць маленькіх людзей. Мы не можам змяніць гэтыя падзеі больш, чым мы можам змяніць кірунак ветру ".
  Мая маці сказала: «Гэта смуродны вецер».
  Бывалі і іншыя моманты, калі дыскусіі ператвараліся ў спрэчкі, у код з закляклымі вачыма і заіканнем, які я не мог зламаць, акрамя таго, што дзядзька Тхань быў настроены супраць, а мая маці была за, бо выбару не было. Гэта было вельмі сумна глядзець. Тады я не мог здагадацца, што гэта за жудаснае, хаця ў мяне не было сумнення, што прычынай з'яўляецца Во.
  Я пачаў рэгулярна прагульваць школу, амаль кожны дзень суправаджаючы дзядзьку Тханя. Гэта быў наш сакрэт ад маці. Я паабяцаў зрабіць свае арыфметычныя табліцы і граматыку, і ён дазволіў мне працягнуць практычную адукацыю на вуліцы. Таварыш Во забіраў у нас па тры пачкі цыгарэт на дзень. Пошта працавала нерэгулярна, і мытнікі ў аэрапорце кралі абедзвюма рукамі. Пастаўкі з Тхі былі непрадказальнымі.
  Я ўзяў пакеты, якія Тхань не прадаў і Во не скраў. Я прымусіў іх памнажацца. Я абмяняў іх на каністры з бензінам, якія я абмяняў на бутэлькі Johnnie Walker Red Label (іх пломбы USMACV PX цэлыя), якія я абмяняў на бляшанкі з раслінным алеем (нераскрытыя, з этыкеткай USAID са счэпленымі рукамі), на якія я абмяняў мяшкі тайскага рысу, якія я абмяняў на амерыканскія цыгарэты. У сярэднім у дзень я вяртаўся з суадносінамі два пачкі да аднаго, часткова кампенсуючы крадзеж Во, але гэта не палегчыла наш страўнік.
  У мокрую ноч, намочаную вясновым мусонам, мама зачыніла аканіцы. Адзін за адным падпаўзалі нашы суседзі, ствараючы лужыны там, дзе ступалі. Я быў здзіўлены тым, хто назваў гэтую небяспечную сустрэчу. Магчыма, гэта была мая маці. Увесь дзень яе вочы былі чырвоныя. Магчыма, гэта быў дзядзька Тхань. Скажы яму што-небудзь у апошні час, і табе прыйдзецца сказаць гэта яшчэ раз. Быццам яго цела было на Зямлі, а думкі на Марсе.
  Уласна, сустрэчу мог склікаць любы з нашых гасцей. Усе злаваліся. У кожнага была гісторыя пра Во.
  Мінь, канторскі клерк, пачаў. «Таварыш Во не заплаціў нам ні донга. Ён жыве ў нашым доме як у сваім і есць больш за двух чалавек. Я намякаю на аплату, а ён паўтарае глупствы, якія гаворыць на сваіх сустрэчах, на якіх мы баімся не прысутнічаць. Рэвалюцыйная радасць - гэта дастатковая плата і тое, што мы ўсе павінны цярпець ахвяры і гэтак далей. Ён бясконца нагадвае мне, што я быў клеркам марыянетачнага рэжыму Цію. Затым ён кажа, што маё стаўленне да супрацоўніцтва можа прынесці мне павышэнне на маёй цяперашняй працы. На адным дыханні пагражае і абяцае».
  Куок, кравец, сказаў: «Я рамантую яму адзенне і шыю яму новую кашулю. Ён сказаў, што я няўмела адрамантаваў шво. На важнай партыйнай канферэнцыі парваўся рукаў. Ён страціў твар. Гільза разышлася, таму што таварыш Во таўсцее ад ежы Міна. Ён ведае, што перад вызваленнем я перарабіў уніформу арміі Паўднёвага В'етнама і прышыў на яе знакі адрознення. Ён абяцае павялічыць мой рацыён, але пакуль гэтага не зрабіў.
  Наступным быў механізатар Фу. «Калі Сайгон быў перапоўнены аўтамабілямі і матацыкламі, я рамантаваў іх і прадаваў запчасткі. Таварыш Во кажа, што я быў халуем у буржуяў. Мае сённяшнія кліенты - веласіпедысты. Я падарыў Во шыны для яго ровара. Яго шыны былі зношаныя, і яму прыйшлося дабірацца па важных партыйных справах. Ён хлусіў. Я бачыў яго ровар. Шыны добрыя. Ён прадаў мае шыны на чорным рынку. Вы павінны гадзінамі стаяць у чарзе, каб купіць шыны ў дзяржаўнай краме, калі яны ўвогуле ёсць у наяўнасці. Таварыш Во кажа, што ведае кагосьці, хто можа паставіць мне ўсе шыны, якія я хачу. Я не бачыў гэтага «некага». »
   Гаварыў цырульнік Лан. Гаварыў гандляр рыбай Нгуен. Гаварыў веласіпедны кіроўца Кан. Іх гісторыі былі розныя, але аднолькавыя. Таварыш Во стрыгся бясплатна, еў бясплатную рыбу і бясплатна ездзіў на веласіпеды.
  «Табе больш за ўсё можна страціць, Тхань», - сказаў Куок. «Во мае ўладу над вашым сынам. Ці сапраўды ён можа вызваліць Фам з лагера?»
  - Паняцця не маю, - з горыччу сказаў дзядзька Тхань.
  Мінь гнеўна сказаў: «Быць з ім у маім доме невыносна. Трэба нешта рабіць!»
  «Мы не можам», - адказаў Кан. «Во - гэта толькі пасма валасоў на монстры».
  «Што, калі мы вырвем валасы?» - сказаў Тхань. «Вырвіце з коранем».
  «Калі мы выдалім валасы, яны могуць адрасці яшчэ больш грубымі. Гэта глупства, за якое нас пасадзяць ці нават заб'юць», — выпаліла мама. «Хто-небудзь можа пагаварыць з Тхань? Ён не будзе слухаць мяне, калі я скажу яму, што ён не можа дакрануцца да Во.
  У пакоі заціхла. Тады я даведаўся , што гэтую сустрэчу арганізавала мая маці. Думкі цягнуліся да спалення нашай вёскі і нашых продкаў. Альбо мой нос напоўніўся гарачым смуродам дыму, які ствараў мой розум, альбо пылам. Я чыхнуў.
  Мяне выцягнулі з-пад ложка, дзе я хаваўся. Мая сандалія зачапілася за абматаную шпагатам кардонную скрынку і выйшла разам са мной. Дзядзька Тхань пакараў мяне за тое, што я не быў дзе-небудзь з іншымі дзецьмі, і мая маці пяшчотна закавала мяне. Усе добра пасмяяліся з майго кошту, і напружанне паменшылася.
  Потым дзядзька Тхань развязаў шпагат і падняў вечка. На яго твары прамянілася ўсмешка.
  «Я забыўся пра гэтыя рэчы, якія ў Тхі не было ні месца, ні часу, каб узяць з сабой. Я магу паклясціся, што знішчыў усё, што выкрывала, у той дзень, калі прыбылі камуністы», — сказаў ён, з любоўю асцярожна дастаючы змесціва, адзін за адным.
   Мая маці дзіўна паглядзела на мяне, потым на дзядзьку Тхань, павярнуўшы галаву. «Пра што вы двое думаеце?»
  Тхан усміхаўся, ведаючы, пра што я думаю.
  Мы з дзядзькам Тханем прыступілі да працы над нашым планам. Іншымі важнымі гульцамі былі Мін і яго сям'я, якія пад падставай выгналі Во з дому Міня. Кан, Фу і Нгуен паведамілі аб падазрона контррэвалюцыйных паводзінах Во ў чатыры розныя рэвалюцыйныя камітэты. Я быў злодзеем наадварот, які аддаваў, а не браў.
  Таварыш Во рашуча заяўляў пра сваю невінаватасць, калі бесчуючыя салдаты штыкамі выштурхнулі яго з дому Міня. Іншыя салдаты разглядалі здрадніцкі матэрыял, калі грузілі Во ў грузавік.
  Гэта былі рэчы, пакінутыя Ці, рэчы, знойдзеныя ў пакоі Во:
   1. Раман « Ціхі амерыканец» Грэма Грына.
   2. Школьны падручнік, прысвечаны вывучэнню дэмакратыі.
   3. Том англамоўнай паэзіі.
   4. Фатаграфія былога амерыканскага лідэра ў рамцы.
   5. Часопіс Time .
  Дзядзька Тхань і я акуратна выразалі фатаграфію былога амерыканскага лідара з вокладкі часопіса Time і замацавалі яе ў прыгожай меднай і шкляной раме. Гэта быў амерыканскі прэзідэнт, які быў вымушаны пакінуць пасаду - такім чынам, як апошнія амерыканцы беглі з Сайгона ў 1975 годзе з даху амбасады ЗША - на верталёце.
  Праз тыдзень пасля таго, як таварыша Во забралі, Фам увайшоў у нашы дзверы. Ён быў худы і яго адзенне было абшарпаным, але для дзядзькі Тханя ён ніколі не выглядаў лепш.
  Пасля абдымкаў, пацалункаў, слёз і смеху Фам сказаў: «Гэта цуд. Прыехаў чалавек з гэтай ваколіцы, а контррэвалюцыянер, здраднік найгоршага гатунку. Нам было загадана пазбягаць яго па магчымасці. Яго паставілі працаваць на палі, ён выконваў найцяжэйшыя працы ў самы гарачы час сутак. Да мяне прыйшоў лагерны камісар і сказаў, што здраднік данёс на мяне. Таму я, відаць, выбраў правільны шлях. Мая рэабілітацыя завяршылася. Можа хто-небудзь патлумачыць, што гэта значыць?»
  "Мы змянілі кірунак ветру", - сказаў дзядзька Тхань.
  
  
  КПП ЧАРЛІ
  АЛАН КУК
  ВЫ ВЫХОДЗІЦЕ З АМЕРЫКАНСКАГА СЕКТАРУ.
  Жахлівыя словы былі надрукаваныя чорнымі друкаванымі літарамі на вялікай белай дошцы на чатырох мовах: англійскай, рускай, французскай і нямецкай. Таксама трэба было сказаць: «Пакіньце надзею ўсе, хто ўваходзіць сюды», — надпіс Дантэ на ўваходзе ў пекла. Бо пекла было па той бок КПП Чарлі.
  Гэта было шэрае пекла з шэрымі будынкамі і шэрымі людзьмі, якія ў гэты дзень сталі яшчэ больш шэрымі з-за шэрых хмар і дажджу, які няўхільна ішоў на ўсё. У Герхарда Джонсана быў вузел у жываце памерам з баскетбольны мяч, калі ён паказваў свае дакументы амерыканскаму салдату ля толькі што пафарбаванага ў белы каравула з дрэва, якое выглядала недарэчна ў гэтай сумнай абстаноўцы, часткова таму, што ён баяўся, што ўсходнегерманскія ахоўнікі не прапусціў яго - і часткова таму, што баяўся, каб яны прапусцілі. Але ён павінен быў ісці.
  Яму махнулі праз амерыканскі бок, як ён і чакаў. Ён падышоў да двух усходнегерманскіх ахоўнікаў у іх доўгіх паліто і без усмешак на сваім пазычаным Volkswagen Beetle. Адзін стаў перад машынай і паказаў яму спыніцца. Другі падышоў да яго ў акно і забраў пашпарт і візу.
  Герхард стараўся выглядаць нязмушана, быццам рабіў гэта кожны дзень. Аднак больш за год ён не перасякаў мяжу. Гэта было яшчэ да Сьцяны быў узведзены, калі людзі маглі свабодна перамяшчацца туды-сюды паміж Усходнім і Заходнім Берлінам, перш чым уцечка мазгоў высокаадукаваных і кваліфікаваных грамадзян Усходняй Германіі, якія беглі на Захад, не ператварылася ў імклівы паток, пагражаючы спыніць эканоміку.
  Ахоўнік доўга глядзеў на візу, нібы шукаючы ў ёй што-небудзь не так. Гэта было цалкам законна. Герхард пераскочыў праз належныя абручы, каб атрымаць яго. Як амэрыканскі грамадзянін ён меў пры сабе пашпарт ЗША, а візу яму выдала амэрыканская амбасада ў Заходняй Нямеччыне.
  Ахоўнік размаўляў з ім на ламанай англійскай мове. «Чаму вы едзеце ў ГДР?»
  Герхард старанна сфармуляваў свой адказ. «Тут жыве мая цётка. Я іду да яе ў госці». Пра тое, што тут у яго аднагадовая дачушка, ён і не згадваў. Гэта, безумоўна, падняло б чырвоны сцяг.
  «Як доўга вы застаяцеся?»
  "Два дні."
  Гэта быў увесь час, які ў яго быў. Ён быў у Заходнім Берліне па справах для імпартна-экспартнай фірмы, у якой ён працаваў, і яго бос неахвотна даў яму адпачынак, перш чым яму давялося ляцець назад у ЗША. Бізнес у Еўропе бурна развіваўся, і кампанія спатрэбілася яго ўменне гаварыць па-нямецку.
  Ахоўнік раптам загаварыў з ім па-нямецку. «Вы ведаеце, што мы робім са шпіёнамі ў ГДР?»
  Нягледзячы на падрыхтоўку да гэтай сітуацыі, Герхард змог не адрэагаваць на заяву. Калі б яны даведаліся, што ён выдатна размаўляе па-нямецку, яны б яго ніколі не пусьцілі. Маладых замежнікаў, якія праходзілі праз КПП Чарлі, аўтаматычна падазравалі ў шпіёнах. Ён паглядзеў на ахоўніка, як ён спадзяваўся, запытальна і не разумеючы.
  Ахоўнік сачыў за ім. Няўжо адно міргненне выдаў яго? Яго сэрца закалацілася, а баскетбольны мяч у жываце павялічыўся. Ахоўнік паглядзеў на іншага ахоўніка, які паказаў яму зняць капот, які быў месцам для захоўвання VW з заднім размяшчэннем рухавіка. У ім быў толькі чамаданчык з адзеннем і туалетнымі прыналежнасцямі, адмыкнутая. Тым часам першы ахоўнік зазірнуў на задняе сядзенне, якое было пустое.
  Ахоўнік з чамаданам не спяшаўся разглядаць яго, а Герхард спадзяваўся, што пот, які ён адчуваў на спіне, не праявіцца на яго твары. Ён думаў пакінуць кучу заходненямецкіх марак на сваёй вопратцы. Тут яны каштавалі на чорным рынку. Але ён не ведаў, як яны адрэагуюць. Хабар можна было ўзяць як прыкмету віны, а ён ні ў чым не быў вінаваты.
  Ахоўнік зачыніў капот і падышоў да акна. Двое мужчын размаўлялі разам па-нямецку аб тым, ці быў Герхард шпіёнам, сачачы за ім на рэакцыю.
  Магчыма, яго нямецкае імя напалохала іх. Яго маці была немкай. Ён навучыўся гаварыць па-нямецку раней, чым вывучыў англійскую. Яго бацька пазнаёміўся з ёй, калі вучыўся ў Германіі, і прасіў яе выйсці за яго замуж. Яна была часткай сям'і вышэйшага класа ў горадзе Гале, дзе яна вырасла, і яна так і не прыстасавалася да жыцця ў ЗША, будучы замужам за вандроўным міністрам, якому было цяжка ўладкавацца на працу. Яна некалькі разоў везла Герхарда і яго сястру ў Германію, калі яны былі маладымі, і аднойчы яго бацьку прыйшлося прыехаць і забраць іх дадому.
  Яна стала псіхалагічным калекай падчас вайны, у тым ліку таму, што яе брат быў у нямецкай арміі. Ён загінуў недзе на сцюдзёных прасторах Расіі. Неўзабаве яна памерла, магчыма, ад разбітага сэрца.
  Ахоўнікі спынілі размову, і адзін з іх працягнуў Герхарду пашпарт і візу. Ён паказаў Герхарду ісці далей. Гэта адбылося так хутка, што ён быў непадрыхтаваны, і яму спатрэбілася некалькі секунд, перш чым яго дрыготкая рука ўключыла машыну на першую перадачу. Затым яму трэба было быць асцярожным, каб не ад'ехаць занадта хутка. Ён паглядзеў у люстэрка задняга віду і ўбачыў, што яны звярнулі ўвагу на наступную машыну.
  Аўтабан да Гале быў няроўным і з выбоінамі. У яго нават было абмежаванне хуткасці, хоць некалькі машын выконвалі яго, рызыкуючы сваімі шынамі і падвескі. Аднак Герхард зрабіў. VW быў не яго, і ён хацеў вярнуць яго цэлым.
  У яго не было праблем з перамяшчэннем па вуліцах Гале з яго цэрквамі і падвойнымі шпілямі і насельніцтвам, якое набліжалася да 300 000 чалавек. Ён бываў тут шмат разоў, знаходзячыся ў Заходнім Берліне з вайскоўцамі, спачатку наведаць сваю цётку, якая была сястрой яго маці, а потым наведаць Інгу, сяброўку Брунгільды, у якую ён быў закаханы.
  Інга. Герхард прасіў яе прыехаць і жыць з ім у Заходнім Берліне, пакуль не скончыцца яго камандзіроўка, а потым паехаць з ім у Амерыку. Яна сказала, што будзе, але трэба клапаціцца пра бабулю, у якой было паслабленае здароўе. Яго просьбы павялічыліся, калі ён даведаўся, што яна цяжарная. Усё ж яна адклала. Потым усходнія немцы закрылі мяжу ў 1961 годзе, каб не дапусціць адтоку свабодалюбівых, і было позна. Інга апынулася ў пастцы ўнутры.
  Інга памерла пры нараджэнні Монікі. Яе лекар быў дастаткова разумны, каб накіравацца на Захад, пакуль мяжа была адкрыта, пакінуўшы Інгу ў нязграбных руках пасрэдных медыкаў, якія засталіся. Калі б яна ўцякла, пакуль гэта было магчыма, яна была б жывая сёння. Герхард ніколі не мог перастаць думаць пра "што, калі". Ён падумаў, што ў яго ёсць важкія падставы прыраўноўваць Усходнюю Германію да пекла.
  Герхард глядзеў на блакітнавокую бялявую мініяцюру Інгі і не мог паверыць, што ён дапамагаў стварыць гэтую цудоўную істоту, якая ўсміхалася яму і калупала яго зубы сваімі пальцамі. Ён з'ехаў з Германіі яшчэ да яе нараджэння, яго армейская кар'ера скончылася, не вытрымаўшы жыць побач з Інгай, але не з ёй. Не было магчымасці, каб ён калі-небудзь жыў ва Усходняй Германіі.
  Ён бачыў фатаграфіі Монікі, але рэальнасць была нашмат лепшай. Калі б толькі ён мог забраць яе з сабой. Гэта было немагчыма. Казкі пра людзей, якія спрабавалі ўцячы і няўдала былі легендамі. Петэр Фехтэр, падлетак, які здзейсніў замах, быў застрэлены пакінуты сыходзіць крывёй каля Сцяны на вачах у абодвух бакоў, у той час як салдаты ніводнага боку не пайшлі яму на дапамогу.
  Некаторым удалося ўцячы, перабраўшыся праз сцяну, пад або праз сцяну, але як вы выцягнулі дзіця?
  «Хочаш даць Моніцы яе бутэльку?»
  Цётка Герхарда Брунгільда перадала бутэльку Герхарду. У Монікі загарэліся вочы, калі яна гэта ўбачыла; яна выхапіла яго з рук і пачала шумна смактаць.
  Герхард засмяяўся. «Прагная маленькая, праўда?»
  «Ну, галодны, усё роўна. Вы ёй падабаецеся. Я ведаў, што яна будзе. Ёй таксама падабаецца Гюнтэр».
  Гюнтэр быў чалавекам, які апекаваўся жылым домам, дзе жыла Брунгільда.
  Размаўлялі па-нямецку. Брунгільда валодала англійскай мовай бясконца мала. Яна была занадта худая, з сівымі валасамі, моцна сабранымі ў пучок, і на ёй была чыстая хатняя сукенка з узорам, якая была адрамантавана ў некалькіх месцах, дзе былі парваныя швы. Нітка, выкарыстаная для рамонту, не адпавядала колеру арыгіналу.
  Калі Інга памерла, Брунгільда пагадзілася забраць Моніку. Бацькі Інгі загінулі на вайне, іншых блізкіх сваякоў у яе не было. З боку Брунгільды гэта было адважным учынкам, і Герхард ушанаваў яе за гэта. Жыць ёй было няшмат, і гадаваць дзіця было для яе цяжкай працай. Безумоўна, усе адчувалі напружанне ў гэтай краіне дэфіцыту і прыстасаванняў, спланаваных глухім урадам. Брунхільд працавала медсястрой у доме састарэлых. На шчасце, яе праца дазваляла трымаць Моніку з сабой, пакуль яна была на працы.
  У адрозненне ад брудных калідораў дома, у яе маленькай кватэры было чыста. На вокнах бялелі карункавыя фіранкі. Яна рабіла ўсё, што магла. Калі Моніка павінна была застацца ва Усходняй Германіі, Герхард быў рады, што Брунхільд тут клапацілася пра яе. Магчыма, калі-небудзь Сцяна абрынецца і Герхард зможа забраць Моніку ў ЗША, але не было ніякіх прыкмет таго, што гэта адбудзецца ў бліжэйшы час.
  Брунгільда і Герхард балбаталі пра ўсё, што было ў Монікі выканана нядаўна. Яна поўзала і нават спрабавала хадзіць. Яны падтрымлівалі сувязь па пошце, але міжнародная дастаўка ішла павольна, і да таго часу, як Герхард атрымаў ліст, у якім адзначаліся дасягненні Монікі, ён састарэў. Наколькі лепш было б, калі б ён штодня назіраў за яе прагрэсам.
  Падчас паўзы ў размове Брунхільд сказала: «Я хачу, каб вы пазнаёміліся з Гюнтэрам».
  Яна паглядзела на ўпрыгожаны дзедаў гадзіннік, сямейную рэліквію. Стрэлкі паказвалі 5 вечара
  «У гэты час кожны дзень ён знаходзіцца ў сваёй кватэры і слухае сусветныя навіны. Хадзем паглядзім, ці ёсць ён. І, дарэчы, яму можна давяраць».
  Цікавая заява, падумаў Герхард, стоячы, трымаючы Моніку, якая ўсё яшчэ працавала над сваёй бутэлькай. Маючы на ўвазе, што былі людзі, якім нельга было давяраць. Яго не зьдзівіла, што ў таталітарнай дзяржаве паўсюль будуць шпіёны-аматары, якія прагнуць дробных зьвестак пра сваіх суседзяў, якія яны могуць перадаць дробным чыноўнікам.
  Іншае, што прыйшло ў галаву Герхарду, было тое, што Брунгільда павінна была добра ведаць гэтага Гюнтэра, калі яна ведала, што ён робіць у пэўны час. Што ж, яна ніколі не выходзіла замуж, і яна заслугоўвала мужчынскага таварыства, калі гэта тое, што тут адбываецца. Кватэра Гюнтэра знаходзілася на першым паверсе, двума паверхамі ніжэй за Брунгільду. Калі яны спускаліся па лесвіцы міма аблупленай фарбы, Герхард убачыў мажную жанчыну, якая з цяжкасцю падымалася па лесвіцы знізу. Яна не выглядала недаяданнем.
  Герхард кінуў хуткі позірк на Брунгільду і на імгненне ўбачыў, як на яе твары адбілася агіда, але потым яна знікла, і яна ўсміхнулася даме і загаварыла музычным голасам.
  «Як справы сёння, місіс Рудольфі?»
  Дама спынілася, пыхкаючы і пыхкаючы, паглядзела на іх траіх, а потым пранікліва ацаніла Герхарда. «Значыць, вы бацька дзіцяці?»
  Герхарду не было сэнсу рабіць выгляд, што ён не ведае Нямецкую, таму ён адказаў на гэтай мове, як мага ветлівей. "Так. Мяне завуць Герхард. Я рады пазнаёміцца з вамі, місіс Рудольфі.
  «Такім чынам, вы пляменнік Брунгільды. Я цябе тут раней не бачыў. Дзе ты жывеш?"
  Ён спрабаваў вырашыць, ці казаць праўду, калі Брунхільд сказала: «Ён жыве ў Злучаных Штатах. Быў у арміі, дыслакаваўся ў Заходнім Берліне. Ён пазнаёміўся з Інгай, калі прыязджаў да мяне...
  «І вы нічога не думалі пра тое, каб бедная дзяўчына зацяжарыла, а потым кінула яе. Дзяўчына, якая цяпер памерла. Вы, амерыканцы, усе аднолькавыя. Я здзіўлены, што вы папрацавалі вярнуцца і пабачыць сваё дзіця».
  Герхард не ведаў, што на гэта адказаць. Ён не хацеў пачынаць спрэчку. Калі б ён сказаў, што кахаў Інгу, яна б яму не паверыла. Ён усё яшчэ дрыжаў, калі Брунгільда загаварыла за яго.
  «Ён прыехаў у Нямеччыну ў камандзіроўку. Ён змог вылучыць два дні са свайго напружанага графіка, каб наведаць нас з Монікай. Я вельмі рады яго бачыць, і Моніка таксама».
  Моніка дапіла бутэльку і зноў дзелавіта разглядала зубы Герхарда. Місіс Рудольфі нахмурылася. Герхард падазраваў, што яна прайшла па жыцці з чыпам на плячы.
  Яна сказала: "Такім чынам, вы з'язджаеце паслязаўтра?"
  Герхард кіўнуў і збіраўся нешта сказаць, калі місіс Рудольфі пачала падымацца па лесвіцы. Яна прабілася паміж Герхардам і Брунхільдай і рашуча працягнула шлях.
  «Было прыемна вас бачыць», - крыкнула ёй услед Брунхільд, але яна не адказала.
  Калі Герхард і Брунгільда выйшлі з лесвіцы на першым паверсе, Брунгільда паўшэптам сказала яму. «Яна мне не падабаецца».
  Няцяжка было зразумець чаму. Яны ішлі па слаба асветленым калідоры. Брунгільда пастукала ў дзверы каля фасада будынка. Герхарду здалося, што ён пачуў голас з іншага боку. Голас спыніўся.
  Прыкладна праз трыццаць секунд гучны голас проста з іншага боку дзверы спыталі, хто там. Брунгільда назвала сябе. Пасля некалькіх пстрычак дзверы адчыніліся. У дзвярах з'явіўся каржакаваты мужчына з вялікай галавой. Яму павінна быць гадоў пяцьдзесят. Убачыўшы Брунгільду, ён усміхнуўся.
  «Заходзьце. Заходзьце».
  Герхард увайшоў услед за Брунхільд у кватэру, маленькую, як у Брунхільды, але не так добра аздобленую. Каля адной сцяны была кніжная шафа, набітая старымі кнігамі ў прыгожых пераплётах.
  Брунгільда сказала: «Гюнтэр, гэта мой пляменнік Герхард».
  Герхард перасунуў Моніку сабе на левую руку, і яны з Гюнтэрам паціснулі адзін аднаму рукі з еўрапейскім поціскам, адзін хуткі ўверх і ўніз, і сказалі, як справы. Гюнтэр адступіў на крок і паглядзеў на Герхарда, як і місіс Рудольфі.
  «Брунхільд расказвала мне пра вас. Яна сказала, што вы добры малады чалавек. Ты будзеш добрым бацькам для Монікі».
  «На жаль, я тут толькі два дні».
  «Так».
  Гюнтэр спыніўся і паглядзеў на Брунгільду. Паміж імі нібы праходзіла нейкая сувязь.
  "Калі ласка, сядайце."
  Герхард сядзеў на маленькай канапе, накрытай пацёртай коўдрай. Брунгільда села побач. Гюнтэр пайшоў у суседні пакой і прынёс драўлянае крэсла, якое паставіў насупраць іх. Ён сеў у яго.
  «Калі вы пастукалі ў дзверы, я слухаў навіны свету за межамі ГДР. Не ўсе будуць рады, што я магу гэта зрабіць».
  Ён зноў паглядзеў на Герхарда.
  «Тут чалавеку трэба вельмі асцярожна жыць. Гэта нядобрае месца для выхавання дзіцяці». Ён паглядзеў на Моніку, якая балбатала і, відаць, трэніравалася размаўляць. «Дзіця павінна свабодна адкрываць свет, не азіраючыся праз плячо».
  Гюнтэр зноў зрабіў паўзу, і Герхард адчуў, што павінен нешта сказаць.
  "Я згодзен. Я хацеў бы забраць Моніку жыць у Амерыку».
   Гюнтэр кіўнуў, быццам гэта хацеў пачуць. «Брунхільд сказала мне, што вы ехалі на «Фальксвагене». Гэта правільна?'
  «Так. Ён належыць майму сябру з Заходняга Берліна».
  У сваім апошнім лісце Брунхільд спытала яго, ці можа ён даехаць ва Усходні Берлін на «Фальксвагене». У той час ён лічыў гэтую просьбу дзіўнай, асабліва тое, як яна яе сфармулявала, быццам гэта было б весела зрабіць. Яна павінна была быць асцярожнай, што піша; не было гарантыі, што хтосьці не чытае яе пошту. Герхард меркаваў, што ў яе можа быць схаваны сэнс. На шчасце, сябар па арміі, які жыў у Заходнім Берліне, быў гатовы пазычыць яму свой VW.
  Гюнтэр сказаў: «Я механік. Я шмат працаваў над Volkswagen. Я хацеў бы паглядзець на вашу машыну».
  Гэта таксама была дзіўная просьба. Бо адзін Volkswagen быў падобны на другі. Гэта было часткай іх прыгажосці.
  «Ён прыпаркаваны на вуліцы».
  «Пад будынкам знаходзіцца гараж, ключ ад якога ёсць толькі ў мяне. Мы загонім вашу машыну туды».
  Відаць, мяркуючы па абсталяванні ў гаражы, Гюнтэр займаўся тут бізнесам, рамантаваў машыны. Trabant, машына сумніўнай якасці, вырабленая ва Усходняй Германіі, стаяла з выстаўленым рухавіком, але побач было месца для Volkswagen. Пасля таго, як Герхард заехаў, Гюнтэр зачыніў дзверы і сказаў, што хоча нешта праверыць. Ён выкарыстаў свае інструменты, каб дастаць ніжнюю частку багажнага аддзялення пад капотам, а Герхард назіраў і задаваўся пытаннем, што адбываецца. Брунгільда стаяла побач і ўсміхалася яму. Яна сказала давяраць Гюнтэру.
  Гюнтэр паказаў Герхарду паглядзець на прастору пад багажным аддзяленнем. Герхард перадаў Моніку Брунхільдзе і ўгледзеўся ўніз на драты, вось, рулявы механізм — тое, з чаго складаецца машына. Аўтамабілі для яго былі спосабам дабрацца з пункта А ў пункт Б. Гэта была мітусня. Ён здзіўлена паглядзеў на Гюнтэра.
  Гюнтэр кіўнуў, зрабіўшы некалькі вымярэнняў рукамі. Ён зірнуў на Герхарда. «Калі мы будзем асцярожныя, мы можам пабудаваць невялікі аддзяленне, якое змясцілася б пад месца, куды вы кладзеце чамадан. Гэта нельга было заўважыць».
  Герхард усё яшчэ не разумеў. «Гэта было б вельмі мала. Якая б гэта была мэта?.. Ой».
  Герхард раптам зразумеў. Ён азірнуўся, напалову чакаючы ўбачыць падслухоўшчыка. Потым паглядзеў на Брунгільду.
  Яна сказала: «Гэта не месца для выхавання дзіцяці. Моніка павінна расці ў Амерыцы».
  «Але... Ці ўпісалася б яна туды? Яна б задыхнулася».
  Гюнтэр паківаў галавой. «Гэта прыгажосць Volkswagen. Увесь выхлап ідзе ззаду. Яна досыць маленькая, каб змясціцца. Цяпер самы час зрабіць гэта, пакуль яна не вырасце. Калі яе загарнуць у цёплую коўдру, яна будзе добра».
  «А што, калі яна заплакала?»
  Брунхільд сказала: «Я дам табе таблетку, якая прымусіць яе спаць да канца».
  Дрыжыкі прабеглі па спіне Герхарда. Ці мог ён сапраўды выцягнуць Моніку адсюль? Што рабіць, калі ён праваліўся? Што з ім было б? Ён не хацеў гніць ва ўсходненямецкай турме. Што б з ёй здарылася ? Што будзе з Брунхільдай і Гюнтэрам? Вядома, гэта было б прасочана да іх. Але Брунхільд і Гюнтэр планавалі гэта разам. Яму даверылі гэта зрабіць. Нават у войску ён ніколі не рабіў нічога такога небяспечнага. Ці, калі атрымалася, слаўна. Ён перавёў позірк з аднаго на другога.
  «Для вас гэта велізарная рызыка».
  Брунгільда выступала за абодвух. «Гэта наш спосаб пратэставаць супраць невыноснай улады. Мы павінны нешта рабіць. Дзесьці трэба правесці мяжу».
  Гюнтэр кіўнуў.
  Тым не менш, Герхард не мог здзейсніць. Гэта было занадта шмат, каб праглынуць.
  «Гэта не мая машына».
  Гюнтэр сказаў: «Змены ніякім чынам не пашкодзяць машыну. Адсек будзе лёгка зняць».
  «Я павінен падумаць пра гэта».
   «Няма часу пра гэта думаць. Я павінен пачаць працаваць над гэтым зараз».
  Герхард любіў старанна ўзважваць свае рашэнні. Але хоць раз у жыцці яму трэба было дзейнічаць рашуча. Магчыма, гэта самае важнае, што ён калі-небудзь рабіў.
  «Калі вы думаеце, што гэта можна зрабіць, я гатовы гэта зрабіць. Як мы пачнем?»
  Гюнтэр ухвальна кіўнуў. «Я пабудую скрынку».
  «Я магу вам дапамагчы?»
  «Не. Лепш я зраблю гэта сам. Я ведаю як. Я таксама сталяр. Зараз жа пачну».
  Брунгільда сказала: «Спачатку далучайся да нас на абед. Трэба што-небудзь паесці».
  Гюнтэр паківаў галавой. «Лепш, калі нас не так часта бачаць разам. У мяне ўсе добра. Ідзі зараз і дазволь мне пачаць».
  Герхард дастаў кашалёк. «Я заплачу вам за матэрыялы».
  Ён дастаў пачак усходнегерманскіх купюр, набытых ім на чорным рынку ў Заходнім Берліне, і працягнуў іх Гюнтэру. Гэта былі грошы, якія ён збіраўся даць Брунгільдзе. Гюнтэр спачатку паківаў галавой, але Герхард настойваў. Наяўныя грошы тут было цяжка атрымаць. Гюнтэр неахвотна ўзяў грошы.
  Брунгільда сказала: «Ідзі, Герхард. Мы пойдзем паесці, пакуль Гюнтэр возьмецца за працу».
  Герхард амаль не спаў гэтай ноччу. Ён варочаўся і рашыўся не брацца за гэтую небяспечную задачу паўтара дзясятка разоў. Ён амаль устаў і адшукаў Гюнтэра, які, як ён быў упэўнены, працаваў усю ноч. Потым ён падумаў пра словы Брунгільды: «Дзесьці трэба правесці мяжу».
  Герхард мог бачыць брыдоту, галечу і забруджанасць на інтэлектуальным узроўні, ён мог бачыць страх у вачах людзей і назіраць, як яны глядзяць праз плечы, ён мог чытаць пра мільёны недарэчных правілаў, якія рабілі што-небудзь прадуктыўнае практычна немагчымым, але ён не адчуваў цяжару тыранія на яго спіне, як Брунхільд і Гюнтэр рабілі кожны дзень. Ён мог сысці. Калі яны былі гатовыя рызыкнуць, ён таксама павінен быць гатовы. Ён крыху паспаў перад самым світаннем.
  Герхард прачнуўся ад сонечных промняў у акно гасцінай, дзе ён спаў на канапе. Ён быў занадта кароткі для яго доўгіх ног, і ён быў жорсткім і балючым, калі ўстаў. Магчыма, сонечнае святло было добрым знакам. Ён заўважыў на падлозе каля вонкавых дзвярэй паперку. Ён падняў яго і разгарнуў. Некалькі секунд ён не мог прачытаць надрапаны нямецкі почырк. Потым ён зразумеў, што гэта ад Гюнтэра. Засяродзіўшыся, ён мог разабраць словы: «Прыходзь да дзвярэй гаража ў 11. Стукай тры разы». Ён быў падпісаны літарай G.
  Герхард пачуў, як Моніка мітусіцца і Брунгільда размаўляе з ёй. Правільна, немаўляты рана ўсталі. Брунгільда сёння не працавала. Ён зайшоў у маленькую кухню, павітаўся з добрым днём і паказаў Брунгільдзе запіску. Яна хутка прачытала.
  «Я ведаў, што ён можа гэта зрабіць. Ён добры чалавек. Я гатую табе сняданак. Калі хочаце, можаце накарміць Моніку».
  Моніка сядзела ў дзіцячым крэсле. Калі яна ўбачыла Герхарда, яна стукнула рукамі па падносе крэсла і прабурчала яму на сваёй мове. Брунгільда паказала яму, як набіраць лыжкай пюрэ нявызначанага колеру і класці яе ў рот. Ён паспрабаваў.
  «Яна выплюхвае палову».
  «Сардэчна запрашаем у свет немаўлят».
  Але Моніка была настолькі лагодная з гэтай нагоды, што Герхард не мог не палюбіць яе. Як ён мог нават падумаць пакінуць яе?
  Пачуўся моцны стук. Герхард ледзь не выскачыў са скуры.
  «Як вы думаеце, хто гэта?»
  Брунгільда нахмурылася. «Я не ведаю. Яшчэ рана нават для місіс Рудольфі. Яна часам «правярае» мяне, каб пераканацца, я ўпэўнены, ці прытрымліваюся я лініі партыі. Я пойду. Ты заставайся тут з Монікай. Я не хачу, каб яна падвяргалася негатыўным вібрацыям больш, чым неабходна».
  Лінія Камуністычнай партыі, меркаваў Герхард. Брунгільда падышла да дзвярэй. Герхард зразумеў, што гэта была місіс Рудольфі, якая гаварыла гучным голасам. Брунгільда, відаць, не пускала яе, і ён не мог разабраць, што гаворыць жанчына. Праз пару хвілін Брунгільда здолела зачыніць за сабой дзверы і вярнуцца на кухню. Яе кулакі былі сціснутыя, і яна раззлавалася, калі загаварыла пасля таго, як Герхард спытаў яе, чаго хоча місіс Рудольфі.
  «Яна нічога не хацела, гэта значыць нічога, што мела сэнс. Яна расказала мне пра новае смярдзючае правіла адносна збору смецця. Яна проста шпіёніла за намі, спрабуючы высветліць, ці не плануем мы нейкую смешную справу, але я перакананы, што яна паняцця не мае, чым мы насамрэч займаемся. Яна яшчэ раз спытала, ці заўтра вы з'язджаеце».
  «Падобна на тое, што яна падазроны тып».
  «Падазрэнне - яе другое імя».
  На шпацыр выйшлі ў дзесяць. У Брунгільды была старажытная дзіцячая калыска. Герхард панёс яго ўніз па лесвіцы, а Брунхільд несла Моніку. Яны не сустрэлі місіс Рудольфі, за што Герхард быў удзячны. Ён усё яшчэ адчуваў сябе дрыготкім. Яны зліліся з людзьмі на вуліцы, большасць з якіх не глядзелі ні на іх, ні на каго яшчэ, і пайшлі кругавым шляхам, які прывёў іх да дзвярэй гаража роўна ў адзінаццаць. Гараж выходзіў на бакавую вуліцу, і Герхард нікога не ўбачыў, калі тройчы пастукаў у дзверы.
  Праз хвіліну дзверы адчыніліся, і ўсмешлівы Гюнтэр завёў іх унутр і хутка зачыніў. Ён падвёў іх да пярэдняй часткі «Фальксвагена».
  «Гэта скончана».
  Герхард і Брунгільда пераглянуліся. Вось што яны спадзяваліся, што ён скажа. Гюнтэр паказаў ім, што ён зрабіў. Гэта было геніяльна. Аддзяленне ўяўляла сабой драўляную скрыню з накрыўкай і зашчапкай, якая ўтрымлівала Моніку ад выпадзення, але якую можна было лёгка адкрыць. У ім былі адтуліны для паветра, і Гюнтэр падшыў яго кавалкамі старой коўдры. Ён паказаў Герхарду, як класці падлогу багажнага аддзялення на месца над ім, выкарыстоўваючы толькі адвёртку. Ніхто не здагадаецца, што пад ім схавана дзіця.
  Яны павіншавалі Гюнтэра з майстэрствам, а Герхард шчыра падзякаваў яму. Гюнтэр усміхнуўся і спытаў Герхарда, калі той хоча сысці.
  Брунгільда сказала: "Прама зараз".
  «Так хутка?»
  "Місіс. Рудольфі становіцца занадта падазроным. Калі Герхард паедзе зараз, ён зможа перасекчы мяжу праз тры гадзіны, максімум чатыры. Яшчэ будзе светла, і ехаць будзе лёгка. На гэты час я буду трымацца далей адсюль, каб місіс Рудольфі не даведалася, што Моніка прапала.
  Герхарду раптам прыйшла ў галаву адна думка. «Калі яна даведаецца, вас арыштуюць».
  Брунгільда паціснула плячыма. «Я магу адкласці яе на некаторы час, а потым выдумаю, што яна ў сваякоў маці. Калі гэта не спрацуе, няхай будзе так. Але Моніка будзе ў бяспецы».
  Брунгільда была гатова абмяняць тое, што засталося ад яе свабоды, на свабоду Монікі. Герхард мог толькі пакланіцца перад яе адданасцю і выканаць сваю ролю. Ён дастаў з калыскі, дзе яны схавалі пад коўдрай, свой чамаданчык. Акрамя адзення Герхарда, у ім ляжала ежа і коўдра для Монікі, а таксама пара падгузнікаў. Вядома, усё, што належала ёй, павінна было быць выкінута, перш чым ён перасёк мяжу.
  Брунгільда абняла і пацалавала Моніку і пасадзіла яе на пярэдняе сядзенне VW. У яго не было рамянёў бяспекі, і Герхард павінен быў абараняць яе ў выпадку раптоўных прыпынкаў. Брунгільда расказала яму пра зацішны парк, у які ён мог бы праехаць перад самым уездам у Берлін. Там ён усыпіў Моніку і пасадзіў яе ў купэ.
  Герхард абняў Брунхільду і паціснуў руку Гюнтэру, яшчэ раз падзякаваўшы. Герхард сеў у машыну, гатовы быў выехаць, калі Гюнтэр адчыніў дзверы. Дзверы з рыпам падымаліся ўгору на роліках, якія трэба было змазаць. Герхард якраз збіраўся завесці рухавік, калі ўбачыў у дзвярах цень, а потым чалавека. Чалавек, які быў вышэй чым Гюнтэр, хоць і не такі шырокі, зірнуў на сцэну ў гаражы.
  Гюнтэр загаварыў з ім. «Клаўс, што ты тут робіш?»
  "Місіс. Рудольфі сказала мне, што падазрае, што вы ўсе задумалі нядобрае. Аказваецца, яна мела рацыю. Міліцыі будзе вельмі цікава даведацца, што адбываецца».
  Клаўс пачаў адыходзіць. Гюнтэр схапіў яго за руку і пацягнуў у гараж, перш чым той паспеў выстаяць. Пачалі барацьбу. Брунгільда адрэагавала гэтак жа хутка, з адным моцным віскатам пацягнуўшы дзверы гаража. Герхард адчыніў дзверы VW і выскачыў. Здавалася, што Клаўс бярэ верх над бойкай. Ён спрабаваў збіць Гюнтэра.
  Герхард схапіў першы інструмент, які ўбачыў, гаечны ключ, і паглядзеў у адтуліну. Абодва мужчыны вагаліся ўзад і ўперад, і Герхард баяўся, што не ўдарыць Гюнтэра. Ён манеўраваў, пакуль не апынуўся ззаду Клаўса. Ён паспеў адной рукой схапіць буйнага чалавека за плячо, але атрымаў локцем у сківіцу. Нягледзячы на боль, ён змог спатыкнуцца з Клаўсам, які, спатыкнуўшыся, аддзяліў яго ад Гюнтэра.
  Герхард ударыў Клаўса гаечным ключом па галаве, перш чым той паспеў аднавіць раўнавагу. Ён кучай упаў на падлогу. Яго вочы былі адкрыты, і ён пачаў падымацца. Герхард зноў ударыў яго па галаве, як мог. На гэты раз яго вочы былі заплюшчаныя. Кроў сочылася праз яго валасы. Герхард стаяў і глядзеў на яго. Ён ніколі ні на каго не нападаў з мэтай параніць, нават калі быў у войску.
  «Вы павінны сысці зараз .» — голас Брунгільды быў настойлівы.
  Калі Герхард працягваў стаяць у шоку, Гюнтэр сказаў: «Калі ласка, ідзіце. Мы паклапоцімся пра Клаўса».
  «Ён можа быць паранены».
  «Мы з ім разбярэмся». Гюнтэр схапіў Герхарда за руку. «Вы павінны забраць Моніку адсюль».
  "Місіс. Рудольфі -"
  Брунхільд сказала: «Я разбяруся з місіс Рудольфі. Зрабі гэта для Монікі».
  Герхард пераадолеў свой параліч і залез у машыну. Моніка плакала. Брунхільд адчыніла дзверы з боку пасажыра і хутка пацалавала яе. Потым хутка зачыніла дзверы. Гюнтэр накінуў на Клаўса брызент і адчыніў дзверы гаража.
  Герхард выехаў з гаража і павярнуў на вуліцу, трымаючы Моніку правай рукой, каб яе не адкінула сіла перагрузкі. Ён пераключыў перадачы і паскорыўся, жадаючы як мага хутчэй выбрацца з Гале.
  Герхард сышоў з аўтабана, шукаючы парк, дзе Брунгільда сказала яму, дзе можна пасадзіць Моніку ў купэ, каб яго не бачылі. Прынамсі, цяпер яму не трэба было назіраць за паліцыяй у люстэрку задняга віду, што ён рабіў з таго часу, як пакінуў Гале. Наўрад ці яго ўдасца заўважыць тут, на вузкіх вулачках, нават калі б забілі трывогу. Ён спадзяваўся, што Брунгільда і Гюнтэр трымаюць пад кантролем Клаўса і місіс Рудольфі. Ён не мог марнаваць час на тое, што будзе з імі, калі ўлады даведаюцца, што яны зрабілі.
  Ён зразумеў, што праходзіў гэты кут раней. Ён ішоў па крузе. Ён не ведаў, дзе знаходзіцца парк, таму яму прыйшлося імправізаваць. Яму трэба было як мага хутчэй праехаць праз КПП Чарлі, перш чым ахоўнікам загадалі шукаць чорны Фольксваген.
  Моніка даўно перастала плакаць і, відаць, атрымлівала асалоду ад язды па выбоістай аўтабане. Яна падскоквала ўверх і ўніз і смактала соску. Яна была шчаслівым дзіцем, што рабіла яе больш прывабнай.
  Аднак Герхард адчуваў усё большае расчараванне з-за таго, што не знайшоў парк. Ён павярнуў на вуліцу, якую рамантавалі. Ён зайшоў у тупік ля шлагбаума ў ста метрах ад скрыжавання. Рабочых не было відаць. Ён спыніў машыну. Гэта трэба было б зрабіць. Ён апусціў акно, каб падыхаць паветрам, бо ў машыне стаяў пах.
  Ён сказаў некалькі супакойваючых слоў Моніцы і адкрыў слоік з дзіцячым харчаваннем. Ён узяў таблетку з маленькага кантэйнера Брунгільда даў яму і ўставіў яго ў лыжку пюрэ. Брунгільда запэўніла яго, што гэта яе любімае. Ён узяў яе соску і прапанаваў ёй есці. Яна адкрыла рот, але тут жа выплюнула.
  Герхард быў у жаху. Калі б яна не спала, ён не мог бы правесці яе праз КПП Чарлі ў купэ. Яна б галавой раўла. У яго была яшчэ адна таблетка. Відаць, Брунгільда была падрыхтавана да такога выпадку. Але калі гэта не спрацавала, яны былі страчаны. Ён ледзь не закрычаў на Моніку, але спыніўся, калі зразумеў, што гэта пагоршыць сітуацыю. Яна не разумела, што іх будучыня залежыць ад яе прыёму таблетак.
  «Ваша дзіця вельмі мілае».
  Галава Герхарда стукнулася аб дах аўтамабіля. Ён быў занадта заняты Монікай, каб убачыць набліжэнне старэйшай жанчыны. Яна была апранута ў чорнае і выглядала як бабуля. Ён узяў сваё сэрца пад кантроль і сказаў: «Дзякуй».
  «Вы спрабуеце яе накарміць?»
  «Так, але яна выплюнула гэта».
  «Я выгадавала шасцярых дзяцей. Магчыма, я змагу дапамагчы».
  Герхард адмовіўся ад гэтай ідэі. Ён павінен быў пазбавіцца ад яе. Але ён не мог проста збіць яе да страты прытомнасці і пакінуць тут. Можа, ён дазволіў бы ёй дапамагчы хоць на хвіліну. Ён яшчэ раз падзякаваў і выйшаў з машыны. Ён падняў Моніку і працягнуў яе жанчыне, якая сядзела на каменнай сцяне. Яна пачала лыжкай набіраць сумесь Моніцы ў рот, і тая глытала яе.
  Таблетка. Герхард сказаў: «У Монікі кашаль, і я павінен даваць ёй гэтую таблетку разам з ежай».
  Жанчына кіўнула. «Гэта маленькая таблетка, але было б лепш, калі б яе здрабнілі».
  Яна паклала тканіну, якой Герхард выціраў твар Монікі, на камень і паклала на яе таблетку, расцярыўшы яе лыжкай. Затым яна злучыла яго з лыжкай ежы і пакарміла Монікай, якая тут жа праглынула. Поспех. Герхард таксама ніколі не мог гэтага зрабіць.
  Ён цаніў яе дапамогу, але цяпер яна павінна была ісці. Аднак яна працягвала карміць Моніку астатняй часткай слоіка. Ён хацеў вырваць яго з яе рук. Час марнаваўся.
  Яна сказала: «Ёй трэба змяніць падгузнік».
  Герхард зразумеў, што не можа змясціць Моніку ў купэ з бруднай пялёнкай. Ахоўнікі адчуюць гэты пах, як ён ужо некаторы час. Ён вырабіў падгузнік. Ён не спадзяваўся змяніць яе. Жанчына, на яго здзіўленне, спрытна змяніла Моніку пялёнку, выцерла яе і падала яму брудную, згорнутую.
  "Яшчэ раз дзякую Вас. Вы вельмі дапамаглі».
  Моніка пачынала спаць. Таблетка дзейнічала. Было відавочна, што яна больш есці не збіраецца. Герхард пасадзіў яе назад у машыну. Ён яшчэ раз падзякаваў жанчыне. Яна сказала, якая прыгожая Моніка, і пажадала ім дабра. Ён ад'ехаў.
  Герхарду яшчэ прыйшлося хаваць Моніку. Ён зайшоў за вугал і зноў спыніўся. На гэты раз ён агледзеўся больш уважліва. Ён нікога не бачыў. Ён загарнуў яе ў коўдру. Яна спала. Адчыніў капот. Падлога багажнага аддзялення была друзлай. Ён падняў яго і паклаў Моніку ў скрыню Гюнтэра пад ім. Яна проста пасавала. Ён дакрануўся да яе нявіннай шчакі, потым зачыніў скрыню, паставіў і закруціў падлогу багажніка. Ён узяў свой чамадан з задняга сядзення і паклаў яго ў кладоўку.
  Ніхто не мог сказаць, што ўнізе нехта ёсць. Герхард спадзяваўся, што яна не прачнецца там. Ён выкінуў усё, што належала дзіцяці, у тым ліку і падгузнік. У машыне стаяў пах. Ён адчыніў вокны і паехаў, спадзеючыся, што яно развеецца.
  Калі Герхард наблізіўся да КПП Чарлі з боку Усходняй Германіі, ён заўважыў месца на сядзенні, дзе Моніка выплюнула ежу. Чорт. Ён выцягнуў з кішэні насоўку і шалёна пацёрся аб яе. Гэта было амаль не прыкметна, — спадзяваўся ён. Хустку ён непрыкметна выкінуў у акно, калі падышоў да ахоўнай халупы.
   Ён адчуваў сябе дзіўна спакойна, калі аддаваў ахоўніку пашпарт і візу. Ён зрабіў усё, што мог. Ён і Моніка былі ў руках лёсу.
  «Калі ласка, выйдзіце з машыны».
  Ахоўнік выдатна размаўляў па-ангельску. Герхард спадзяваўся, што гэта добры знак. Ён адкрыў капот, як і прасілі, быў упэўнены, што ахоўнік нічога не знойдзе. Малады чалавек адкрыў чамадан і бегла агледзеў змесціва. Ён таксама зазірнуў праз задняе шкло на задняе сядзенне, якое было пустым. Герхард думаў, што адпусціць яго.
  Ахоўнік стаяў перад Герхардам і глядзеў на яго. «Як вы атрымалі сіняк на сківіцы?»
  Яго сківіцу? Там, дзе Клаўс ударыў яго локцем. Герхард ігнараваў боль і той факт, што ён не мог шырока адкрыць рот.
  «Я-я...» Хопіць заікацца. «Я дапамагаў цётцы ссоўваць нейкую мэблю па лесвіцы. Я паслізнуўся і страціў руку на камодзе, і ён трапіў мне ў сківіцу».
  Гэта прагучала жартаўліва. Ці купіў бы ахоўнік? Ён агледзеў сківіцу Герхарда з блізкай адлегласці. Да іх падышоў іншы ахоўнік і па-нямецку загаварыў з першым ахоўнікам, сказаўшы, што яму тэлефануюць. Ахоўнік нумар два стаяў побач з Герхардам, а ахоўнік нумар адзін зайшоў у халупу аховы. Ён не гаварыў, і Герхард таксама.
  Некалькі хвілін цягнуліся. Калі Моніка прачнецца? Тэлефонны званок быў наконт нейкага чорнага VW, якога яны павінны былі шукаць? Герхарду захацелася ўскочыць у машыну і кінуцца наўздагон, але бар'ер перад ім быў умацаваны, бо ў яго нехта ўрэзаўся, і некалькі кабрыялетаў здолелі праскочыць пад яго і ўцячы. Не было магчымасці…
  Нарэшце першы ахоўнік вярнуўся, не спяшаючыся. У яго быў сур'ёзны выгляд. Калі ён наблізіўся, то загаварыў з другім ахоўнікам па-нямецку. Ён сказаў, што трэба ісці на сустрэчу. Ён памахаў Герхарду. Шлагбаум паднялі.
   Герхард бачыў адкрыты шлях да свабоды. Ён ускочыў у машыну і паехаў, перш чым яны паспелі перадумаць.
  Ліст быў ад стрыечнага брата Герхарда, які жыў ва Усходняй Германіі. Яны ніколі не сустракаліся. Ён паспешліва адчыніў. У яго не было ніякіх вестак пра Брунгільду за два месяцы з таго часу, як ён перавёз Моніку праз мяжу і адвёз яе ў Бафала, штат Нью-Ёрк, ЗША. Брунгільда не адказвала на яго лісты.
  Ліст быў напісаны па-нямецку. Там гаварылася, што Брунгільда папрасіла яго напісаць. Яна сядзела ў турме ўсходняй Германіі. Гюнтэр таксама. Клаўс памёр ад атрыманых ран. Брунгільда хацела, каб Герхард напісаў стрыечнаму брату і расказаў, як справы ў іх з Монікай. Стрыечны брат перадаў ёй тое, што ён сказаў.
  Герхард доўга сядзеў, спрабуючы засвоіць гэтую інфармацыю. Гэта зрабіла яго вельмі сумным. Цяжкае становішча Брунгільды і Гюнтэра, а не тое, што ён забіў чалавека. Іншага шляху не было. Ён паклікаў Моніку, якая цяпер ішла, дакладней, бегла, і папрасіў падысці да яго. Яна падбегла, і ён пасадзіў яе сабе на калені. Яна ўрачыста паглядзела яму ў вочы, нібы ведала, што ўсё сур'ёзна. Яна была вельмі інтуітыўна зразумелай. Герхард быў упэўнены, што яна не па гадах мудрая. Ён паказаў ёй ліст.
  «Мілая, у гэтым лісце ёсць навіны з таго месца, дзе ты жыў. Людзі, якія вас любяць, у бядзе. Яны адмовіліся ад свабоды, якую мелі дзеля нас, і мы заўсёды будзем удзячныя за тое, што яны зрабілі. Мы будзем дапамагаць ім усім, чым можам».
  Моніка ўсміхнулася і нібы кіўнула. Потым яна саслізнула з яго каленяў і пабегла за кацянём, якое ён прынёс ёй дадому.
  
  
  ГЛЫБІНЯ ДРАБІННЯ
  АВТОР БРЭНДАН ДЗЮБУА
  У суполцы вострава Нью-Касл у Нью-Гэмпшыры Майкл Сміт правёў амаль месяц, праводзячы назіранне ў парку на беразе акіяна пад назвай Great Island Common. Ён быў невялікім, з тэнісным кортам, альтанкай, столікамі і лаўкамі для пікніка, раскіданымі на лускаватым зялёным газоне. Блізкі канал тырчаў каменны прычал, адкуль караблі заходзілі і выходзілі з гавані Портсмута ў Атлантыку, а праз вузкі канал знаходзіўся штат Мэн.
  Каля каменнай прыстані быў добры від на Портсмутскую марскую верф, якая будавала ваенныя караблі для ВМС ЗША з 1800 года.
  Прайшоў год пасля таго, як над Крамлём апошні раз быў спушчаны сцяг з серпам і молатам, і, седзячы ў арандаванай сіняй Toyota Camry, Майкл падумаў, што гэта іранічна, што яго праца і праца многіх іншых усё яшчэ працягваюцца. на, нягледзячы на тое, што паўсюль успыхнуў мір.
  Халодная вайна ці гарачая вайна, заўсёды было шмат працы.
  Ён выйшаў з Camry, пайшоў да прычала. Быў цёплы дзень канца мая. Як і кожную папярэднюю сераду, яго мішэнню сядзеў на лаўцы ў парку побач з прычалам стары чалавек з металічным кіем, балансуючы паміж ног, гледзячы ўніз па канале, на будынкі, краны і докі верфі.
  Майкл абышоў лаўку ў парку, сеў і кінуў хуткі позірк на чалавека на адлегласці трох футаў. Здавалася, яму было каля шасцідзесяці, апрануты ў белы суконны пінжак з часткова зашпількай-маланкай, сінюю бейсболку з эмблемай ВМС ЗША ў цэнтры, камбінезон і чорныя красоўкі з зашпількамі на ліпучках. Ён паглядзеў на Майкла, потым зноў перавёў позірк на верф. Нос у яго быў вялікі з вялікімі порамі, твар скураны і пацёрты, белыя бровы памерам з крылы матылька.
  «Дзень добры, га?» — спытаў Міхаіл.
  Узнікла паўза, і мужчына сказаў: «Так, напэўна».
  "Але я магу паспрачацца, што туман можа ўзнікнуць даволі хутка, згусціўшы ўсё".
  «Вы гэта ведаеце».
  Ён яшчэ трохі пасядзеў, не жадаючы палохаць чалавека. Усе гэтыя месяцы і тыдні, я глядзеў на запыленыя файлы, потым арганізоўваў паездкі ў апошнюю хвіліну, а потым апынуўся тут. У яго нарэшце гэта атрымалася, і ён не хацеў гэта сапсаваць.
  «Думаеце, верф зачыніцца, калі скончыцца халодная вайна?»
  Пацісканне плячыма. «Б'е мяне да чорта. Але тое, што было там амаль дзвесце гадоў, было б крыўдна, калі б гэта адбылося».
  - Я згодны, - сказаў Майкл з цеплынёй у голасе. «Я маю на ўвазе, што там ёсць добрааплатная праца, з вялікай колькасцю кваліфікаваных хлопцаў і дзяўчат, ці не так? Працуючы сваімі рукамі, маючы спецыяльныя веды, умеючы будаваць падводныя лодкі».
  «Аблодкі там ніхто не будуе», — заявіў мужчына.
  "Прабачце мяне? Гэта верф, ці не так?»
  «Так, але ўсё, што яны зараз робяць, — гэта капітальны рамонт або перыядычны рамонт. Апошні раз там будавалі падлодку USS Sand Lance . Спушчаны на ваду ў 1969 годзе».
  «Што гэта была за падводная лодка?»
  «Атакавая падводная лодка. Клас асятровых. Выкарыстоўваўся для палявання на расейскія ракетныя падводныя лодкі».
   «Ой. Я бачу».
  Міхаіл маўчаў, склаўшы рукі на каленях. Азірнуўся на старэйшага чалавека і сказаў: «Прабачце, што пытаюся, у мяне такое адчуванне, што вы там працавалі. Праўда?»
  Доўгая паўза. Стары пацёр рукамі верхавіну кія. «Так. Я зрабіў. Трубамантажнік».
  Майкл адчуў лёгкае пачуццё трыумфу, паспрабаваў схаваць гэта ў сваім голасе і выразе твару. «Вельмі сумуеш?»
  - Людзі, - хутка сказаў ён. «Вы сумуеце па хлопцах, з якімі працавалі. Сапраўдная кемлівая група хлопцаў можа прыдумаць, як вырашыць любую праблему, якой бы яна ні была, незалежна ад таго, была гэта зварка, электроніка ці што-небудзь яшчэ. У большасці выпадкаў мы заканчвалі лодку ў рамках бюджэту і па графіку. Выдатная, выдатная група хлопцаў».
  - Падобна на тое, - сказаў Майкл. «Прыемна ведаць, што гэтае месца ўсё яшчэ можа заставацца адкрытым».
  Стары маўчаў, а Майкл заставаўся з ім яшчэ некалькі хвілін і сказаў: «Сёння там шмат птушак».
  «У асноўным чайкі», - сказаў стары. «Больш падобныя на пацукоў з крыламі, не ўпэўнены, што яны лічацца птушкамі».
  Майкл ціха прамовіў: «Вы калі-небудзь бачылі зімародка?»
  - Не, - рэзка сказаў ён. «Ніколі не было».
  Ён дазволіў гэтаму, а праз пару хвілін устаў і сказаў: «Надоўга», і вярнуўся да сваёй арандаванай машыны.
  Добрыя аперацыі былі падобныя на рыбалку. Атрыманне гэтага першапачатковага ўкусу заўсёды было абнадзейлівым.
  Роўна праз тыдзень Майкл вярнуўся на Грэйт-Айлэнд-Коммон і зноў знайшоў старога чалавека, які сядзеў на той самай лаўцы ў парку, нібы ніколі не сыходзіў. Ён сеў і, калі хлопец зірнуў, працягнуў руку і сказаў: «Майкл».
  Мужчына ўзяў яго за руку. Ён быў зморшчаны і шурпаты. «Гас».
  «Рады пазнаёміцца, Гас».
   Яны пасядзелі там некаторы час, і Гас сказаў: «Што вас сюды прывяло?»
  Міхал уздыхнуў. «Ведаеш, Гас, часам мне проста трэба пасядзець на вуліцы і падыхаць свежым паветрам. Я працую ў офісе, і праз некаторы час ты разумееш, чувак, гэта ўсё? Гэта тваё жыццё? Перанос папер з адной кучы ў іншую. Хадзіць на шмат сустрэч. Перасоўванне яшчэ папер. Пацалункі ў правы зад. Ідзіце дадому, кладзецеся спаць, устаньце і зрабіце гэта яшчэ раз. Бла».
  Гас маўчаў, а Майкл сказаў: «Я ведаю, што гэта гучыць вар'яцка, але часам, ведаеце, часам я зайздрошчу такім хлопцам, як вы. Працаваў сваімі рукамі. Будаўнічыя рэчы. Выпраўленне рэчаў. Можа паказаць на нешта ў канцы дня. Можна сказаць, эй, тая падводная лодка, якую толькі што спусцілі на ваду, я ўдзельнічаў у ёй».
  «Ну... гэта была нялёгкая праца».
  «О, так, я ведаю гэта. Я ведаю, што гэта было цяжка, брудна і, магчыма, небяспечна. Але я ўпэўнены, што вы адчувалі, што дапамагаеце краіне, разумееце? Дапамагаючы абараняць яго, робячы ВМС моцным. Я? Канец дня, канец месяца, што я атрымаю? Я перарухаў некаторыя паперы і парадаваў некаторых кіраўнікоў сярэдняга звяна. І што?"
  Гас рагатнуў. «Так, кіраўнікі. Заўсёды, як правіла, перашкаджаюць, ці не так. Дакументы, працэдуры, формы, кантрольныя спісы. Калі б не запоўненыя і запоўненыя бланкі, прымусілі задумацца, дыхаюць яны ці не».
  «Упэўнена. Чалавек, дык на колькіх падводных лодках ты працаваў?
  Гас паціснуў плячыма. «Страціць след. Васемнаццаць, можа дзевятнаццаць».
  «Дык вы былі там, калі яны перайшлі з дызельных падводных лодак на атамныя?»
  «Я быў».
  «Бяспека ставак была сапраўды чымсьці ў той час».
  Гас нічога не сказаў, і Майкл задумаўся, ці не зайшоў ён занадта далёка. Ён чакаў, думаючы, што сказаць далей.
  Нарэшце стары сказаў: «Так, гэта было нешта. Давялося быць. Мы былі ў самым цэнтры халоднай вайны, ці не так?»
   Майкл кіўнуў. «Людзі схільныя забываць пра гэта, ці не так».
  «Ну, я не».
  "Я таксама не."
  Міхал падняўся. «Скажыце, вы калі-небудзь бачылі тут пралятаючага зімародка?»
  Цвёрдае хітанне галавой. «Не, я не магу сказаць, што калі-небудзь быў».
  У трэці раз, у трэцюю сераду, было пахмурна, з Атлантыкі дзьмуў устойлівы вецер, белыя шапачкі рабілі рэчышча хісткім. Але Гас усё яшчэ сядзеў, назіраючы за шэрымі будынкамі і кранамі верфі.
  Майкл сеў, прыхапіўшы з сабой два кубкі кавы. Ён перадаў адзін Гасу, які ўзяў яго і прамармытаў: «Дзякуй, цаню».
  «Не праблема».
  Грузавы карабель павольна выходзіў з гавані ў суправаджэнні двух буксіраў. Майкл паглядзеў, як ён праскочыў міма, і сказаў: «Твой бацька працуе на верфі?»
  «Не, ён быў на флоце».
  «Ой. Падчас Другой сусветнай вайны?»
  «Накшталт. Ён падключыўся, як толькі справа заканчвалася. Выехаў у Японію ў складзе акупацыйных войскаў, адразу пасьля заканчэньня вайны».
  «Я бачу».
  «Я трапіў на верф у канцы 1940-х гадоў, яшчэ дзіцем».
  «Б'юся аб заклад, твой бацька ганарыўся табой».
  «Так, можна падумаць», - павольна сказаў ён. «Але мой тата... штосьці на флоце сапраўды змяніла яго. Доўга-доўга не гаварыў пра свой абавязак. Але ён ненавідзеў той факт, што я меў дачыненне да арміі».
  «Сапраўды? Гэта гучыць дзіўна. Я маю на ўвазе, што вы чытаеце ўсе гэтыя кнігі і глядзіце тэлевізійныя шоу пра «Найвялікшае пакаленне». Здаецца, большасць хлопцаў ганарыліся сваёй службай. Мой дзед, ён ваяваў з фашыстамі ў гады вайны. Казаў, што гэта былі лепшыя чатыры гады яго жыцця. Нішто ніколі не было блізка да таго, каб даць яму гэта цесная сувязь, быць часткай чагосьці большага, чым ён, змагаючыся супраць фашызму».
  Гас шумна адпіў каву. «Так, але вайна амаль скончылася, калі мой бацька далучыўся. Няма больш бойкі. Проста акупацыйны абавязак».
  «Напэўна, з ім нешта здарылася тады».
  Майкл адчуў, што зайшоў занадта далёка. Здавалася, Гас глядзеў на нешта вельмі-вельмі далёкае. Яго загад загадваў яму нешта зрабіць, але ён не мог гэтага зрабіць. Пакуль не.
  Ён не ведаў дастаткова.
  Нарэшце Гас сказаў: «Гэта кава добрая. Дзякуй».
  Майкл трохі пасядзеў з ім, а потым устаў.
  «Пазней, Гас».
  Больш нічога стары не сказаў.
  У суседнім Портсмуце Федэральны будынак у цэнтры горада ўтрымліваў офісы ад паштовага аддзялення да цэнтраў вярбоўкі ўзброеных сіл і мясцовага офіса ФБР. Майкл прыпаркаваўся побач і крыху пайшоў, прыйшоўшы ў пакой, дзе патэлефанаваў, каб паведаміць абноўленую інфармацыю.
  Яго кіраўнік быў з ім грубы. «Вы ўжо павінны быць загорнуты».
  «Я блізка. Я не хачу яго палохаць».
  «Уся гэтая рэч можа выбухнуць перад нашымі тварамі, калі з ёй не справіцца належным чынам. Так што спраўляйцеся з гэтым».
  "Я буду."
  «Табе лепш».
  І тады яго кіраўнік паклаў трубку.
  У наступную сераду Майкл прыйшоў да лаўкі ў парку, дзе сядзеў Гас. У дадатак да дзвюх кавы ён прынёс пакет пончыкаў. Гас буркнуў, калі ўбачыў пончыкі. «Мой доктар кажа, што я не павінен есці гэта».
  "Што ты кажаш?"
   «Мой доктар павінен займацца сваімі чортавымі справамі».
  Пончыкі прыбылі з мясцовай пякарні, а не з сеткі крам, і яны былі смачнымі і сытнымі, калі елі абодва мужчыны. Майкл паглядзеў на канал, масты, цагляныя будынкі Портсмута, краны і шэрыя будынкі верфі.
  «Вы сказалі, што на працягу многіх гадоў працавалі над вялікай колькасцю субтытры», — сказаў Майкл. «Хто-небудзь з іх вылучаецца ў вашай свядомасці?»
  Гас адпіў добры глыток кавы. "Не, не вельмі."
  "Ты ўпэўнены? Я думаю, што хаця б адна з іх запомнілася б табе».
  "Не."
  «Нават не USS Thresher ? Ты ўпэўнены?"
  Гас спыніўся, адной рукой трымаючы кубак кавы, а другой — недаедзены крулер. Ён закашляўся. «Што вы ведаеце пра малатарню ?»
  «Яго пабудавалі там, на верфі. Вярнуўся на капітальны рамонт у 1963 годзе. Аднойчы раніцай адправіўся на пробнае апусканне ля Кейп-Кода. Нешта пайшло не так. Ён затануў, усе рукі страцілі. Сто дваццаць дзевяць членаў экіпажа і грамадзянскія асобы. Чорт вазьмі».
  Гас апусціў дрыготкія рукі, дазволіўшы каве і крулеру ўпасці на зямлю. Майкл сказаў: «Выйшаў 10 красавіка 1963 г. У сераду. Смешная рэч, га? Кожны раз, калі я прыходжу сюды, а ты сядзіш тут і глядзіш на верф, гэта серада. Якое супадзенне, а?»
  - Вядома, - сказаў Гас. «Супадзенне».
  «Ніколі не ў аўторак. Або пятніца. Ці ў суботу. Толькі серада. Чаму?»
  Няма адказу.
  Майкл націскаў. "Скажы мне. Вы калі-небудзь бачылі там скапу?»
  Гас павярнуўся да яго са слязамі на вачах. «Хто вы, чорт вазьмі, наогул?»
  Майкл дастаў скураны кашалёк са значком і ідэнтыфікацыяй і падняў яго Гасу, каб ён паглядзеў. Гас паглядзеў на гэта, уздыхнуў і сеў на лаўку ў парку. Здавалася, ён старэе на дзесяць гадоў ад аднаго ўдару сэрца да другога.
  - Як ты гэта зрабіў, Гас? — спытаў Міхаіл. «Як вы патапілі малатарню ? »
  Майкл чакаў, думаючы, што цяпер ён добра ведае гэтага хлопца, і Гас не расчараваў. Ён не спрачаўся, не адмаўляў, не спрабаваў падняцца і ўцячы.
  Здавалася, Гас мацней трымаўся за кій. «Не збіраўся тапіць чортава рэч. Гэта не быў план».
  «Які тады быў план?»
  Гас сказаў: «Вы сказалі мне кодавыя словы ў правільнай паслядоўнасці. Вы павінны былі гэта зразумець, вы і астатнія супрацоўнікі ФБР».
  Майкл прыбраў дакументы. «Вы былі б здзіўлены, чаго мы не ведаем».
  «Здаецца, вы ведаеце дастаткова».
  «Не, не зусім», - сказаў Майкл. «Самае галоўнае для мяне: чаму ты не вырваўся, калі я сказаў «зімародак» у той першы дзень?»
  Гас павярнуўся да яго. "Што? Куды б я пайшоў? Перайсці ў мой інтэрнат? Спустошыць мой ашчадны рахунак і ўзяць хорта ў Фларыду? Я не ведаў, хто ты, чорт вазьмі, так што я чакаў цябе. Магчыма, вы назіралі за птушкамі. Можа і не. Я ўжо дастаткова дарослы, мне напляваць».
  Майкл ведаў, што яго кіраўнік хацеў, каб ён скончыў гэта як мага хутчэй, але ён быў цярплівы. Магчыма, занадта цярплівы, але ён хацеў упэўніцца, што ён уладкаваўся з гэтым, перш чым працягваць.
  - Дык што ты можаш мне сказаць, Гас, - сказаў ён. «Як гэта пачалося?»
  «Ты ідзі першым», — сказаў ён. «Як, чорт вазьмі, ты даведаўся пра мяне пасля столькіх гадоў?»
  Міхал засмяяўся. «Што, вы не глядзелі навіны ў мінулым годзе? У выпадку, калі вы не атрымалі памятку, праклятая Імперыя Зла развалілася. Камуністычная партыя практычна па-за законам, надыходзіць мір, і Савецкага Саюза больш няма».
   «Ну што?»
  «Такім чынам, калі ў вас ёсць краіна, якая разбураецца, армію заклікаюць збіраць бульбу, а іх флот тоне ў доках, тады ўсё прадаецца. Усё! Такім чынам, у нас былі хлопцы, якія ездзілі ў Маскву і іншыя месцы, выдавалі Бенджамінаў, атрымлівалі файлы і дасье. Вы не паверыце ў старыя сакрэты, якія раскрываюцца. У нас былі выстраеныя спецыяльныя атрады, каб атрымаць адказы на старыя галаваломкі... Я запісаўся ў атрад Джона Кеннедзі, але мяне прызначылі ваенна-марскімі справамі. І мы знайшлі ваша дасье... ці яго часткі. Я атрымаў тваё сапраўднае імя, працу на верфі і прызначэнне на «Трэшэр ».
  Гас уздыхнуў. «Пасля таго, як яна затанула, са мной не звязваліся. Я думаў, што я ў чыстым выглядзе. Думаў, што мяне забыліся».
  Майкл сказаў: «Тады вы не ведаеце, як яны дзейнічалі. У КДБ была пячатка, якую яны ставілі на некаторыя са сваіх больш сакрэтных дакументаў. Должный храниться вечно. Ведаеце, што гэта значыць? Гэта азначае "захоўвацца вечна". Так у іх спрацаваў розум. Яны думалі, што перамогуць нас, злых капіталістаў, таму ніколі нічога не спаляць і не здрабняюць. Іх гордыя файлы будуць захоўвацца вечна».
  Гас паглядзеў на канал, і Майкл сказаў: «Але чагосьці не хапала ў тваім дасье, Гас. Вось чаму вы гэта зрабілі. Гэта былі грошы? Вам так не хапіла грошай у 1960-я гады? Гэта былі азартныя гульні? Медыцынскія рахункі для члена сям'і? Табе КДБ абяцаў тону грошай?»
  «Не, нічога падобнага. Гэта было не дзеля грошай. Не заплацілі ні капейкі».
  «Дык чаму ты гэта зрабіў, Гас? Чаму вы здрадзілі сваёй краіне? Сабатаж атамнай падводнай лодкі, першай у сваім класе, дыверсія, якая патапіць яе і забіць усіх на борце?»
  Стары ўздыхнуў. «Вы б мне не паверылі».
  «Паспрабуй мяне. Давайце, дазвольце мне ўдзельнічаць».
  «Чаму?» - адкінуў ён. «Каб гэта добра глядзелася ў вашым пратаколе затрымання?»
  Міхал засмяяўся. «Хто казаў, што цябе арыштуюць?»
   Гас узрушана павярнуўся. «Тады чаго ты тут, чорт вазьмі? Што адбываецца?"
  «Хіба ты не чуў, што я казаў раней? Мы атрымліваем адказы на старыя пытанні, разгадваем галаваломкі. Я ж нічога не казаў пра арышты?»
  Стары павольна адвярнуў галаву. Майкл сказаў: «Глядзі, каманда JFK. Яны разрозненыя, таму я не ведаю, чаму яны вучацца. Але выкажам здагадку, што яны нешта даведаліся. Быццам нехта ў КДБ замовіў напад на Джона Кеннедзі. Або, калі Освальда сапраўды паслалі сюды, каб прыкрыць таго, хто сапраўды гэта зрабіў. Што, вы думаеце, прэзідэнт правядзе прэс-канферэнцыю і скажа, што амаль трыццаць гадоў афіцыйнай гісторыі і тлумачэнняў былі памылковымі? І, дарэчы, давайце пачнем новую халодную вайну, каб адпомсціць за тое, што зрабілі чырвоныя ў 63-м?»
  Каля верфі прагучала сірэна, якая з часам змоўкла. «Тое ж самае і з табой, Гас. Мы проста хочам ведаць, як гэта адбылося, чаму гэта адбылося, і запоўніць гэтыя прабелы ў сакрэтных гісторыях. І як толькі гэтыя прабелы будуць запоўнены, я пакіну вас тут і абяцаю, што вас больш ніколі не будуць турбаваць».
  Здавалася, што Гас некалькі імгненняў абдумваў гэта, ціхім голасам сказаў: «Мой тата».
  «Што з ім?»
  «Гэта была яго віна».
  Майкл быў вельмі рады, што не паспяшаўся, таму што гэта, безумоўна, была новая інфармацыя. Гас уздыхнуў. "Мой тата. Пяшчотны хлопец. Ні разу не ўдарыў мяне. Быў дыяканам у нашай мясцовай Кангрэгацкай Царкве. Увогуле не належаў да арміі. Але тады выклікалі ўсіх: падлеткаў, бацькоў, хлопцаў у акулярах ці нейкіх хворых. Яго стрыечны брат, ён сказаў майму бацьку Курту: «Курт, далучайся да ваенна-марскога флоту. Ноччу на нарах спаць будзеш не будзеш сядзець у гразкім акопе, будзеш есці тры разы на дзень, ніякага халоднага пайка і маршу». Такім чынам, ён уступіў у ваенна-марскі флот».
  Гас двойчы павярнуў кій. «Паколькі ён быў такі разумны і ціхі, яго прызначылі ў нейкую ваенную ацэначную групу. Яго і кучу іншых адправілі ў Хірасіму і Нагасакі, каб праверыць, як выглядалі гэтыя месцы пасля таго, як месяц таму былі скінуты атамныя бомбы. Гэта было жахліва, сказаў ён мне пазней, усе гэтыя разбураныя будынкі, абпаленыя пні, параненыя і абгарэлыя людзі ўсё яшчэ спатыкаюцца».
  - Гэта вайна, - сказаў Майк.
  Гас паківаў галавой. «Не, тата думаў інакш. Магчыма, гэта паклала канец вайне, але яна таксама адкрыла дзверы для чагосьці значна больш жахлівага, чагосьці, што магло выйсці за межы разбурэння гарадоў і знішчыць цэлыя народы, цэлыя краіны, нават саму праклятую планету. Ён сказаў, што кожны дзень і ноч яму проста ванітуе. Ён сказаў, што, пераплываючы Ціхі акіян, ні разу не хварэў на марскую хваробу, але ў Японіі яму было млосна і яго часта ванітавала».
  «Вось чаму ён не хацеў, каб ты ішоў у войска, рабіў што-небудзь, што мела дачыненне да абароны».
  «Вы зразумелі. Ён казаў пра гэта толькі ў сталым узросце, а потым, у 1962 годзе, захварэў на рак лёгкіх. Даволі смешна, бо ён ніколі ў жыцці не курыў ні цыгарэты, ні цыгары. Ягоны доктар сказаў мне асабіста, што ён, верагодна, падняў шмат радыеактыўнага пылу, калі праходзіў праз Нагасакі і Хірасіму, працягваў яго ўдыхаць. Да таго часу я быў жанаты, з добрай дзяўчынай па імені Сільвія, меў двух маладых хлопчыкаў, і я працаваў на верфі, зарабляў добрыя грошы. У кастрычніку ў мяне памёр тата. Я быў яго адзіным сынам, таму перабраў некаторыя яго рэчы. Вось тады я знайшоў фільмы».
  «Якія фільмы?»
  «Мой тата, ён сказаў мне, што яму і іншым, ім было забаронена фатаграфаваць у Хірасіме і Нагасакі, калі гэта не было часткай іх афіцыйнай працы. Але неяк тата дастаў васьміміліметровы кінаапарат, нават выкарыстоўваў каляровую плёнку. Думаю, ён выйшаў самастойна і зняў гэтыя кароткія фільмы. Без гуку, вядома, але вам не патрэбны гук, каб зразумець, што адбываецца».
  Майкл дазволіў яму пасядзець ціха некалькі імгненняў, вецер, які зрываўся з вады, калыхаў свабодныя канцы белай курткі Гаса на маланкі. «Якія былі фільмы?»
  Цяжкі, працяжны ўздых, быццам чалавек побач з ім толькі што скончыў узыходжанне на неверагодна высокую вяршыню. «Я да гэтага часу мару пра іх, хоць прайшло трыццаць гадоў. Я знайшоў праектар і аднойчы ўвечары павесіў белую прасціну ў падвале і прайграў іх. Горад... вы бачыце тэлерэпартажы пра тарнада, які абрынуўся на нейкі горад на Сярэднім Захадзе? Проста груды друзу і смецця. Вось як гэта было. За выключэннем таго, што друз згарэў... былі месцы ўздоўж бакоў мастоў ці цэментавых сцен, дзе ўспышка ад бомбы гарэла ў ценях... і апошняя частка трэцяга фільма, гэта былі людзі. Усё яшчэ ходзяць у шоку ад таго, што з імі здарылася. Адзін самалёт, адна бомба… там былі гэтыя два маленькія хлопчыкі… прыкладна такога ж узросту, як і мае маленькія хлопцы… глядзелі на камеру, глядзелі на майго бацьку… яны былі басанож… вопратка на іх была брудная… і кожны трымаў крыху рысавы шарык. І можна было сказаць, што яны браты, яны выглядалі аднолькава… нават пацярпелі аднолькава…»
  Голас старога сарваўся. Майкл адкашляўся. «Як яны былі параненыя?»
  «Правы бок іх твараў. У струпах і перакрыжаваных апёках. Быццам яны ішлі па вуліцы, ішлі ў адным кірунку, калі бомба трапіла і спаліла іх. О, я ведаю, што яны былі японцамі, ворагамі, і многія казалі, што яны заслужылі гэта за тое, што зрабілі ў Пэрл-Харбары і Батаане. Але калі я гэта ўбачыў, у 1962 годзе, вайна ўжо даўно скончылася. Усё, што я ўбачыў, гэта двое дзяцей, усё, што я ўбачыў, гэта два маіх хлопчыка, спаленых і босых на абломках свайго горада».
  Майкл убачыў эмоцыі на твары мужчыны, слёзы, якія выступілі на яго вачах, і гэта прыйшло да яго. «Вы сказалі, што ваш бацька памёр у Кастрычнік 1962 года. Вось тады быў Кубінскі ракетны крызіс, калі мы ледзь не ўлезлі ў Трэцюю сусветную вайну з расейцамі. Вы злучылі гэтыя два разам, ці не так».
  - Так, - сказаў ён хрыплым голасам. «Каб Сільвія адвезла двух хлопчыкаў у наш паляўнічы лагер, у Мэн, з ежай і прыпасамі. Яна сказала, што было б няправільна забіраць іх са школы, але я таксама сказаў, што было б няправільна, каб іх выпаралі або спалілі ў Портсмуце, таму што, ей-бог, мы былі праклятай мішэнню для расейцаў. Гэта і база SAC у Ньюінгтане. І пару разоў я хадзіў выпіваць у бары Портсмута, напіваўся і раз'юшваўся, і казаў, што той пракляты дурань Кенэдзі збіраецца нас усіх заб'е, спаліць і зраўняе з тэрыторыяй нашы гарады, таму што яго выгналі арэхі ў заліве Свіней фіяска на Кубе, і павінен быў даказаць, што ён сапраўдны мужчына свайму бацьку-бутлегеру».
  «Значыць, вас нехта пачуў».
  Гас сказаў: «О, так. Нехта нешта пачуў, камусьці перадаў, і аднойчы прыйшоў хлопец і купіў мне напояў. Сказаў, што ён быў ва ўрадзе і спрабаваў працаваць на карысць міру, але ён і іншыя змагаліся супраць ястрабаў, якія кантралявалі Кеннедзі. Ён праў добрую пражу, сволач, і сказаў, што калі я сапраўды за мір, то магу дапамагчы. І я сказаў: як? А ён сказаў: добра, малатарня на капітальным рамонце. Калі б капітальны рамонт ішоў усё даўжэй і даўжэй, калі б узнікалі праблемы, калі б справы зацягваліся, гэта б дапамагло і яму, і іншым. Перавысіць бюджэт. Ён і іншыя маглі б дапамагчы JFK утаймаваць міністэрства абароны, дапамагчы яму працаваць дзеля міру з расейцамі».
  «І што вы сказалі?»
  «Я сказаў ім ісці ў пекла... але ён быў хітры, ён быў хітры. Не прыняў бы "не" як адказ. Паказаў мне сваё пасведчанне, сказаў, што працуе ў Міністэрстве аховы. Нават адвёз мяне ў свой офіс, недалёка ад базы SAC».
  «Усё падробка, ці не так?»
  "Вядома, так", - сказаў Гас. «Але я быў занадта малады, занадта тупы. Ён працягваў вяртацца ў Хірасіму і Нагасакі. Ён сказаў, глядзіце, тады японцы былі нашымі смяротнымі ворагамі. Цяпер мы лепшыя сябры. Мы купляем іх радыёпрыёмнікі, а неўзабаве будзем купляць і іх тэлевізары. Так бывае ў ваенны час. Вашы ворагі становяцца вашымі сябрамі. Паглядзіце на Нямеччыну і нас. Дык хто можа сказаць, якімі будзем мы і расейцы праз дзесяць-дваццаць гадоў? Але вялікай розніцай была бомба. Наступная вайна будзе весціся з дапамогай бомбы, і гэты хлопец — яго меркаванае імя Чандлер — сказаў, ведаеце, што казаў Эйнштэйн, пра Чацвёртую сусветную вайну?»
  Майкл сказаў: «Мяне б'е да чорта».
  «Эйнштэйн казаў, што чацвёртая сусветная вайна будзе весціся палкамі і камянямі. Вось што ён сказаў». Яшчэ адзін доўгі ўздых. «Я яшчэ раз паглядзеў гэтыя фільмы і вырашыў. Я сказаў Чандлеру, што дапамагу, але толькі каб затрымаць справу. Каб нікога не пакрыўдзіць. Ён даў мне малюсенькую чорную скрыначку, якую я мог правезці ў наступную працоўную змену, што я і зрабіў. Праз тыдзень "Трэшэр" адправіўся ў круіз, але больш не вярнуўся..."
  Гас кашлянуў. Слёзы каціліся па шчоках. «Што было горш... Я маю на ўвазе, што ўсё было дрэнна. Усе гэтыя бедныя маракі, усе гэтыя бедныя сем'і. Але яшчэ горш было ведаць, што на борце было семнаццаць грамадзянскіх асоб, хлопцы з маёй уласнай верфі, хлопцы з такіх кампаній, як Raytheon. Вы думаеце, эй, вайскоўцы, яны падпісваюцца, каб паставіць на карту сваё жыццё, гэта рызыка. Але гэтыя цывільныя тэхнікі… Я ўпэўнены, што яны думалі, што гэта кайф, пайсці разам на гэта пробнае апусканне, каб пераканацца, што ўсё працуе… а потым яны дакладна не зрабілі. Ці можаце вы сабе ўявіць, што вы цывільны, гуляеце на гэтай звышсакрэтнай субматэрыяле, думаеце пра тое, каб пахваліцца перад калегамі, калі вернецеся, прыдумваеце, што вы маглі б сказаць сваёй жонцы і дзецям… а потым трывога. Вакол бегаюць экіпажы ВМС. Крычаць. Падводная лодка, нахіляючы нос уверх, апускаецца за карму... глыбока ўсведамляючы, што вада недастаткова дробная, каб дакрануцца да дна... толькі ведаючы, што ты памрэш праз некалькі секунд...»
  Майкл сказаў: «Ваенна-марское расследаванне заявіла, што, здаецца, прарвалася труба, выпусціўшы ваду, якая замкнула панэлі прыбораў, што прывяло да адключэнне рэактара… і яны не маглі ўтрымаць яе, пакуль яна не пайшла на глыбіню раздушэння…»
  Гас сказаў: «Зразумела, гэта было сказана. Што яшчэ сказалі б? Сабатаж на адной з самых бяспечных верфяў у краіне? Я зайшоў у той офісны будынак, дзе нібыта тусаваўся Чандлер. Пусты. Усё гэта быў фронт. Я думаў пра тое, каб забіць сябе, пра тое, каб здацца… і я думаў пра Сільвію і хлопчыкаў. І я спрабаваў гэта забыць... вельмі стараўся».
  «Але вось ты, Гас. Кожную сераду».
  Гас нахіліўся наперад на кій. «Я страціў Сільвію два гады таму. Абодва хлопцы жанатыя, адчуваюць сябе добра. Адзін у Арэгоне, другі ў Каліфорніі. Я тут адзін, і кожную сераду прыходжу сюды. Маліцеся за іх. Аддайце ім належнае. І папрасіць прабачэння».
  «Як доўга яшчэ?»
  Гас паціснуў плячыма. «Мяркую, да самага канца».
  «Ці ведае яшчэ хто-небудзь пра вас і… што здарылася?»
  «Божа, зусім не».
  «Ці ёсць у вас доказы таго, што адбылося тады?»
  "Як што?" — адкінуў Гас. «Фоткі мяне з гэтым праклятым расейцам? Пісьмовая інструкцыя аб дыверсіі на падводнай лодцы?»
  Майкл павольна кіўнуў, а потым Гас павярнуўся да яго з усё яшчэ слязлівымі вачыма і расчырванелым тварам. «Але што са мной цяпер, а? Вы і ФБР, вы ўсё ведаеце. Што цяпер?"
  - Тое, што я абяцаў, - сказаў Майкл, дастаючы маленькі нататнік і шарыкавую ручку, якія ён адчыніў. «Каб цябе ніколі больш не турбавалі».
  І адным адпрацаваным рухам ён узяў ручку і тыцнуў ёю ў падставу шыі Гаса.
  Гас выглядаў агаломшаным. Кашляў, булькаў. Прашапталі некалькі слоў, апошняе нашмат цішэй за першае.
  Майкл праверыў шыю старога на пульс.
  нічога.
  Ён адклаў ручку і нататнік і вярнуўся да арандаванай машыны.
   Праз два дні, пасля таго, як ягоны кіраўнік правёў падвядзенне вынікаў, яго начальнік паківаў галавой і сказаў: «Міша, табе трэба лепш ведаць сваю гісторыю».
  «Як гэта?»
  - Дзве рэчы, - сказаў суровы чалавек. «Па-першае, вы сказалі амерыканцу, што ваш дзед чатыры гады ваяваў з немцамі. Магчыма, ваш дзед і так, але першы раз амерыканцы ваявалі з немцамі ў Паўночнай Афрыцы ў 1942 годзе. Гэта было б тры гады, а не чатыры. А вы сказалі, што ваш дзед ганарыўся тым, што змагаўся з фашызмам. Гэта лайно. Амерыканцы ваявалі з фрыцамі, з немцамі, з нацыстамі. Яны не змагаліся з фашызмам».
  Ён толькі паціснуў плячыма. «Але я зрабіў працу, ці не так?»
  «Але не трэба было быць неахайным. Мы не можам дазволіць сабе быць неахайнымі. Праклятыя амерыканцы знаходзяцца ў настроі любові і прабачэння. Гатовы пазычыць нам мільярды, пакуль мы гуляем добра. Калі яны даведаюцца некаторыя з нашых старых сакрэтаў — напрыклад, тую праклятую штурмавую падводную лодку і тое, як мы яе патапілі — яны не будуць у настроі любові і прабачэння. Зразумела?"
  Ён уздыхнуў. «Чуў цябе двойчы ў першы раз».
  Наглядчык прайшоў міма акна кабінета, з якога добра відаць былі будынкі Крамля і дзе лунаў бел-сіне-чырвоны сцяг новай Расійскай Федэрацыі.
  «Міша, ты рамантык у душы. Магчыма, вы пішаце вершы ў вольны час... але засяроджвайцеся. зараз. Што вы прапусцілі ў сваёй афіцыйнай справаздачы?»
  «Чаму вы думаеце, што я што-небудзь прапусціў?»
  «Папярэдні досвед таго шведскага школьнага настаўніка, які дапамог уцячы забойцу Улафа Пальме».
  Ён скрыжаваў ногі, паківаў галавой, усё яшчэ не верачы. «Рабочы верфі, ён паспеў нешта сказаць, калі паміраў».
  «Што ён сказаў: «Ідзі к чорту, сволач»?»
  Яшчэ адзін паків галавой. «Не. Ён сказаў дзякуй. Вось што ён сказаў. Дзякуй. Быццам ён дзякаваў мне за тое, што я пакончыў з яго жыццём, пакончыў з пачуццём віны. Вы можаце ў гэта паверыць?»
  Яго кіраўнік цяжка апусціўся ў крэсла. "Калі справа даходзіць да Амерыканцы, я магу паверыць практычна ў што заўгодна. Яны патрацілі пяцьдзесят гадоў, пагражаючы выкрасліць нас з карты, а цяпер яны прапануюць нам крэдыты і Макдональдс. Што скажаш пра такога ворага?»
  «Прымушае вас задумацца, хто насамрэч перамог у халоднай вайне».
  Яго кіраўнік, чалавек з вострымі вачыма па імі Уладзімір, сказаў: «Хто сказаў, што ўсё скончана?»
  
  
  МЯДОВАЯ ПАСТКА
  БІВ ВІНСЭНТ
  Няна забрала сваю апошнюю мішэнь у Тэмпельхофе неўзабаве пасля таго, як ён прыбыў рэйсам Pan Am з Нью-Ёрка праз Франкфурт. Яна пазнала яго па фотаздымках у дасье, схаваным пад пахай. Нягледзячы на тое, што яе апрацоўшчыкі адказвалі за назіранне, яна заўсёды хацела бачыць сваіх людзей у дзікай прыродзе, каб зразумець, якімі яны былі, калі не ведалі, што за імі назіраюць. Гэта дапамагло ёй вырашыць, як да іх звярнуцца. Калі б яна была занадта агрэсіўнай з мужчынам, які нязграбна сядзеў з насільшчыкамі і таксістамі, яна б яго напалохала. Калі б яна была занадта нясмелая з яркім мужчынам, які паводзіў сябе так, нібы валодае светам, ён хутка стаміўся б ад яе.
  Яе мэтай быў Дональд Уэзерлі. Яму было пяцьдзесят дзевяць і выглядаў так. На ім быў карычневы касцюм з расшпіленым пінжаком і без шапкі. Ростам ён быў вышэйшы за сярэдні, але крыху. Яго валасы, растрапаныя пасля доўгага падарожжа, распускаліся спераду і радзелі ззаду. Ён насіў акуляры ў чорнай аправе і меў маленькія акуратныя вусы з сівізной, як і бровы. Ён быў пузаты, але не тоўсты. Увогуле, гэта не той мужчына, на якога маладая жанчына звычайна зірнула б другі раз.
  Пажылыя мужчыны, як яна даведалася, былі асабліва ўспрымальныя да спакушэння, таму што яны думалі, што іх шанец калі-небудзь быць з сэксуальная маладая жанчына зноў набліжалася да канца. Не ў канцы, але амаль. Гэта выклікала ў іх незвычайнае пачуццё аптымізму. Яны фліртавалі з афіцыянткамі, касірамі, сцюардэсамі і любымі іншымі прыгожымі жанчынамі, з якімі яны кантактавалі. У глыбіні душы яны, верагодна, ведалі, што іх адзіны рэальны варыянт - гэта заплаціць за гэта - што многія з іх і зрабілі, - але яны ніколі не пераставалі спадзявацца. З ёй заігрывалі васьмідзесяцігадовыя мужчыны. Яна захаплялася іх духам, збольшага таму, што гэта палягчала ёй працу.
  Яна зрабіла так, каб Уэзерлі яе не заўважыў. З больш чым трыма мільёнамі жыхароў Берліна было б занадта вялікай выпадковасцю сутыкнуцца з чалавекам двойчы ў розных частках горада. Гэта, вядома, здаралася, але яна не магла рызыкаваць, каб выклікаць у яго падазрэнні. Уэзерлі не быў шпіёнам, але ў яго была ступень Прынстана, таму ён не быў дурным. Даверлівы, магчыма. Успрымальны, спадзявалася яна. Але не дурны.
  Яна стаяла ля тэлефона-аўтамата, паліла цыгарэту і вяла ўяўную размову з гудкам. Вакол яе цёмных валасоў была закручана хустка, на ёй былі сонцаахоўныя акуляры вялікіх памераў у чарапахавай аправе. Яна ніколі не глядзела непасрэдна на Уэзерлі пасля таго, як ён прайшоў праз кантрольна-прапускны пункт са сваім багажом — адным чамаданам і партфелем, — але ніколі не дазваляла яму выйсці з поля свайго зроку.
  Падышоў грузчык, прапанаваў забраць яго сумкі. Уэзерлі аддаў чамадан, але працягваў сціскаць партфель. Ён паказаў на выхад і дазволіў насільшчыку ўзяць наперад. Прафесійны абмен, вырашыла яна. Чалавек не быў ні баязлівым, ні нахабным. Сярэдні.
  Калі яны наблізіліся, яна адвярнулася і патушыла цыгарэту ў попельніцы. Уэзерлі глядзеў проста перад сабой, не выяўляючы асаблівай цікавасці да сваіх спадарожнікаў, крамаў у аэрапорце або шыльдаў над галавой. Ён таксама не зірнуў праз плячо. Інжынеры-будаўнікі не былі тыповымі аб'ектамі шпіянажу.
  Швейцар правёў яго праз выхад да чаргі таксі. Яна ішла за ім на ўважлівай адлегласці. Насільшчык даў знак таксісту і загрузіў чамадан у багажнік. Калі Уэзерлі падказаў швейцара, мужчына ўсміхнуўся і дакрануўся да краёў свайго капелюша, гэта была яркая дэманстрацыя эмоцый для немца, падумала яна. Уэзерлі сеў у кузаў кабіны. Праз некалькі секунд машына ўлілася ў рух і накіравалася ў бок бліжэйшага цэнтра горада. Яна вярнулася да тэрмінала і патэлефанавала.
  Ганна ўважліва назірала за ім на працягу трох дзён, адчуваючы яго рытм і расклад. Кожную раніцу Уэзерлі заходзіў у гасцінічную залу для сняданкаў у сем трыццаць, наліваў кубак чорнай кавы і еў лёгкі хлеб з джэмам і кавалачкам сыру збоку. Паеўшы, ён вярнуўся ў свой пакой хвілін на пятнаццаць, потым спусціўся ў вестыбюль, узяў на стойцы рэгістрацыі англамоўную газету і папрасіў швейцара выклікаць таксі.
  Яна не ведала, куды ён хадзіў удзень, — пра гэта трэба было хвалявацца іншым. Ён вярнуўся ў гатэль каля шасці і выпіў пару напояў у бары гатэля, перш чым адправіцца на вячэру ў бліжэйшы рэстаран. Пасля гэтага ён выдаліўся ў свой пакой.
  Пачынаючы з другой раніцы, яна дазволіла Уэзерлі заўважыць яе. У рэшце рэшт, яна была законным госцем установы і хацела, каб ён паступова ўсведамляў яе прысутнасць. У той дзень яна дамовілася пакінуць залу для сняданкаў, як толькі ён прыбываў. Калі яны міналі адзін аднаго, яна зірнула на яго з нязмушанай цікавасцю. На наступную раніцу яна сустрэла яго асляпляльнай усмешкай, калі ён сыходзіў, нібы памятала яго раней. Яна хацела, каб ён запомніў гэты момант, пакуль займаўся сваімі справамі ў той дзень.
  Яна правяла ранішні агляд вітрын на Курфюрстэндам і паабедала ў кавярні на адкрытым паветры, пачаставаўшы сябе шклянкай Рислинга. Яна бачыла ўдалечыні лагатып зоркі Mercedes Benz на вяршыні новага Europa-Center каля ўваходу ў заапарк і, бліжэй і злева, пашкоджаны шпіль Гедэхтніскірхе, які мясцовыя жыхары называлі «полым зубам». Некалькі гадоў таму побач з ім была пабудавана новая званіца, але засталіся руіны як ваенны мемарыял, нават калі горад, здавалася, вырашыў ігнараваць мінулае.
  Ганна прабыла ў Заходнім Берліне амаль год, пасля таго, як зарэкамендавала сябе ў Маскве. Яна пачала ў Валгаградзе, вядомым як Сталінград да праграмы дэсталінізацыі Хрушчова, прымаючы гасцей свайго бацькі. Спачатку гэта азначала проста прыносіць ім напоі або талеркі з халодным мясам і сырамі. Адзін з яго калегаў заўважыў, як да яе адказалі мужчыны, і спытаў, ці не гатовая яна пайсці далей. Калі яна гэта зрабіла і атрымала шчодрае ўзнагароджанне за свае намаганні, яна зразумела, што знайшла сваё пакліканне. Паміж заданнямі яна свабодна размаўляла на нямецкай і англійскай мовах, што павялічыла яе каштоўнасць.
  Яна атрымлівала асалоду ад адноснай свабоды жыцця ў гэтым сюррэалістычным горадзе, дзе людзі балявалі, быццам заўтра не было. Тут усё было большым, ярчэйшым і гучнейшым, нібы хацела адмаўляцца ад пашкоджанага шнару, які праходзіў праз яго, і цемры за яго межамі. Горад быў выспай заходняй культуры ў ста пяцідзесяці кіламетрах ад астатняга вольнага свету. Адна з яе мішэняў параўнала гэта з галавой, якая ходзіць без цела. Кожны шлях з Заходняга Берліна праходзіў праз варожую тэрыторыю. Кожны рэйс - толькі французскія, брытанскія і амерыканскія авіякампаніі; Нямецкія авіякампаніі не мелі доступу да сваёй былой сталіцы — выкарыстоўвалі адзін з трох вузкіх калідораў праз паветраную прастору Усходняй Германіі.
  Гарадскія сцены звычайна будаваліся, каб трымаць старонніх у страху, але тут староннія пабудавалі сцяну, каб не дапусціць іх людзей у горад. Мэр назваў яе Сцяной ганьбы, а ў ГДР - Antifaschistischer Schutzwall. Аднойчы яна хадзіла паглядзець, але не вярнулася. Ахоўнікавыя вышкі і калючы дрот нагадвалі ёй, што яна тут не зусім вольная, і чым бліжэй яна набліжалася да ўсходняй зоны, тым мацней адчуванне, што ўсе нешта задумалі. Шпіёны шпіёнілі за іншымі шпіёнамі, якія ў сваю чаргу шпіёнілі за імі. Гэты горад быў халоднай вайной у прабірцы, і яна павінна была адыграць у гэтым сваю ролю.
  Яна дапіла віно, аплаціла рахунак і вярнулася ў гатэль. Вярнуўшыся ў свой пакой, яна прыняла доўгую гарачую ванну — дэкадэнцкую заходнюю раскошу, якую яна ацаніла, — намазаўшыся алеямі і духамі. Гэтым вечарам яна ўпершыню афіцыйна сустрэнецца з Уэзерлі ў бары гатэля. Як правіла, дастаткова было адной сустрэчы, але ён не павінен быў сысці праз некалькі дзён, так што ў яе быў час, каб перамагчы любую абарону, якую ён мог паспрабаваць узвесці. У рэшце рэшт яны заўсёды здаваліся. Яна яшчэ не падвяла.
  Яна чакала ў вестыбюлі, робячы выгляд, што размаўляе па таксафоне каля бара. На гэты раз яна не спрабавала схавацца ад Уэзерлі — яна хацела, каб ён яе заўважыў. Калі яна ўбачыла, што ён набліжаецца, яна скінула памаду. Ляск металічнай трубкі па мармуровай падлозе прымусіў яго зірнуць у яе бок. Яна ўзяла памаду і працягнула выдуманую размову.
  Ганна пачакала, пакуль ён знайшоў месца ў бары і замовіў свой першы напой (два былі абмежаваны), перш чым зайсці. На заднім плане гучаў амерыканскі джаз. Яна была гатовая чакаць, калі вакол яго не будзе адкрытых зэдлікаў, але ёй пашанцавала. Сядаючы, яна падышла дастаткова блізка, каб яе духі данесліся да яго. Яна замовіла старамодны найлепшы хохдойч з баварскім акцэнтам, і не чакала, што амерыканец гэта заўважыць.
  У люстэрку за барнай стойкай яна ўбачыла, як Уэзерлі зірнуў на яе. Яна дакранулася да валасоў і прыгладзіла ліф сукенкі. Потым яна памацала ў сумачцы, выцягнула пачак цыгарэт, вытрасла адну і паклала ў вусны. Яна працягвала перабіраць сумку, дастаючы касметыку, дробязі і іншыя дробязі, рассыпаючы іх на барнай стойцы перад сабой. Праз некалькі секунд яна ўздыхнула, кінула ўсё назад у сумачку і адпіхнула. Яна паказальна азірнулася, перш чым пяшчотна дакрануцца да яго за руку. Яна ўсміхнулася, калі ён паглядзеў на яе. “ Entschuldigen Sie, bitte. Haben Sie Feuer? - спытала яна.
  Пагодны нахмурыў лоб. «Я, э-э, прабачце?»
  «О, англійская», - сказала яна. "Не бяда. Я прасіў запаліць, але я ўпэўнены, што бармэн...
  «Не, пачакай. Дазвольце, - сказаў ён. Ён засунуў рукі ў кішэню штаноў і дастаў залатую запальнічку.
  Яна глыбока ўдыхнула пасля таго, як ён ажывіў полымя, і выпусціў воблака дыму ў і без таго туманны пакой. «Дзякуй», - сказала яна і вярнулася да свайго напою. Яна зрабіла глыток, гледзячы проста перад сабой, чакаючы, што ён зробіць наступны крок.
  «Я сёння бачыў танкі на вуліцах», — сказаў ён.
  Часам мужчынам хацелася пагаварыць пра самыя дзіўныя рэчы, разважала яна. Яна зрабіла мерны глыток са сваёй шклянкі і сказала: «Вы ўпершыню ў Берліне?»
  Ён даў знак прыняць другі марціні. - Не, - сказаў ён. «Аднак прайшло некалькі гадоў».
  «Бізнэс?» — спытала яна. «Дазвольце адгадаць. Вы ж банкір».
  Ён засмяяўся. «Не!»
  «Палітык?»
  Ён паківаў галавой. «Вы ніколі гэтага не атрымаеце. Я інжынер. Дон Уэзерлі».
  Яна паціснула яго працягнутую руку і зморшчыла нос, жэст, які, здавалася, быў прывабным для большасці мужчын. «Вы кіруеце цягнікамі? У заапарк Банхоф?»
  Яшчэ адзін смех. «Не такі інжынер. Я праектую рэчы яшчэ да таго, як яны будуць пабудаваны».
  «Як... як кажуць? Архітэктар ?»
  "Накшталт", сказаў ён. «Яны праектуюць будынкі. Я раблю практычна ўсё астатняе. Масты, дарогі, такія рэчы. Даволі сумная рэч».
  Яна кіўнула. У дасье Уэзерлі гаварылася, што ён працаваў у кампаніі ў Вірджыніі. Па словах яе кіраўнікоў, ён знаходзіўся ў Берліне і кантраляваў будаўніцтва тунэляў пад сцяной для дапамогі перабежчыкам і стварэння шпіёнскіх станцый. «Вы бачылі наша вялікае архітэктурнае дасягненне?» Калі ён нахмурыўся, яна сказала: «Наша сцяна?»
  "О, так, вядома", - сказаў ён. «Я нават быў на тым баку. Праз КПП Чарлі - гэта быў вопыт. Там дэпрэсіўна. Дымны і цёмны. Са мной ніхто не размаўляў».
  «Ты выглядаеш занадта па-амерыканску», - сказала яна.
   «Я?»
  «Гэта вельмі чароўна», - сказала яна.
  «Вядома, вы былі насупраць», — сказаў ён.
  Яна пахітала галавой. «Некалькі дзён таму нехта ўцёк праз сцяну. Адзін з ахоўнікаў. Стралялі па ім, але не трапілі. Ён адразу пайшоў у бар. Грошай у яго, вядома, не было, але ўсе частавалі яго ў знак адвагі. Потым прыйшлося адвезці яго ў шпіталь». Яна ўсміхнулася і падняла шклянку. « Wilkommen у Берліне ». Ён грукнуў шклянкай марціні аб яе.
  "Здаецца, я бачыў вас сёння раніцай за сняданкам", - сказаў ён. «Што вас сюды прывяло?»
  - Выстава, - сказала Ганна. «Таксама сумна. У асноўным яны проста хочуць, каб я стаяў у кабінцы і ўсміхаўся кліентам». Гэта быў яе стандартны адказ. Заўсёды адбываўся нейкі з'езд. Калі б ён хацеў даведацца больш, яна магла б расказаць падрабязнасці, але большасць мужчын гэта не цікавіла. Іх пытанні былі гамбітамі да канца гульні. «Я, дарэчы, Петра».
  Да гэтага часу Уэзерлі павярнуўся да яе тварам, і яна зрабіла тое ж самае. Іх калені час ад часу датыкаліся адна аб адну. Яшчэ некаторы час гаварылі пра неістотныя рэчы. Гаворачы, ён нахіліўся наперад, нібы яны былі часткай змовы, чым яны ў пэўным сэнсе і былі — толькі не адной і той жа. Ён спрабаваў пакласці яе ў ложак, а яна спрабавала злавіць яго ў пастку.
  «Ці магу я купіць вам яшчэ адзін напой?» — спытаў ён. Ён пачырванеў. «А можа, вячэра?»
  Ёй прыйшлося стрымаць смех, убачыўшы нецярплівы выгляд шчанюка на яго твары. Яна чакала дастаткова доўга, каб здавалася, што яна сур'ёзна задумалася над пытаннем. «Як наконт абслугоўвання ў нумарах?» - адказала яна. Яе рука лягла на сукенку, нібы яе дзёрзкасць заспела яе знянацку.
  "У маім пакоі крыху брудна", - сказаў ён. «Спадзяюся, вы не супраць». Ён даў знак бармэну ўзяць яго.
  «Давайце замест гэтага скарыстаемся маім», — сказала яна. І проста так ён у яе быў. З гэтага моманту ўсё было прадвызначана.
   Яна дазволіла Уэзерлі пацалаваць яе ў ліфце. Яго вусны былі мяккія. Гэта была праца, але ў яе былі свае моманты. Цяпер, калі ён быў на кручку, яна магла расслабіцца і атрымліваць асалоду ад.
  Яна рэдка дазваляла сабе думаць пра наступствы таго, што робіць. Жыццё, якое ведаў гэты чалавек, вось-вось скончыцца. Вось ён і думаў, што яму такая ўдача. У пэўным сэнсе ён быў, меркавала яна. Яго праца прыцягнула да яго ўвагу вельмі небяспечных людзей, і яна магла з такой жа лёгкасцю рыхтавацца прасунуць яму між рэбраў шпільку. Але забіць яго не было планам. Гэта прыцягне непажаданую ўвагу, а ён не быў незаменны. Яе апрацоўшчыкі хацелі нешта патрымаць над яго галавой, каб ён перадаў інфармацыю. Самым каштоўным таварам у гэтым горадзе былі веды. Падзеі наступных некалькіх гадзін прывядуць да непрыкметнай змены ўлады паміж дзвюма вялізнымі нацыямі, якія жадаюць вынішчыць адна адну.
  Пасля таго, як яны ўвайшлі ў яе пакой і пачалі распранацца, ён працягнуў руку, каб выключыць святло, але яна папрасіла яго пакінуць іх уключанымі. «Тым лепш бачыць цябе», — сказала яна, але насамрэч яна мела на ўвазе «тым лепш цябе фатаграфаваць». Ён змірыўся. Яны заўсёды рабілі. Абяцанне сэксу ператварыла іх у заўзятых і згаворлівых падлеткаў.
  Пазней яна сапраўды выключыла святло, але да таго часу шкода была нанесена. Нейкі час яна трымала яго на руках — яшчэ адна перавага працы — і слухала, як яго дыханне запавольваецца да глыбокага, роўнага рытму. Яна ціха апранулася і выслізнула з пакоя. Яе апрацоўшчыкі прыбіралі раніцай, пасля таго, як растлумачылі Уэзерлі, што для яго зменіцца.
  Колькі людзей супрацьстаялі ім за гэтыя гады? Яна чула, што быў француз, які засмяяўся і папрасіў копіі фотаздымкаў, каб падзяліцца са сваімі сябрамі, але мала хто супраціўляўся, як яна падазравала. Сорам быў магутнай зброяй.
  Двое мужчын, якіх яна не пазнала, чакалі яе ўнізе. Была амаль трэцяя гадзіна ночы і, хоць былі На вуліцы ўсё яшчэ чуліся далёкія гукі гуляння, у холе гатэля было ціха, святло прыглушана. Яе новыя апрацоўшчыкі, яна меркавала. Іх мянялі кожны месяц-два. Ніхто ніколі раней не сустракаў яе пасля прызначэння, але ўсе рабілі рэчы па-рознаму.
  Яе падвялі да машыны, якая чакала ля абочыны. Адзін з мужчын адчыніў ёй заднія дзверы. Ён быў малады, светлавокі і нецярплівы. Не яе тып.
  Ён усё яшчэ ляжаў у ложку, любуючыся ўзорамі, якія ранішняе святло стварала на столі і раскашавала ў пасляззянні, калі дзверы расчыніліся і ўварваліся двое мужчын. На іх былі цёмныя касцюмы, цёмныя капелюшы і змрочныя паводзіны прыгнечанай нацыі. яны прадстаўлялі. Адзін мужчына трымаў пісталет. Яны выцягнулі яго з ложка і запіхнулі ў мяккае крэсла ў куце пакоя.
  Узброены мужчына стаяў перад ім, а другі мужчына адцягнуў крэсла ад стала праз увесь пакой і ўстаў на яго, каб зняць што-небудзь з панэлі ў столі. Праз некалькі хвілін ён перадаў яго ўзброенаму чалавеку, які працягнуў яго Уэзерлі. Каністра плёнкі.
  "Калі вы шукаеце грошы, у мяне ёсць трохі грошай", - сказаў Уэзерлі.
  «Ён думае, што мы хочам грошай», — сказаў чалавек са зброяй свайму спадарожніку. У яго быў моцны нямецкі акцэнт. Другі фыркнуў, але нічога не сказаў. «Гэта, - сказаў ён, размахваючы плёнкай перад носам Уэзерлі, - ваша будучыня».
  Уэзерлі нічога не сказаў.
  «Гэта можа быць сон, а можа быць ваш самы страшны кашмар». Ён зрабіў паўзу. «Хіба яна не была прыгожая, наша маленькая Ганна?» - сказаў чалавек. «Я спадзяюся, што яна таго вартая».
  Уэзерлі маўчаў.
  «Ведаеце, нашы камеры вельмі добрыя. Выразныя, выразныя выявы кожны раз. Уявіце, што падумае ваш бос, калі даведаецца, што вы задумалі». Ён падміргнуў Уэзерлі. «Не зважай на яго — можа, яму ўсё роўна. Але што з вашай жонкай? Ці вашых дзяцей. Твой маленькі хлопчык і твая дачка. Мы ўсё ведаем пра цябе, Дональд Уэзерлі. Дзе вы працуеце. Дзе ты жывеш. Куды вы ходзіш у царкву, нават. Усе даведаюцца, што ты за мужчына. Мы абляпім ваш раён малюнкамі. Усё страціш».
  Уэзерлі заставаўся ціхім, але ўважлівым. Ён аблізаў вусны.
  «Ці мы маглі б проста схаваць гэты маленькі рулон плёнкі». Ён паклаў яго ў кішэню ўнутры курткі. Ён паляпаў сябе па грудзях. «Прыгожа і бяспечна. Усё залежыць ад вас».
  "Чаго ты хочаш?" — спытаў Пагодны.
  «Толькі крыху інфармацыі. Мы разумеем, што вы праектуеце некалькі тунэляў. Няважна, адкуль мы гэта ведаем - мы ведаем. Раскажыце нам, дзе і калі яны будуць пабудаваны і для чаго яны патрэбныя, і ўсё гэта можа быць нашым маленькім сакрэтам». Ён усміхнуўся. «Магчыма, у вас нават ёсць трохі грошай. Калі вы даяце здавальняючыя вынікі». Ён зрабіў паўзу. «Цяпер і ў будучыні, вядома».
  Гэта было шмат чаго прыняць. Іншы чалавек мог быць прыгнечаны нечаканай сітуацыяй і рашэннямі, якія ён быў вымушаны прымаць пад прымусам. Зрэшты, такія ж пагрозы ён чуў як мінімум тузін разоў раней — у Вене, Лондане, Вашынгтоне, Хельсінкі, Осла, Жэневе, Боне і Парыжы. Калі б яго звалі Дональд Уэзерлі і калі б у яго была сям'я ў Норфалку, штат Вірджынія, ён мог бы занепакоіцца. Ён не сказаў ні слова. Ён проста скрыжаваў ногі, склаў рукі і чакаў.
  Стралок сказаў: «Вы разумееце, што я кажу?» Ён падышоў, трымаючы пісталет на ўзроўні пояса, блізка да цела.
  Дзверы гасцінічнага нумара адчыніліся, і ў пакой уварваліся некалькі ўзброеных людзей. Стралок кінуў зброю і падняў рукі. Другі мужчына, таксама заспеты знянацку, не аказаў супраціўлення. Менш чым праз хвіліну яго і яго паплечніка вывелі з пакоя ў кайданках. Куды яны пайшлі і што здарылася з імі — ці з «Петраю», якую схапілі б, калі яна выходзіла з гатэля, — яго не цікавіла. Яго праца на час была скончана.
  Яму было цікава, куды прывядзе яго далей аперацыя «Пчальнік». Дзесьці цікавым, спадзяваўся ён. Яму дадуць старанна сфарміраваную асобу і вопыт, якія зробяць яго галоўнай мішэнню для замежных аператыўнікаў. Пра яго маючае адбыцца прыбыццё будзе прасочвацца праз розныя каналы і падвойных агентаў. Калі б другі бок не захапіў прынаду, ён бы атрымліваў асалоду ад прыемнага адпачынку ў горадзе, які інакш не паспеў бы наведаць, перш чым перайсці да наступнай працы. У рэшце рэшт іншы бок падхопіць схему, і ім прыйдзецца паспрабаваць нешта іншае.
  Ён гаварыў праўду, калі казаў Петры — ці Ганне, — што быў у Берліне раней. Папярэдні раз гэта было дзесяцігоддзем раней у рамках аперацыі «Секундамер», дзе будаваўся тунэль у расійскі сектар, каб яны маглі падключыцца да камунікацый Чырвонай Арміі. Крот паказаў расейцам аб наяўнасці тунэля яшчэ да таго, як ён быў скончаны, хоць прайшлі гады, перш чым MI5 і ЦРУ даведаліся пра гэта. Усе часткі гульні. Гэта не часта было падобна на шахматы, як многія сцвярджалі. Супрацьлеглыя фігуры рэдка выдаляліся з дошкі, як гэта было сёння раніцай, і яны былі проста пешкамі. Гэта было больш падобна на гульню Reversi, дзе супрацьлеглыя гульцы былі акружаны і вымушаныя мяняць вернасць, пакуль адзін з бакоў не кантралюе ўсю дошку.
  Ён быў на мяжы выхаду на пенсію, калі яго папрасілі далучыцца да аперацыі "Пчальнік". Ім патрэбны былі мужчыны пэўнага ўзросту, і ён адпавядаў патрабаванням. Калі яму растлумачылі ролю, як ён мог адмовіцца? Перавагі былі відавочныя - і яны плацілі яму, у дадатак.
  Ён апрануўся, памыў твар і прычасаўся, перш чым спусціцца ўніз снедаць. Ён знайшоў месца за столікам, побач з якім сядзела прыгожая маладая жанчына, якая была адна. Яна зірнула на яго, потым вярнулася да сваіх мюслі і ёгурта. Так звычайна працаваў свет. Якая разумная маладая жанчына зацікавілася б такім старым хлопцам, як ён?
  
  
  ДОМ ТЫСЯЧЫ ВОЧАЎ
  КАЦЯ ЛІЕФ
  Берлін, жнівень 1961 года
  я
  Конрад зняў вінтоўку з пляча і прыцэліўся, як толькі пачуў стук. Праз дарогу ад таго месца, дзе ён ахоўваў мяжу, даволі драматычна спатыкнулася жанчына. Ён міргнуў ад поту, які капаў яму ў вочы з-пад шлема, і ўбачыў, што жанчыне было гадоў трыццаці. Яна была загружана пакетамі з пакупкамі, і з адной з іх быццам нешта ўпала. Сучок часныку скінуў папяровую скурку, падскокваючы па патрэсканым тратуары, ляжаўшы зусім побач з калючым дротам, які аддзяляў усход ад захаду.
  Нахіл жаночых скул нешта ўскалыхнуў у Конрадзе, і на імгненне ён уявіў, як дакранаецца да яе скуры, яе мяккасці, нават яе густу. Ён мімалётна падумаў пра Эмілі. Як даўно ён яе не бачыў? Праглынуўшы пакутлівае шкадаванне аб яе страце, ён паглядзеў на гадзіннік. Набліжаўся час, і ён прагаладаўся. Ён пераставіў на плечы вінтоўку. Ён збіраўся ўзяць часнык і кінуць ёй назад, калі Ганс, таварыш па ахове, апярэдзіў яго.
  Жанчына проста схавалася з поля зроку, калі выбух вырваў Ганса з зямлі. Конрад кінуўся да яго разам з Акселем, яго старэйшым сябрам і таксама ахоўнікам. Калі дым рассеяўся, стала відавочна, што Ганс мёртвы. Яго патыліца была раздробненая, ніткі крыві пралі карункі на засушлівай зямлі. Яго блакітныя вочы, застылыя, глядзелі ні ў што.
  У какафоніі панічных галасоў завыла сірэна. Усходнія берлінцы назіралі за гэтай сцэнай праз запыленыя вокны кватэр, выгляд якіх быў радыкальна зменены з адкрытай вуліцы на калючы дрот. Конрад агледзеў вуліцу ў пошуках слядоў жанчыны. Нейкім чынам яна знікла ў хаосе.
  На наступны дзень з'явіліся грыфы. Першыя тры журналісты прыехалі пешшу, з нататнікамі, а чацвёрты на іржавым сінім ровары з фотаапаратам на спіне. Конрад адмовіўся ад унутранай рэўнасці; у дзяцінстве ў яго быў ровар, але яго скраў сын суседа, які быў нацыстам. Бацькі Конрада не адважыліся скардзіцца. Аксель запомніў бы ровар, бо ён сам некалі пазычаў яго, калі яны былі хлопчыкамі. Сябры пераглянуліся і ў маўклівай згодзе адмовіліся даваць які-небудзь адказ драпежнікам па той бок мяжы. Ганс загінуў пакутнікам за сацыялізм, і калі яны самі гэтага не змаглі зразумець, гэта іх страта.
  «Афіцэр!» Рэпарцёр саслізнуў з матацыкла і адкрыў камеру. «Памахніце нам рукой».
  Конрад ішоў праз мяжу, не змяняючы хады і нават не гледзячы на маладога чалавека, якому было гадоў дваццаць адзін ці два, не нашмат старэйшы за яго самога. Ён павінен быў зразумець, што Конрад не можа адказаць. Калі б ён гэта зрабіў, яго камандзір жорстка пагаварыў бы з ім; але што яшчэ горш, яго ўласнае сумленне знішчыць яго.
   Яны кідалі свае пытанні, як камяні.
  «Што вы адчувалі, бачачы гібель свайго таварыша?»
  «Бамбаўнік апазнаны?»
  «Чаму яна гэта зрабіла? На вашу думку. Чаму?»
  «Што з ёй цяпер будзе?»
  І тады сярод Весці пранеслася рабізна смеху. Журналісты любілі інтэрпрэтаваць Германскую Дэмакратычную Рэспубліку на карысць астатняга свету, хаця тое, што яны прыдумалі, было прадказальным, увогуле нешта пра савецкі імперыялізм, крывадушнасць, тыранію.
  Конрад праігнараваў іх. Ён быў добра выхаваны, ганарыўся сваёй працай на ахове мяжы. Дзве паловы Германіі былі занадта філасофска супрацьлеглыя, каб суіснаваць. Каб ГДР квітнела, трэба было не дапускаць капіталістаў. Што датычыцца ўтрымання жыхароў Усходняга Берліна, яго бацька, школьны настаўнік з некаторай мясцовай вядомасцю, растлумачыў, што рэсурсы новай нацыі ўразлівыя, і было невыносна працягваць дазваляць людзям жыць на ўсходзе і працаваць на ўсходзе. захад, пажынаючы плён сацыялізму, узбагачаючыся пры гэтым на брудным капіталізме. «Бяздушнасць сквапнасці», — так называў яго бацька такое падвойнае грамадзянства ў разбітай Германіі. Тым не менш, Конрад быў не менш здзіўлены, калі ўначы з'явіліся скруткі дроту, корань сцяны, якая навязвала новыя правілы неміграцыі. Аднак праз некалькі дзён ён прызвычаіўся да гэтай ідэі і стаў ахоўнікам, пакуль пастаянная сцяна паступова ўзводзілася.
  «Дайце нам што-небудзь», — крычаў рэпарцёр. «Што заўгодна. Усмешка».
  Конрад няўхільна ішоў па сваім маршруце. Гэта была не яго праблема, калі яны ўчора прапусцілі часночную бомбу, калі сёння іх камеры прагнулі пажывіцца. Гэта не зыходзіць ад яго.
  Калі нарэшце з'явілася яго палёгка, ён працягнуў вінтоўку і адсалютаваў. Ён з некаторым расчараваннем адзначыў, што Аксель, з якім часта выпіваў пасля працы піва, усё яшчэ дзяжурыў. Конрад рушыў дадому.
   «Я бачыў, як ты любаваўся на ровары рэпарцёра». Гер Мюлер, старэйшы мужчына, з якім нядоўга сустракалася яго сястра Габі, спыніўся на ўласным бліскучым чорным ровары. Ён паляпаў па рулю. «Хочаш пакатацца з ёй?»
  «Гэта прыгажосць. Дзе вы яго ўзялі?»
  «Купіў у калегі ў мінулым годзе». Конрад спрабаваў прыгадаць, чым гер Мюлер зарабляў на жыццё, але не здолеў прыгадаць. «Думаю пазбавіцца. Ён займае занадта шмат месца ў маёй кватэры, і я ніколі на ім не езджу».
  «Цяпер ты едзеш на ім».
  «Я думаў, што калі б я вывеў яе, гэта дапаможа мне прыняць рашэнне».
  «І ёсць?»
  Гер Мюлер паціснуў плячыма, і раптам Конрад успомніў, чаму яго сястра рассталася з ім. Справа была не ў яго адноснам узросце, а ў яго няздольнасці спыніцца ні на чым, ні на чым.
  «Давай, паспрабуй яе, я не супраць».
  Конрад двойчы абвёў яе вакол квартала, кожны раз махаючы геру Мюлеру. Ён атрымліваў асалоду ад адчування слізгацення. Гэта было хвалююча. Ён вырашыў, што хоча ровар.
  «Я куплю гэта ў вас», — сказаў ён Мюлеру, думаючы, што можа вызваліць чалавека ад яго нерашучасці, кажучы прама. «Назавіце сваю цану».
  Калі Мюлер усміхнуўся, павуцінне глыбокіх маршчын прамянілася на яго скронях. Ён быў нават старэйшы, чым думаў Конрад. Яго бацькі лічылі, што яго сястра зрабіла добры выбар, выйшла замуж за чалавека бліжэй да яе ўзросту. Цяпер у іх было двое дзяцей, і Лутц добрасумленна працаваў у мясной краме, дзе правёў жыццё яго ўласны бацька. Ён быў тыповым добрым чалавекам, або, як сказала яго сястра, «прыстойным уловам». Але ў Конрада ўзніклі падазрэнні пасля таго, як пачуў ад сябра, які заўважыў яго швагра на Норманштрасэ ў Ліхтэнбергу, які ішоў у напрамку штаб-кватэры Штазі. Адна справа — адкрыта працаваць на ГДР, як Конрад, у форме, каб усе ведалі, хто ты і што адстойваеш. Гэта было зусім іншае таемна працаваць у якасці Inoffizielle Mitarbeiter, інфармуючы сваіх сяброў і сям'ю. Немагчыма было даведацца, хто IM, а хто не. Вы павінны былі ўвесь час сачыць за сваёй пазіцыяй, не тое каб Конраду было пра што турбавацца. Нягледзячы на гэта, было добра вядома, што калі берлінца бачылі ў Ліхтэнбергу, хутчэй за ўсё, ён наведваў Дом тысячы вачэй.
  « Назавіце сваю цану. Мюлер засмяяўся. «Ты гаворыш як сапраўдны Весці».
  «Я меў на ўвазе толькі тое...»
  «Спакойся, сынок. Вы не можаце прыняць жарты? Вось што я табе скажу: трымай яе да заўтра, і мы вызначымся з цаной. Той жа час і месца. Хто ведае? Можа, я нават аддам яе табе за бясцэнак».
  Конрад паехаў пад крэйдава-блакітным небам і ў рэшце рэшт прыбыў дадому ў Фрыдрыхсхайн, круцячы, больш чым на гадзіну пазней, чым звычайна. Ягоны бацька стаяў ля іхняга дома, яму забаранілі выходзіць з кватэры і паліць цыгару на тратуары. Ён балбатаў з бакалейшчыкам, якi таксама курыў, калi з'явiўся Конрад у форме, на веласіпедзе гера Мюлера.
  Гнеў, які разліўся па твары яго бацькі, так уразіў Конрада, што ён ледзь не зваліўся з матацыкла. «Ты што, з глузду з'ехаў?» — прашыпеў бацька новым для Конрада тонам, які заўсёды захапляўся ўраўнаважаным норавам бацькі. «Слазь з гэтага ровара. Адчапіцеся зараз».
  - Спакойна, Эрых, - ціхім голасам, амаль шэптам параіў бакалейшчык. «Вы не хочаце прыцягваць увагу да сітуацыі».
  «Якая сітуацыя?» — спытаў Конрад. «Яна належыць геру Мюлеру. Вы памятаеце яго, ойча — таго, каго Габі падкінула для Луца. Ён пазычыў мне яго да заўтра». Па прычынах, якія Конрад не мог расшыфраваць, было б дрэннай ідэяй згадваць, што ён насамрэч разглядаў магчымасць куплі ровара.
  Крыўдны ровар цяпер быў схаваны ў пярэднім пакоі кватэры, дзе ён дзяліў з бацькамі, ён выпадкова пачуў, як яны шалёна шапталіся на кухні, але не мог разабраць, што яны гавораць. У рэшце рэшт з'явіўся бацька з бутэлькай шнапсу і дзвюма шклянкамі і пасадзіў сына ў гасцінай для асабістай размовы.
   «Шуманы не ездзяць на роварах», — пачаў бацька. Конрад заўважыў, што, калі бацька правёў пальцамі па рэдкіх сівых валасах, яго рука дрыжала. "Што не так?" — спытаў Конрад. «Тваё здароўе?»
  Бацька асушыў шнапс і наліў другога. Конрад не дакрануўся да свайго. «Здароўе ў мяне ў парадку, у вашай маці таксама. Але, калі ласка, выслухай мяне. Ровар павінен ехаць».
  Конраду было дзевятнаццаць. Праз два месяцы яму споўніцца дваццаць. Ён скрыжаваў рукі на грудзях і чакаў тлумачэння, якое, на яго думку, належала.
  - Вось так, - нарэшце пачаў бацька. «У нашы дні ровар — гэта не ровар».
  "Што значыць?"
  «Жанчына, якая ўчора кінула часнык, яе знайшлі? Ты думаў, што зь ёй будзе?»
  «Яна здрадніца. Яна забіла Ганса. Чаму табе ўсё роўна, што з ёй?»
  «Дазволь мне сёе-тое табе растлумачыць». Яго бацька гаварыў тым тонам, якім ён карыстаўся са сваімі вучнямі, тым самым тонам, якім ён часта прасвятляў Конрада і Габі ў іх дзяцінстве. Яго голас перайшоў у шэпт, і ён нахіліўся, нібы баючыся, што яго пачуюць. «На ровары перасоўвацца прасцей».
  «Дакладна».
  «Не перабівай. Дай мне скончыць». Усхваляваны, ён наліў сабе траціну шнапсу.
  У Конрада сціснулася горла. Бацьку трэба было нешта сказаць, але ён не ведаў як. Ніколі раней ён не бачыў чалавека бязмоўным. Ён паклаў руку на калені бацькі. «Не хвалюйся. Сёння вечарам я вярну ровар геру Мюлеру. Габі можа яшчэ ведаць, дзе ён жыве».
  «У наш час вы не ведаеце, што такое ровар. Вы не разумееце». Калі бацькава рука апусцілася на яго, ліпкае цяпло было надзвычайным, але ён пакінуў сваю руку там, дзе яна была. «IMS ездзіць на роварах, каб хутка перасоўвацца, і ім даюць дазвол на праезд праз кантрольна-прапускныя пункты».
  «Але гэта немагчыма, — сцвярджаў Конрад, — што кожны, хто мае ровар, з'яўляецца IM».
  «Хто яшчэ можа дазволіць сабе ровар у наш час?»
  «Вы аднойчы сказалі, што да вайны ў многіх людзей былі ровары».
  «Конрад, я павінен нагадваць табе, як мала хто перажыў вайну?»
  Вядома, ён не зрабіў; гэта была смешная прапанова. Амаль нічога не захавалася. Кожны будынак у Берліне быў усечаны кулявымі дзіркамі. Габрэі ўсе сышлі. Амаль усе на ўсходзе абдзіралі тое нямногае, што засталося пасля таго, як Саветы іх вычысцілі, у той час як Захад аднаўляў сябе і насміхаўся з іх праз мяжу.
  «Я часта задаваўся пытаннем, — адважыўся Конрад, цікавячыся, што яго бацька думае пра пяшчотную праблему інфарматараў, і сумняваючыся ў глыбіні яго клопату, — калі IM забяспечваюць неабходныя паслугі, нават калі гэта робіць нас нязручнымі, калі мы не не ведаю, хто такі...» Як дакладна гэта сказаць?
  - Выдаў цябе, - плюнуў бацька.
  «Але хіба гэта здрада, калі гэта на карысць краіны? Мне не падабаюцца IM не больш, чым вам, але я задаваўся гэтым пытаннем. У Мільке павінна быць важкая прычына для іх неабходнасці. Не сакрэт, што раскол краіны быў складанай справай».
  Бацька сціснуў рот. Страшная яснасць ахапіла яго вочы. «ІМ — падонкі. Мільке яны не патрэбныя, ён іх хоча. Ён баіцца страціць хватку за наша горла».
  Конрад упершыню чуў, як яго бацька так горка выказваўся пра лідэра ГДР. Ён быў здзіўлены і чакаў, пакуль выльецца рэшта.
  «Памятаеш, табе было сем, а я з'ехаў на пяць месяцаў?»
  «Вядома, памятаю». Іх маці растлумачыла, што іх бацька быў у экспедыцыі па падрыхтоўцы настаўнікаў, што ў той час здавалася праўдападобным, але раптам не стала.
  «Сядзеў у турме, спачатку катавалі, потым пасадзілі. І ў чым была мая правіна?»
  Трансгрэсія? Яго бацька? Конрад ніколі не ведаў больш лаяльнага грамадзяніна, чым яго бацька, таму яму быў давераны гонар выхоўваць самых маладых розумаў новай краіны.
  «Аднойчы днём я сеў за кубкам кавы. За столікам побач з маім сядзеў чалавек. Я ніколі раней яго не бачыў. Я не ведаў ні яго імя, ні нічога пра яго, толькі тое, што ён піў піва за суседнім столікам. Я спытаў у яго час. Гэта была мая правіна. Мяне забралі на наступны дзень, абвінаваціўшы ў дыверсіі. Відаць, чалавек з півам быў шпіёнам амерыканцаў. Яны хацелі ведаць, пра што мы гаворым. Цікавіліся, ці «завербаваў» ён мяне. Яны не давалі мне спаць чатыры ночы запар. Няма сну, Конрад, ты нават не ўяўляеш, наколькі ты звар'яцеў. Увогуле не спаць, і вельмі мала ежы і вады. Я думаў, што больш ніколі не ўбачу ні вас, дзяцей, ні вашай маці. Я быў у глуздзе».
  — Дык ты прызнаўся?
  «Яны мяне ніколі не ламалі. Ва ўсякім разе не так».
  «Як тады?» Конрад ведаў, як ніхто іншы, што здраднікаў, нават уяўных здраднікаў, нельга пускаць у грамадства, не заплаціўшы цану.
  «З мяне выбілі абяцанне. Я пакляўся вучыць сваіх студэнтаў, усіх іх, год за годам найчыстым каштоўнасцям ГДР. Калі я хацеў зноў убачыць сваю сям'ю, гэта было тое, што я павінен быў зрабіць. І я зрабіў гэта, ці не так?»
  «Чаму вы вучылі іх раней?»
  “Матэматыка. Навука. Гісторыя. Літаратура. Задаваць пытанні і крытычна думаць. Пасля я ўрокі трымаў на карысць сацыялізму і дагэтуль трымаю».
  Бацька глядзеў на яго, чакаючы, пакуль усё зразумее: новае разуменне таго, што большую частку жыцця Конрада яго бацька быў зусім не тым, кім ён з'яўляўся. «Цяпер я разумею, чаму вы не хочаце, каб я выглядаў як IM.»
  «Не дазволь ім ператварыць цябе ў пачвару», - прашаптаў бацька, рукі сціскаюць яго калені, вочы вострыя, як крышталь, «як мяне. Я не магу з гэтым жыць. Вы разумееце?"
  «Я зараз пайду і знайду Габі. Я дайду да яе кватэры пешшу, пакіну тут ровар, а калі атрымаю адрас Мюлера, дачакаюся цемры і вярну яго».
  Конрад хістаючыся паехаў да Мюлера і за дваццаць хвілін, якія спатрэбіліся, каб дабрацца туды, ён паспрабаваў, але не змог пераварыць прызнанне бацькі. Усе гэтыя гады яго бацька, чалавек, якога ён любіў і паважаў больш за ўсіх, чалавек, якому ён раўняўся, чалавек, якім ён спадзяваўся ганарыцца, надзеўшы форму ГДР, падтрымліваў сваю лаяльную асобу пад ціскам. Конрад адчуў сябе ў пастцы зыбучага пяску збянтэжанага расчаравання.
  Пажылая сястра Мюлера адказала на званок, вызірнуўшы праз фіранкі на вуліцу. Праз імгненне ў дзвярах з'явіўся сам Мюлер.
  "Што гэта? Я думаў, мы дамовіліся на заўтра».
  «Я ўжо вырашыў. Дзякуй, але я гэтага не хачу». Конрад прыхінуў веласіпед да выстрачанай кулямі сцяны будынка Мюлераў. У месячным святле ён змог убачыць, што нехта пакінуў у адной з адтулін напарстак. Для Конрада гэта не мела сэнсу. Сёння вечарам нічога не мела сэнсу. Ён павярнуўся, каб сысці.
  Мюлер ступіў наперад і схапіў Конрада за руку. «Я не прыму адказу «не». У дзіўных ценях ночы Конрад заўважыў сківіцы на чалавеку, які, здавалася, хутка старэў з кожнай размовай.
  «Я вырашыў».
  «Мяне не хвалююць грошы. Скажу табе праўду». І тут Мюлер нахіліўся, каб прашаптаць Конраду на вуха. «Гэта мая сястра. Яна сказала мне, што калі я не пазбаўлюся ад ровара, яна мяне выкіне. Вы зробіце мне ласку, забраўшы яго з маіх рук.
  «Я хацеў бы дапамагчы вам, гер Мюлер. Бацька прасіў вярнуць. Дабранач."
  «Калі Эмілі бегла на захад, яна была цяжарная».
   Конрад павярнуўся, каб паглядзець на Мюлера, які цяпер стаяў у цемры з пачарнелым тварам. Ззаду бліснуў напарстак.
  «Хто гэта скончыў?» — працягваў Мюлер. «Ты ці яна? Або яна пакінула вас насуха, не згадаўшы, што пераходзіць на другі бераг?»
  Конрад утаропіўся на Мюлера, але неспасціжны напарстак працягваў уцягвацца ў яго ўвагу. Чаму гэта было? Адкуль гэты чалавек што-небудзь ведаў пра Эмілі? Ён з цяжкасцю ўспомніў, калі менавіта быў з ёй апошні раз. Як даўно яна ўцякла на захад? Пятнаццаць месяцаў, здагадаўся ён, былі адказам на абодва пытанні.
  «Я не разумею, чаму вы згадалі Эмілі, - сказаў Конрад, - калі наша справа тычыцца толькі гэтага ровара».
  «Уцёкі вашай дзяўчыны могуць выглядаць дрэнна для вас, вам так не здаецца? Асабліва цяпер, калі яна нарадзіла тваё дзіця».
  Нарадзіла. дзіця. Ці магчыма, што ён у дзевятнаццаць ужо быў бацькам? Яго позірк растаяў на цвёрдым напарстку ў кулявой адтуліне.
  «Мне здаецца, гер Шуман, што нехта можа падумаць, што ў вас ёсць важкія падставы ісці за ёй. Каму б не хацелася пабачыць уласнае дзіця?»
  «Я не ведаю, чаму я павінен вам верыць, гер Мюлер».
  «Але ты ўпэўнены, чаму не павінен?» Цяпер ён выйшаў з цемры, яго стары твар быў бледны ў слабым месячным святле. «Я магу вырашыць гэтую праблему для вас, калі вы дазволіце».
  «Я яшчэ не перакананы, што гэта праблема, пры ўсёй павазе».
  « Уся павага. Мюлер засмяяўся. «Я не твой бацька, хлопчык. Даверся мне. Вазьміце ровар».
  "Не, дзякуй."
  «Я настойваю. Ты возьмеш ровар, а я буду абараняць цябе ад уладных. Адна рука другую мые. Ты разумееш?"
  Нарэшце Конрад зразумеў.
  «А калі я адмоўлюся?»
  «Мне нічога не застанецца, як паведаміць пра гэты факт. Як гэта будзе выглядаць? Хтосьці можа падумаць, што ваша форма - гэта проста касцюм, які трымае вас каля мяжы, даючы вам магчымасць перабрацца на другі бок да таго, як сцяна будзе цалкам пабудавана. Гэта можа выглядаць вельмі кепска для вас, гер Шуман. Адмова ад супрацоўніцтва. Дзіця па той бок сцяны. Калі гэта не выпрошванне падазрэнняў, то я не ведаю, што».
  Нічога з гэтага Конраду ніколі не прыходзіла ў галаву. Ён ахоўваў мяжу з гонару, як будавалі сцяну, каб дагадзіць бацьку і сабе. Ніколі ён не лічыў сваю штодзённую блізкасць да захаду нейкай спакусай. У яго вушах гучалі словы бацькі: «Не дазволь ім ператварыць цябе ў пачвару, як яны зрабілі мяне». Але яго бацька не быў монстрам. Хто быў добры чалавек, як не бацька?
  «Вам будзе лепш, калі вы прымеце ровар, — настойваў Мюлер, — як і ўсёй вашай сям’і. У вашай сястры цяпер таксама дзеці, я так разумею?»
  Ледзь завуаляваная пагроза дзецям Габі ўразіла Конрада. Відаць, павінен быў стаць даносчыкам, ці яшчэ. Ні хвіліны не разважаючы, ён узяў са сцяны ровар, сеў і паехаў дадому. Аднак у кватэру не прынёс. Замест гэтага ён прыхіліў яго да дрэва за вуглом, спадзеючыся, што калі вернецца за ім, яго ўжо не будзе. Але, да яго жаху, на наступную раніцу ровар чакаў менавіта там, дзе ён яго пакінуў. Ён вырашыў, што лепш паехаць на ім на працу, чым бацька ўбачыць яго кінутым на дрэве, або Мюлер перахопіць яго па дарозе дадому без яго.
  «Вы чулі навіны?» Аксель прывітаў Конрада, калі яны рыхтаваліся заняць свае пасады.
  «Якія навіны?»
  «Жанчына-бамбавік. Яе схапілі».
  «І?»
  «Жонка пекара, дома трое дзяцей. Яе павесяць».
   Конрад на кароткі час пацікавіўся, як завуць гэтую жанчыну. Ён усё яшчэ мог бачыць выгіб яе шчакі. Калі б ён ведаў яе імя, ён бы аплакваў яе, таму вырашыў не даведвацца. Замест гэтага, імпульсіўна, ён спытаў: «Паколькі ты ўсё ведаеш, Аксель, што ты можаш сказаць мне пра Эмілі?»
  «Эмілі?»
  "Не бяда. Я не ведаю, чаму я спытаў». Ці стане ўсё, што яму сказаў Аксель, падкормкай для Штазі, гэтага вялікага жалезнага вуха, якое лунала над імі і нічога не забывала? Конрад стараўся не слухаць адказу, але выявіў, што не можа ўтрымацца.
  «Я чуў, што ў яе ёсць дзіця. Вы не ведалі?» Аксель падышоў так блізка, што Конрад быў упэўнены, што адчуў пах пудынгу з парэчак і маліны, які фраў Баўэр рабіла іх часам пасля школы. Знаёмы, але далёкі водар выклікаў у яго каскад шкадавання. Ён павінен быў страціць сваіх сяброў, усіх, ён быў у гэтым упэўнены. Яму трэба было маўчаць, нічога не гаварыць, нічога не чуць, але было яшчэ адно, што ён быў вымушаны спытаць.
  «Хлопчык ці дзяўчынка?»
  «Я чуў абодва, таму не магу вам сказаць».
  «Чаму вы не сказалі мне пра гэта раней?»
  «Толькі каб зрабіць табе балюча?»
  Раніца наступала, і ён упершыню задумаўся, што ён робіць і каму можа давяраць. Як, напрыклад, Аксель даведаўся пра Эмілі і дзіця, а Конрад не? Ці быў гер Мюлер ужо IM, калі яны з Габі былі разам, і калі так, ці шпіёніў ён за сваёй сястрой і, магчыма, за ўсёй сям'ёй Шуман? Што Габі ведала пра гэта? Цяпер, калі дзень ішоў, хвіліны ператвараліся ў гадзіны, кожны з іх узмацняў сваю пакуту. Не дапамагло і тое, што тая ж група рэпарцёраў заняла свае звычайныя месцы ў чаканні чагосьці новага.
  «Жонка пекара!» Адзін з іх паспрабаваў прыцягнуць увагу Конрада. «Што вы думаеце пра гэта?»
  «Як вы лічыце, яна магла нарабіць больш шкоды, загрузіўшы выбухоўку ў бохан хлеба? Чаму часнок?»
   «Як вы лічыце, ці была жонка пекара здрадніцай народа?»
  «Як вы лічыце, што яна заявіла, кінуўшы сваю маленькую чесночную бомбу?»
  Праца Конрада не заключалася ў прытрымліванні меркаванняў. Яго абавязкам было ахоўваць мяжу. Але ў канцы таго дня, калі гер Мюлер перахапіў яго, стала зразумела, што цяпер у яго таксама ёсць іншая праца. Сёння Мюлер ехаў на чырвоным ровары і ехаў побач з Конрадам па праспектах Міт.
  «Дык скажы мне», — пачаў Мюлер. «Што вы з сябрам абмяркоўвалі сёння раніцай на мяжы?»
  «Вы былі там?» Конрад паскорыўся, але Мюлер толькі рушыў услед.
  «Я задаю пытанні. Так скажыце мне. Што ў галаве Акселя Баўэра ў гэтыя дні?»
  «Нічога. Надвор'е."
  - Вы хочаце сказаць, што ён не казаў вам пра Эмілі?
  «Адкуль вы ведаеце, пра што мы гаварылі?»
  На гэта Мюлер засмяяўся і паехаў у іншым кірунку. Пакуль ён ішоў дадому, Конрад мог пачуць кудахтанне мужчыны здалёку. Ён зноў прыпёр веласіпед да дрэва і на наступную раніцу быў расчараваны, калі ён усё яшчэ быў там.
  Ён больш не размаўляў з Акселем; гэта адчувалася занадта небяспечна. І цяпер ён выявіў, што калі журналісты клікалі яго, правакуючы сваімі пытаннямі, ён часам цяжкавата слухаў. Яму хацелася перанесці свае новыя клопаты дадому да бацькі, але ён бачыў, што яго бацькі заключылі цяжкі мір са сваім мінулым выбарам і спадзяваўся толькі, што іх дзеці пойдуць шляхам найменшага супраціўлення. Шлях, які Конрад лічыў, што для яго больш не існуе.
  Аднойчы пасля абеду ён ішоў праз мяжу, і яго ўвага ўвесь час засяроджвалася на чорным ровары, які стаяў на ліхтарным слупе, ягоным ровары з пагрозлівым бляскам. Ён ненавідзеў гэта. Мюлер чакаў яго кожны вечар, распытваючы, што ахоўнікі абмяркоўвалі на перапынках. Нібы з кім размаўляў у гэтыя дні. Там, удалечыні, быў Аксель. Ён успомніў, як са сваім сябрам у дзяцінстве бункеравалі пад самаробнай палаткай, позна ўначы, загінаючы пальцы, каб прымусіць марыянетак-ценяў танцаваць на свеціцца белай прасціне, якую яны скралі з шафы ў пярэднім пакоі. Ён міргаючы адвёў успамін. Аксель быў страчаны для яго. Цяпер любая блізкасць была б немагчымая; нікому нельга было верыць, у тым ліку і яму. І Эмілі. Калі-небудзь, калі ён азірнецца назад, ці будзе яна мільгаць у яго памяці як яго адзінае каханне? Калі ён падумаў пра чуткі пра іх дзіця, кроў шалёна палілася ў яго скронях, аглушаючы яго звычайнай дысцыплінай сваіх думак. Ганс быў мёртвы. Аксель быў незнаёмы. Яго бацька быў разбіты сэрцам. Эмілі знікла ў свеце, які ён катэгарычна адмаўляўся ўявіць.
  Раптам, не задумваючыся, Конрад павярнуўся да аб'ектыву фатографа… і пачуў пстрычка.
  - Давай, - крыкнуў чалавек. «Дайце нам на што паглядзець».
  Перш чым ён зразумеў, што адбываецца, Конрад ляцеў над калючай шпулькай, кінуўшы вінтоўку на ўсходні бок і раптам прызямліўшыся на захадзе.
  Хаос, які рушыў услед, быў імгненны. Аксель і іншы ахоўнік пабеглі яго перахапіць, але спазніліся. Камера фатографа бязлітасна пстрыкала, фіксуючы кожны рух Конрада. Да іх далучыліся і іншыя. Механічны ляск і вуркатанне гучалі больш пражэрліва, чым любыя ўзбуджаныя галасы. Людзі крычалі, але ён нічога істотнага не пачуў. Гэта адбылося хутка: раптам, не задумваючыся, ён скончыўся. На імгненне яго цела адчувалася лёгкім, як пёрка, але калі ён прызямліўся, адчуў усю моц яго вагі. Ён падумаў пра расчараванне бацькі, пра адкрытую язву ўласнай няўпэўненасці і пабег.
  II
  Будынак Эмілі Кройцберг быў бы бачны з боку Берліна Конрада, калі б ён ведаў, дзе шукаць. Аказалася, што яна не зайшла вельмі далёка, але захад быў захадам, а ўсход быў усходам, незалежна ад таго, знаходзішся ты ў цалі ці мілі ад мяжы.
  Яе акно было адчынена. З вуліцы ўнізе ён убачыў запэцканыя белыя фіранкі, якія калыхаліся ад млявага летняга ветрыку. Некалькі кніг ляжала каля шклянкі, напалову напоўненай вадой. Высокі лямант дзіцячага плачу рушыў услед за ветрыкам на вуліцу, балюча ўрэзаўшыся ў вушы Конрада.
  Уваходныя дзверы ў будынак не былі зачыненыя, таму ён адразу ўвайшоў. Ён прайшоў па прыступках парамі, пакуль не дабраўся да трэцяга паверха, задыхаючыся, і тройчы пастукаў.
  Фарфоравы твар Эмілі, жорсткі, як у лялькі, захоўваў спакой, калі яна адчыніла дзверы і знайшла яго. «Я бачыў паперы». На ёй была тая ж малінавая памада, што і раней.
  "Ці магу я увайсці?"
  «Чаму вы так доўга?»
  «Я быў заняты». Яму не трэба было тлумачыць, чаму яму спатрэбіўся амаль тыдзень, каб знайсці яе. Перабежчыкаў заўсёды затрымлівалі і дапытвалі саюзнікі, пакуль іх матывацыі не былі цалкам высветлены.
  Яна была апранута па-службоваму, у спадніцу і блузку, і была басанож; чырвоны лак на яе пазногцях быў моцна пабіты. Конрад стаяў ля ўваходу ў яе маленькую гасцёўню і прыслухоўваўся, ці не з'явіцца дзіця. Цёплае маўчанне нервавала яго. Ён быў упэўнены, што чуў яго плач.
  "Дзе гэта?"
  «Якое прыемнае прывітанне». Яна апусцілася на абшарпаную канапу, сагнуўшы перад сабой калені. Там было мала мэблі, акрамя канапы і стала з адным крэслам. Дзіцяці не было і следу. На каміне на другім баку пакоя стаяла пара цаглін, якія служылі падстаўкамі для кніг, а паміж імі збоку ляжала адна кніга. Гэта была тая Эмілі, якую ён запомніў: бязладная, імправізацыйная, чытачка. Часта эгаіст. «Чаму ты тут, Коні?»
  Аднойчы яна прашаптала яму гэта на вуха на піку запалу. Коні. Дражніць яго, абзывае жаночым імем, якраз у момант вызвалення. Яна была яго першай і адзінай каханай. Ён меркаваў, што яны пажэняцца, і быў ушчэнт, калі яна знікла праз мяжу без папярэджання.
  «Проста скажы мне: ці праўда, што ў цябе нарадзілася дзіця?»
  Яе вочы — чорныя косы ў белым твары. Новая стрыжка «паж» зрабіла яе суровай. Нарэшце яна адказала: «Я адмовілася ад гэтага. Я павінен быў. Сама з дзіцем не магла».
  «Чаму ты не сказаў мне, што чакаеш?»
  «Я не ведаў, пакуль не быў тут, а потым гэта ўжо не мела значэння. Я не збіраўся вяртацца, а ты не прыходзіў. Ты заўсёды быў для мяне занадта добрым таварышам.
  «І ўсё ж я тут».
  «Чаму?»
  Гэта было выдатнае пытанне. «Праўда ў тым, што я лепш буду дома».
  «Але ты ўцёк».
  «Гэта быў імпульс. Я хацеў...» Словы не выказаліся. Гэта было не так проста, як знайсці яе і даведацца праўду. Ён хацеў уцячы ад Мюлера і ад чорнага ровара. «Гэта быў хлопчык ці дзяўчынка?»
  «Я не ведаю».
  «Як такое можа быць?»
  «У шпіталі мне загадалі не казаць. Я нават ніколі гэтага не бачыў».
  «Дык ты не ведаеш, дзе гэта цяпер?»
  «Як я мог?»
  Яна сышла ад свайго нованароджанага, як і ад яго. Яе бязлітаснасць наэлектрызавала. Яму было цікава, ці праўду яна гаворыць; калі б сапраўды было дзіця. Дрыжыкі холаду прайшлі па ім. Чаму ён тут апынуўся ?
  «Хочаш што-небудзь выпіць?»
  Ён сеў каля яе. "Чаму не?"
  Яны пілі піва да поўначы, пасля чаго дамовіліся, што ён павінен начаваць на яе канапе. На другую ноч ён быў у яе ложку. Хутка яму зусім не стала сыходзіць.
  «Сцяна хутка будзе скончана», - прашаптала яму на вуха Эмілі. «Яны кажуць, што гэта поўнасцю агароджыць Заходні Берлін, ператворыць нас у маленькі востраў для саміх сябе».
   Конрад думаў пра бацьку і маці, якія апынуліся ў пастцы з другога боку. Ён пісаў ім некалькі разоў, але сумняваўся, што яго лісты дайшлі. «Мне трэба пабачыцца з бацькамі».
  Прасціна саслізнула, калі яна абаперлася на локаць, агаліўшы свае маленькія грудзі. «Я ведаю, як мы абодва можам вярнуцца».
  «Вы сказалі, што з вас ніколі не атрымаецца добры сацыяліст».
  «Я маю на ўвазе не гэта». Без губной памады, дзікай самаўпэўненасці гэтага яркага чырвонага рыскі, яе ўсмешка выдавала рэдкую ўразлівасць. Ён пацалаваў яе.
  "Што ты маеш на ўвазе?"
  «Вы ўбачыце». Яна легла на падушку і заплюшчыла вочы. Сіні цень ад учарашняга макіяжу затрымліваўся ў расслабленых зморшчынах яе павекаў. Намачыўшы палец, ён згладзіў колер. Яму не падабалася, калі яна рабілася загадкавай.
  «Растлумачце», — настойваў ён.
  «Вы сапраўды хочаце вярнуцца?»
  «Так, але толькі калі вы пойдзеце са мной». Ён пацалаваў яе, і яна абняла яго рукамі.
  «У горадзе нехта вельмі асаблівы», — прашаптала яна яму на вуха. «Ён можа нам дапамагчы. Мне сказалі, што ён гатовы сустрэцца з намі сёння».
  Стройны мужчына ў гарнітуры і гальштуку сядзеў у мяккім крэсле ў заднім пакоі будоўлі, дзе працавала Эмілі. Яго цёмныя валасы былі акуратна прычасаны з ілба, а пазногці былі прыкметна чыстымі. Нельга было адмаўляць яго элегантнасць. Ён трымаў маленькую кубачак эспрэса на сподачку, балансуючы на каленях.
  «Гэта Міша», - сказала Эмілі Конраду, калі яны ўвайшлі. Ён здзівіўся, чаму яна таксама не прадставіла яго. Чалавек ужо ведаў, хто ён?
  «Мне прыемна пазнаёміцца, гер...»
  «Воўк». Яго голас быў такім жа бездакорным, як і манікюр, без тону. Імя Міша Вольф далёка гучала ў свядомасці Конрада. І тут яго як громам ударыла.
  Маркус «Міша» Вольф быў другім у камандзе Штазі, сумнавядомым шпіёнам, які кіраваў Hauptverwaltung Aufklärung. Хадзілі чуткі, што HVA разаслаў свае шчупальцы па ўсім свеце, і добра вядома (хоць гэта рэдка абмяркоўваецца), што тайная паліцыя Усходняй Германіі набірала людзей паўсюдна і прагна. Гэта павінна была быць нейкая недарэчная мара, знайсці Вольфа ў пыльным заднім пакоі дробнага капіталістычнага прадпрыемства ў Заходнім Берліне. Калі, вядома, гэты бізнэс не быў падставай. Конрад зірнуў на прыгожы твар Эмілі і не ўбачыў нічога іншага, як раней.
  Воўк паставіў кубак і сподак на падлакотнік крэсла і ўстаў. Ён быў высокі, з бесхітрасцю, якая панавала ў пакоі. «Спатрэбіўся некаторы час, каб зразумець, як даставіць вас сюды».
  «Я не магу ўявіць, чаму вы мяне зацікавілі, гер Вольф».
  «Гэта была ідэя Эмілі. Мне сказалі, што вы заслугоўваеце даверу».
  Яна кіўнула, заслужыўшы лёгкую ўсмешку Ваўка. Тое, што яны звярталіся адзін да аднаго па імені, прымусіла Конрада задумацца, як даўно яны былі знаёмыя.
  «Варты даверу? Я сам перайшоў мяжу, якую ахоўваў».
  «Вы павялі сябе менавіта так, як мы чакалі».
  - Не разумею, - схлусіў Конрад.
  Насамрэч, ён выдатна разумеў. Нарэшце ўсё набыло сэнс.
  Спадар Мюлер быў толькі пачаткам. Ровар. Пагрозы Мюлера яго сям'і. Гэта кручэнне вакол квартала заўсёды прыводзіла менавіта сюды. На імгненне шаленства Конрад нават задумаўся, ці не была жанчына з часночнай бомбай таксама падрыхтавана HVA, каб прыцягнуць прэсу, прывезці ровар, выклікаць у яго ўспаміны і зрабіць яго ўспрымальным да прапановы Мюлера аб ровары. Гісторыя немаўля. Адкуль яны ведалі, як менавіта прайсці тунэль у яго розум?
  Ён адчуваў пільную патрэбу пагаварыць з Эмілі сам-насам. Як доўга яна працавала на Вольфа? Ці заўсёды яе пераход на захад быў часткай плана? Калі Конрад быў улічаны ў гэта? Калі гэта было так, магчыма, яна была закахана ў яго з самага пачатку, па-свойму дзіўным чынам. Яе твар нічога не выяўляў. Калі яго розум прачнуўся, ён зразумеў яшчэ адзін жыццёвы факт: дзіцяці ніколі не было. Гэта быў проста рычаг, каб прыцягнуць яго, як і планавалася, таму што Эмілі папрасіла для яго. Але яны сапраўды жадалі менавіта Эмілі. Эмілі, з яе знешнасцю, розумам, упэўненасцю, непраніклівасцю, несумненна, была б ідэальным шпіёнам.
  Закружыўшыся ў галаве, Конрад павярнуўся, каб сысці. Але калі рука Эмілі прызямлілася ў яго, з выбухам цяпла, ён выявіў, што не можа дабрацца да дзвярэй.
  «Што менавіта вы хочаце ад мяне?»
  - Вочы і вушы, - адказаў Воўк. «Трымайце нас у курсе падзей».
  «Як доўга вы гэтым займаецеся?» — спытаў Конрад у Эмілі.
  «Коні, ты павінна зразумець. Сцяна - гэта толькі пачатак. Як толькі яны ізалююцца, як толькі яны галодныя, сцяна зноў абрынецца, і ГДР будзе кіраваць усім горадам. Няма больш разлукі».
  «Што значыць галодны?»
  «Ёсць план, як усё гэта будзе працаваць. Усё, што нам трэба зрабіць, гэта перадаць інфармацыю, якая можа быць карыснай».
  «Што за інфармацыя?»
  «Што заўгодна. Усё, што мы можам заўважыць. Што б мы ні пачулі».
  «Вы сказалі мне, што мы можам вярнуцца на ўсход. Вы гэта мелі на ўвазе?»
  Эмілі зірнула на Конрада з іскрынкай у чорных вачах. Ён ненавідзеў тое, што яна зрабіла з ім, і ўсё ж ён кахаў яе. «Мы вернемся дадому, застаючыся тут і працуючы разам. Мы будзем мець адзін аднаго. Гэта будзе ідэальна, вы не бачыце?»
  Думкі разбіліся, Конрад зрабіў палітычную матэматыку. Калі ён пагодзіцца, яны будуць працаваць на ўсход супраць захаду, але, здаецца, перайшлі на захад, бо ўвесь час Воўк і яго каманда назіралі за імі і маніпулявалі імі. Падвойныя агенты, калі ён правільна разгадаў галаваломку. А калі б ён не пагадзіўся? Ён думаў пра ровар, які кожную раніцу абавязкова прыхіляўся да дрэва каля бацькоўскага дома, і ведаў, што ніколі не ўцячэ.
  «Як вы можаце быць настолькі ўпэўнены, што нас не зловяць саюзнікі?» — спытаў Конрад у абодвух.
   «Я буду абараняць цябе», - адказаў Воўк.
  «Як? Чаму вы думаеце, што вы з усіх людзей можаце абараніць нас на захадзе? А як жа мае бацькі? Адкуль я магу ведаць, што з імі нічога не здарыцца, калі мяне зловяць?»
  Воўк усміхнуўся, яго зубы злёгку пажаўцелі ў цьмяным святле. «Вы маеце рацыю, у наш час ніхто нікому не можа давяраць. Але нават пры гэтым, малады чалавек, табе давядзецца зрабіць выбар».
  
  
  СУСЕДСКАЯ ГІСТОРЫЯ
  ВІКІ ДУДЭРА
  Мяне завуць Рэйчал Хірш, і вось што здарылася з маім жыццём: я жыву ў доме для пажылых людзей Каменнага ўзбярэжжа разам з тузінам іншых старых душ на розных стадыях заняпаду. Я востры на язык і сераблосы, рост у пяць футаў і габрэй, нават калі я не вызнаваў сваёй рэлігіі з дзяцінства. У свой шэсцьдзесят адзін год я ўсё яшчэ даволі жвавы і маю сумніўную адзнаку быць самым маладым жыхаром, хаця ніхто не ведае майго сапраўднага ўзросту.
  Кожную раніцу на працягу апошняга месяца я прачынаўся на досвітку, гадзіну чытаў у сваім пакоі, а потым апранаў куртку, каб спусціцца з гары да свайго старога дома і Роя. Я гляджу, як узыходзіць сонца, як лаўцы амараў наведваюць свае пасткі, я чую крык чаек, якія крыляць каля лодак, і я глыбока ўдыхаю халоднае паветра з пахам яліны. Думкі пра маё ранейшае жыццё ўспыхваюць і знікаюць, і ўсё роўна на некалькі секунд я адчуваю нешта падобнае да спакою. Паварочваючыся і павольнымі крокамі падымаючыся на пагорак, мой дух здаецца ціхамірным у такім сэнсе, які, я мяркую, могуць зразумець толькі вельмі бязбожнікі. Магчыма, будучы снегапад зробіць гэтыя ранішнія пілігрымкі немагчымымі, але хто можа сказаць, калі — і калі — гэта адбудзецца. Я выявіў, што зімы на ўзбярэжжы могуць быць капрызнымі.
  Я снедаю з іншымі насельнікамі Дома. Сядзячы ў душнай зале, дзе мы абедаем, я лыжкай кладу аўсяныя шматкі з вялiкай мiскi, пасыпаю зверху разынкамi i здробненымi грэцкiмi арэхамi i слухаю ўспамiны маiх дамачадцаў.
  У кожнага з нас ёсць свая гісторыя. Вось Фрэнк, былы хірург з Нью-Ёрка, высокі, белавалосы і хісткі; Рыта, вырасла ў сям'і ўладальніка рэстарана ў невялікім гарадку Вермонта; і Бэці, прыгажуня, якая п'е марціні і спявае летні запас. Я перадаю аўсяную кашу Уілісу, некалі ўладальніку фабрыкі па ўпакоўцы сардзін на ўсходзе, які кантралюе і размову, і расстаноўку месцаў. Ён не страціў хуліганскую манеру таго, хто аднаасобна кіраваў фабрыкай, як і Фрэнк не забыўся пра нейкую медыцынскую ганарыстасць, ні Бэці - тэксты песень з Паўднёвага Ціхага акіяна . Побач з Уілісам сядзіць Эвелін, апранутая так, нібы яна ідзе на дыскатэку, хоць зараз 1989 год і захапленне дыскатэкай скончылася.
  Мая ўласная гісторыя ніколі не будзе расказана, пакуль дэменцыя, якая паступова ахоплівае мой розум, не развязвае мой язык так, як катаванні ніколі не развязваюць. Кожны дзень я шукаю прыкметы таго, што я стала млявай, вар'яткай, такой як Мэйвіс, якую на мінулым тыдні выдалілі з дома для пажылых людзей Стоўн-Кост, таму што яна пачала крычаць ненарматыўнай лексікай. Цікава, ці даведаюся я, калі прыйдзе час прыняць таблетку цыяніду, якую я так старанна схаваў у антыкварным медальёне. Сёння ўвечары я павінен дастаць яго са сваёй скрыначкі з ювелірнымі вырабамі, наліць шклянку Рислінга і скончыць з гэтым, і ўсё ж мой дух такі, што я не магу не трымацца за гэтае жыццё. Магчыма, мая ўпартасць — або баязлівасць — вынікае з няздольнасці ўявіць сабе рэчаіснасць, адрозную ад той, якую я цяпер ведаю. Бачанні нябёсаў, анёлаў і гасцінных белых агнёў не гучаць для мяне праўдай. У адрозненне ад Роя, я лічу, што канец - гэта Канец.
  Я кажу сабе, што мне цікава, што я моцна чапляюся за сваё мізэрнае існаванне, таму што нават праз столькі гадоў мая гісторыя ўсё яшчэ разгортваецца, і я прагну паглядзець, куды яна пойдзе. Я спадзяюся і малюся, што гэта мая праўда. Але ёсць жах, які хаваецца нават за змрокам смерці: я баюся, што я ўжо заблукаў у тумане забыцця і не ведаю лепш, што я бліжэй да таго, каб быць падобнай да Мэвіс, чым я ведаю на самой справе.
  Ёсць некалькі рэчаў, якія я магу сказаць з упэўненасцю, і вось адна: Рой Махоні быў маім бліжэйшым суседам, і пры гэтым добрым.
  На працягу амаль дваццаці гадоў ён здзяйсняў цэлую цэлую цэлую цэлую дробязь, якая выклікала сяброўства і дабрыню. Кожную восень ён абразаў раскіданую ружу ругозу , якая мяжавала з маёй зямлёй і пляжам, зразаючы кія амаль да самай зямлі, каб красаванне наступнага чэрвеня было буяным. Кожную вясну ён падымаў матацыкл, каб пераварочваць сад, змешваючы састарэлы гной, які вазіў з суседняй фермы. Узамен я пякла кабачковы хлеб, пазычала яму раманы Тома Клэнсі і дапамагала выбіраць падарункі для яго ўнукаў. Мой уклад у нашае сяброўства здаваўся невялікім у параўнанні з яго, і ўсё ж гэты чалавек ні разу не прымусіў мяне адчуваць сябе вінаватай.
  У той дзень, калі памёр сабака, Рой прынёс запяканку з локшынай з тунцом.
  Я заехаў на пад'язную дарогу на сваім "Сівіку", і там ён стаяў, апрануты ў джынсы і кашулю з замшы LL Bean, з рондалем, накрытым алюмініевай фальгой, у руцэ. Я толькі што сышоў ад ветэрынара, адчуванне грубай поўсці старога рэтрывера яшчэ свежае ў маёй памяці. Мае рукі дрыжалі, калі я вырываў ключы з замка запальвання, гарачыя слёзы пагражалі ліцца з маіх вачэй.
  «Рак?» — спытаў ён, ідучы за мной да дзвярэй.
  Я кіўнуў. «Пухліна памерам з грэйпфрут». Я міргнуў, успомніўшы, як доктар Піўз і яго асістэнт вынеслі нерухомае цела Сэйдзі з агляднага пакоя.
  «Падстаўляць сябра - гэта пекла». - сказаў Рой. Ён кінуў сваю запяканку на прылавак. «Камфортная ежа. Падумалі, што вам можа спатрэбіцца крыху.
  У тую ноч Рой заставаўся на вячэру, што ён рабіў раз ці два на тыдзень з таго часу, як мы абодва аўдавелі. Я кінуў зялёную салату і адкаркаваў бутэльку бургундскага, у той час як ён зрываў фальгу са сваёй патэльні з пірэксу, дазваляючы паху тунца лунаць уверх і вакол нас.
  Мы шмат размаўлялі пра мінулае, калі былі разам. Мой нябожчык муж Генры пазнаёміўся з Роем падчас службы ў амерыканскай амбасадзе ў Вене, і яны былі калегамі і сябрамі. Рой любіў успамінаць вальс у шыкоўных палацах старой Вены , асабліва элегантныя балі ў Дзяржаўнай оперы. Малады і ўпэўнены ў сабе, Рой і яго жонка, Салі, была прыгожай, шчаслівай парай, святлом, вакол якога мы з Генры пырхалі, як начныя матылькі.
  У дадатак да Аўстрыі нашы размовы былі сканцэнтраваны на Канэктыкуце, дзе мы жылі ў суседніх гарадах, і мужчыны кожную раніцу ехалі на прыгарадным цягніку ў Нью-Ёрк. У той час мы часцей за ўсё сустракаліся на выходных на брыдж. Салі даганяла мяне пра рост сям'і Махоні, а мужчыны палілі цыгарэты і абмяркоўвалі палітыку. Гэта быў бурны час з сярэдзіны 1960-х да канца 70-х, да таго, як мы прадалі свае дамы і пераехалі на поўнач, у Мэн, да таго, як Рой заняўся нерухомасцю, да таго, як нашы сужэнцы памерлі: спачатку Салі, ад раку грудзей, а затым Генры, ад сардэчнага прыступу.
  Мы ніколі не абмяркоўвалі Бэрлін. Быццам пяці гадоў паміж пасадамі ў Аўстрыі і Новай Англіі не існавала.
  Замест гэтага мы засяроджваліся на прыемных успамінах або трымалі размовы ў сучаснасці. Бяспечнай тэмай быў бясконцы спіс спраў, якія ішлі рука аб руку з уладаннем старога дома, напрыклад, кляновы сіроп і бліны.
  Адзiн я нiколi не справiўся б з працай, якой патрабаваў мой антыкварны плашч, але з дапамогай Роя нават з самымi цяжкiмi задачамi можна было справiцца.
  Ён быў гатовы дапамагчы з дахам, калі ўраган "Глорыя" разарваў узбярэжжа ў 1985 годзе. Я памятаю наступную раніцу: неба, расчышчанае ад хмар, жнівеньскі дзень, такі асляпляльна прыгожы, што бачыць гнеў шторму было непрыстойна. Пашкоджанні і разбурэнні былі паўсюль. Маленькая Доры Махоні была разбіта на няроўныя кавалкі, а на вуліцы перасоўны дом быў перавернуты і вытрошаны, як карп. Старая яблыня, якая ўсё яшчэ пладаносіла, ляжала выдраная з зямлі, а на галінах цяпер мёртванароджаныя малюсенькія карчакі паўночных шпіёнаў. У пярэдняй частцы дома дзірка памерам з чалавека цяпер упрыгожвала столь майго ганка.
  У той дзень Рой залатаў дах, пакуль распытваў мяне пра іншыя штормы.
  «Дорыя вярнуўся ў 71-м, так? Гэта нанесла страшэнна шмат шкоды». Гэта было пазней за дзень, і Рой напоўніў кішэні дахавыя цвікі і зноў падняўся па драбіне. У той час яму было шэсцьдзесят шэсць, ён быў дастаткова спрытны, каб зрабіць любую працу. Халодны ветрык раптоўна падзьмуў з вады, напамін аб будучым восеньскім надвор'і. Я прыціснуў свой баваўняны кардіган бліжэй да цела, паківаючы галавой.
  «Я быў тут не ў той шторм».
  «Правільна». Рой трымаў молат, гатовы да ўдару, з задуменным выглядам на твары. «Вы пайшлі дадому, каб убачыць свайго бацькі».
  «Маці».
  Ён зняў гонту і пацягнуўся за другой. «Яна жыла ў Нямеччыне».
  «Так». Ушчыпнуты твар жанчыны, якую я ведаў толькі як Муці, праляцеў у маім мозгу. Яна жыла ў Германіі, і, хоць я і прымаў ад яе заказы, яна мне не была бацькам.
  У нашых размовах часта прысутнічаў такі элемент дражніння, быццам Рой шукаў інфармацыю. У той дзень я сустрэў яго запытальныя вочы, і мы некалькі секунд глядзелі адзін на аднаго. Што я сказаў далей? Напэўна, нешта лёгкае, накшталт: «Я не плачу табе за балбатню, Махоні».
  І што ён адказаў?
  «Вы мне зусім не плаціце».
  З-за таго, што Рою, здавалася, спадабаўся гэты сцёб, і ён быў тым, хто ініцыяваў яго зноў і зноў, я быў не гатовы да яго каментарыяў у мінулым месяцы. Быў Дзень падзякі, і мы мылі посуд з абеду на яго запамелай кухні.
  «Гэта ўсё была гульня», — сказаў ён раптам, спыняючыся, сушыць кавалак фарфору.
  «Каўбоі над Арламі?» — сказаў я, хаця адчуваў, што ён не пра футбол.
  Ён кінуў на мяне позірк. «Тры тыдні таму сцяна абрынулася», - сказаў ён, асцярожна ставячы соуснік назад у шафу. «Вы калі-небудзь думалі, што ўбачыце гэта ў сваім жыцці? Берлінскі мур - гэта гісторыя. Калі б твае сваякі былі яшчэ жывыя, яны маглі б свабодна хадзіць туды і назад».
  Я паціснуў плячыма. Часы яны мяняліся. «Праўда».
  «Халодная вайна скончылася». Ён узяў з маёй мыльніцы авальную талерку рукамі. «Я ўвесь час пытаюся ў сябе, чаму гэта так важна». Ён высушыў талерку, паставіў яе на прылавак і накрыў адну руку посудным ручніком. «Памятаеце, на Дзень падзякі нас затрымалі?»
  «Так». Я выключыў ваду і павярнуўся да яго, упёршыся рукамі ў сцёгны. «Як я мог забыць?»
  Ішоў 1960 год, і на Берлін прыйшла халодная восень. Мы ўчатырох вырашылі наведаць ангельскіх сяброў у Зальцбург на святочную вячэру. Ішоў моцны снег, і машына Генры, старадаўняя «Лянча», зламалася пасярод савецкай зоны Берліна.
  «Вы спалохаліся?»
  «Вядома», — адказаў я. «Мы ўсе былі». Але не па тых жа прычынах.
  Я ўявіў сябе з Салі, чакаючых у пастарунку ваеннай паліцыі побач з мужчынамі. Я бачыў пільныя вочы маленькага савецкага радавога, яго АК-47 быў нацэлены на нас, калі мы сядзелі на жорсткіх драўляных лаўках. Я мяркую, што Салі баялася зняволення або смерці, і я мяркую, што мужчыны баяліся таксама. Але я баяўся быць выкрытым, маё старанна сфабрыкаванае жыццё разбурана адной дурной памылкай.
  - Салі была цяжарная, - глуха сказаў ён. «Я не ведаю, ці ведалі вы гэта».
  «Не».
  «На наступны дзень яна страціла дзіця».
  Я падумаў. Салі не дзялілася навінамі пра свой стан. Відаць, яна таксама захоўвала сакрэты.
  «У вас нарадзіліся іншыя дзеці». Як на зло, з падворка даляцелі да нас галасы ўнукаў Роя. Яны вярталіся з прагулкі на пляж.
  «Так, але гэта быў яе першы. Гэта мела значэнне».
  Я развязаў выцвілы фартух у клетку і павесіў яго на задняй частцы кухонных дзвярэй. Я бачыў, як Салі апранала яго дзясяткі разоў, калі пякла шакаладнае печыва для дзяцей або размешвала сумесь Chex Mix для нашых гульняў у брыдж. «Прабач».
  «Так, гэта было даўно». Ён паглядзеў на мяне. «Іншы Дзень падзякі прыйшоў і сышоў. Я ўдзячны табе за сяброўства, ведаеш. Разам з дзецьмі вы падтрымлівалі мяне».
  Я кіўнуў. Крык з другога пакоя прымусіў нас абодвух усміхнуцца.
  - Вы з Генры ніколі не хацелі дзяцей. Заяўлена як факт, але я ведаў, што ён зандзіраваў. Стыль допыту Роя быў простым.
  «Былі праблемы са здароўем», — намякнуў я, сціснуўшы вусны, быццам гэтая тэма выклікала ў мяне няёмкасць. Няхай думае, што Генры быў вінаваты, калі на самой справе я глытала таблеткі ўпотай, каб прадухіліць зачацце.
  «Прабач, Рэйчэл, я не хачу падкопваць». Ён зрабіў паўзу, змяніў тэму. «Часам я думаю, што ты амаль не змяніўся з нашых венскіх дзён. Тыя самыя блакітныя вочы — як тады, калі ты прыйшоў працаваць да нас у амбасаду. Як іх назваў Генры? Дунайскі блакіт? Я не думаю, што я калі-небудзь бачыў, каб мужчына так улюбляўся ў кагосьці».
  Я павёў на яго свае блакітныя вочы і ўзмахнуў вейкамі. «Гэта я — неадольны».
  Ён засмяяўся. «Мабыць».
  Па праўдзе кажучы, спатрэбілася не больш, чым трохі флірту, каб наняць Генры ў якасці дзяўчыны-пасылкі. Як толькі я заваяваў яго давер, я атрымаў прапанову выйсці замуж і паказаў Муці і свайму начальству, што сур'ёзна стаўлюся да працы пад прыкрыццём.
  Рой вярнуў нас у сучаснасць, размахваючы папкай. «Гатовы падпісаць гэтую прапанову?»
  Ранняй восенню я прыняў рашэнне: стаміўся даглядаць свой стары дом. Я забраніраваў месца ў Доме і наняў Роя, каб пералічыць маёмасць у верасні. Праз два месяцы мы атрымалі прапанову ад медсястры з Нью-Джэрсі. Добрая прапанова.
  «Няма часу, як цяперашні». Я сеў за кухонны стол, пакуль Рой выцягваў паперы са сваёй справы. У другім пакоі дзеці пераключалі каналы.
  «Як мы абмяркоўвалі, пакупнік гатовы заплаціць наяўнымі і пайсці насустрач вашай цане. Ты ўпэўнены, што зможаш выбрацца адсюль праз два тыдні?»
   «Я не магу чакаць». Я ўзяў у яго паперы і парафіраваў некалькі старонак.
  «Давай, ты будзеш сумаваць па жыцці ў заліве, ці не так?»
  «Я магу хадзіць да вады, калі захачу. Дзе мне распісацца?»
  Рой паказаў на апошнюю старонку. «Прама тут».
  Я ўважліва ўгледзеўся ў подпіс пакупніка, брудны каракулі з непазнавальных літар. «Гэта павінна быць яе імя?»
  Ён кіўнуў.
  «Але яе почырк... Я нават не магу яго прачытаць. Гэта законна?»
  «Вядома. Вы можаце падпісаць сваё імя X, і гэта законна».
  - Як крыўдна, - працягваў я. Правільнае пісьменства заўсёды было для мяне рэччу, магчыма, таму, што мая школа была такой строгай, калі справа даходзіла да пісьма. «Прызнаюся, я пакрыўджаны».
  «Давай, Рэйчэл, каго гэта хвалюе? Такім чынам, міс Джулі Ламонт з Ліндхерста мае брудны подпіс. Важны толькі яе банкаўскі рахунак, і я вас запэўніваю, што ён моцны».
  Я падпісаў і перадаў яму паперы. «Спадзяюся, што не сустрэну яе», — сказаў я. «Таму што калі я гэта зраблю, я скажу, што ёй павінна быць сорамна».
  «Сапраўды?» Ён кінуў на мяне дзіўны позірк.
  «Гэта груба і непаважліва, вось і ўсё». Я сабраў куртку. «Гэта ўсё, што вам трэба? Я іду дадому».
  Я патупаў з дому Роя, ледзьве пажадаўшы дабраначы яго дзецям і ўнукам.
  На наступны дзень я патэлефанаваў, каб папрасіць прабачэння. «Дзіўнае ў мяне дзівацтва», — сказаў я. «Вы маеце рацыю — нервавацца з-за подпісу смешна».
  Некалькі секунд ён маўчаў.
  «Я прабачу цябе, калі ты згатуеш гуляш з гэтай рэшткі індычкі».
  «Так, але толькі калі вы далучыцеся да мяне, каб выпіць».
  Удзень Рой прынёс поўную талерку індычкі і вярнуўся ўвечары на вячэру. Яго кампанія вярнулася ў паўднёвы Мэн, і мы атрымлівалі асалоду ад куфля віна, пакуль наша вячэра кіпела на маёй пліце.
  - Я думаў пра Вену, - сказаў Рой, круцячы рубінава-чырвоным вадкасці ў сваёй шклянцы. Ён сядзеў за сталом, вялікі мужчына, якому было зручна ў сваёй скуры. «Напэўна, таму мне захацелася гуляшу, га?»
  Я ўсміхнуўся. «Венгерская ежа заўсёды была вашай любімай — у Генры таксама, — і яе там, безумоўна, было шмат».
  Ён кіўнуў. «Які казачны горад. Я не думаю, што вы ніколі не казалі мне, што прывяло вас у Вену ў першую чаргу?»
  «Цікаўнасць, я мяркую,» я крыху паціснуў плячыма, каб дадаць веры ў сваю хлусню. Мяне адправілі ў Вену: выбару не было. «Гэта было такое ажыўленае месца, калі скончылася вайна».
  «Так». Ён дапіў рэшту віна. «Гэта таксама быў цудоўны пост для праслухоўвання».
  Я ўстаў, пацягнуўся да бутэлькі і напоўніў яму шклянку. «Пра што вы кажаце?»
  Ён засмяяўся. «Рэйчал, ты разумееш, што я маю на ўвазе. Безумоўна, Генры сказаў вам сапраўдную прычыну нашага знаходжання ў Вене. Гэта была спрыяльная глеба для інфармацыі... для шпіянажу».
  Я падышоў да пліты і памешваў. - Не кажыце мне, што вы з Генры былі шпіёнамі? Я трымаўся вельмі лёгкім голасам. «Цяпер я бачу сваё выкрыццё: я спаў з агентам».
  «Рэйчэл». Рой падняўся з-за стала і падышоў да мяне. Паклаў рукі мне на плечы. «Генры сказаў мне, што ты ведаў пра нашу прыкрыцьцё».
  Я павярнуўся і паглядзеў на яго шырока расплюшчанымі вачыма. «Я быў бы дурнем, калі б чагосьці не западозрыў, асабліва калі вас абодвух перавялі ў Берлін. Што з Салі? Напэўна, яна таксама ведала?»
  Ён паківаў галавой. «Я так не думаю. У Салі быў вельмі даверлівы характар».
  «І вы кажаце, што я не?»
  Я глядзеў, як ён вярнуўся да стала, узяў свой келіх і, здавалася, уважліва яго ўважліва разглядаў. «У нас быў крот у берлінскім офісе», — ціха сказаў ён. «Страцілі некалькі добрых людзей з-за ўцечак, якія мы не змаглі ліквідаваць». Ён зрабіў паўзу. «Я заўсёды падазраваў Генры».
  «Гэта ж смешна! Генры ніколі б не здрадзіў сваёй краіне. У яго не было...» Я спыніўся. «Ён не быў такім».
   «Што вы збіраліся сказаць? Каб у яго не было смеласці? Уяўленне?»
  «Не, я...»
  «Вы маеце рацыю, ведаеце, у Генры не хапіла смеласці. Ён быў з тых, хто дакладна выконваў загады. Вы, з другога боку...
  «Я? Цяпер вы не маеце ніякага сэнсу ".
  «Я шмат гадоў гадаў пра вас».
  "Што?" Я прытворна засмяяўся. «Рой, я думаю, што твае дні піцця бургундскага скончыліся. З усіх вар'ятаў, якія можна сказаць! Гэта бесперапынныя гісторыі пра Берлінскую сцяну. Гэта перанясе вас у нейкую краіну фантазій».
  — Давай, — голас яго быў ціхім, угаворлівым. «Пасля ўсяго гэтага часу, пасля ўсяго, чым мы падзяліліся, вы не можаце працягваць прыкідвацца. Не мне, Рэйчал. Прызнайся: ты быў усходненямецкім шпіёнам, які працаваў прама ў нас пад носам».
  «Я бачу».
  «Я не збіраюся нічога з гэтым рабіць, дык чаму б не прызнацца? На гэтай стадыі гульні ніхто не будзе клапаціцца».
  Я адчуў, як дно выпала з жывата. Я ведаў людзей, якія вельмі клапаціліся. «Я не ведаю, пра што вы кажаце».
  Яго вочы ўпіваліся ў мае, яго сківіцы былі нацягнутыя. «Хто быў вашым кантактам?»
  Я павярнуўся, зняў вечка з рондаля і стукнуў ім па пліце з большай сілай, чым хацеў. «Я ўжо не кажу пра гэта. Вы абвінавачваеце мяне ў жудасных рэчах». Я размяшаў локшыну для гуляшу і падняў рондаль да ракавіны. Пара паднялася, калі вада вылілася, і яны сцяклі, запацеўшы акно, якое выходзіла на заліў.
  Я аднёс локшыну назад на пліту і дадаў яе ў сумесь для індычкі. - Накрый на стол, Рой, - ціхім голасам загадаў я яму, - і перастань гаварыць глупства.
  Ён павярнуўся да шафаў, адчыніў адну і зняў талеркі. Яны ляшчалі, калі ён паклаў іх на стол.
   «У мяне ніколі не было сапраўдных доказаў», — сказаў ён, адчыняючы шуфляду для срэбра. Ён зачыніў яго сцягном. «Гэта значыць, да ўчорашняга дня».
  Я дацягнуўся да паліцы, дзе захоўваў спецыі. "Сапраўды? Што мяне выдала, журавіны, якія я еў на Дзень падзякі?»
  «Падпісанне гэтага кантракту. Ваша дзіўная рэакцыя на подпіс пакупніка».
  У хаце панавала цішыня, калі не лічыць буркатання гуляшу. «Я не разумею».
  «Я таксама не, але потым я ўспомніў чалавека, якога мы з Генры дапытвалі».
  «Гэта становіцца ўсё больш і больш складаным». Высыпала змесціва слоіка ў гуляш і змяшала.
  «Трымайся. Гэты хлопец расказаў нам пра шпіёна, які быў вельмі пераборлівы ў пяры.
  «У гэтым няма нічога дрэннага». Мой голас гучаў роўна.
  «Ён апісаў маладую немку, бацька якой быў габрэйскім лекарам. У 1933 годзе яе сям'я ўцякла ад нацыстаў у Швейцарыю, у выніку пасяліўшыся ў Маскве».
  Я праглынуў, а ён пайшоў далей.
  «Яна атрымала адукацыю ў элітных партыйных школах і падрыхтавана да працы пад прыкрыццём. Пасля вайны яна патрапіла ў савецкую акупацыйную зону Берліна, увайшоўшы ў службу знешняй разведкі Усходняй Германіі. Гучыць знаёма?»
  «Так». Я панёс на стол гаршчок з гуляшам. «Гэта гучыць як раман Джона Ле Карэ». Я з усіх сіл намагаўся захаваць лёгкі голас. — Сядай, Рой, давай есці.
  Ён з размахам выцягнуў маё крэсла. Ён цешыўся, дэманструючы, наколькі ён разумны. «Хіба ты не хочаш пачуць глыбокі радок?»
  «Вы хочаце сказаць, што ёсць яшчэ?» Я весела засмяяўся і выклаў гуляш на яго талерку, а потым на сваю. Я ўзяў сваю сурвэтку, акуратна расклаўшы яе на каленях.
  «Так. Лепшая частка, можна сказаць». Ён паклаў відэлец распараную локшыну паднёс да вуснаў і падзьмуў на іх. «Агент, якога мы дапытвалі, сказаў, што нямецкі шпіён быў вядомы сваёй бязлітаснасцю, з дзіўнай рысай: амаль садысцкай нянавісцю да дрэннага пісьма». Ён зрабіў паўзу. «Я ніколі не забуду, што ён зрабіў, Рэйчал. Ён падняў рукі вось так, - Рой развёў пальцы, далоні да мяне, - і ў яго не было сярэдняга пальца на кожнай. Агент зламаў іх, каб даць яму ўрок».
  «Цалкам гісторыя».
  «Ці не так? Цяпер ты разумееш, чаму я падумаў пра цябе».
  «Я разумею, мой нюх да драматычнага? Мае навыкі валодання мясніцкім нажом?» Я паспрабаваў усміхнуцца.
  «Ваша рэакцыя на той подпіс учора».
  «Мяне цешыць, што вы думаеце, што я мог быць — усё яшчэ мог быць — вядомым шпіёнам». Я зрабіў глыток віна. «Паспрабуйце гуляш».
  «Вядома, пахне нябесным». Ён паглядзеў на відэлец. «Гэтыя грыбы нагадваюць мне тыя, якія мы елі ў Аўстрыі, поўныя кошыкі, якія вы збіралі ў венскіх лясах».
  "Так", сказаў я. Тыя самыя грыбы, якія я збірала дзяўчынкай у Хехингене, а потым у падмаскоўным лесе. Тых, якіх часта блытаюць са смяротнымі мухаморамі , невялікую колькасць якіх я захоўваў сушанымі ў слоіку сярод спецый.
  Ён адкусіў, пажаваў і моцна заткнуўся.
  Я глядзеў, як ён апусціўся на падлогу. Праз некалькі імгненняў я вымяраў яму пульс, здрабняў гуляш у сваім смеццевым баку, старанна мыў і сушыў посуд. Я паставіў бы дэсерт на стол, сабраўся і выклікаў хуткую дапамогу. Але спачатку я нахіліўся і пацалаваў яго астылую шчаку.
  - Усё скончылася, - прахрыпеў Рой. «Хіба ты не бачыш, што ўсё скончылася?»
  Я ведаў, што ён меў на ўвазе халодную вайну, і сумна ўсміхнуўся. «Не для мяне, Рой. Для мяне гэта ніколі не скончыцца». Тонкі струменьчык плеўкі пацякла з яго рота, калі я сеў на кукішкі. « Auf Wiedersehen ».
  Як часта за наступныя тыдні я жадаў іншага канца гісторыі Роя? Шкада, што ён ніколі не зрабіў сувязь, якая выкрывае мяне, жадаў, каб не ён быў тым, хто перапісваў мой дом, жадаў усім сэрцам, каб ён прадбачыў мой смяротны характар? Нават калі я назіраў, як выратавальнікі спрабуюць перазапусціць сэрца Роя, я ўяўляў, як мог бы разыграцца іншы сцэнар. Я ўбачыў Роя, які падняў схаваны пісталет, страляў, і мой свет стаў чорным. Рой, разумеючы, што маё прыкрыццё трэба абараніць любой цаной, таму што гэта быў адзіны свет, які я калі-небудзь ведаў.
  Усе мае жаданні зніклі, калі яны адвезлі яго.
  Цяпер я ўстаю на досвітку, каб прагуляцца. Слухаю казкі, ем аўсяную кашу. Я захоўваю свае сакрэты і захоўваю свае ўспаміны, асабліва ўспаміны пра добрых сяброў, якіх не хапала.
  
  
  УСХОД СУСТРЭЧАЕ ЗАХАД
  ДЖОНАТАН СТОЎН
  Так , вядома, радасць, свята, весялосць, танцы на вуліцах, трыумфальнае стаянне на вяршыні з паднятымі кулакамі для фатографаў усяго свету, рок-музыка, якая гучыць з адчыненых вокнаў кватэр, афарбоўванне бруднай змрочнай цэглы і каменя ў пышныя неонавыя чырвоныя і аранжавыя колеры і блакітныя, шчаслівыя спатканні, падпітыя гарэлкай і шнапсам, і тосты, і хваляванне, і слёзы ўдзячнасці, так, вядома, але цяпер ёсць яшчэ і юрысдыкцыйны кашмар, інтэграцыя гарадскіх службаў Берліна, падзеленыя амаль на тры дзесяцігоддзі, лінія метро і аўтобусная лінія блытаніна, новыя прызначэнні ў шпіталі і маршруты машын хуткай дапамогі, новыя зоны патрулявання і новая сетка кіравання грамадскай бяспекай, і таму я крочу ў халодны лістапад, праз два дні пасля падзення Сцяны, каб сустрэцца з адным інспектарам Аляксандрам Грыменкаўфам. старых кантрольна-прапускных пунктаў, таму што тонкі след следства пакуль віецца з абодвух бакоў.
  Таму што сярод радасці, весялосці і свята маладая жанчына была забітая.
  І калі б вы назіралі за гэтай сустрэчай — скажам, з аднаго са святочна адчыненых вокнаў кватэры — вы б пасмяяліся з яе клішэ, таму што я такі заходненемец — з маёй скураной курткі і чорных валасоў (ускосная спадчына Знакаміты "Бітлз". у Гамбургу), да неакуратных вусоў, да маёй джазавай калекцыі кампакт-дыскаў, да маёй мілай бялявай дзяўчыны-амерыканкі Сюзі (сёння раніцай дрэмле ў мяне на пляцоўцы на Тыргартэнштрасэ), і Грыменкаўфа (чыя рэпутацыя апярэдзіла яго) такі ўсходні блок — ён выйшаў з у мінулым і з аднаго з тых нуарных амерыканскіх фільмаў, якія мы з Сьюзі глядзелі — плашч, каўнер падняты, чорная федора. Кароткі, прысадзісты, кампактны і магутны пад ім. Класіка Стазі. Гэтак жа навучаны катаванням, прымусу і прызнанням, як я навучаны крыміналістычным метадам і базам даных. Я так жа паглыблены ў туманнае пачварнае мінулае праваахоўных органаў, як і ў лепшыя практыкі працы паліцыі і штотыднёвыя афіцыйныя дакументы. І ідэя нашай сумеснай працы — майго выбару для гэтай справы і яго — з нашымі метадамі, настолькі разрозненымі тэхналогіяй, культурай, стылем, паліцэйскім заканадаўствам — гэта чыясьці жарт. Лабараторны эксперымент, сабраны нашымі адпаведнымі аддзеламі. Нават наш узрост змаўляецца ў метафары: мне ўсяго трыццаць, я чакаю кар'еры і жыцця, яму за шэсцьдзесят, азіраючыся на абодвух.
  «Гер Грыменкаўф».
  «Гер Бундэр».
  Ён паціскае мне руку, проста паслухмяна глядзіць на мяне і дазваляе толькі кароткую іранічную ўсмешку — дастаткова, каб сказаць мне, што ён таксама ведае, што гэта за жарт. Нейкая паспешная рэакцыя адміністрацыйнага камітэта на раптоўныя змены ўмоў. Сімвалічны. І смешна.
  А далей — ніякіх папярэдніх заўваг, ніякай размовы ад яго. «Мы можам прайсці да месца злачынства і ў морг», — рашуча кажа ён. «Такім чынам, вельмі зручнае забойства». Ён паварочваецца і пачынае весці мяне.
  Даючы зразумець. Я не збіраюся быць плакатам разрадкі. За перамогу Захаду і нармалізацыю. Давайце разбярэмся ў гэтым і разыдземся як мага хутчэй.
  Мянты па заходнім баку не ходзяць, мы на сваіх мэрсэдэсах нават два кварталы праедзем. Але Грыменкаўф ходзіць, я вучуся. І калі я моўчкі падаю за ім, я, вядома, заўважаю, што ён кульгае. Плашч, падняты каўнер, грубыя аднаскладовыя словы — і ён нават змрочна кульгае. Нуар на нуар. Вы не маглі выдумаць гэтага хлопца.
   Ідзем моўчкі. І гэта хада па мінулым. Плывучы праз альтэрнатыўны сусвет, які існуе побач з маім. Скрозь смецце, і развал, і дзесяцігоддзі смутку, ізаляцыі і зняволення, і праз два дні ўсё яшчэ ёсць радасць, усмешкі і энергія ад людзей, але будынкі вакол іх, разбураная інфраструктура і праезная частка пад імі - гэта бачанне таго, якім было іх жыццё. Ашаламляльныя падзеі апошніх двух дзён не раптоўна сціраюць апошнія трыццаць гадоў.
  Морг такі ж прымітыўны, як я і чакаў. Пліты ў падвальным памяшканні, неразборлівыя дакументы і справаводства, бурчлівыя крыўдлівыя чыноўнікі, якія бяздумна і няўхільна дэкламуюць правілы. Мёртвая жанчына на пліце ў падвальным моргу: для мяне ідэальнае падсумаванне Усходняй Германіі.
  «Ганна Хоплер», — кажа Грыменкаўф, калі мы стаім над ёй. "Дваццаць чатыры. Аспірант фармакалогіі. Знойдзена па адрасе 31 Strasse Aussenlander. Шматразовыя ўдары тупым прадметам па чэрапе», — дэкламуе ён з пачуццём іроніі, якое павінна быць уласцівае ўсходняму блоку, таму што мы глядзім на цалкам раздроблены чэрап. Прыкладна дастаткова, у спалучэнні са зрушанымі чэрапнымі і асабовымі косткамі, каб сцерці бачанне яе першапачатковай прыгажосці — але не зусім.
  «Прыгожая». Я выпраўляюся. «Адзін раз».
  Ён нахіляецца да яе бліжэй, нібы спрабуе ўбачыць на свае вочы. Ён паціскае плячыма.
  Яе цела — бледнае, спушчанае, цяпер проста выкарыстаная пасудзіна — усё ж падцягнутае і пругкае. Танцы па начах, а ў ранні час, расстаўляючы гэтыя доўгія ногі і разам з імі, млявая радасць. Прыгожая аспірантка. Якая трата.
  «Фармакалогія? Гучыць амбіцыйна і практычна».
  Грыменкаўф змрочна, коратка ўсміхаецца.
  "Што?"
  Ён змахнуў усмешку, усё яшчэ гледзячы на яе. «Ганна была прастытуткай».
  Я запытальна гляджу на яго. Ён зноў паціскае плячыма. «З гэтага боку, гэта а лад жыцця. Каб атрымаць цыгарэты, выпіўку. Каб зэканоміць грошы. Абмяняць на маленькую радасць». Затым яго сталёва-блакітныя вочы зноў становяцца жорсткімі, прафесійнымі. «Мы ведаем прастытутак. Мы ведаем гандаль, трафік. Гэта наша даследаванне. Наша база дадзеных». І ён стукае па галаве.
  Ён, вядома, здзекуецца з мяне. З нашага боку — гэта камп'ютары, нацыянальныя базы даных, міжведамаснае ўзаемадзеянне, упарадкаваныя электронныя справы. З іншага боку, гэта больш традыцыйны спосаб захоўвання інфармацыі.
  Пытаюся відавочнае. «Дык дзе ты на яе джонах? Ёсць заўсёднікі?»
  «Адзін у прыватнасці. Амерыканскі ваенны хлопец. З усім доступам, а таксама прысмакамі і пачастункамі, якія можна ёй прынесці. Таму яна была з ім». Саюзнікі адносна свабодна перамяшчаліся паміж Усходам і Захадам, дакументы, выдадзеныя амбасадамі, былі абавязковай, але хуткай і бязбольнай фармальнасцю. Яны каралі; абраны; амерыканцаў.
  Я ўжо адчуваю пачуццё — інстынкт. Гэта можа апынуцца вельмі лёгкім — і вельмі цяжкім.
  «А што мы ведаем пра хлопца?»
  «Яфрэйтар Чэд Мілер. Чыкага, ЗША. Добра выглядае." Дадаўшы пасля паўзы, каб думка магла заставацца самастойна, «прадпрымальніцкі».
  «Гэта значыць…?»
  «Вы называеце гэта ... ён гандляваў ім. Мы ведаем пра Чада. Вельмі працавіты малады чалавек. Амерыканская любоў да камерцыі, - кажа ён з ухмылкай.
  Ясна, што я магу спытаць былога Штазі наўпрост, паліцэйскі да паліцэйскага; не патрабуецца ўмешвацца ў акуратнасць або фармальнасць. «Гэта быў ён?»
  «О, гэта быў ён». Ён паказвае на свой жывот, усё яшчэ ўражліва падцягнуты, дысцыплінаваны, наколькі я бачу. «Я ведаю гэта тут». А потым у галаву. «Але пакуль не тут».
  Першапачатковая «палявая праца», так бы мовіць, Грыменкаўфа ўжо паказала яму, што вывучэнне фармакалогіі спадарыні Хоплер паставіла яе менавіта там, дзе яна павінна быць. У стацыянары бальніцы. У медыцынскіх гардэробах. Доступ—і прыватнасць. «Так яны і былі прыносячы нешта ў танец. Са свайго боку ён гандляваў наркотыкамі. Продаж іншым гандлярам салдатамі ў Заходняй Еўропе. Гандлюючы імі на наркотыкі і іншыя прадукты, якія ён прывязе ўсходнегерманскаму боку. Зарабляць грошы ў абодвух напрамках». Ён журботна глядзіць на мяне, яго твар звісае. «І мы ніколі не атрымаем яго за гэта, і ён гэта ведае».
  "Чаму не?" Я ўжо ў думках будую справу. «Адносіны да ахвяры. Наладзіць рух у ноч злачынства. Прасачыць грашовы след. Сведчанні атрымальнікаў скрадзенага ў абмен на ўхіленне ад крымінальнага пераследу…” Здаецца, досыць проста.
  Ён круціць галавой, пачынае тлумачыць. І я хутка зразумеў, што Чад не толькі адзін прадпрымальны вырадак. Яму неверагодна пашанцавала. І пашанцавала, бадай, звыш справядлівасці.
  У судовай сістэме Усходняй Германіі справа аб забойстве разглядаецца калегіяй з трох адміністрацыйных суддзяў - без прысяжных з аднагодкаў, нічога такога эгалітарнага. Яны прызначаюцца дзяржавай і знаходзяцца ў кішэні Камуністычнай партыі — кар'ерных партыйных марыянэтак, — якія звычайна асуджаюць на падставе самых хісткіх ускосных доказаў. Гэта была сістэматызаваная карупцыя, якая прымусіла б пачырванець афрыканскага ваеначальніка. Ілжывыя суды — тут прыдумалі.
  Але цяпер, паводле Грымэнкаўфа, з пэрспэктывай хуткага стварэньня сапраўднай прававой сыстэмы ўсе гэтыя карумпаваныя ўсходненямецкія судзьдзі раптам сутыкнуліся з пазовамі супраць іх з боку незлічоных несправядліва асуджаных. За апошнія сорак восем гадзін заходненямецкія адвакаты ўжо завялі справы, літаральна тысячы. І гэтыя суддзі цяпер будуць імкнуцца прадэманстраваць разуменне такіх тонкіх і раней невыкарыстоўваемых паняццяў, як належны працэс і абгрунтаваныя сумневы, каб заслужыць ласку перад сваімі новымі заходненямецкімі калегамі, якія неўзабаве будуць сядзець і судзіць іх, і асабліва перад амерыканцамі. — якія будуць мець значны ўплыў на новую судовую палітыку аб'яднанай Германіі. Гэтыя карумпаваныя прафесійныя юрысты імкнуліся пазбегнуць турму сябе. Яны маглі бачыць почырк на Берлінскай сцяне — і яны зрабілі б усё магчымае, каб паспешліва перапісаць яго.
  Грыменкаўф усміхнуўся, тлумачачы іронію. Як раней было б прыемна асудзіць амерыканскага вайскоўца, які гандлюе кантрабандай з боку Усходняга блока. (Ці ўмяшаліся б амерыканскія вайскоўцы? Калі б так, то здавалася б, што яны спрабуюць маніпуляваць сістэмай.) Але цяпер гэтыя суддзі асудзяць толькі ў тым выпадку, калі справа будзе цалкам даказана. Сведчанні інфарматараў, простае меркаванне мясцовых паліцэйскіх, ускосныя доказы ніколі б не перамаглі. Неабходна мець бесперапынны ланцужок доказаў, у тым ліку зброю забойства. У асяроддзі паблажлівасці, вызвалення, асветы яны зробяць усё, каб не выглядаць сілай цемры, якой яны заўсёды былі.
  «Гэта палітычныя прызначэнцы, гэтыя суддзі, палітычныя крэатуры. Усё іх жыццё, іх прысуды не мелі нічога агульнага з доказамі і справядлівасцю, усё было звязана з палітыкай. Цяпер яны адчуваюць, што палітычны вецер змяняецца, і яны будуць змяняцца разам з ім — гэта ўсё, што яны ведаюць».
  Палітыка. Вызваленне мільёнаў усходніх немцаў. І адзін амерыканскі яфрэйтар, які гэтага не заслугоўвае.
  Правасудзьдзе — тупая прылада, у лепшым выпадку за жалезнай заслонай.
  А цяпер, відаць, інструмент зусім не важыць.
  Яшчэ адзін аспект жарту, які мы з Грыменкаўфам жывем.
  «Гэты капрал Мілер. Я мяркую, што неўзабаве збіраюся з ім сустрэцца?»
  «Наш наступны прыпынак», — усміхаецца Грыменкаўф. «Мы не можам яго ўтрымаць. Але вайскоўцы далі яго нам… — рохкае ён, падымае брыво, — у якасці сведкі».
  Астатні свет чуе пра сцяну, бачыць фотаздымкі, калючы дрот, секцыі, якія з гадамі рабіліся шырэйшымі і таўсцейшымі, быццам сама сцяна перарастае ў змрочную, шэрую даросласць, і свет ведае гісторыі расстраляных спрабуючы перасекчы, іх целы пакінулі сыходзіць крывёй, каб бачылі тыя з абодвух бакоў. Але на самой справе гэта рэшата. Як жа не быць, калі мяжа паміж краінамі больш за 100 кіламетраў; 43 кіламетры ў адным толькі Берліне. Тысячы на працягу многіх гадоў паспяхова перасякаліся. Нешматлікія выдатныя адважныя людзі ўхіляюцца ад ахоўнікаў над сваімі галовамі (на планеры і паветраным шары), і многія іншыя пад іх нагамі, у дзіравым лабірынце тунэляў метро — тыя лініі метро, якія перасякаюць мяжу, афіцыйна закрытыя, але сетка рамонтных тунэляў ўсё яшчэ там. І насамрэч, за тыя гады, калі заходнім немцам было дазволена штодня ўязджаць і выязджаць з належнымі дакументамі, для паліцыі стала яшчэ больш жорстка.
  Значыць, яфрэйтар Мілер.
  Ён у камуфляжы. Чорныя хвалістыя валасы трохі адраслі, як гэта цяпер дазваляе амерыканская армія. У яго ўсмешлівы, вясёлы, бадзёры выгляд, практычна падробка бязвольнага амерыканскага характару. У пакоі для допытаў таксама ёсць ваенны адвакат ЗША, якога заўсёды забяспечваюць амерыканскія ваенныя. Насамрэч, я ведаю яго, капітана Лотана, і я ведаю гэтага тыпу, бо меў справу з салдатамі, дыслакаванымі ў Заходняй Германіі, якія на працягу многіх гадоў траплялі ў некаторыя непрыемнасці. Я бачу, што Грыменкаўф крыху здзіўлены і раздражнёны гэтай працэдурай. Я бачыў, як салдаты непазбежна абыходзіліся адным ударам, пры захаванні добрых адносін паміж заходнімі дзяржавамі без пагрозы. Не заўсёды, але ў цэлым.
  «Яфрэйтар Мілер, я інспектар Бундэр з дэпартамента паліцыі Берліна», — кажу яму. Грыменкаўф вырашыў паслухаць з-за пакоя для допытаў, прамармытаўшы мне, што яго ананімнасць можа спатрэбіцца пазней. «У нас ёсць да вас некалькі пытанняў».
  «Давай», - кажа капітан Лотан. Надзьмуўшы грудзі. Нібы кажучы, гэта ўсё праходзіць праз мяне. У мяне тут паўнамоцтвы.
  «Вы ведалі Ганну Хоплер?»
  «Вядома», - кажа Мілер. «Ганну ўсе ведалі». Маленькая слізкая ўсмешка.
  Ад гэтага я адчуваю ўкол гневу. На яго грубасць, на яго нязмушаную, нахабную няўважлівасць. Капрал Чэд Мілер, які дзейнічае беспакарана. Амерыканскія ваенныя рухаліся як каралі. Імунная. Узвышаны. Непрыступны. Героі, без ранаў і неправераныя. «Што гэта значыць, усе ведалі Ганну?» Ці значыць гэта, што ўсе спалі з ёй?
  «Група хлопцаў з базы гуляла з ёй і яе сябрамі».
  «Рэгулярна?»
  Ён лічыць. Ускідвае галаву. «Выкл і далей». Зноў гэтая слізкая ўсмешка.
  Выключэнне і ўключэнне. Я пакуль пакідаю гэта ў спакоі.
  «Ты быў з ёй на вечарыне дзевятага лістапада?» Ноччу сцяна ўпала. У тую ноч, калі памерла Ганна.
  «Усе гулялі з усімі, чувак». Ён усміхаецца. «Гэта было нейкае дзікае дзярмо».
  І хаця ён выдае сябе за звычайнага амерыканскага дурня GI — і выконвае пры гэтым прыстойную працу — я падбіраю больш. І вось тое, чаго я ўжо баяўся, і што Чад ужо пацвярджае. Гэта была такая дзікая, заблытаная, вар'яцкая ноч тут, што ніколі не зможаш разабрацца, хто дзе быў, хто што бачыў, хто каго рабіў. Абагульненае вар'яцтва - ідэальнае прыкрыццё для забойства. Як забойца ведаў бы наўмысна — ці яму надзвычай пашанцавала, калі б гэта было злачынства з імпульсу або страсці.
  «Ці ведаеце вы, дзе міс Хоплер працавала днём?»
  Ён круціць галавой. «Не». Усё яшчэ гуляе ў тупога салдата.
  «Вы не ведаеце, што яна працавала ў бальнічнай аптэцы?»
  Ён паціскае плячыма.
  Я гляджу на яго запясце. «Гэта вельмі добры наручны гадзіннік, салдат», — сказаў я.
  Нахабства, нахабства насіць гэты гадзіннік на такой сустрэчы. А можа, нават не думаць пра гэта? Гэта не магло быць больш відавочным. Чад чорны гандляр. Выпадковыя ці буйныя, яшчэ трэба было высветліць.
  Напэўна, у свеце няма больш ажыўленага чорнага рынку, чым Берлінскі. Не дзіўна. Усё багацце Захаду па адзін бок сцяны, усе нястачы і патрэбы Усходу па другі. Ён стварае непераадольны вакуум, круціцца вір тавараў і жаданняў, у якім кружыцца ўсё, што толькі можна сабе ўявіць — джынсы, тэлевізары, кампутары, мабільныя тэлефоны, гадзіннікі, цыгарэты, спіртное, ювелірныя вырабы. Нават шакалад і цукеркі. І ў цэнтры вірлівага віру, вядома, яго агульная валюта, яго пастаянны абменны курс - наркотыкі.
  «Амерыканскія тавары. А разам з імі і амерыканскія каштоўнасці», — сцісла мармыча Грыменкаўф, калі мы назіраем, як Чэд выходзіць са станцыі разам з капітанам Лотанам. «І цяпер уся Германія можа мець гэтыя амерыканскія каштоўнасці. Вундербар. »
  Я гляджу на Грыменкаўфа і маўчу, не жадаючы, каб мяне ўцягнулі ў палітычную спрэчку. Ён дамагаецца мяне, каментуючы мае ўласныя каштоўнасці, маю амерыканскую дзяўчыну? Ён успрымае маё хвіліннае маўчанне як шанец пайсці далей.
  «Свабода па-амерыканску», — хмыкае ён. «Свабода выбару. Вядома. Свабода выбіраць, каго забіваць, і забіваць, каго вы выбіраеце». Ён разважае. Ён папярэджвае. «Вы глядзіце. Усходнія немцы не будуць ведаць, што рабіць са свабодай. Не зразумее».
  І Ганна, яна таксама хацела, захаплялася, жадала гэтых амерыканскіх каштоўнасцяў? Камерцыя? Свабода? Ці хацела яна палепшыць сябе, падняць сябе? Няўжо яна хацела толькі невялікую частку бізнесу Чада? Быць капіталістам? Быць свабодным у выбары?
  І, магчыма, капралу Мілеру гэта не спадабалася. Зусім не спадабалася.
  Капрал Мілер — сур'ёзны сведка, якому дзякуюць за час і сведчанні — шчасліва, недасведчана працягвае сваё жыццё, поўным ходам, у шырока адкрытай атмасферы вечарынкі пасля краху. Людзі святкуюць, правілы мяняюцца або цалкам прыпыняюцца, прыйшоў час Чаду пераключыцца на высокую перадачу; ззяць. На працягу наступных некалькіх дзён Грыменкаўф паўсюль адсочвае Чада — кульгае за ім, нябачны, нябачны, ціхамірны і надзвычай прафесійны і спрытны, пра што не падазрае нахабны Чад, які сляпы да ўсяго, акрамя прыбытку. А Чад, аказваецца, займаецца ўсім. Абмен ювелірных вырабаў на фармацэўтычныя прэпараты, лекі на какаін, какаін на наяўныя, наяўныя на цыгарэты. Нарадзіўшыся багацейшым і больш прывілеяваным, ён гандляваў бы інстытуцыйнымі аблігацыямі і гандляваў інсайдэрскімі падказкамі на Уол-стрыт, але хлопчык армейскі, таму ён робіць усё магчымае рэч. Ён супермаркет аднаго чалавека. Дзейнічаючы з беспакаранасцю, доступам і мабільнасцю свайго грамадзянства ЗША і мажлівай моцай і пагрозай яго ўзброеных ваенных сяброў, якія стаяць за ім. Гэта было поўным пацвярджэннем жорсткага, правага, цынічнага погляду Грыменкаўфа на свет. І што яшчэ горш, гэта можа апынуцца зусім правільным.
  Чад — што гэта наогул за імя? Не мае сэнсу. Амерыканская бессэнсоўнасць. Амерыканская лагоднасць. Мяне гэта свярбіць, раздражняе. І разумею: антыамэрыканскія настроі Грымэнкаўфа адбіваюцца і на мне.
  Грыменкаўф нядаўна страціў і жонку, і сына ад раку — гартані, мачавой бурбалкі, з розніцай у адзін год. Ён націскае адзін. Быццам упэўнены, што рак яго ніколі не кране. Нельга выседжваць у яго. Што нічога не можа. Ён занадта варожае асяроддзе, занадта жорсткае, занадта забароненае для рака. Раку прыйдзецца прытуліцца ў іншым месцы.
  Пра смерць ад раку я даведваюся толькі ад сваіх таварышаў з заходненямецкага боку, якія пытаюцца, як справы з здзіўленнем. Не з Грыменкаўфа. Ён ніколі пра гэта не згадвае.
  Крок за карпатлівым крокам будуем справу — нібы кульгаючы. Мы знайшлі некалькі відавочцаў, якія паставяць Чада і Ганну разам, сам-насам, у ноч забойства, якія могуць пасадзіць Чада ў кватэру Ганны, але ці змогуць яны праявіць сябе дастаткова зладжанымі падчас вечарынкі, калі іх прызначаць сведкамі стаяць? Усе яны дзеці; усе без працы. І Грымэнкаўф наракае, паўтараючы палітыку, што калегія судзьдзяў не асудзіць толькі на падставе лягічнай сувязі, ім спатрэбяцца доказы, неабвержныя. Доказ такі ж грубы і няўмольны, як тое, што забіла Ганну Хоплер.
  Цёмную, скразняковую кватэру Ганны перабіралі грунтоўна. Заходненямецкая паліцыя правяла гэта старанна, прафесійна. Усходненямецкая паліцыя жорстка расправілася з гэтым. А потым мы з Грымэнкаўфам самі аглядаем гэта — глядзім кожны аббіты вугал мэблі, кожную ручку каструлі, кожную расчоску, кожную кнігу, кожную верхнюю частку шафы, кожны бачок унітаза, кожны камінны прыбор — ці няма крыві, ні чаго заўгодна, і нічога не знаходзім.
   Кватэра Чада чыстая - насмешліва. Нічога не схавана. Гэта падробка халасцяцкай калодкі — гладкая і чыстая, паліраваная і дарагая, паліраваныя бліскучыя паверхні, зусім нявыкарыстаны кухонны посуд, бліскучыя ракавіны, што зусім не ў парадку для салдата (ён мала часу праводзіць у казарме, толькі дзве ночы ў тыдзень ён абавязаны). Быццам кватэра кажа: глядзі, як хочаш. Тут нічога няма.
  І пакуль мы шукаем, Грыменкаўф не адпусціць палітыку піўнога саду. «Такая кватэра — вось што тыповы ўсходні немец лічыць свабодай. Існаванне гладкіх сучасных паверхняў без гісторыі і мінулага. Яны прагнуць свабоды, бо думаюць, што яна прыходзіць з такімі прыстасаваннямі. Таму што гэта прадажная праца, якую зрабілі на нас заходнія СМІ. Свабода як заходні тавар, як амэрыканскі стыль жыцьця. Нездарма амерыканцы такія змагары за свабоду. Таму што яны ў глыбіні душы ведаюць, што гэта сапраўды пытанне нявыкарыстаных рынкаў, эканамічнага патэнцыялу…»
  Нянавісць Грыменкаўфа да амерыканскіх каштоўнасцяў знаходзіць толькі большае выяўленне з цягам дня.
  Ён усё яшчэ паслухмяна кульгае за капралам Мілерам, калі Мілер заходзіць у аддзяленне пошты Заходняй Германіі.
  Факт, які, калі Грыменкаўф згадвае пра гэта, прыцягвае маю цікавасць — і мае інстынкты — нашмат больш, чым яго. Таму што я ведаю, як не ведае Грыменкаўф, што капрал Мілер можа адпраўляць і атрымліваць бясплатна, за адну ноч, любы груз, любы фрахт праз PX на ваеннай базе. Больш хуткі, танны, нашмат лепшы спосаб для яго дастаўкі. Дык чаму нямецкая пошта?
  «Відавочна, — кажа Грымэнкаўф, — каб пазьбегнуць рызыкі таго, што яго пакеты будуць правераны амэрыканскімі вайскоўцамі».
  Ён мае рацыю. Гэта відавочна. Бяспека. Ананімнасць. І там я б пакінуў. Але нешта б'е ў мяне; нешта здаецца дзіўным. Без выдаткаў. Начлег. Дастаўляйце і атрымлівайце бясплатна. Армейскі хлопец з ніжэйшага сярэдняга класа не з таго боку Чыкага, мітусіцца па свеце. Транзакцыйная асоба. Гандляр. Ці не цягнецца ён да найбольш выгаднага метаду? Прыдумаць дамоўленасць, як у яго, відаць, было з Ганнай? Ці не знойдзе ён спосабу дамовіцца?
  Па здагадцы я пракансультаваўся з уладамі на базе, з якімі ў нас, заходніх немцаў, добрыя працоўныя адносіны і якія не бачылі прычын не супрацоўнічаць, і высветлілася, што палкоўнік Мілер дастаўляў шмат тавараў праз амерыканскі PX. Ён відавочна адчуваў высокую ступень бяспекі і канфідэнцыяльнасці пры выкарыстанні амерыканскага PX. Відавочна, што ў яго там былі свае кантакты, партнёры, якім можна было давяраць, урэзаць нейкія прыбыткі і тым самым шантажаваць і кантраляваць.
  Крыху паглыбіўшыся і падштурхнуўшы, мы атрымаем поўную карціну: фармацэўтыка. Гадзіннік бяспошліннага гандлю без адсочвання. Афрыканскія шкуры. Мазгі малпы. Яечкі насарога. Ліофілізаваны мак. Яфрэйтар Мілер - перасадачная станцыя для аднаго чалавека. Адзіны імпартна-экспартны цэнтр. Вядома, мы маглі б злавіць яго на любым з іх. Але гэта будзе яшчэ адзін удар па запясце; звілісты судовы працэс. Мы хочам яго, ён нам патрэбны, для Ганны.
  Такім чынам, надзейнае выкарыстанне і карыстанне перавагамі амерыканскага PX.
  За выключэннем, магчыма, калі вы дасылаеце тое, чым сапраўды не можаце рызыкаваць. Толькі тады вы звяртаецеся да афіцыйнай, ананімнай, абсалютна надзейнай нямецкай паштовай сістэмы.
  Ананімна, гэта значыць, пакуль мы не ўгаворым паштовую службу вызваліць ад праверкі. Абыход правілаў прыватнасці з неахвотнай дапамогай не каго іншага, як майго брата Сігі, даўняга, добрасумленнага паштовага служачага, які нервова і неахвотна знаходзіць для нас адпаведныя канфідэнцыяльныя накладныя. Трохі сямейнай сувязі. Трохі пачасаў спіну. Трохі круціць рукой. Невялікая ўсходненямецкая тактыка з майго боку, я мяркую. Я ківаю майму цяперашняму партнёру, г-ну Грыменкаўфу.
  Мы знаходзім толькі пару квітанцый. На іх раскрыты мінімум. Уключаючы дату адпраўкі.
  Пасылка, адпраўленая раніцай 10 лістапада ў 9 раніцы. Змест не раскрываецца, як гэта дазволена. Але штамп даты ясны.
  На наступную раніцу пасля падзення Сцяны. Раніца пасля вечарынкі. На наступную раніцу пасля забойства Ганны Хоплер. Якраз адкрылася пошта.
  Даючы мне тонкую надзею, асколак адчування, што Чад не схаваў прыладу забойства, не закапаў яе і не выкінуў у раку.
  Каб ён яго адправіў.
  Памятаеце, я сказаў, што гэта жарт, гэта партнёрства Грыменкаўфа і мяне з Усходам і Захадам? Ну, жарт зараз паскараецца. Дабіраецца адразу да рэзультатыўнай лініі. Таму што нямецкая паліцыя — нібы каб пасмяяцца з гэтага ў поўны жывот — з задавальненнем заплаціла за тое, каб пасадзіць нас абодвух на рэйс з Берліна ў Лондан у Лос-Анджэлес, Каліфорнія. Да легендарнай, любімай Амерыкі Грыменкаўфа. Для Лос-Анджэлеса, не менш, чэрава звера. На адрас у Заходнім Галівудзе, куды раней за нас прабраліся некаторыя асабліва вялікія скрынкі, дасланыя капралам Мілерам.
  Грыменкаўф у Лос-Анджэлесе. Плашч, прысадзістая форма, згорбленая ад незнаёмага сонца, бляску будынкаў. Жмурачыся ў бакавое акно арандаванага аўтамабіля, пакуль мы віляемся на Галівудскія пагоркі. Гледзячы на бліскучую, адшліфаваную, бездакорную паказуху. Агідна, летуценна, зачаравана, маўкліва, нібы трапіў у рай і ў пекла адначасова.
  Я цалкам чакаю адной з антыкапіталістычных дыятрыб Грыменкаўфа. Паглядзіце, як хістка, гер Бундэр. Паглядзіце, дзе яны будуюць, на агаленнях скалы, на зыбкай зямлі. Гэта безадказна. Пыхлівы. Сцвярджэнне нясталасці. Прыгожыя дамы, пабудаваныя на спінах мексіканскіх рабочых. Якія даглядаюць за імі свае зялёныя газоны і кусты з малюнкаў. Самі гэтыя пагоркі падобныя на галівудскую дэкарацыю.
  Вядома, гэта мае ўласныя назіранні. Грыменкаўф ніколі не прамаўляе ні слова. Ягоныя антыамэрыканскія погляды мяне заражаюць? Ці, можа, пераконвае мяне?
  Зараз мы катаемся па Малхоланд-Драйв — назва вуліцы, якую я пазнаю з нуар-фільмаў з Сьюзі, — але на гэтым Лос-Анджэлесе раніца, яркае сонейка, якое падскоквае аб ліст металу арандаванага аўтамабіля, аб яркае чыстае дарожнае палатно. Я думаю, гэта поўная супрацьлегласць Усходняга Берліна. У надвор'і, знешнім выглядзе, стаўленні, у мінулым і гісторыі (або яе адсутнасці), у атмасферы як літаральна, так і метафарычна, ва ўсіх магчымых сэнсах, яго супрацьлегласць. Грыменкаўф глядзіць вонкі. Блакітныя вочы ўбіраюць яго.
  Жанчыну завуць Элейн Маркхэм. Дом прыгожы, вядома. Вялікі бліскучы басейн з выглядам на даліну Лос-Анджэлеса. Яркія маляўнічыя абстрактныя карціны на сцяне. Спадарыня Маркхэм сустракае нас у сваім чырвоным спартыўным касцюме. Пачатак саракавых. Бронзавы. Зіхатлівая ўсмешка. Пластычныя аперацыі на яе задраным носе, высокіх шчоках і шырокіх і гэтак жа задраных грудзях. Галівудскі ліберал. Калісьці я думаў, што мы з Грыменкаўфам розныя супрацьлегласці, але мяне значна пераўзышлі — калі я бачу, як вытанчаная, сонечная Элейн Маркхэм і маршчыністы Грыменкаўф у плашчы глядзяць адзін на аднаго — з усяго свету, з усяго сусвету, розныя віды пралятаюць нечакана блізка.
  Мы бачым яго на выставе ў светлай гасцінай адначасова, Грыменкаўф і я. Цудоўна прадстаўлены на пастаменце з лямпачкай. Яна бачыць, як мы абодва глядзім, і ўсміхаецца.
  «Правільна», - кажа яна. «Кавалак Берлінскай сцяны. Для нас гэта так сімвалічна, - кажа яна з бліскучымі вачыма, усё яшчэ прыкметна ўсхваляваная гэтым нядаўнім трыумфам чалавечага духу. «Такі моцны палітычны момант. Такая заява пра свабоду». Яна глядзіць на гэта з трапятаннем. Мы набліжаемся да яго.
  Пацешна і забаўна бачыць кавалак сцяны, з якой мы жылі, цьмяную дакучлівую цэглу, частку нашага жыцця, як праезную частку, або вадаправодную трубу, або дрэнажную трубу, або бардзюр, замацаваны такім чынам. Пакланяліся. Як кланяцца рулону туалетнай паперы.
  «Гэта капрал Мілер адправіў вам?» пытаюся.
  «Так. Хіба гэта не цудоўна?»
  Чад чорны гандляр.
   Іншы прадукт. Яшчэ адзін раптоўны шчаслівы спосаб зарабіць грошы.
  Затым Грыменкаўф пытаецца ў яе на сваёй нерашучай англійскай мове: «Ён даслаў табе яшчэ творы, так?»
  "О так", - з гонарам кажа яна.
  «Мы бачым?»
  «Вядома».
  «Кожны з іх вы будзеце прадаваць?»
  Яна выглядае пакрыўджанай. «Збор сродкаў. Прапагандаваць справу свабоды».
  «Колькі за цэглу?»
  «Кожны каштуе 3000 даляраў».
  Мы няўцямна глядзім на яе — абодва ўяўляем, што азначалі б 3000 долараў ЗША ў нашых зарплатных канвертах і ў нашым жыцці.
  «Гэта ідзе на дабрачыннасць», - тлумачыць яна. «Дабрачынная арганізацыя ў Заходняй Германіі на карысць хворых і інвалідаў усходненямецкіх дзяцей пад назвай Liberation».
  Вызваленне вас ад вашых грошай, падумаў я. Мы з Грыменкаўфам абодва ведалі, каго знойдзем за гэтай «дабрачыннасцю». Мы ведалі яго заснавальніка і індывідуальнага прадпрымальніка.
  Грыменкаўф дастае іншыя цагліны з вялікіх адкрытых скрынак у вялізнай гардэробнай Элейн Маркхэм.
  Звычайныя цагліны, хаця большасць з іх з украпінамі яркай святочнай фарбы, усе яны па-ранейшаму старанна загорнутыя ў папяросную паперу.
  Нарэшце ён даходзіць — разгортвае — апошнюю цагліну на дне адной з скрынак.
  Адзін бок цэглы цалкам пакрыты чырвоным колерам.
  Проста больш фарбы, графіці, для неспрактыкаванага вока. Бягучы радасны колер пратэсту, яркае яркае сведчанне чалавечага духу.
  Але для мяне і Грыменкаўфа гэта відавочна.
  Лабараторыя Заходняй Германіі пацвердзіць групу крыві. Я правяду Грыменкаўфа праз новы працэс супастаўлення ДНК.
   Тупы інструмент.
  Сімвал свабоды.
  Хаця яфрэйтару Мілеру нарэшце прыйшоў канец.
  Цэгла са сцяны. Уся вага, цяжар і наступствы, якія можа папрасіць брыдкая журы.
  Старанна запакаваная цагліна цяпер паміж намі, пакуль мы вяртаемся з Галівудскіх пагоркаў.
  У святочным хаосе той берлінскай ночы ці не было б лёгка капралу Мілеру проста пазбавіцца ад гэтага? Апусціць яго ў раку ці ручай? Пакінуць яго на ўзбочыне дарогі пад пылам і дажджом? Раздрабніць яго на кавалкі, закапаць у адну з растучых груд друзу Берлінскай сцяны? Так, ён рызыкуе, з асобай рызыкоўніка, але ці не ідзе гэта па-дурному далей?
  «Навошта адпраўляць?» пытаюся. «Навошта рызыкаваць?»
  Грыменкаўф звужае блакітныя вочы. І стары Штазі — усё жыццё вывучаў і быў сведкам чалавечых паводзін пад прымусам — тонка ўсміхаецца і неўзабаве паказвае, што не адмовіўся ад сваёй праніклівасці. Кульгае, так, але ён не згубіў ні кроку.
  «Паніка, гер Бундэр. Паніка пастаўляецца ў кардоннай скрынцы». Яго сталёва-блакітныя вочы глядзяць, не міргаючы. А потым цішэй: «Адна справа быць крутым, упэўненым маладым прадпрымальнікам. Наркотыкі, кантрабанда, шыкоўныя гадзіннікі, экзатычныя шкуры - вядома, чаму б і не? Але калі вы кагосьці забіваеце?» Яго блакітныя вочы прымружваюцца. «Вы раптам трапляеце на новую мясцовасць. Вы перасякаеце мяжу, - кажа ён, робячы паўзу, гледзячы на мяне і гаворачы, як я разумею, з месца, вельмі далёкага ад гэтага каліфарнійскага сонца. «І калі ўпершыню перасякаеш гэтую мяжу, усё мяняецца. Вы больш не крутыя і ўпэўненыя ў сабе. Вы не думаеце ясна. Вы памыліліся. Рабіце дрэнныя меркаванні. У вас невыразныя, дзіцячыя думкі - адвядзіце дрэнны прадмет як мага далей, як мага хутчэй. Цяпер ён адводзіць позірк. «Дваццацігадовы хлопец, які халоднакроўна забівае кагосьці, кагосьці з блізкіх? Павер мне - ты ўзрушаны. Ты ўжо не той».
  Даверся мне. Ты ўжо не тая. І я бачу, што Грыменкаўф гаворыць з таго самага далёкага боку мяжы. З цёмнага боку гэтай сцяны.
  «Для таго, каб гэтая цэгла апынулася ў нейкім невядомым багатым амерыканскім доме - у канчатковым схованцы, вы думаеце, так? Назаўсёды ананімны сярод іншых цаглін. Але гэта заходненямецкі спосаб бачыць гэта - бліскучы, натхнёны паварот камерцыі. А цяпер паглядзіце на гэта ва ўсходненямецкім ключы — адчайны ўчынак, напалоханы і імпульсіўны, і ў рэшце рэшт марны». Ён паварочваецца да мяне, блакітныя вочы плаваюць. «Дык што гэта, гер Бундэр?»
  Бліскучы? Ці адчайны? Але прысуд ужо вынесены. Мілера схапілі. Грыменкаўф мае рацыю.
  Злёгку ўсміхаючыся, адчуваючы сябе экспансіўным, раптоўна атрымліваючы асалоду ад Каліфорніі, сонечнага святла на яго бледным скалістым твары, Грыменкаўф уладкоўваецца на пасажырскім сядзенні і падводзіць вынікі для сябе. «У паніцы палкоўнік Мілер звярнуўся да капіталізму», — кажа ён. «Але капіталізм, гер Бундэр, не можа вырашыць усіх жыццёвых праблем». Паўза. Смех. «Асабліва забойства».
  Яго светапогляд пацверджаны — і грэючыся ў рэдкі, кароткі момант справядлівасці і парадку — мой напарнік Аляксандр Грыменкаўф паварочвае свой бледны твар да пасажырскага акна і апускае яго ўніз, каб яшчэ раз выбухнуць каліфарнійскім сонцам і паветрам.
  Але Усход ніколі не сустрэнецца з Захадам.
  
  
  ПАКАЗВАЦЬ КОРКІ
  ДЖЫДЖЫ ВЕРНАН
  Сукенка мела неабдумана пышную спадніцу, амаль восем метраў распісанага ўручную шоўку і была самым капіталістычным дэкадэнцкім адзеннем, якое калі-небудзь стварала Людміла Блатава. Кожны раз, калі яна прыстаўляла да яго іголку або нажніцы, шок, спалучэнне пакланення і асцярогі, праносіўся па хрыбетніку і сціскаў жывот. Яна ўсё яшчэ не магла паверыць, што сукенка дазволена. Але сам Хрушчоў распарадзіўся, каб на савецкай Выставе навукі, тэхнікі і культуры ў Нью-Ёрку ў 1959 годзе не шкадавалі ніякіх выдаткаў і марнатраўства. Там перавага СССР будзе дэманстравацца ва ўсіх аспектах жыцця, ад спадарожніка да дываноў. Яны ўжо абыгралі амерыканцаў у гонцы за адкрыты космас. Але яны заўсёды адставалі ад моды. Дагэтуль. Адзенне, прадэманстраванае ў Нью-Ёрку, будзе ўвасабленнем сацыялістычнай эстэтыкі — простае, сціплае і функцыянальнае. Нават заходнікі хацелі б іх.
  Людміла была адной з чатырох дызайнераў, якіх прывезлі ў цэнтр савецкай моды — Маскоўскае АДМА, Усесаюзны дом вопытных узораў, але яна была адзіная, каго сабралі з правінцыйнай швейнай фабрыкі. Астатнія прыйшлі з ГУМа, дзяржаўнага ўнівермага. На працягу некалькіх месяцаў усе яны доўгія гадзіны працавалі над калекцыяй дзённых і вячэрніх сукенак, якія будуць прадстаўляць Савецкага Саюза ў Нью-Ёрку. Ніхто з іх не скардзіўся. Апрацоўваць такія раскошныя матэрыялы і ўзоры было марай. І кашмар. Адзін памылковы крок або няшчасны выпадак — нязграбная драпіроўка або сілуэт, няправільная даўжыня, крывыя або зморшчаныя швы, пляма крыві ад укалотага пальца на бясцэннай тканіне — маглі азначаць сібірскі ГУЛАГ, прынамсі, так баялася Людміла.
  Іх трэба было пазбягаць такіх катастроф пад пільным наглядам старэйшага канструктара ODMO Уладлены Грыбковай. Мала таго, што яе бацька быў высокапастаўленым членам партыі і намеснікам камісара Міністэрства лёгкай вытворчасці, яна таксама двойчы пабывала ў Парыжы. Яе перавагі выявіліся ў бляску яе працы. Кожны дызайн у калекцыі дэманстраваў яе творчы след. Людміла зайздросціла як свайму таленту, так і свайму становішчу і бездакорнай радаводу.
  Людміла была адзіным дызайнерам, якому было дазволена ўнесці ў калекцыю цалкам арыгінальную сукенку, гонар, які яе адначасова ўсхваляваў і напалохаў. Калі яна ліхаманкава працавала, млоснасць змянялася галавакружэннем. Яна амаль не спала і не цікавілася ежай. Адзіны голад, які яна адчувала, - гэта магчымасць рэалізаваць больш сваіх ідэй. Яна спадзявалася, што яе запаветная сукенка - толькі пачатак бліскучай кар'еры. Калі б удалося зрабіць уражанне на Грыбкову, Людміла магла б уладкавацца на пастаянную пасаду ў ОДМА, прасунуцца, а можа, калі-небудзь і сама стаць старшым дызайнерам. Яна ўсімі сіламі спрабавала заваяваць Грыбкову, але старшы дызайнер адбіваў усе спробы з халоднай крыўдай і недаверам, прынамсі, так здавалася Людміле.
  «Гэта скончана?» — спытала Грыбкова, стоячы над Людмілай.
  Увесь поўдзень Людміла працавала над падолам спадніцы, для чаго патрабаваліся тысячы малюсенькіх нябачных шыўкоў. «Яшчэ хвіліну-дзве». Яна не падымала вачэй і працягвала шыць, спадзеючыся, што трывожнае дрыжанне яе пальцаў пазбегне ўвагі старэйшага дызайнера.
  Адзінае мяккае ў Грыбковай - гэта яе шчодрыя формы. Усё астатняе было халодным і рэзкім - яе голас, паводзіны і з'едлівая крытыка, яе элегантныя туфлі з шыпамі і акуляры ў выглядзе каціных вачэй. Яна была нястомная і, здавалася, усё бачыла і чула. Ніхто не адважыўся крадуць абрэзкі тканіны ці лішнія гузікі, ці займаюцца антыкамуністычнымі жартамі.
  Краем вока Людміла ўбачыла, як нецярпліва стукае па падлозе завостраны нос чорнай туфлі Грыбковай. Людміла так ганарылася сваімі новымі сандалямі на плоскай падэшве з Польшчы, якія набыла пасля шматгадзіннай чаргі. Цяпер, у параўнанні з Грыбковай, у туфлях яна адчувала сябе такой жа трывалай і практычнай, як самаробная сукенка на гузіках.
  Нарэшце Людміла зрабіла апошнюю строчку, абрэзала нітку і падала Грыбковай на агляд спадніцу. «Там. Гатова».
  Грыбкова ўзяла, сціснуўшы вусны, гатовая не ўхваліць. Падняўшы яго да святла, яна разглядала яго сантыметр за сантыметрам. Калі яна скончыла, яна паклікала «Інэса».
  Інэса была мадэллю, прызначанай для сукенкі. Дваццацідвухгадовая рыжая. Яна і іншыя мадэлі валяліся ў ніжняй бялізне вакол драўлянага стала з шнарамі ў куце працоўнага пакоя, курылі, пляткарылі і гарталі зачыненыя вушамі старонкі «Журнал мод» і «Мадэль зэсона» , пакуль яны чакалі, пакуль іх прымераць. На яе імя Інэса ўстала і меладраматычна скінула з сябе накінутую на плечы коўдру. «Так, таварыш Грыбкова», — сказала яна, хаваючы хіхікат далонню. Яна ўвесь час хіхікала. Высокая і худая, яе лепшай асаблівасцю былі міндалепадобныя вочы і доўгія вейкі. З некаторых ракурсаў яна магла выглядаць як жырафа, але на ўзлётна-пасадачнай паласе яна ішла як багіня.
  «Надзеньце, каб яшчэ раз праверылі», — загадала Грыбкова.
  Інэса нахілілася і па-дзіцячы ўзняла худыя рукі над галавой, каб Людміла магла надзець на іх сукенку.
  — Юбка таксама, — сказала Грыбкова Людміле.
  Яна дапамагла Інэсе забрацца ў пласты жорсткай сеткі.
  Сукенка ператварылася ў кандытарскую пену, ад якой у Людмілы перахапіла дух.
  - Гуляй, - загадала Грыбкова. Яна крытычна ўглядалася ў мадэль, якая скакала ўверх і ўніз па пакоі.
  Углядалася і Людміла, жуючы ніжнюю губу.
  Інэса спынілася і закружылася, паказваючы, так марна, нібы сукенка належала ёй. Яна была без рукавоў з абліпальным ліфам, які пераходзіў у пышную спадніцу. Шоўк крэмавага колеру быў далікатны, нібы папяросная папера, крылцы молі. Здалёк здалося, што тканіна ўсыпана модным буйным рознакаляровым гарошкам. Бліжэй, кропкі развязаліся ва ўзор, кожная кропка - традыцыйны ўкраінскі матыў, далікатна перададзены ў адценнях блакітнага, кармінавага, чыркавога і сланечнікавага. Тоны падыходзілі да бронзавых вяснушак Інэсы, і пасавалі ідэальна.
  Сукенку трэба было апранаць на кактэйльныя вечарынкі, што, відаць, было звычайнай справай на Захадзе, так Людміле казалі. Пары і маладыя адзінокія прафесіяналы праводзілі іх у сваіх вялікіх прыгарадных дамах раннім вечарам перад абедам. Усе апрануліся. Падавалі марціні і іншыя вытанчаныя напоі і закускі. Сама яна не прысутнічала і не чула пра тое, каб хто-небудзь з расейцаў наведваў або арганізоўваў такія сходы, але яе сацыяльныя колы былі абмежаваныя некалькімі сяброўкамі-швачкамі.
  «Стоп. Не варушыся, — загадала Грыбкова і ўзяла вострыя, як брытва, нажніцы Людмілы. Трымаючы іх як зброю, адкрытыя лёзы паблісквалі ў святле, яна падышла і перарэзала звісаючую нітку. Потым яна адступіла.
  Яны з Людмілай разглядалі сукенку ў пошуках недахопаў. Людміла нікога не бачыла.
  — Добра, — коратка кіўнула Грыбкова. «Можаш зняць».
  Людміла асцярожна, вельмі асцярожна дапамагла мадэлі вылезці з сукенкі. Парваў шво, і яны маглі апынуцца як вінаватымі ў дыверсіі, так і асуджанымі на дзесяць гадоў катаргі.
  Грыбкова пляснула ў ладкі і звярнулася да ўсіх. «Рабочыя. На сёння хопіць. Навядзіце парадак, а потым ідзіце дадому. Адпачыць. Заўтра яшчэ рана».
  Людміла паслухмяна ўзялася папраўляць сваё працоўнае месца.
  — Людміла, — сказала Грыбкова.
  — Так, таварыш Грыбкова?
  «Застанься ззаду. Я хачу з вамі пагаварыць».
   Людміла праглынула. Старэйшы дызайнер перадумаў? Сукенка Грыбковай усё ж не спадабалася. Ён павінен быў быць вычышчаны з калекцыі. Яна можа нават папракнуць Людмілу за індывідуалістычныя схільнасці і адправіць назад у Мінск. Не давяраючы сабе гаварыць, Людміла кіўнула.
  Калі астатнія выйшлі, Грыбкова стомлена апусцілася на зэдлік. «Я вас віншую. Намеснік камісара бачыў вашу сукенку і перакананы, што яна значна лепшая за любую амерыканскую святочную сукенку. Гэта будзе цэнтральная частка шоу ў Нью-Ёрку». Яна вымавіла гэтую навіну такім жа рэзкім тонам, якім яна асуджала нешта як поўную і агідную няўдачу. «Яно ўвасабляе стыль і камфорт, які таварыш Хрушчоў уяўляе для сучаснай савецкай жанчыны».
  Не гэтага Людміла чакала. Яе твар стаў гарачым, што, як яна ведала, прывяло да недарэчных плям. «О,» сказала яна, слова прапіскнула з палёгкай. «Дзякуй, таварыш. Гэта вельмі ласкава з вашага боку». Яна зразумела, што балбоча, але не магла спыніцца. «І ён. Таварыш Хрушчоў. І ўсе яны. Надта ласкавы. З усіх».
  Грыбкова нібы не кранула ўдзячнасць. Тым жа ледзяным тонам яна працягнула: «Больш за тое, калі мы паедзем у Нью-Ёрк, нам спатрэбіцца працавіты чалавек, які ўмее звяртацца з іголкай, хтосьці, хто зможа справіцца з любой крызіснай сітуацыяй, якая можа ўзнікнуць у апошнюю хвіліну. Намеснік камісара пагадзіўся. Вы прыедзеце ў Нью-Ёрк».
  Твар у Людмілы стаў яшчэ больш гарачым, а несумненна, яшчэ больш пакрыты плямамі, а ў вачах затуманілася. «Ой, дзякуй, таварыш Грыбкова».
  «Толькі глядзі, каб я не пашкадавала аб сваім рашэнні», - шматзначна сказала Грыбкова.
  За межамі працоўнага пакоя лямпачка перагарэла, калідор пусты, але хтосьці бадзяўся, схаваны цемрай.
  "Чаго ты хочаш?" — спытала Людміла больш адкрыта спалоханым тонам, чым меркавала.
  Інэса выйшла з ценю. «Што яна табе сказала?» — па-змоўніцку спытала яна з бліскучымі ад хвалявання вачыма. «Што б яна ні сказала, яна памыляецца. Яна проста зайздросціць. Гэта самая прыгожая сукенка, якую я калі-небудзь насіла. Гэта так жа добра, як усе з парыжскіх салонаў. Я быў у Парыжы ў мінулым годзе, вы ведаеце.
  Нягледзячы на адсутнасць павагі да Інэсы і яе поглядаў на моду, Людміла зноў пачырванела. - Дзякуй, - сказала яна жорстка, не жадаючы заахвочваць фамільярнасць дзяўчыны. Інэса была ўдвая маладзейшая за яе і вяртлявая. Людміла павярнулася, каб спусціцца па лесвіцы, раптам адчуўшы глыбокую стомленасць. У яе гарэлі вочы і балела спіна.
  Інэса ўзялася за рукі, нібы даўнія сяброўкі, і павяла яе ўніз па лесвіцы. Кароткія ножкі Людмілы і хадулі Інэсы разрознена ляскалі па пацёртых драўляных прыступках. Чаму гэтае раптоўнае сяброўства?
  «Я не магу чакаць, каб дабрацца да Нью-Ёрка,» працягвала Інэса. «Што вы збіраецеся купіць у першую чаргу?» Не чакаючы адказу, яна сказала: «Савецкая мытня заплюшчыць вочы, калі мы вернемся, калі мы падсунем ім невялікі падарунак, разумееце. Пакуль мы не занадта прагныя. Не занадта шмат і не занадта вялікі. Я збіраюся купіць кашміровы двайны камплект у Saks Fifth Avenue. Ведаеце, гэта адзін з лепшых амерыканскіх універмагаў. Ён будзе фіялетавы або, магчыма, малінавы. Як вы лічыце, які адценне мне больш падыдзе?» Яна лыпнула вейкамі на Людмілу.
  — Або, — буркнула Людміла. Адкуль Інэса даведалася, што Людміла паедзе ў Нью-Ёрк? Гэта была здагадка? Ці яна падслухоўвала?
  «А можа, шаўковая піжама. Ігар здзічэў бы. Ведаеце, Ігар мой жаніх. Пад іх уплывам ён можа нават прызначыць дату вяселля. Або я магла б атрымаць бюстгальтар Maidenform, - балбатала Інэса, здавалася, не чакаючы адказу.
  Яны выйшлі на вуліцу, якая ў гэты позні час была бязлюднай, калі не лічыць дзяжурнага швейцара, які, відавочна, быў супрацоўнікам КДБ. Людміла павярнула ў бок мэтро, дзе яны павінны былі даехаць да інтэрнату МДУ, дзе ім выдзелілі часовыя пакоі. Інэса павярнулася ў адваротны бок.
   «Ты не вяртаешся?» — спытала Людміла.
  — Пакуль не, — сарамліва захіхікала Інэса і пайшла задам. «У сябра маленькі дзень нараджэння. Я хачу зайсці».
  Адкуль дзяўчына брала энергію? Маладыя. Людміла ледзь трымала вочы расплюшчанымі.
  «Хочаш прыйсці?» – спытала Інэса. «Некалькі вельмі прыгожых хлопцаў-мужчын запрасілі».
  «А як наконт твайго жаніха?» Людміла шукала ў памяці яго імя. «Ігар?»
  «Ён не можа прыйсці», - насупілася Інэса. «Ён павінен працаваць дапазна. Ён заўсёды працуе. Ён ніколі не хоча весяліцца».
  Людміла ўспомніла, што гэта быў нейкі вучоны, фізік, займаўся ракетамі. Калі б вы маглі паверыць таму, што сказала Інэса.
  "Хадзем са мной. Пажыві трохі», — сказала Інэса.
  «Не, я не магу. Дзякуй. Магчыма, іншым разам». Людміла мела намер зваліцца ў ложак і заснуць як мёртвая.
  Але пазней, калі Людміла закінула сваю камякаватую ложачак у інтэрнаце, яна задумалася, ці не быў Нью-Ёрк больш праклёнам, чым магчымасцю. Калі што-небудзь пойдзе дрэнна, калі партыя будзе незадаволеная нейкім аспектам моднай выставы ці паказу, яна будзе зручным казлом адпушчэння для Уладлены Грыбковай.
  Ці гэта параноя Людмілы зноў усплыла? Гэта не пакідала яе надоўга. Усё жыццё яе пераследаваў бацькоўскі лёс. Яе маці была экскурсаводам, а бацька перакладчыкам газет. Аднойчы студзеньскай ноччу сталінскіх часоў, калі Людміла была зусім дзяўчынкай, абедзве былі арыштаваныя спецслужбамі. Урэшце яна даведалася, што іх асудзілі за шпіянаж і адправілі ў ГУЛАГ, дзе яны і памерлі. Яны абодва былі невінаватымі. Іх адзіным злачынствам былі кантакты з замежнікамі і веданне англійскай мовы. Такія дзеянні і навыкі зараз не могуць разглядацца як здрада, але гэта можа змяніцца. Людміла захоўвала асцярожнасць і захоўвала свае веды англійскай мовы пры сабе.
   Астатнія крэслы рэйса «Аэрафлота» занялі іх эскорт з чэкістаў з сякерамі і адной самотнай жанчыны з цвёрдым выразам твару турэмнай наглядчыцы, якая таксама павінна быць агентам.
  Яны прызямліліся ў Нью-Ёрку ў аэрапорце Айдлвайлд і былі накіраваныя на мытню ЗША. Грыбкова адцягнула Людмілу ўбок. "Дапамажы мне."
  Але армія амерыканскіх чыноўнікаў, усе збянтэжана прыязныя і прабачлівыя, правяла іх праз мытню. Ніводнага багажу, куфра, скрыні ці сумкі не было адкрыта. Ні ў аднаго чалавека не абшукалі. Прафесійная і дыпламатычная ветлівасць, зразумела. Жэст добрай волі ў адрас супрацоўнікаў выставы, закліканы спрыяць пацяпленню адносін паміж дзвюма звышдзяржавамі. Да таго ж амерыканцам было ўсё роўна, калі яны завозяць нелегальны тавар. Поўны чамадан ікры, гарэлкі ці футра? Усе адносна бясшкодныя. Не, кантрабанда была б праблемай на зваротным шляху, і савецкая мытня была б не такой пагаворлівай.
  Звонку іх асляпіла белае сонца. Гэта было бурна, па-амерыканску горача. Адзіным пахам былі выхлапы; адзінае відовішча - гэта пустыня з бліскучымі аўтамабілямі, тратуарам і рабізной спякоты. Людміла была шчаслівая, што яе завялі ў адзін з чакаючага парку бліскучых чорных лімузінаў, унутры якіх было цьмяна, прахалодна і вялізна. Разам з імі ў шэрагі сядзенняў уціснуліся некалькі чэкістаў.
  Па дарозе ў горад мадэлі разяўлялі вочы і ўсклікалі на гарызонт. Людміла хацела зрабіць тое ж самае, але не адважылася, убачыўшы непранікальную пагарду Уладлены Грыбковай. Замест гэтага яна рызыкнула скоса зірнуць у вокны. Зборачны канвеер аўтамабіляў, усе яны гудзелі ў гудкі, павольна рухаўся праз гранітныя расколіны Манхэтэна. Ён быў не толькі гучнейшым, чым яна чакала, але і больш змрочным і значна цямнейшым, нават у сонечны чэрвеньскі поўдзень. Пералёт быў доўгім, яны стаміліся, але ў гатэль іх не даставілі.
  Замест гэтага іх адвезлі ў нью-ёркскі Калізей, дзе павінна была адбыцца выстава. Яны пад'ехалі да белага квартала а будынак, які выглядаў як футурыстычная лятаючая талерка або торт з глазурай. Пратэстоўцы сабраліся насупраць, трымаючы надпісы «Русские идут домой».
  Унутры іх чакала група амерыканцаў, пяць ці шэсць мужчын у шэрых касцюмах і дзве жанчыны. Яны сустрэлі расійскую дэлегацыю вельмі цёпла, нібы былі лепшымі сябрамі на працягу многіх гадоў. Абмяняліся ветлівымі прадстаўленнямі, амерыканцы адважна спрабавалі вымаўляць рускія імёны.
  Людмілу яны і іх усмешкі збянтэжылі. Іх зубы такія белыя. Іх плечы і сківіцы такія квадратныя. Яны здаваліся нерэальнымі, як манекены.
  Выставачная зала была такой вялікай пячорай, што магла змясціць цэлыя самалёты. Кандыцыянер зрабіў штучна халодным і вільготным, і Людміла задрыжала. Іх закаканаваў канвой з КДБ і амерыканцаў. У раздзеле «Культура» была адведзена зона для моды. Там рабочыя будавалі памосты, сцэну, узлётную паласу, грымёркі. Калі Грыбкова ўбачыла, што яны нарабілі, яна заявіла: «Гэта ўсё не так. Зусім няправільна. Хто вам даў гэтыя ўказаньні?» Яна злосна зірнула на іх. «Няправільна. Хто вам загадаў гэта рабіць?» — паўтарыла яна на асцярожнай англійскай мове з моцным акцэнтам.
  Большасць амерыканскіх рабочых, якія збіралі выставу, былі неграмі. Гэта былі першыя негры, якіх убачыла Людміла. Ніхто з мужчын насамрэч не быў чорным. Скура кожнага чалавека была крыху іншага колеру, насычаных атласных адценняў, якія нагадвалі шакалад, зямлю, каву. Яны ў сваю чаргу глядзелі на Уладлену Грыбкову, спрабуючы зразумець расіянку.
  Дзве амерыканкі прабіваліся на перадавую. Міс Бэнэт і міс Джонстан, як яны называлі сябе. На іх былі летнія касцюмы, стыльнага крою, адзін бэзавы з чорнай акантоўкай, другі марскі, абодва з паўрукавамі, і Людміла ледзь адрывала ад іх позірк. Абодва сабралі валасы ў гладкія пучкі ў падставы чэрапа. Аказалася, што гэта перакладчыкі, і Грыбкова пачала чытаць ім лекцыі пра праблемы з вёрсткай.
   Тым часам мадэлі збіліся ў куток, паляць, Інэса ў цэнтры. Людміла далучылася да іх, каб выратавацца ад легіёна забароненых мужчын у шэрых касцюмах. «Навошта столькі КДБ? Яны думаюць, што мы займаемся шпіянажам?» - прамармытала яна.
  «Яны павінны прадэманстраваць савецкую перавагу, пераўзыходзячы колькасцю агентаў ЦРУ», - прашаптала Інэса з нехарактэрным сарказмам. Ад здзіўлення Людміла захіхікала і дадала: «Але з амерыканцамі па знешнасці яны не канкурыруюць. Асабліва той, што злева. Летуценны».
  Нічога асаблівага ў гэтым чалавеку Людміла не ўбачыла. Без асаблівага энтузіязму яна пагадзілася: «Так, вельмі прыгожы».
  Праз імгненне Інэса працягнула: «А гэта толькі КДБ, якія не пад прыкрыццём». Яна крыху схіліла галаву ў бок Уладлены Грыбковай.
  Вядома, даносчыкі былі, даносчыкі былі заўсёды, усюды, але Людміла Грыбкова не падазравала. Інфарматары рэдка былі хітрымі. Звычайна яны спрабавалі падцягнуць людзей, але Грыбкова казала толькі пра моду. Адкуль Інэса ведаць? - Я табе не веру, - сказала яна ўслых.
  Інэса паціснула плячыма. «Проста сачы за сабой, добра?»
  Навошта Інэсе папярэджваць Людмілу? Толькі таму, што яна была ў сукенцы Людмілы? Не. Хутчэй Інэса думала, што ў Людмілы ёсць будучыня; каб Людміла распрацоўвала для яе адзенне, дапамагала будаваць мадэльную кар'еру. Людміла была ўсцешаная, але хвалявацца за кагосьці не мела намеру. Ёй трэба было падумаць пра ўласную кар'еру.
  А потым не было часу ні пра што думаць. Спачатку адзенне трэба было распакаваць, адпрасаваць, павесіць. Адзін з вячэрніх сукенак апынуўся недарэчным, і пачалася паніка. Замест таго, каб далучыцца да палявання, Людміла з затаенай трывогай шукала сваю сукенку. Інэса была незвычайна карыснай. Разам яны ўдваіх знайшлі скрынку, якая была памылкова пазначана як «швейныя прылады і матэрыялы». Інэса нават дапамагла ёй распакаваць яго і знайшла для яго месца на вешалцы.
  Затым трэба было ўсталяваць экспазіцыі ў выставачнай зале, а таксама завяршыць падрыхтоўку да дэфіле. Увечары напярэдадні дня адкрыцця адбудзецца спецыяльны прагляд і прыём, на якім будуць прысутнічаць віцэ-прэм'ер Казлоў і іншыя вышэйшыя савецкія чыноўнікі, віцэ-прэзідэнт Ніксан з жонкай і дачкой, прадстаўнікі амерыканскай і савецкай прэсы і многія іншыя высокапастаўленыя асобы. абодвух народаў. Усё павінна было быць ідэальна. Прыйшлося скарэктаваць парадак мадэляў. У апошнюю хвіліну прыйшлося ўнесці змены.
  Дні ў Калізеі праляцелі ў вар'яцкім вар'яцтве прэсавання, абрэзкі, выразання і шыцця. Уладлена Грыбкова ніколі не прасіла парады, а Людміла іх не давала. Людміла толькі назірала і вучылася, і пакрысе, здавалася, Уладлена пачала давяраць ёй і спадзявацца на яе.
  Наадварот, мадэлі былі бескарыснымі, занадта галавакружнымі і лянівымі, каб ім даручыць найпростую задачу. Калі ім не ўдалося выбрацца на экскурсію па Нью-Ёрку, за сачэннем КДБ, яны бадзяліся, пілі кока-колу, курылі і разглядалі часопіс Vogue , які купілі ў шапіку. З амерыканцамі таксама заігрывалі, ці, прынамсі, спрабавалі.
  Яны спыніліся, калі адзін з чэкістаў паглядзеў у іх бок. Акрамя Інэсы. На КДБ яна не звяртала ўвагі, і яны яе, цудам, не турбавалі.
  Пакуль Людміла назірала, Інэса нахабна махнула аднаму з амерыканскіх супрацоўнікаў ЦРУ, які, здавалася, яе асабліва захапіў.
  Людміла вырашыла яшчэ больш аддаліцца ад дзяўчыны.
  «Дзе яна?» – ускрыкнула Уладлена. «Чорт возьме гэтую дзяўчыну! Я ніколі не павінен быў прывесці яе. Дзе яна? Заўтра вярну яе, дык дапамажы».
  Гэта была ранішняя генеральная рэпетыцыя перад вячэрнім праглядам. Было вырашана, што сукенка Людмілы завяршае паказ, што вельмі прэстыжна. Людміла магла б быць у захапленні, калі б не прапала Інэса. Яна ехала з імі ў аўтобусе з гатэля, але як толькі яны дабраліся да Калізея, яна знікла. «На нейкі дурны жаўрук», — здранцвела ад расчаравання падумала Людміла і адчай. Калі дзяўчына нарэшце з'явіцца, яна, напэўна, зачаруе чэкістаў, якія шукаюць, каб і на яе не даносілі. Але да таго часу можа быць занадта позна.
  Уладлена была па-за сябе ад такой злосці, што ўсіх анямелі ад жаху. Такой яе яшчэ не бачылі, і Людміла баялася, што яна можа выкарыстаць адсутнасць Інэсы, каб цалкам выкрасліць з паказу яе кактэйльную сукенку.
  Людміла хацела папрасіцца за сукенку, але баялася, калі адкрые рот, яе можа вырваць. Яна дрыжала ў кандыцыянеры і спадзявалася.
  З палёгкай Уладлена загадала: «Пасадзі Алу!»
  Але было б цесна і доўга, але Людміла паспяшалася падпарадкавацца.
  У апошнюю хвіліну, калі Людміла збіралася дапамагчы Але пераапрануцца, убегла Інэса, усміхаючыся, нібы нічога страшнага, з ружовымі ад летняга сонца шчокамі.
  Часу на лекцыі цяпер не было. Яны выцерлі з Інэсы пот і апранулі яе ў сукенку. Уладлена зірнула на дзяўчыну, але нічога не сказала.
  Але на сцэне Інэса была лепшай за ўсіх, ішла з няўпэўненай упэўненасцю, з якой не магла параўнацца ні адна з мадэляў, і Уладлена была ўсцешаная.
  Калі генеральная рэпетыцыя скончылася, Уладлена арганізавала іх бурнымі апладысментамі. Перш чым яны разышліся, яна выступіла з прамовай, у якой падрабязна апісала ўсе шматлікія памылкі, якія трэба будзе выправіць да наступнага дня, але яны ведалі яе дастаткова добра, каб зразумець, наколькі яна задаволеная. Цяпер Людміла зразумела, наколькі нервавалася Уладлена, што старэйшаму дызайнеру можна было страціць столькі ж, а можа, і больш, чым самой Людміле, калі шоу правалілася.
  Напружанне зняло з Людмілы. Калі яна выйшла за кулісы, яна адчула спакой, і яна дазволіла сабе ўсміхнуцца, калі мадэлі яе павіншавалі.
  У распранальні Ала спытала: «Адрэжы гэтую нітку, а?» Мадэль задрала валасы вышэй дэкальтэ. «Гэта казытала мяне ўсю раніцу».
  Людміла ўзяла нажніцы, знайшла аслабленую нітку і абрэзала яе.
  «Ах, гэта нашмат лепш. Дзякуй, — сказала Ала.
  Людміла шукала Інэсу, каб дапамагчы ёй пераапрануцца. Яна ўбачыла, як мадэль, усё яшчэ ў сукенцы, выходзіла праз чорны ход. Успыхнула злосць, якую Людміла раней не магла дазволіць сабе на спазненне Інэсы. Няўжо дзяўчына ніколі не навучыцца? Людміла, раз'юшаная тым, што Інэса пагардзіла яе вопраткай, рушыла следам, з рэзкім дакорам на языку.
  За сцэнай быў службовы калідор, святло яго было цьмяна-зялёным. Інэса шмыгнула па ім у жаночую прыбіральню. За ёй увайшоў мужчына, амерыканец.
  Гэта было занадта! Апрануць тварэнне Людмілы на нейкае паскуднае рамантычнае спатканне!
  Людміла ўварвалася да іх.
  Мужчына ўкленчыў перад Інэсай, трымаючы ў руках спадніцу. Людміла спачатку падумала, што ён яго падымае, але потым зразумела, што ён калупае тканіну. Яны абодва былі.
  Мужчына павярнуўся да яе і ўсклікнуў: «Чорт вазьмі».
  «Людміла, дай мне хвілінку сам-насам, калі ласка», — прасіла Інэса. Яна не захіхікала.
  "Што ты робіш?" — задыхалася Людміла. Але яна ведала, нават калі пыталася. Яна ўбачыла гэта на кончыку пальца чалавека. Кропка, мікракропка. Паводле савецкай прапаганды, імі карысталіся шпіёны, амэрыканскія шпіёны. Яна ніколі не верыла, што такія рэчы існуюць. Але вось доказы былі перад яе вачыма.
  Як доўга мікракропкі былі на месцы? Малюсенькія кропачкі зліваліся з тканінай, неадрозныя ад узору. Яна штодня дакраналася да вопраткі і нават не заўважыла іх.
  Мужчына стаяў, няўпэўнена зірнуўшы на Інэсу.
  У адно імгненне Людміла зразумела. Дзяўчына карысталася Людмілінай сукенка, яе прыгожае тварэнне, каб вынесці сакрэты. З жаніхом і без патурання фізіка. Бясцэнная інфармацыя не прапала б і не збілася з шляху, калі б яна была прымацавана да старанна дагледжанай сукенкі. Інэса, напэўна, спадзявалася купіць такую дастаўку ў ЗША за ўцёкі. І калі б выявілі мікракропкі, Інэса магла б заявіць, што нічога не ведае. Інэса сышла б з рук, як заўсёды. Гэта была сукенка Людмілы. Як здрадніцу і шпіёнку асудзілі б Людмілу, а не Інэсу.
  «У маёй сукенцы?» Людміла кінулася наперад, пачуўшы свой роў: «Ты выкарыстоўвала маю сукенку!»
  «Твая каштоўная сукенка ў парадку. Ён не пашкоджаны. Я быў вельмі асцярожны. Адыдзі на хвілінку, — сказала Інэса і асцярожна падштурхнула яе да дзвярэй. «Вы ніколі нічога гэтага не бачылі».
  Людміла трымалася. «Мая сукенка! Ты, брудная маленькая шлюха!» - завішчала яна. Яе зрок затуманіўся, і віск напоўніў яе вушы, рэхам адбіваючыся на плітцы прыбіральні. Яна ўдарыла Інэсу, збіла яе кулаком, забыўшыся, што яна яшчэ сціснула нажніцы. Гэта быў не ўдар, а нажом.
  Занадта позна, Інэса ўздрыгнула. Ляза зірнулі на яе сківіцу і разарвалі мясістую частку доўгай шыі.
  Людміла выцягнула нажніцы і ўкалола яшчэ раз, мацней, глыбей.
  Кроў хлынула з горла Інэсы і лілася па пярэдняй частцы сукенкі, намачыўшы яе, афарбаваўшы ў ярка-жудасны чырвоны колер.
  Погляд спыніў Людмілу. - Мая сукенка, - прахрыпела яна хрыплым голасам.
  Інэса збялела, шчыкалаткі падкасіліся. Яе вочы закаціліся ў галаву, перш чым яна павалілася на зямлю, спадніца распаўзлася вакол яе.
  Людміла не магла паварушыцца, не магла адарваць вачэй ад крыві, якая сцякала па шоўку.
  Амерыканец штурхнуў яе.
  За ёй хлынулі людзі, КДБ, іншыя мадэлі. Уладлена была побач, калыхала Людмілу, з сілай паварочвала галаву, каб яна адвяла позірк, засяродзілася на чымсьці іншым, а не на нежывой мадэлі. «Які гэта сэнс? Ты з глузду з'ехаў?» Уладлена дала ёй аплявуху.
   «Яна шпіёніла. У маёй сукенцы... — хрыплым і балючым голасам вытрымала Людміла. У яе падкосіліся калені, і ўсё цела пачало сутаргава ўздрыгваць.
  Яна не ўсхвалявала, што ўсхліпвае, пакуль Уладлена не апусціла галаву на плячо і не прашаптала: «Мой дарагі».
  Былі размовы, але Людміла не магла разабраць слоў. Гаварыла і Уладлена, але Людміла была быццам далёка. Гучалі разрозненыя фразы, але яны не мелі да яе ніякага дачынення.
  «Напэўна, яна паслізнулася і ўпала».
  «Нажніцы».
  «Мёртвы. Яна мёртвая».
  «Жахлівая аварыя».
  «Травматычны. Зашмат для яе. Зрыў».
  Людміла не ведала, што наступнай раніцай на досвітку разам з Уладленай на лімузіне выязджала з Калізея, вярталася ў гатэль і ехала ў аэрапорт. Яе цела адчувала сябе цяжкім, розум тупым, вочы не маглі сфакусавацца. Няўцямна яна зразумела, што яе пасадзяць на рэйс у Маскву.
  На парозе Уладлена ўзяла яе за рукі, сціснула іх і на развітанне горача пацалавала ў абедзве шчакі. «Вы зрабілі вялікую паслугу Савецкаму Саюзу, мой дарагі. Ты герой рэвалюцыі». Потым, відаць, ахопленая неўласцівым ёй пачуццём, яна абняла Людмілу і сказала ёй на вуха: «У цябе ўсё добра. Цяпер няма пра што турбавацца. У падзяку за вашы заслугі партыя ўзнагародзіць вас добра. Твая кар'ера зроблена».
  – А вось мая сукенка, – хныкнула Людміла ў каўнер элегантнага чорнага касцюма Уладлены.
  
  
  ГЛЫБОКАЕ ПАКУПАННЕ
  ДЖОЗЭФ УОЛАС
  Мантэрэй Бэй, Каліфорнія. Кастрычнік 1968 года.
  Тысяча футаў уніз. Ціск вады: каля 435 фунтаў на квадратны цаля.
  Істота вісела за ілюмінатарам, далікатная і крышталёвая, як ланцужок з выдзіманага шкла. Асветлены толькі пробліскамі сонечнага святла, якія прасочваюцца з паверхні далёка ўверсе, і цьмяным ззяннем хадавых агнёў падводнага апарата. Зусім не турбуюць ні холад, ні цемра, ні ціск.
  Джэк Харбісан прытуліўся тварам да трохцалевага акна ілюмінатара, каб зірнуць бліжэй.
  «Што ты бачыш?» - спытаў адзін з двух іншых мужчын у салоне.
  Харбісан не адказаў, хаця мог бы. Ён не быў навукоўцам, але калі ты дастаткова доўга працаваў пілотам, ты не мог нечаму не навучыцца.
  Ён глядзеў на гіганцкі сіфанафор, цэлую кучу маленькіх асобных арганізмаў, кожны з якіх меў сваю ўласную працу: паляванне, страваванне, выдзяленне, - якія аб'ядналіся, каб утварыць адзін вялізны жывёла. Працуючы як адзінае цэлае, каб адпужваць драпежнікаў, якія зжэрлі б любога з іх самастойна.
  Харбісан мог бачыць толькі частку гэтага, але ён здагадаўся, што ён можа быць пяцьдзесят футаў у даўжыню. Ён ведаў, што не возьме гэта на сябе, калі б апынуўся па той бок шкла.
  Нават калі б ён мог выжыць там.
  Калі Deep Submergence Vehicle Alvin апускаўся ў ваду, сіфанафор адляцеў. Харбісан выцягнуў шыю, каб трымаць яго ў полі зроку, спадзеючыся на шоу, ведаючы, што яно адбудзецца.
  І тады гэта атрымалася. Нешта ўразіла вялізную істоту. Блукаючы ток, магчыма, дотык адной з дзвюх рабатызаваных рук падводнага лодкі або проста нейкі электрычны імпульс, які перадаваўся праз асобу, якая складала яе мозг. Адразу ўвесь ланцуг успыхнуў святлом. Незямная блакітна-зялёная акрэсліла яго форму, а ў аснове — няроўныя, як маланкі, малінавыя павуціны.
  Нягледзячы на тое, што Харбісан шмат разоў бачыў такія рэчы, у яго перахапіла дыханне. Амаль усё тут, у каламутнай сярэдзіне вады, магло загарэцца, свяціцца халодным агнём, але відовішча заўсёды выклікала ў яго страх.
  Ён глядзеў, пакуль сіфанафор, зноў цёмны, не знік з поля зроку. Выгляд за акном быў пусты... за выключэннем нейкіх цёмных формаў, якія ніколі не падыходзілі настолькі блізка, каб ён мог разабраць. Акулы? Гіганцкі кальмар? Нешта вялікае і небяспечнае, хутчэй за ўсё.
  Гэта не мела значэння. Нічога не парушала падводны апарат звонку. Унутры кадравай сферы яны ўтрох былі ў бяспецы. Цесная — капсула была менш за сем футаў у дыяметры — але абароненая ўмацаванымі сталёвымі сценкамі.
  Харбісан выпрастаўся, праверыў прыборы. Яны прайшлі дзве тысячы футаў, і ўсё было добра.
  Элвінам заўсёды ўсё было добра . Публічна Харбісан заўсёды называў яго «буксірам», як быццам лічыў яго малюсенькія памеры абсурднымі. Гэты корпус даўжынёй у дваццаць тры футы, хісткія рукі з кіпцюрамі ў форме эрэктара, штурхальныя шрубы, якія ні на што не нагадвалі як і тыя, якія вы накручвалі гумкамі, каб ваш цацачны карабель хутка плыў па ванне. Смешна.
  Але па праўдзе кажучы, хоць ён ніколі не казаў гэтага ўслых, Харбісан думаў, што нейкім дзіўным чынам Элвін жывы. Разумны. Пасля дзясяткаў апусканняў на борце мініяцюрнай падлодкі ён адчуў, што яму амаль не трэба было аддаваць ёй загады. Найменшы дотык да органаў кіравання прывяло б яго куды заўгодна.
  Харбісан паківаў галавой. Стывенс, старэйшы з двух іншых мужчын у сферы, падняў вочы. Яго вусны патанчэлі, а барозны на шчоках, падобныя на шнары на дуэлі, паглыбіліся.
  "Што не так?" ён сказау.
  Харбісан сказаў: "Нічога".
  «Вы хочаце, каб дзіця ўзяў на сябе ўсё?» — спытаў Стывенс.
  Хлопчык, Майклс, трэці ў шары. Малодшы, у дваццаць пяць, больш чым на дзесяць гадоў маладзейшы за Харбісана. Запасны пілот у гэтай важнай місіі.
  «Не», - сказаў Харбісан. "Я ў парадку."
  Хлусня.
  Вудс-Хол, штат Масачусэтс. Жнівень 1968 года.
  Зноў здарылася.
  Гэтае слова пранеслася па буфетах, інтэрнатах, лабараторыях і офісах Акіянаграфічнага інстытута Вудс-Хол, як і два гады таму. Як нейкая вялізная нервовая дарожка, якая звязвае мозг кожнага чалавека. Чалавечы вулейны розум, падобны на той, які выкарыстоўвалі пчолы.
  Харбісан толькі што пакінуў лабараторыю Бігелоу, калі нехта сказаў яму. Нядоўга думаючы, ён павярнуў галаву і паглядзеў уніз на Уотэр-стрыт. Бачу, як амаль заўсёды ў гэты сезон, арду летніх людзей, якія збіраюцца каля крам і рэстаранаў або проста бязмэтна блукаюць, чакаючы парома, каб даставіць іх у Мартас-Він'ярд і Нантакет.
  У лепшыя часы Харбісан адчуваў, што турысты былі розныя віды. Кожны год ён праводзіў месяцы ў моры, у той час як для іх спакойная соракпяціхвілінная паездка на пароме да Віньярда была акіянскай прыгодай. Ён падарожнічаў на глыбіні і бачыў тое, што яны не маглі сабе ўявіць, у той час як яны заставаліся на паверхні, не звяртаючы ўвагі.
  Ён ведаў, калі Злучаныя Штаты страцілі ядзерную зброю, як гэта было цяпер. Зноў. Ён ведаў, калі гэта адбылося, і што гэта значыць, і якія наступствы могуць быць.
  Калі б урад меў сваё, астатнія, невінаватыя, ніколі б гэтага не зрабілі.
  «Дзе?» — спытаў ён, калі ўсе сабраліся. Восем з іх за сталом пасяджэнняў. Менш, чым мог здагадацца Харбісан, улічваючы, як звычайна працавалі вайскоўцы. Здавалася, што гэта будзе хуткая і брудная аперацыя.
  Дырэктар Акіянаграфічнага інстытута, які быў начальнікам Харбісана. Прадстаўнік ВМС ЗША і адзін з ВПС у элегантных касцюмах, а не ў форме. Два мужчыны з Міністэрства абароны ў крыху менш шыкоўных касцюмах. Харбісан і Майклз, пілоты.
  І стары, Крыстафер Стывенс. У тую хвіліну, як Харбісан убачыў яго ў пакоі, ён зразумеў, што павінна адбыцца. Усё, што яму трэба, гэта дэталі.
  «Вы чулі пра той выпадак у Мантэрэі?» — сказаў адзін з абаронцаў.
  Харбісан кіўнуў. Вядома, меў. У кожнага было. Гэта было ў газетах усяго за некалькі дзён да гэтага. «Вядома. Той B-52 з авіябазы Travis. У рухавік зацягнула птушку ці што-небудзь…
  «Ці нешта такое», — сказаў хлопец з ВПС.
  Майклз міргнуў вачыма. «Вы кажаце пра сабатаж?»
  Харбісан не зводзіў позірку са стала перад сабой.
  Чыноўнікі ўсе нахмурыліся, а хлопец з ВПС пайшоў далей. «Яно пайшло ўніз. Трое членаў экіпажа бяспечна катапультаваліся, але крэсла пілота выйшла з ладу, і ён упаў разам з ім».
  Харбісан падняў вочы і сеў крыху выпрастаней. «І яны неслі вадародныя бомбы, як і ў мінулы раз».
   "Толькі адзін", - сказаў хлопец з абароны.
  "Б'юся аб заклад, вы плануеце раздаваць медалі за гэта", - сказаў Харбісан. «Я маю на ўвазе, апошні раз было чатыры».
  Дырэктар Акіянаграфічнага выглядаў сумна, але ўсе ваенныя глядзелі на Харбісана аднолькавымі сталёвымі позіркамі. Яго маглі б нават напалохаць, калі б ён клапаціўся.
  «Наколькі вялікі быў гэты?» — спытаў ён.
  Хлопец ВПС скрывіўся. Твар яго раптам стаў шэрым, стомленым. «Карысная нагрузка большая, чым у мінулы раз. Сто кілатон».
  «Як далёка ад берага?»
  «Недзе тры мілі».
  «Магчыма, вы не чыталі гэтую старонку ў кіраўніцтве па пошуку і аднаўленні, - лянівым голасам сказаў Харбісан, - але часткі каньёна Мантэрэй спускаюцца там на дзве мілі ці больш. Гэтая бомба, хутчэй за ўсё, недасягальная».
  Больш блікаў. Яны яго сапраўды ненавідзелі. Ненавідзеў неабходнасць падказваць яму.
  Толькі Стывенс, стары чалавек, выглядаў забаўлены, гледзячы ўніз на свае вузлаватыя рукі, звязаныя на стале перад ім. Яго вусны здрыгануліся, у выніку чаго маршчынкі па абодва бакі яго рота паглыбіліся.
  Гаварыў хлопец з флоту. «Паводле ацэнак, узятых з паказанняў сведкаў, мы не лічым, што ён спусціўся ў каньён». Ён нахмурыўся. «У нас узніклі цяжкасці з пацвярджэннем гэтага з дапамогай гідралакатара».
  «Глыбокі пласт рассейвання становіцца на шляху», - сказаў дырэктар.
  Харбісан кіўнуў. Вядома, гэта было, у такім месцы, як Мантэрэй Бэй. Усюды, дзе была багатая пажыўнымі рэчывамі вада, збіраліся незлічоныя масы зоапланктону — малюсенькіх раслін і жывёл. Кожны дзень велізарная група падымалася і апускалася ў тоўшчы вады, рухаючыся да паверхні ўначы, у больш глыбокія воды днём. Навукоўцы назвалі гэта найбуйнейшым перасяленнем жыцця на зямлі.
  Хаця вы маглі прайсці скрозь пласт глыбокага рассейвання ў Элвіне, нават не заўважыўшы, ён гуляе з гідралакатарам. З паверхні вы можаце глядзець на экран і думаць пра гукавыя хвалі адскоквалі ад марскога дна, а насамрэч адлюстроўваліся ад масы планктону ў сярэдзіне вады.
  Пошук чагосьці маленькага, напрыклад, разбітага самалёта і ядзернай бомбы, з вышыні зрабіў амаль немагчымым.
  «Колькі караблёў вы шукаеце?» — спытаў Харбісан.
  "Дастаткова."
  «І вы спадзяецеся трымаць гэта пад капелюшом?» Харбісан засмяяўся. «У Мантэрэі? Вы, напэўна, ужо ператварыліся ў турыстычны аб'ект».
  «Гэта пошук і аднаўленне пілота, вось і ўсё», — сказаў супрацоўнік ВМС. «Усё, што трэба ведаць кожнаму. І гэта не хлусня. Мы нікога не пакінем там унізе, калі можам гэтага пазбегнуць».
  Калі мы можам гэтага пазбегнуць. Гэта была важная фраза. Праўда была ў тым, што незлічоная колькасць лётчыкаў, афіцэраў і рычакоў ляжала ў безыменных магілах па ўсёй планеце, і многія з іх былі амерыканцамі.
  І не толькі вайскоўцы. Мірныя жыхары таксама. Пабочны ўрон.
  Харбісан паглядзеў на Майклза, які азірнуўся на яго і загаварыў. «Хто з нас пойдзе?»
  «Вы абодва», - сказаў хлопец з абароны. «На ўсялякі выпадак».
  «І тут Стывенс, ён прыходзіць, каб пакатацца», — сказаў Харбісан, пераводзячы позірк. «Як у мінулы раз».
  Усе кіўнулі. Стывенс будзе складаць другую палову місіі пошуку і аднаўлення. Ён быў тым чалавекам, які стварыў і пабудаваў CARV, кіраваную па кабелю водную эвакуатарскую машыну, беспілотны падводны апарат, які падымае бомбу на паверхню пасля таго, як Элвін яе знаходзіць.
  У Элвіна былі рабатызаваныя рукі, але яны былі распрацаваны для захопу параўнальна лёгкіх навуковых узораў, і (хоць Харбісан не пагадзіўся) ваенныя не верылі, што яны дастаткова моцныя, каб выцягнуць бомбу назад на паверхню. CARV, з іншага боку, меў толькі адну мэту: здабыць страчаныя тарпеды і бомбы з марскога дна.
  Акрамя таго, у яго была яшчэ адна перавага: камера, якая магла перадаваць па кабелю назад на паверхню. Пасля таго, як Элвін дакладна вызначыў месцазнаходжанне бомбы, CARV мог акунуцца, паглядзець і зрабіць усё астатняе.
  Харбісан ужо аднойчы бачыў гэта ў дзеянні, у першы раз, калі працаваў са Стывенсам. Ён не быў уражаны. Калі Элвін адчуваў сябе жывой істотай, то CARV больш нагадваў механічнага сабаку, запраграмаванага прыносіць.
  Ён падняў позірк і ўбачыў Стывенса, які глядзіць на яго. У вачах старога быў бляск, але ён быў глыбока зарыты, і больш ніхто яго не бачыў.
  Другі хлопец з абароны, які дагэтуль маўчаў, быў той, хто сказаў тое, што яны ўсе думалі.
  «Ну, спадарства, гэта каласальная хрэн», — сказаў ён. «Але мы ўхіліліся ад кулі, што штука не трапіла ў зямлю. Вы можаце сабе ўявіць наступствы, калі б гэта адбылося?»
  Яны ўсе маглі. Харбісан фыркнуў.
  «Мяне там размясцілі», — сказаў ваеннаслужачы. «Узбярэжжа Каліфорніі. На беразе заўсёды дзьме вецер. Усход».
  Усе кіўнулі. Усе яны ведалі накірунак пануючых там вятроў.
  «Колькі насельніцтва ў радыусе пяцідзесяці міль?» — спытаў Харбісан.
  Ніхто не адказаў. Але ваенна-марскі флот сказаў: «Не кажучы ўжо пра Цэнтральную даліну».
  Харбісан задумаўся. Устойлівыя вятры, якія дзьмуць з захаду, праносяцца праз горныя перавалы Берагавога хрыбта і накіроўваюцца на ўсход у даліну.
  Адны з найбольш апрацаваных земляў на кантыненце.
  Ён паглядзеў праз стол і зноў убачыў схаваны бляск у вачах Стывена.
  Бос Харбісана папрасіў яго застацца пасля заканчэння сустрэчы. На яго твары змяшаліся разгубленасць, гнеў і сум.
  «Што з табой не так ?» — спытаў ён.
   Харбісан маўчаў.
  «Вы працягваеце тузаць іх за хвасты, у рэшце рэшт яны павернуцца і ўкусяць вас».
  «Няхай». Харбісан гаварыў дзікім тонам. «Няхай яны кусаюцца, а потым яны могуць выйсці і знайсці іншага пілота, такога ж добрага, як я, і папрасіць яго знайсці гэтую бомбу».
  — Джэк, — падняў рукі дырэктар. «Слухай. Я проста...
  Але Харбісан ужо павярнуўся спіной і накіраваўся да дзвярэй.
  Дваццаць дзвесце футаў. Усё яшчэ спускаецца.
  Пакуль яны спускаліся ўніз, сонца зайшло ўверсе. Аднаўленне вялося ноччу, таемна, як і ўсё ў гэтай місіі. Толькі два караблі ВМС на паверхні разам з CARV на тэндэры чакаюць, пакуль Элвін дасягне пункта прызначэння.
  Цяпер яны ехалі праз мёртвую зону. Агні Элвіна ледзьве пранікалі ў чорную ваду, асвятляючы толькі мноства малюсенькіх белых, карычневых і чырвоных плямак, якія павольна спускаліся ўніз. Харбісан ведаў, што гэта такое: арганічныя рэшткі лісця, рыб, кітоў. Людзі. Усё, што загінула наверсе.
  Гэта была пастаянная, бясконцая арганічная снежная бура, якая забяспечвала свята для істот, якія насялялі бяссветлае асяроддзе дна акіяна ўнізе. Сляпыя вугры, гіганцкія белыя крабы, цыбульнавокія рыбы з бліскучымі мясістымі прынадамі там, дзе павінны быць іхнія языкі.
  "Як доўга?" - сказаў Стывенс.
  Харбісан глыбока ўдыхнуў. Нягледзячы на тое, што ён быў апрануты ў шарсцяную куртку, яго скура была халоднай.
  «Хутка», - сказаў ён.
  Занадта хутка.
  Апошні раз так было.
  Яшчэ адна рэч, якую не ведалі нявінныя турысты, якія чакалі сваіх паромаў: неба над імі было запоўнена B-52, якія перавозілі ядзернай зброі. Гэтыя самалёты перасякалі зямлю ўвесь час дня і ночы, рыхтуючыся да наступнай сусветнай вайны або прадухіляючы яе.
  Аднак была адна вялікая праблема: B-52 не мог праляцець увесь шлях з ЗША ў Еўропу на адным баку паліва. Ён павінен быў запраўляцца ў паветры, каардынуючы дзеянні з рэактыўным танкерам KCF-135 і падключаючы свой бензабак да штангі, якая звісала з танкера.
  Гэта была далікатная аперацыя на пары сотняў міль у гадзіну, праверка навыкаў пілатавання. За два з паловай гады да гэтага, у студзені 1966 года, пілот B-52, які ляцеў над Іспаніяй, не прайшоў выпрабаванне. Ён сутыкнуўся з паліўнай стралай KC-135, разарваўшы яго самалёт на часткі і выклікаўшы выбух самалёта-запраўшчыка.
  Усе на KC-135 загінулі, як і трое з сямі чалавек на бамбардзіроўшчыку. Як бы гэта ні было відовішчна, нічога з гэтага не варта было б памятаць — у рэшце рэшт, ваенныя пілоты і экіпаж гінулі ўвесь час, нават калі вайна была халоднай, а не гарачай, — калі б не груз B-52.
  Разам з абломкамі ўпалі чатыры вадародныя бомбы магутнасцю 70 кілатон. Адзін з іх упаў у Атлантычны акіян ля ўзбярэжжа Паламарэса, невялікага рыбацкага гарадка на ўзбярэжжы Іспаніі.
  Ваенна-марскі флот накіраваў трыццаць тры караблі, каб паспрабаваць знайсці абломкі. Але менавіта Элвіну ўдалося знайсці бомбу больш чым на паўмілі.
  У Элвіна і CARV, а таксама ў іх пілотаў і дызайнераў былі моманты славы. Але больш за ўсё Харбісану запомніліся ўсе тыдні чакання ў Паламарэсе, пакуль ваенна-марскі флот звужваў зону пошуку.
  І сустрэча з Адрыянай, вядома.
  Глыбіня: 4260 футаў.
  Яны прызямліліся на ўступ, які тырчаў са скалы. Асветлены промнем рэзкіх пражэктараў Элвіна , уцёс быў стромкім шэрым прасторам. Сям-там з цемры вынырвалі скалістыя шпілі, якія выглядалі напаўрасталымі, разнастайнымі.
   Гэта была паўночная зона, куды ніколі не пранікала сонечнае святло. Расліны не раслі. Нічога не фотасінтэзаваных. Усё, што жыло тут, ела мяса.
  Харбісан і Майклз знайшлі абломкі B-52, напалову пахаваныя глеем, трыма днямі раней. Ён ляжаў на ўступе сярод паўтузіна агаленняў, якія, як дваццаціфутавыя каменныя пальцы, паказвалі ў бок каньёна за ім.
  Цяпер яны вярнуліся са Стывенсам, каб назіраць і чакаць, як CARV апусціцца пад кіраваннем аператара на тэндэры. Яго камеры дазволілі б заўважыць іх, а потым бомбу і выканаць сваю працу.
  Харбісан схіліўся над пультам кіравання, лавіруючы Элвінам паміж двума каменнымі выступамі ў форме дымавой трубы. Маленькая падводная лодка магла лёгка апынуцца тут, апынуцца ў пастцы і за некалькі гадзін ператварыцца ў магілу.
  Збіты B-52, схаваны ад яго вачэй на некалькі хвілін, вярнуўся ў поле зроку. Харбісан мог бачыць хваставы плаўнік бомбы, які вырываўся з клубка таго, што калісьці было фюзеляжам самалёта.
  Ім пашанцавала. Яшчэ каля пяцідзесяці ярдаў на захад, і разбураны рэактыўны самалёт — і яго груз — упаў бы яшчэ на мілю ці болей на дно каньёна. І застаўся там назаўсёды.
  Стывенс глядзеў праз ілюмінатар. «Вось гэта», - сказаў ён.
  «Так, — сказаў Майклз, — мы ведаем».
  Ён гучаў сумна. На Элвіне не было ролі другога пілота , і не было ніводнага пілота, якому б падабалася быць запасным колам.
  «Як доўга ваша лодка з'яўляецца?» Майклз спытаў Стывенса: «Я хачу сысці прэч…»
  Ён так і не скончыў сказ. Яго словы ператварыліся ў рэзкі крык жаху і болю.
  Харбісан не мог павярнуцца. Не адразу. Спачатку яму трэба было адключыць рухавікі, інакш ён рызыкаваў сутыкнуцца з Элвінам аб каменную сцяну.
  Але яму не трэба было глядзець. Ён ведаў, што толькі што адбылося.
  Калі Харбісан зразумеў гэта?
  Гэта было лёгка: у першы раз, калі яны са Стывенсам былі разам, накіроўваючыся ўніз, каб атрымаць вадародную бомбу, якая была страчана ля Паламарэса.
  Мора было больш бурным, чым звычайна, і бомба, размешчаная крыху больш чым на паўмілі ўнізе, была недастаткова глыбокай, каб пазбегнуць прыліваў і моцных плыняў.
  Стывенс захварэў на марскую хваробу.
  У малюсенькай каюце гэта не было прыемным ні для чалавека, які пакутуе, ні для яго таварышаў, якія апынуліся ў пастцы. Адзін толькі пах можа зрабіць марскую хваробу заразнай, калі б вы былі грынхорнам.
  Але Харбісан ужо бачыў — і адчуў — усё гэта. Гэта здаралася даволі часта, калі навукоўцы спускаліся ў першы раз. Яму не спадабаўся гэты вопыт, але ён прывык да гэтага.
  Пасля дваццаці хвілін выбуховай ваніт у сумкі для хворых, якія Элвін заўсёды меў з сабой у багацці, Стывенс упаў у дрымотнасць, якая больш нагадвала паўпрытомнасць. Гэта таксама было тыпова, і Харбісан, крыху пашкадаваўшы старога, дазволіў яму адпачыць, пакуль яны спускаліся. Ён яшчэ не быў патрэбны.
  Падчас спуску і ўздыму падарожжа Элвіна было амаль цалкам бясшумным . Ён не выкарыстоўваў рухавік ні ў адным напрамку. Абцяжараны сталёвым баластам, ён упаў у ваду, як камень. Пасля завяршэння сваёй місіі ён скінуў баласт і зноў выскачыў на паверхню, як запаволены корак.
  Яго адзінымі рухавікамі былі падрульвальнікі, прызначаныя для кароткачасовага манеўравання і ўтрымання субмарыны на пазіцыі.
  Пасля некалькіх хвілін маўчання, якое парушалася толькі музычным гукам вады, якая стукала па падводнай лодцы, Стывенс пачаў мармытаць. Спачатку гэта гучала проста як глупства, выпадковыя склады, і Харбісан не звярнуў на гэта ўвагі.
  Потым голас старога павысіўся, і ён загаварыў больш выразна. Харбісан адчуў, як замірае, і ў яго грудзях закалацілася сэрца. Ён усё яшчэ не мог зразумець слоў, але без праблем зразумеў, на якой мове гаворыць стары.
  Ні адзін дарослы чалавек, які жыве і працуе дзе-небудзь побач з арміяй Злучаных Штатаў, не можа не пазнаць рускую мову, пачуўшы яе. Асабліва калі гэта гучала з вуснаў чалавека, які вось-вось апынуўся ў непасрэднай блізкасці ад вадароднай бомбы.
  Праз некалькі імгненняў Стывенс вярнуўся ў сябе. Харбісан убачыў, як яго вочы з туманных сталі вострымі, і толькі адвёў вочы, калі стары рэзка ўтаропіўся ў яго.
  Але ніхто з іх не сказаў ні слова. Неўзабаве пасля гэтага яны заняліся здабычай бомбы, і здавалася, што інцыдэнту, адкрыцця і не было.
  За выключэннем таго, што было.
  Да таго часу, калі Харбісан змог выключыць рухавікі і адвярнуцца ад свайго ілюмінатара, Майклз ляжаў на падлозе. У цеснай прасторы яго брыкаючыя ногі сутыкнуліся з сядзеннямі і застукалі аб металічныя сцены. Яго бледныя вочы з чырвонай акантоўкай былі шкляныя, з шырока расцягнутага рота цякла плеўка. Ён гучна задыхаўся, гукі рэхам адбіваліся ад металічных сцен.
  У правай руцэ ў Стывенса была стрэльба, нешта срэбнае, з доўгім ствалом.
  «Выдатная ідэя, — сказаў Харбісан, — выкарыстоўваць адзін з іх у герметычнай кабіне за мілю ніжэй».
  Стывенс усміхнуўся і паціснуў плячыма. «Гэтыя дроцікі не праб'юць сцены».
  Цяпер Харбісан убачыў металічны стрыжань, які выходзіць з шыі Майклза. Спазмы, якія праходзілі па целе паміраючага, перайшлі ў глыбокую дрыжыкі.
  «Гэта не было планам», - сказаў Харбісан.
  Стывенс паціснуў плячыма. «Ён быў занадта шумным».
  «А я?»
  Стывенс падняў зброю. Харбісан бачыў, як наканечнік стралы ляжыць у ствале.
  Тады стары адпусціў руку. «Я давяраю табе», — сказаў ён. "Дастаткова."
  Ён сеў на зэдлік і паклаў пісталет на падлогу каля сваёй нагі. «Запусці гэтыя рухавікі яшчэ раз, — сказаў ён, — і я скажу табе, што мы будзем рабіць далей».
  Харбісан патраціў яшчэ некалькі секунд, потым зноў павярнуўся да прыборнай панэлі.
  Элвін падняўся са скалы і рушыў наперад.
  Харбісан правёў некалькі месяцаў пасля вяртання з Іспаніі, задаваючы пытанні, распытваючы, звяртаючыся да паслуг. Ніколі не гаворачы, што менавіта ён шукаў і чаму, але даведаўся ўсё, што яму трэба было ведаць да канца. Зарабляючы на жыццё тым, чым займаўся, ён сустрэў шмат людзей, якія маглі адказаць на яго пытанні.
  Нарэшце ён ведаў дастаткова, каб наведаць Крыстафера Стывенса.
  Штаб-кватэра і лабараторыі Vision Industries, кампаніі, якая пабудавала CARV, знаходзіліся ў карпаратыўным парку каля магістралі Нью-Джэрсі. Яшчэ адзін набор доўгіх нізкіх будынкаў з жоўта-шэрага каменю і шкла, унутры якіх ствараецца будучыня.
  Вы ніколі не ведалі, што адбываецца ўнутры гэтых ананімных будынкаў. Або хацеў ведаць, ці належыш ты да большасці людзей.
  Калі ён увайшоў у вуглавы кабінет, вокны якога выходзілі на сажалку з гусямі, якія плавалі ў ім, стары чалавек паглядзеў на яго, але не папрацаваў устаць.
  «Я чуў, што ты нюхаўся вакол», - сказаў ён. Голас у яго быў глыбокі і рэзкі, вочы халодныя за мясістымі хрыбтамі, якія іх закрывалі. «Цяпер я мяркую, што вы прыйшлі мне пагражаць».
  Харбісан азірнуўся. «Нас хто-небудзь падслухоўвае?»
  "Канешне не." Стывенс сціснуў пальцы. «Дык гавары».
  Харбісан размаўляў. Ён расказаў пра тое, што ён пачуў, калі Стывенс захварэў на борце Элвіна , што ён падазраваў, што ён даведаўся пасля вяртання дадому. Якімі, на яго думку, былі канчатковыя планы Стывенса.
  Слухаючы, Стывенс расслабіўся, напружанне сышло з лініі яго сківіцы і зморшчанай скуры над скуламі. - Ах, - сказаў ён нарэшце. «Я бачу. Не пагрозы. Шантаж».
  «Не», - сказаў Харбісан. «Праца ў камандзе».
   Нарэшце стары нібы здзівіўся. Позірк яго зноў пахаладзеў. «Вы хочаце... працаваць са мной?» - асцярожна сказаў ён.
  «Так».
  «Чаму я павінен гэтаму верыць?»
  «Таму што, калі б я чагосьці не хацеў, я проста здаў бы цябе».
  Стывенс паціснуў плячыма, хоць выраз твару ў яго быў злы. «Я гэтага не баюся. Я… добра абаронены».
  «Магчыма, вы. Але гэта было б страшэннай пакутай, ці не так?» Харбісан перавёў дыханне. "Вы маеце рацыю. Я тут, таму што хачу нешта ўзамен. Але гэта не грошы».
  «Што тады?»
  Харбісан не адказаў прама. «Калі нешта накшталт Паламарэса паўтарыцца…»
  «О, будзе». Вочы старога заблішчэлі. «Заўсёды ёсць наступны раз».
  «Прыцягніце мяне да гэтага».
  Доўгі момант Стывенс глядзеў яму ў твар. «Калі не за грошы, — зноў спытаў ён, — дык навошта?»
  Харбісан не адказаў.
  Стывенс выпрастаўся ў крэсле. «Каб я табе паверыў, ты павінен сказаць мне».
  Харбісан усё яшчэ вагаўся. Потым, нарэшце, рэзкім голасам і кароткім дыханнем ён загаварыў.
  Расказвае гісторыю, якую ён ніколі нікому раней не расказваў.
  У Паламарэсе адзіная бомба, якая цікавіла Харбісана, была тая, што ўпала ў ваду, якую ён чакаў тыднямі, каб дастаць.
  Тры, што трапілі на зямлю, яго не датычылі.
  Пра тое, што з імі здарылася, ён даведаўся толькі потым. Ніхто з іх не быў цалкам узброены, а гэта значыць, што яны не маглі выбухнуць з магутнасцю ў пяць разоў большай, чым бомбы, якія зраўнялі з сабой Хірасіму і Нагасакі ўсяго дваццаць адзін год таму. Бомбы, з якіх пачалася гонка ўзбраенняў і халодная вайна.
  Маленькія паслугі. Але гэта не азначала, што грамадзяне Паламарэса свабодныя і чыстыя. Прычына: кожная ядзерная зброя была напоўнена звычайнай выбухоўкай, а таксама ядзерным матэрыялам. Калі дзве бомбы Palomares урэзаліся ў зямлю пасля шасцімільнага вольнага падзення з асуджанага самалёта, іх выбухоўка спрацавала.
  Вайскоўцы сцвярджалі, што ад саміх выбухаў ніхто не загінуў. Пазней высветлілася, што воблака радыеактыўнага матэрыялу — плутоніевага пылу — кожная бомба, якая выбухнула, падымалася ў паветра на сотні футаў і разносілася ветрам па навакольных сельгасугоддзях.
  У той час як фермеры, не ведаючы аб небяспецы, без абароны, працягвалі апрацоўваць свае атручаныя палі, групы амерыканскіх навукоўцаў і салдат у ахоўных касцюмах выкапалі незлічоныя тоны сапсаванага бруду, які затым быў адпраўлены на завод у Паўднёвай Караліне для дэзактывацыі.
  Натуральна, насцярожыліся жыхары навакольных раёнаў. Хто б не быў? Але навукоўцы сцвярджаюць, што ўзровень уздзеяння не можа быць шкодным. Каб пацвердзіць гэта, міністр інфармацыі Іспаніі і амбасадар ЗША нават адправіліся купацца на суседні пляж для рэпарцёраў газет і тэлебачання.
  Калі паступілі першыя паведамленні пра прамянёвую хваробу, было ўжо позна.
  Харбісан сустрэў Адрыяну ў кафэ, дзе яна працавала ў Паламарэсе. Мабыць, гадоў трыццаці, яна была смуглявая, прыгожая, жвавая, з масай чорных валасоў, якія яна насіла сабранымі назад, адкрываючы высокі лоб і вочы, поўныя розуму і весялосці.
  Адрыяна ведала дастаткова англійскай мовы, каб яны маглі размаўляць разам з яго іспанскай, як па-працоўнаму. І, здавалася, ён ёй спадабаўся, досыць рэдкая з'ява, каб варта было яе заўважыць.
  Каб ён расказаў пра яе каму-небудзь, засмяяліся б. Лагерны раман, назвалі б. Кіданне. Нечым атрымаць асалоду, а потым забыць, як толькі пайшоў дадому.
   Але для пілота Элвіна , асуджанага праводзіць па восем-дзевяць месяцаў у годзе ў моры, гэта было значна больш.
  Дзень за днём, чакаючы пачатку сваёй місіі, ён круціўся па кавярні, піў каву, назіраў, як людзі прыходзяць і сыходзяць, і выкарыстоўваў некалькі вольных хвілін Адрыяны, каб пагутарыць. Ішлі дні, яна пачала праводзіць з ім перапынкі, а потым яны пачалі сустракацца і вечарамі.
  Аднак яны ніколі не правялі разам ночы. Ні разу. Кожны вечар яна ехала дадому на бацькоўскую ферму за горад. Ферма, размешчаная ўсяго ў двух мілях ад месца, дзе спрацавала выбухоўка адной з вадародных бомбаў, выкінуўшы радыеактыўны слуп у моцны вецер.
  Да таго часу, калі страчаную бомбу знайшлі і Харбісана выклікалі на працу, Адрыяна выглядала худым і адчувала сябе дрэнна.
  Да таго часу, калі ён вярнуўся, яна была ў шпіталі, ужо гратэскная версія пужала пульхнай, гаваркой дзяўчыны, якой яна была.
  І да таго часу, як яго выклікалі ў ЗША для разбору палётаў, яна была мёртвая.
  Ніхто ніколі не абнародаваў гэтую навіну і не ўзяў на сябе адказнасць.
  Харбісан падвёў Элвіна бліжэй да абломкаў, якія ляжалі паміж двума пакручастымі шпілямі. Пражэктары паказалі, што яго нос, усё яшчэ ў асноўным цэлы, быў накіраваны ўверх, а астатняе, навала няроўных аскепкаў, ляжала вакол і пад ім.
  Нешта кінулася яму ў вочы. Рух. Чалавечая рука і далонь, косці пальцаў і перадплечча выступаюць скрозь шэрую ірваную скуру, калыхаючыся на лёгкай плыні. Унізе ляжала белая пляма паўшкілетнага бязвокага твару.
  Пілот Б-52.
  Харбісан убачыў раптоўны слізгальны рух. Міксина паднялася на святло, цяжкая слізь, якая пакрывала яе змяінае цела, захапіла пражэктары Элвіна . Яно глядзела ў ілюмінатар вачыма, як дзіркі, і яго кашмарны рот, чорная пячора, акружаная бліскучымі зубамі, разяўляў на яго.
   У цені пад ім варушыліся іншыя міксіны. Магчыма, яшчэ дзясятак, якія курчыліся ў сярэдзіне цела мёртвага пілота, наядаючыся нечаканай глыбакаводнай шчодрасцю плоці.
  Элвін рушыў наперад, пакінуўшы застолле ззаду. Наперадзе ляжалі астатнія абломкі і бомба. Ён меў форму тарпеды і складаўся з чорнай сталі, якая паглынала святло і нічога не адлюстроўвала.
  А за ім, за яшчэ адной лініяй скалістых шпіляў, ляжала чорная бездань каньёна Мантэрэй.
  "Добра", сказаў Стывенс, махнуўшы рукой. «Забяры».
  Але перш чым Харбісан уключыў штурхачы, ён адчуў дзіўную вібрацыю, якая казытала яго пазваночнік. Ён узмацніўся, усё яшчэ не зусім гук, больш падобны на пульсацыю ў пачатку галаўнога болю пры мігрэні.
  - Ах, - сказаў стары, падымаючы руку. «Пачакай».
  Праз дзесяць секунд пачуўся прыглушаны ўдар і яркая ўспышка святла, гэтак жа хутка згасшая, на сярэдняй адлегласці. Элвін таргануўся на месцы. Калі ён асеў, вібрацыя знікла.
  Харбісан сказаў: "Гэта было ваша дзіця?"
  «CARV, так». Стывенс паціснуў плячыма. Потым усміхнуўся. «Дастаткова лёгка ўсталяваць на яго міну, прызначаную для ўзрыву на глыбіні».
  Харбісан зразумеў. «Без камер яны цяпер сляпыя».
  Стары ўсміхнуўся. «Так, сляпы і панічны. Катаючыся, спрабуючы высветліць, што здарылася з іх робатам... і з намі таксама. Сляпы, глухі, згублены».
  Харбісан задумаўся. «З глыбокім пластом рассейвання яны нават не змогуць знайсці нас на гідралакатары».
  Стывенс кіўнуў. «Цяпер яны проста думаюць, што апынуліся ў цэнтры фіяска. Пакуль яны разбяруцца, што адбылося насамрэч, нас ужо даўно не будзе». Ён зрабіў далікатны жэст пальцамі абедзвюх рук, падобны на выбух бомбы. «І ў іх будзе шмат іншых клопатаў».
  Гэта была частка плана, пра якую чуў Харбісан, хаця падрабязнасцей ён не атрымаў. Вазьміце бомбу. Вярнуцца нябачна да паверхні, дзе іх сустрэнуць дзве лодкі, якімі кіруюць суайчыннікі Стывенса. Як толькі яны ўзялі бомбу на борт, яны патапілі Элвіна над глыбінямі каньёна Мантэрэй, дзе яе ніколі не знайшлі.
  Затым адна лодка накіравалася ўглыб краіны, каб пачаць атаку. Другі, са Стывенсам і Харбісанам на борце, накіраваўся б на захад, у міжнародныя воды, каб сустрэцца з вялікім караблём, які даставіў бы іх у бяспечнае месца.
  Было гарантавана, што спачатку вайскоўцы не здагадаюцца, куды яны абодва падзеліся і ці жывыя яны яшчэ. Там будуць пошукі, але было верагодна, што ў доўгатэрміновай перспектыве Harbison будзе абвешчаны мёртвым, капітан патануў са сваім караблём.
  І, як сказаў Стывенс, як толькі звычайная выбухоўка на вадароднай бомбе спрацуе, накіраваўшы вялізнае воблака радыеактыўнага матэрыялу над густанаселенай паўночнай Каліфорніяй і праз урадлівую Цэнтральную даліну, урад ЗША будзе мець на руках шмат чаго. Да таго часу, калі пошукі аднавіліся, іх сляды застылі б.
  Наколькі можна прыдумаць надзейны план.
  Хаця, вядома, ні адзін план не быў цалкам надзейным.
  У канцы іх размовы ў офісе Стывенса ў Нью-Джэрсі Харбісан сказаў: "Чаму?"
  Адказваючы на пытанне, стары ўзняў густыя сівыя бровы. Але Харбісан ведаў, што разумее, і проста чакаў.
  Нарэшце Стывенс сказаў: «Страх».
  Харбісан маўчаў.
  «Страх, - сказаў Стывенс, - магутны. Але вы, амерыканцы, ніколі не адчувалі гэтага тут, не сапраўдны страх, не на сваёй зямлі. Для вас гэта заўсёды ў іншым месцы. Паўсюль яшчэ». Рот перакрывіўся. «Страх прайграе войны, асабліва тыя, якія доўжацца дзесяцігоддзямі».
  Харбісан усё яшчэ не гаварыў.
  "І ты?" — сказаў стары.
   Харбісан быў гатовы да пытання. - Помста, - сказаў ён. "Канешне."
  І не зводзіў позірку.
  У звычайнай місіі яго наступным крокам было б скінуць баласт і накіравацца на паверхню. Але на гэты раз, калі бомба была надзейна заціснута ў кіпцюрах Элвіна - ён справіўся з задачай, як ён ведаў, што яны будуць - ён выконваў інструкцыі Стывенса. Выкарыстоўваючы рухавікі для перамяшчэння на поўнач, затым на захад, потым зноў на поўнач, манеўруючы на пазіцыю над каньёнам Мантэрэй, рыхтуючыся да сустрэчы на паверхні.
  Выконваючы інструкцыі, гэта значыць для кожнага ходу, акрамя апошняга. Той ён узяў на сябе.
  Калі Стывенс сказаў: «Пяцьдзесят метраў на поўдзень», ён паставіў рухавікі на халасты ход. Падводны апарат вісеў у вадзе, дрыжучы.
  У раптоўнай цішыні Харбісан паглядзеў у ілюмінатар на чорную як смоль пустэчу, якая ляжала пад імі. Дзіўная плынь, падобная на плоскую руку, спрабавала штурхнуць падводны апарат у каньён.
  Але ён не глядзеў у вечнасць. У думках ён бачыў толькі Адрыяну, такую, як яна выглядала ў бальніцы, калі ён яе бачыў апошні раз.
  Стывенс зірнуў. На яго твары было толькі раздражненне, быццам ён думаў, што яго загады проста не былі пачутыя належным чынам.
  Затым яго вочы расплюшчыліся ад таго, што ён убачыў на твары Харбісана.
  «Я не мог гэтага зрабіць», - сказаў Харбісан, пацягнуўшыся да ўнутранай кішэні свайго ваўнянага пінжака. «Я ніколі не мог».
  Стывенс на імгненне змоўк. Ён стаяў усяго ў некалькіх футах ад яго, але гэтага моманту ваганняў было дастаткова. Калі б у Харбісана быў пісталет, ён мог бы пусціць кулю ў галаву старога.
  Але Харбісан дастаў з унутранай кішэні не пісталет. Гэта быў малаток.
  Левай рукой ён адключыў рухавікі. Малатком у правым краі ён разбіў іх элементы кіравання, адначасова падрыхтаваўшы ногі да штуршка.
  Элвін праваліўся ў цемру.
   Мне вельмі шкада , - сказаў Харбісан. мне шкада.
  Ён пачуў, як Стывенс вылаяўся, страціў раўнавагу, хістаючыся аб дальнюю сцяну. Рэзкі металічны гук, калі яго стрэльба слізганула па падлозе.
  Другі ўдар малатка, і перамыкачы, якія вызвалілі баласт, які дазволіў падлодцы падняцца на паверхню, былі пашкоджаныя без рамонту.
  Элвін упаў.
  Да гэтага часу Стывенс аднавіў раўнавагу. Бясмоўна буркнуўшы, ён кінуўся праз невялікую прастору і ўдарамі апусціў рукі на патыліцу Харбісана.
  Позна. Занадта позна. Апошні раз узмахнуў, перш чым молат з грукатам пайшоў, і ўсе агні субмарыны, унутры і звонку, патухлі.
  Несучы з сабой смяротны груз, Элвін упаў, круцячыся канцом аб канец, як спадарожнік, які выйшаў з-пад кантролю, апускаючыся на зямлю.
  Стывенс завішчаў, гартанны гук паглынула цемра. Яго цела адвалілася ад Харбісана і стукнулася аб дальнюю сцяну. Яго крык абарваўся, не пакінуўшы рэха.
  Харбісан быў гатовы да вольнага падзення. Ён учапіўся за сапсаваныя элементы кіравання субмарынай, прытуліўся тварам да ілюмінатара і, не міргаючы, глядзеў у бездань. Ён адчуваў сябе спакойна. Ён даўно змірыўся з тым, што яго свет скончыцца такім чынам.
  Адразу за акном успыхнуў агеньчык. Раптоўная сіняя ўспышка асвятліла ілюмінатар і дазволіла яму зірнуць на ўласны твар. Потым яшчэ адна ўспышка, на гэты раз вогненна-зялёная і трэцяя, цёплая і жоўтая, як сонца.
  Яны суправаджалі яго ўсю дарогу ўніз, істоты, якіх ніхто ніколі раней не бачыў і, хутчэй за ўсё, не ўбачы. Прасочваючы яго шлях, пакуль іх прыгожыя агеньчыкі не зліліся з тымі, што былі ўнутры яго чэрапа, і ён заплюшчыў вочы.
  
  
  ІСКРЫ ДА МЯДЗВЕДЗЯ
  РОБЕРТ МАНЖО
  У Будапешце трамваі былі пафарбаваны ў жоўты колер. Часам я лічыў, што гэта ўвесь колер, які застаўся ў Венгрыі. Маргарэт, мая прыёмная маці, сказала, што машыны былі пафарбаваны ў жоўты колер яшчэ да прыходу камуністаў і будуць жоўтымі пасля таго, як камуністы ўпадуць. Для яе колер быў іскрынкай.
  Мы тузаліся і хісталіся разам з іншымі людзьмі, якія тоўпіліся ў чарзе да Літл-Пэста. На кожным прыпынку студзеньскі вецер расчышчаў паветра, нагрэтае цяплом цела і сохлай поўсцю.
  «Бачыш?» - сказала Маргарэт з усмешкай на яе скураным твары. «Мужчыны пускаюць сліны на маю мілую Хелену. Святы Іеранім з намі».
  Маргарэт была цыганкай і сквернай каталічкай. Для яе свет быў завалены знакамі, як снег на яе хутары. Даведаўшыся пра яе васемнаццаць гадоў, я выявіў, што яна ўмела ствараць знакі, якія яна прыпісвала сваім святым. У трамваі, поўным рабочых, якія вярталіся ў свае дамы, я быў адзіным маладым будапештцам, апранутым у італьянскае паліто і з вячэрняй прычоскай. Я была адзінай дзяўчынай у кветачнай сукенцы, адна Маргарэт прымусіла мяне яе зашыць, каб прыцягнуць увагу Тыфона.
  Мы адштурхнуліся ад праспекта Üllői і трапілі пад лёгкі дождж. Вакол нас аднатонныя шэрагі жылых дамоў узвышаліся, як надмагіллі над Пештам.
  Будынак яе кантакта нічым не адрозніваўся ад шэрых пліт з балконамі. Ліфт не працаваў. Нягледзячы на яе гады, я з цяжкасцю паспяваў за Маргарэт на дзесяціпавярховым уздыме. Яна ваявала з фашыстамі, а потым з рускімі, але як брытанцы знайшлі яе, як і ўсіх яе кліентаў, я ніколі не адважваўся спытаць.
  Ахайны чалавек, які прадставіўся як Брэйнтры, завёў нас у кватэру. Маргарэт прымусіла мяне зняць паліто і павярнула мяне да яго, які стаяў каля акна. Брэйнтры мітусіўся, як чалавек, які адчувае нязручнасці з запланаваным жыллём, ці то гэтым, ці то жылымі дамамі ўвогуле.
  «Значыць, гэта твой вучань», — сказаў Брэйнтры. «Яна дастаткова прыгожая. Але яна крыху старэйшая, чым патрабавалася, ці не так?»
  Маргарэт падняла маю спадніцу да сцягна і павярнула мяне ў профіль. "Дваццаць тры. Не занадта стары. Высокі, як і патрабавалася. Каштанавыя валасы. Тыфон не сумуе па маёй мілай Алене. Твар дзяўчыны, цела жанчыны».
  «Цалкам».
  Тыднем раней мне ўдалося знайсці асобнік Beggar's Banquet , і зношаны круцёлкай Маргарэт з Rolling Stones чамусьці прымусіў мяне чакаць, што мой першы жывы англічанін будзе нагадваць дзікавалосага і млявага Браяна Джонса. У Брэйнтры не было «Вулічнага байца».
  Я была дачкой вулічнага байца. З акна быў від на захад, туды, дзе рака абвівала востраў Чэпель. Там Allamvedelmi Osztaly забілі майго бацьку ў апошнія гадзіны рэвалюцыі і першыя рэпрэсіі.
  «Тым не менш, — сказаў Брэйнтры, — мы больш спадзяваліся на прафесіянала».
  Маргарэт запаліла люльку і глядзела на яго праз дым. «Скажы мне, калі даведаешся, як прыцягнуць працуючую дзяўчыну ў партыйны сацыяльны клуб. Алена — Камуністычная моладзь, сачылі за членствам. Самая разумная дзяўчына, якая ў мяне ёсць».
  «Я перадаю ёй паведамленні», — сказаў я, каб зрабіць уражанне. я меў скончыў мой клас англійскай мовы, нягледзячы на тое, што дзеці партыйнай эліты праводзілі лета ў Брытаніі. «Я збіраю інфармацыю. Праўда, я не адна з яе Мата Харыс. Нягледзячы на гэта, Маргарэт задаволена тым, што я прыношу».
  - Цудоўны акцэнт, дарагая дзяўчына, - сказаў Брэйнтры. «Яны хацелі б цябе ў Selfridges. Але, як я разумею, вы з п'яных падшыванцаў набіраеце кавярні. Typhon знаходзіцца крыху вышэй па харчовай ланцугу. І дзейнічаючы на іншым наборы чаканняў».
  «Яна атрымае Тыфона адна», - сказала Маргарэт. «Мілая Алена, такая чыстая, але ў душы цыганка. Яна заўсёды трымае галаву. Яна пакажа табе зараз, калі хочаш».
  «Вы, мадзьяры, напэўна, навучылі расейцаў сваім трукам», — сказаў Брэйнтры. Ён павярнуўся да мяне, у яго ўсмешцы было нешта не зусім добразычлівае. «Тады добра. Не першы вялікі трус, якога Маргарэт выцягнула з маленькага капелюша. Зразумей, дарагая дзяўчына, што, даведаўшыся імя Тыфона, ты сёння вечарам пакінеш Венгрыю».
  Я зразумеў гэта і многае іншае. Я зразумеў, што вугорцы кантрабандай прывозілі запісы, а Захад вывозіў перабежчыкаў. Я зразумеў, што ў Венгрыі мала такіх асаблівых людзей, якія маглі б перавабіць Брэйнтры з Лондана, і яшчэ менш людзей са слабасцю да ўніверсітэцкіх дзяўчат. Каб Маргарэт даслала мяне, быў толькі адзін. Жыгманд Ірыні, намеснік кіраўніка Цэнтральнага кантролю і мяснік AVO Чэпеля, спакаваў чамаданы на Захад.
  «Калі ў вас будзе Ірыні адна, — казаў Брэйнтры, — зусім адна, перадайце гэтае паведамленне: «Цыцылія». Ён дасць слова пацверджання. Неадкладна вярніся сюды з ім. Мы зачыняем краму заўтра ў тры гадзіны раніцы. Не варта спазняцца на свой рэйс на захад, калі вялікая мядзведзіца і яе медзведзяняты кусаюць цябе за пяткі.
  «Тады вы знойдзеце мне больш цёплы новы дом?»
  Брэйнтры кіўнуў. «Я лічу, што ў нас яшчэ ёсць некалькі такіх».
  Маргарэт пайшла за мной аж да вестыбюля. - Мілая Хелена, - сказала яна, схапіўшы маю руку. «Сёння вечарам я страціў сваю Хелену».
  Я не плакала. Маргарэт карала любыя слёзы, кажучы, што Венгрыі не патрэбны больш дурныя дзяўчыны. «Вы сыдзеце першым».
  "Па-другое, калі вы неасцярожныя", сказала Маргарэт. «Брэйнтры прытрымліваецца пратаколу, рухаецца раней, перш чым выяўляюць Мясніка. Сёння ўвечары яны выдадуць нам Мясніка не на яго назе. Сёння ўвечары мы павінны стаць іскрай».
  Я выйшаў з трамвая на Актагоне і перасёк вуліцу Народнай Рэспублікі — тое, што людзі называлі праспектам Андрашы — на Партыйны сацсет. У вітрынах былі раскіданыя выцвілыя сонцам агітацыйныя плакаты, амерыканскія джынсы і французскія стравы. Узгадалася, як раніцай па бульвары каціліся расейскія танкі. Захаду на Андрашы тады яшчэ не было.
  На ўваходзе ў клуб ахоўнік адмахнуўся ад мяне. Ён зрабіў паказуху, бліскаючы пісталетам у кабуры. «Толькі Рабочая партыя».
  Я даў гэтаму салдаціку сваю картку KISZ і ліст-запрашэнне.
  «Гелена Сабо, камуністычная моладзь», — уголас прачытаў ахоўнік. Ён усміхнуўся масленай усмешкай. «Вы ведаеце, чаму яны запрашаюць маладых дзяўчат, Хелена Сабо?»
  «Я спадзяваўся танцаваць».
  «Можна так назваць. Хадзем са мной дадому, Хелена Сабо. Я буду тваім першым танцам, га?»
  Я нагадаў яму, што тыя, каго Партыя запрашала на мерапрыемствы па вярбоўцы, займалі некалькі вышэйшых рангаў, чым тыя, каму даручана стаяць на холадзе і пад дажджом.
  «Я падумаю, як ты прыйдзеш на першы танец», — сказаў я, заходзячы ўнутр.
  Я праверыў сваё паліто ў вялікім фае ў стылі арт-дэко. Занядбаны рамонт пакінуў пазалочаныя канструкцыі пацёртымі і бруднымі. Такія мясціны былі для мяне як вугольчыкі, выцвілыя напамінкі пра тое, якой Венгрыя павінна была быць у часы майго бацькі.
  Не пераходзьце першым на Тыфона , сказала Маргарэт. Гэта робіць вас аматарам. Будзь самай жвавай брунэткай, і Тыфон цябе знойдзе.
  Венгерская поп-музыка гаманіла з-за гукавой сістэмы, Дзьёрдзя Корды і Каці Ковач. Аднак неўзабаве Маргарэт паабяцала, што свавольныя сыдуць у свае ложкі, а малодшыя начальнікі дазволяць запісы без цэнзуры, Бітлз ці Элвіса Прэслі. Я прагнуў чаго-небудзь з Rolling Stones.
   Тыфон сядзеў у бары і размаўляў за напоямі са сваёй світай. Стары быў лысы, як кіт, яго паліраваны купал пабліскваў на святле. Я прайшоў праз задымлены клуб і знайшоў участак адкрытага бара, каб заказаць мінеральную ваду.
  Да мяне падышоў апаратчык сярэдніх гадоў. Пахла суслом і выглядала нялюбым мужам. «Цыгарэта?»
  Я паківаў галавой. Тыфон не любіў, каб яго дзяўчаты курылі. Я ўсміхнуўся і сказаў свайму самотнаму бюракрату: «Але я люблю танцаваць».
  На працягу наступнай гадзіны я танцаваў з кожным чалавекам, які пытаўся, і кожным, хто ўступаў, парад безаблічных палітслужбоўцаў з тытунём і гарэлкай на дыханні. Некаторыя былі смялейшыя за іншых, але не занадта смелыя. Калі народная музыка спынілася і пачаліся новыя запісы, мы перайшлі на любы хуткі танец, які спалучаўся з песняй. Я круціўся, я катаўся на поні, я рабіў рух, я быў у захапленні ад усяго гэтага, і калі мужчыны стамляліся, іншыя дзяўчаты і я гоу-гоу танцавалі для іх.
  Пасля танцаў гоу-гоу падышоў Тыфон. Ён прывёз з сабой два купэ пеністага віна.
  «Вы, напэўна, адчуваеце смагу», — сказаў ён за The Byrds. Ён працягнуў віно, быццам быў цалкам упэўнены, што я яго прымаю, пацалаваў маю прапанаваную руку і сказаў: «Сацыялістычная рабочая партыя цэніць твой уклад у танец».
  Я адсалютаваў яму глытком. Віно мела смак зялёных яблыкаў, але не так моцна, каб моршчыў твар. Я ўсё роўна зморшчыўся, Хелена невінаватая.
  Тыфон засмяяўся. “ Савецкае Шампанскае . Гэта тое, што адбываецца, калі цэнтральны камітэт плануе віно. Але не так ужо і дрэнна для таннага, а птушачка?»
  Тыфон чакае, што ты даведаешся пра яго , сказала Маргарэт. І быць усцешанай яго ўвагай.
  «Шампанскага ўсім», — сказаў я і абліў пот. «Дзякуй, таварыш намеснік сакратара».
  «Ніякай ананімнасці ў офісе. Я баюся, што гэта нядобра. Калі ласка, вы павінны называць мяне Зігмандам».
   Жыгманд Ірыні. Сілаўнік, здраднік, забойца. Ім пагарджалі дома, але віталі на Захадзе. — Таварыш Зігмонд, — сказаў я.
  «А вы — Хелена Сабо, моладзевая партыя. Нас у Цэнтральным кантролі хвалюе тое, што мы не ведалі ўсіх прыгожых партыйных кандыдатак у Будапешце. Алена, прыгажуня Троі». Тыфан глытнуў шампанскага і разам з віном разжаваў маё імя. «Прыходзьце, пазнаёмлю вас з сябрамі. Можа, вы распачнеце вайну».
  «Ён будзе падазраваць, што цябе прыслаў супернік» , — сказала Маргарэт. Магчыма, КДБ. Пераканайце яго ў адваротным.
  У нашым куце бара Тыфан быў задаволены тым, што выпіў каньяк і паслухаў, як яго калегі выпрабоўвалі мяне ўскоснымі пытаннямі. Так, я ведаў таго ці іншага чыноўніка КІСЗ. Я даказваў гэта асабістымі дадзенымі, якія ведаў бы знаёмы. Так, я чуў, што дырэктара школы Óbuda звольнілі. За тое, што мяне заўважылі на лютэранскай службе, — дадаў я, выдаючы шок ад духоўных рэакцыянераў, якія хаваліся каля нашых дзяцей. Ідэалогія казытала сівабародых. Не, я не бачыў генеральнага сакратара Кадара, які выступаў у маім універсітэце, таму што Кадар выступаў не са студэнтамі, а пазней, з прыватным сходам наменклатуры . Адзін за адным меншыя сівабародыя разышліся, пакідаючы нам з Тыфонам бурбалку адзіноты.
  Аднойчы Маргарэт паклялася на сваіх заклееных святых, што Сатана будзе неадольна прыгожым. Гэты чорт выглядаў тоўстым і стомленым. Калі яму было каля пяцідзесяці, час ціснуў на Ірыні — лічыце яго Тыфонам , казала Маргарэт — і пакінуў яго абвіслы жывот. Гусіныя лапкі вытравілі скроні.
  Я хацеў па чарзе задаваць пытанні, і тыя, якія я адбіваўся, былі прамымі. Як хто-небудзь мог адправіць столькі людзей знішчацца ў лагеры? Як ён мог загадаць забіваць суайчыннікаў, якія змагаліся за вызваленне Венгрыі? Ён нёс віну перад Чэпелем больш, чым тыя, каго ён прымусіў націснуць на курок. Забойства было яго ідэяй.
  Магчыма, д'ябальская хітрасць заключалася ў тым, каб выглядаць такім, якога мы менш за ўсё чакалі. Магчыма, гэта таксама зрабіла мяне д'яблам.
  - Ты не п'еш, - сказаў Тыфон.
  «Прабачце, таварыш сакратар».
  Тыфон падштурхнуў маё віно да мяне. «Жыгмонд, птушачка. Не прасіць прабачэння. Піць! Не верыць мадзьяр не п'е.
  «Я не магу піць, як вы, і трымаць галаву».
  «Глыток, глыток, глыток. Якая карысць ад выпіўкі, калі мы захоўваем галаву? Ясныя галовы - на раніцу».
  Я ўсміхнуўся за майго д'ябла і выпіў шклянку.
  «Вось і ты», - сказаў Тыфон. «Усё ж мадзьяр».
  На прайгравальніку была павольная песня Dusty Springfield. Тыфон не выяўляў ніякай схільнасці да танцаў і не дакранаўся да мяне, акрамя асцярожных махаў кончыкамі пальцаў. Замест гэтага ён падзяліўся са мной сакрэтамі іншых у клубе. Ён пачаў з таго, хто быў чыім заступнікам і хто займаў месцы ў партыі, але пасля чарговага брэндзі пачаў паказваць на тых, каго высмейваў.
  «Гэты чалавек, — сказаў Тыфон, кіўнуўшы на чэпкага апаратчыка на танцпляцы, — калі-небудзь павінен уступіць у ЦК, як яго бацька. Але ён гомасэксуаліст».
  «Ён?»
  «Думае, што не ведаем. Ён павінен дзякаваць бацьку, ён не зганьбаваны. Ці яшчэ горш».
  Ірыні — Тыфон, называй яго Тыфонам — з усіх сіл злез з барнага крэсла. «Яны заўсёды думаюць, што мы не ведаем. Не ляці, птушачка. Стары чалавек павінен сачыць за тым, каб добра. Зрабіце сабе паслугу. Заставайся вечна маладым».
  Калі Тыфон захоча, каб ты быў адзін , - сказала Маргарэт, Тыфон пакіне цябе ў спакоі.
  Ніхто з мужчын, якія танцавалі са мной, не падышоў пасля таго, як Тыфон сышоў. Нейкі час нічога не адбывалася, за выключэннем таго, што натоўп парадзеў і запісы перайшлі на больш старыя песні, Бобі Дарына і Коні Фрэнсіс. Новая музыка была вычарпана.
  У рэшце рэшт з'явіўся чалавек у форме супрацоўніка міліцыі з маім паліто на руцэ. У яго быў бляклы твар і крывыя зубы, чалавек, які жывіўся страхам, які ён натхняў. Я працягнуў яму руку, але той не ўзяў яе. Замест гэтага ён кінуў мне паліто і павярнуўся на абцасах. Тое, што я павінен быў выканаць, засталося нявыказаным, і загад, і пагроза.
   Яны будуць абшукваць вас , сказала Маргарэт. Перажывайце гэта, як дзяўчына, напружаная і саромеючыся.
  Чалавек з гузы правёў мяне па лесвіцы ўніз да задніх дзвярэй. Ён спыніў мяне і паклаў мне рукі на рэбры.
  «Прабачце», — сказаў я, хоць для мяне яго пошук цела і дадатковыя мацанні маіх грудзей былі проста ціскам. «Я не злачынец».
  «Таварыш Ірыні чалавек асцярожны».
  «Я спадзяюся, больш эксперт, чым вы».
  Чалавек кінуў на мяне жоўты позірк. «Не так далікатна».
  Ён завёў мяне ў кузаў цёмнага «Мэрсэдэса» і прасунуўся побач. Малодшы афіцэр вёз нас праз Пешт, дэзерціравалі ў гадзіну ночы. Радыё не было выключана, і ніхто з нас не размаўляў, чуваць было толькі наша дыханне і рыпанне шчотак шклоачышчальніка ад дождж. Трамваі спыніліся на ноч.
  Неўзабаве «Мэрсэдэс» панёс нас за Дунай. За маім акном вежы Рыбацкага бастыёна стаялі, як бяссільныя рыцары, назіраючы за цячэннем ракі. На вяршыні яго ўзгорка драмала Будайская крэпасць. Далей былі аскепкі майго дзяцінства: Чэпель, дзе майго бацьку знайшлі мёртвым у завулку, і Будафок, куды прыйшоў АВО і пацягнуў маю маці паміраць у лагеры.
  Мы ехалі праз ціхія раёны і падымаліся на пагоркі, міма вінаграднікаў і лясістых маёнткаў. Неўзабаве мы спыніліся каля прыватнай брамы, і ахоўнік выйшаў, каб абшукаць машыну. Ён хмыкнуў з мяне ў маёй сукенцы ў кветачкі і капронавых штанах. Я апусціў галаву, заўсёды збянтэжаная дзяўчына. Ён захлынуўся б ад смеху, калі б ведаў, колькі цыганскіх вачэй глядзела на яго з лесу.
  Грунтавая дарожка праразала вечназялёныя дрэвы і ліпы і заканчвалася на ўчастку, расчышчаным пад катэдж. Наперадзе не было прыпаркаваных машын, але святло гарэла з вокнаў першага паверха.
  Чалавек завёў мяне ўнутр, у гасцёўню, абстаўленую тамамі пераплётаў кніг, срэбнымі падносамі і крыштальным посудам. Над камінам вісела вялікая карціна са сцэнай палявання. Нядаўна распалены агонь практычна не сагрэў катэдж.
  - Наверсе, - сказаў ён.
   «Я павінен папісяць».
  «Зрабі гэта хутка».
  Ён пакінуў дзверы адчыненымі і ўвесь час глядзеў на мяне. Гэта сказала мне тое, што я хацеў ведаць: ён быў грунтоўны. Чалавек не пакідаў бы ніводнай адтуліны, каб узяць нож ці пракрасці свой пісталет. Ён хутка рэагуе на любы намёк на непрыемнасці. Я скончыў у ваннай, і ён паказаў мне на цесную лесвіцу з кухні. «Многа працуйце, каб заслужыць патрона, таварыш Сабо».
  Я павольна падымаўся па лесвіцы, каб захаваць выгляд. Сапраўды, гэта дало мне магчымасць запаволіць дыханне. У спальні Ірыня чакала, якое святло далятае знізу. Ён наліў дзве чаркі каньяку.
  «Заходзь, птушачка. Пацешце старога чалавека пацалункам».
  Дзе-небудзь у Тыфона будзе стрэльба , сказала Маргарэт. Выкарыстайце яго першым.
  Я зачыніў за сабой дзверы і прайшоў праз суп ценяў. Потым я пацалаваў д'ябла. Калі такі пусты, як ён, нічога не страціў.
  Ірыні засмяяўся. «Я не быў упэўнены, што ты зробіш гэта».
  "Чаму не?"
  «Я лічу, што ёсць два тыпы прыгожых Ален. Проста прыгожая і занадта прыгожая, каб быць праўдай. Вас запрасілі сёння вечарам пасля запозненай рэкамендацыі афіцэра, падазраванага ў лаяльнасці. Ты хацеў маёй увагі, але не скарыстаў яе. Вы не дражнілі мяне, як інтрыганы, і не ўгаворвалі мяне, як прафесіяналы. Цяпер мы толькі двое, без памылак і стужак. Мы выпіваем, кажучы папросту, потым вы выказваеце сваю мэту».
  Я дазволіў стрэлу апячыся мне ў жывот.
  Ірыні глядзеў на мяне за каньяком. Мой зрок дастаткова прызвычаіўся, каб заўважыць хмурную зморшчыну яго шырокіх шчок. «На каго вы працуеце?»
  «Венгрыя».
  «Цэнтральны кантроль ведае вугорскіх шпіёнаў. Скажы мне, ці я аддам цябе Гюры ўніз».
  «Мяне прыслаў чалавек па імені Брэйнтры. У яго паведамленне: «Цыцылія». »
   Ірыні заціхла. «Адно слова. Адно простае слова, якое вы маглі сказаць у клубе».
  «Брэйнтры настойваў, каб мы былі адны. У клубе хтосьці можа падслухаць. Або быць запісаным».
  «Напэўна, праўда». Ірыні ўпёрся на камоду і ўстаў. «Часу мала. Як і давер. Ты павінен паехаць са мной аж да Будапешта, птушачка. Брэйнтры кажа табе, куды ляцець?»
  «Брытанцы хлусяць гэтак жа, як расейцы, але ў больш прыгожых касцюмах. Яны ўзялі звычку кідаць венграў. Калі ласка, зрабіце так, каб яны ўзялі мяне з сабой».
  Ірыні адмахнуўся ад гэтай прапановы. Ён адчыніў шафу, уключыў яе голую лямпачку і дастаў чамадан. Узрост пазбавіў д'ябла сілы, каньяк - раўнавагі. Я б яго забіў шнурком лямпы, разбітай бутэлькай, калі трэба, голымі рукамі.
  «Давер можна прадэманстраваць», — сказаў я, і тое, што я паклаў яго руку на сваё цела, не пакінула ніякіх сумненняў у тым, што я меў на ўвазе.
  «Я аддаю перавагу ніколі не рызыкаваць тым, што плануюць ромскія дзяўчаты падчас такіх дэманстрацый. Ляцець на Захад, птушачка, не простая справа. Мы ляцім, як кажуць англічане, без варыяцый».
  «Без пацверджання мяне не возьмуць».
  «Ехідна», — сказаў ён. «Скажы ім «Ехідна», і яны ўбачаць, што мая птушка ляціць».
  Ірыні адчыніў сумку і перабіраў праязныя дакументы і стосы амерыканскіх грошай. У вечку валізкі быў схаваны пісталет, алюмініевы бляск якога адбіваў святло шафы. Алюміній азначаў ПА-63, у яго зараджаным магазіне было сем стрэлаў.
  «Як мы ачысцімся ад вашых людзей?»
  У яго вачах мільганула няўпэўненасць, і ён хутчэй пачаў корпацца ў сваёй справе.
  "Стукні мяне." Я схапіў сваю сукенку за каўнер і разарваў яе, каб агаліць бюстгальтар. «Цяжка. Для нас абодвух гэта павінна выглядаць так, быццам я змагаўся з табой. Інакш навошта сыходзіць цяпер, незадаволены? Калі ласка, вярні мяне жывым у Будапешт».
   Ірыні кіўнуў. Ён замахнуўся на мяне друзлай рукой, слаба, але зачапіўшы пярсцёнкам маю губу. Я закрычаў і з лямантам паваліўся па ложку. Мая скура гарэла там, дзе ён мяне ўдарыў. Я адчуў смак крыві, адчуў, як яна цячэ па падбародку.
  Па драўлянай лесвіцы стукалі цяжкія ногі. Ірыні павярнуўся ў бок гуку, заклапочаны падрыхтоўкай свайго аповеду для ахоўніка. Ён не бачыў, як я дацягнуўся да пісталета.
  Клык уварваўся ў дзверы і запаліў верхняе святло. «Таварыш дэпутат?»
  «Маленькая сука любіць кусацца», - сказала Ірыні. «Вядзі мяне да...»
  Я скаціўся з ложка і двойчы стрэліў у галава. Абедзве кулі трапілі яму ў цэнтр грудзей. Ніякі шум, які ён выдаваў перад смерцю, не перакрываў звону ў маіх вушах.
  «Дурань!» - сказаў Ірыні. «Вы нас праклялі! Калі ўсе пагоркі не пачулі, вартаўнікі…
  Я павярнуў пісталет у бок Ірыні. «Хутчэй за ўсё, яны ўжо мёртвыя».
  Лютасць выцякла з яго. Мой д'ябал пацёр твар, пакуль ён збіраў свой срэбны язык. «Захад плаціць значна лепш, чым тэрарысты. Хадзем са мной. Брытанцы хочуць мяне настолькі моцна, каб даць што заўгодна. Я бачу, што вам больш чым камфортна».
  Ва мне ніколі не было чаго зачароўваць. «Брытанцы могуць гніць, як яны дазваляюць нам гніць».
  Ірыні пакорліва скрывіўся і ўстаў, шукаючы большай годнасці ў смерці, чым калі-небудзь раней. «Яны не перастаюць паляваць на тых, хто іх перасякае. Спадзяюся, яны знойдуць цябе раней за маіх сяброў. Брытанцы забіваюць хутчэй».
  «Не так хутка, як венгр».
  Я пусціў у Ірыні тры кулі. Першы быў для Чэпеля, стрэл у яго лысы лоб. Два апошнія я паклаў яму ў сэрца, па адным для кожнага з маіх бацькоў.
  Я выключыў усё святло, акрамя пярэдняга пакоя. Затым я адамкнуў дзверы і падняў цень на адну траціну ад падаконніка. З лесу бліснуў у адказ ліхтарык.
   Праз хвіліну Маргарэт праслізнула ў дом. Яна агледзела пісталет і выцерла яго паліто. "Пакажы мне."
  Наверсе я дазволіў Маргарэт хадзіць па спальні і штурхаць абодвух мерцвякоў. Яна плюнула на труп Ірыні.
  "Святыя робяць нас сваімі іскрамі", - сказала Маргарэт. «Мая Алена, самая яркая іскра з усіх. Яшчэ гадзіна, каб дабрацца да бяспечнага дома. Двойчы міргніце святлом і накіроўвайцеся туды, куды я паказаў. Braintree будзе цяжка для вас. Будзьце такімі ж жорсткімі».
  «Маргарэт...»
  «Не дурні мяне цяпер. Што я спытаў, калі вы ўпершыню завіталі да мяне?»
  «Калі б я хацеў змагацца».
  - Тады змагайся, - сказала Маргарэт. «Выконвайце сваю ролю. Пакляніся, што ты пакінуў Мясніка жывым. Пашкадуйце іншых, за якімі прыходзіць Брэйнтры, калі ён не перакананы. Глядзі, каб ён выцягнуў цябе, перш чым мядзведзь прачнуўся. Ідзі, і калі-небудзь святы Іеранім прывядзе маю Алену дадому».
  Я дачакаўся выхаду з катэджа, перш чым заплакаць, і мае слёзы змешваліся з лёгкім дажджом. Маргарэт заслугоўвала большага, чым бачыць гэта ад мяне. Я быў на паўдарозе да лесу, калі яна націснула на курок і вярнула сваю іскру ў Венгрыю.
  
  
  ПАБОЧНЫЯ ЭФЕКТЫ
  Т. ДЖЭФЕРСАН ПАРКЕР
  Мы знаходзімся ў бамбасховішчы і расстаўляем па алфавіце кансервы, каб мы маглі знайсці тое, што шукаем падчас уварвання або ядзернай атакі. Не сукі ў выхадныя ў Дзень працы. Прытулак - гэта доўгае прамавугольнае памяшканне з люмінесцэнтнымі свяцільнямі, ваннай у адным канцы і ракавінай і невялікай плітой/духоўкай у іншым. Лішнія вайсковыя раскладушкі, коўдры, падушкі і ліхтарыкі, куды ні глянь. Вокнаў няма, бо пад зямлёй. Столь нізкая, і агні мігцяць і гудуць і жмурацца. Мама і тата паставілі тут невялікі прайгравальнік для Тыхуаны Брас, Энгельберта Хампердзінка і Эндзі Уільямса. Калі нас разбамбяць, я забяру свой Cream and Doors. Дзіўная музыка, якую хацелі б пачуць старыя падчас ядзернай атакі.
  Мы ўжо прагледзелі графік абароту батарэек/пітной вады/хуткапсавальных тавараў, які напісаны на міліметровай паперы дасканалым почыркам таты і прымацаваны да коркавай дошкі пад пазнакамі, што трэба і чаго нельга рабіць для ўздзеяння радыяцыі. Тут уся сям’я — тата, мама, Макс, Мары і я. Я Майк, мне шаснаццаць, я самы старэйшы. Я не магу дачакацца, каб скончыць працу, каб дабрацца да 15-й вуліцы ў Ньюпорт-Біч, дзе паўднёвая хваля і хвалі дасягаюць ад трох да пяці футаў, шкловатае надвор'е, тэмпература вады - семдзесят. Вядома, у таты ёсць іншыя ідэі.
   «Не спяшайцеся і зрабіце тут добрую працу, войскі», — кажа ён. «Курыная локшына перад супам з малюскаў і гэтак далей, адразу па лініі. Калі гэта будзе зроблена, нам трэба зрабіць перазарадку ў збройнай. Сорак пяць латунь сапраўды назапашваецца! Тады рэшта суботы за вамі. Але памятайце, што ў нас сёння ўвечары сустрэча аддзялення».
  Зноў жа, не сука. Цалкам не. Сустрэча з'яўляецца аддзяленнем Таварыства Джона Берча ў акрузе Саўт-Орындж у Каліфорніі. Гэта азначае, што штомесячныя фільмы пра Сусветную камуністычную змову, праграмы пра тое, як выяўляць ужыванне наркотыкаў сярод маладых людзей, шмат кактэйляў і цыгарэт, мам у кароткіх спадніцах і тат з вузкімі гальштукамі і плоскімі топамі. Далсвіль. Мы з Максам крадзем амаль гатовыя напоі, калі дарослыя губляюць іх след. Што лёгка, калі ў гасцінай цёмна, каб яны маглі бачыць фільмы пра зверствы. Зваленыя целы, расстрэлы, пакалечаныя выжылыя. Усе дакладчыкі згодныя з тым, што такія рэчы адбудуцца тут, у Амерыцы, калі мы дазволім ім забраць у нас зброю. Альбо дамаўляцца з расейцамі. Або калі мы дазволім ураду дадаць фтор у нашу ваду. Добра, але я з'яўляюся членам Асацыяцыі бодзісёрфінгу Ньюпорт-Біч, і Ньюпорт працуе з трох да пяці, і ў мяне ёсць ключы ад Country Squire.
  Гэта больш як шэсць-восем футаў да таго часу, калі мы дойдзем да 15-й вуліцы ў той дзень, выбух, хвалі проста горы. Ёсць яшчэ некаторыя члены клуба. Мы носім белыя кепкі для воднага пола, каб адрозніць нас у вадзе ад тых, хто не займаецца серфінгам, якіх мы называем «адмарозкамі». Мы збіраемся раз на месяц і размаўляем пра конкурсы, тэхніку, паездкі на іншыя перапынкі. Я лаўлю правы бок і застаюся высока ў кішэні столькі, колькі магу вісець там, падразаючы, далоні і плаўнікі вібруюць на хвалі, якая даганяе і разбіваецца аб мяне. Я мог бы стаяць у гэтым цыліндры, ён такі вялікі. Гэта таксама гучна - поўны грукат. Я аслеплены пырскамі, расол расціраецца пад маімі павекамі за маю кароткую салодкую паездку. Потым звычайны выхад бодзісёрфера — свабоднае падзенне губамі. Гравітацыя нахіляе мяне ўніз, але я стараюся заставацца на вышыні. Як падаючая бруя. Я б крычаў, але мне трэба паветра. Хутка. Хваля гоніць мяне прама да самага дна, дзе я сплюшчваюся, заграбаю пальцы ў пясок і затрымліваю тое, што засталося ад майго дыхання, пакуль хваля грыміць нада мной. Светлячкі ў маіх вачах. Нарэшце я адштурхваюся і выкручваюся ўгору, разрываю паверхню дзіўна гладкай і распаўсюджанай слядой, каб задыхацца ў раптоўным чырвоным сонечным святле. Цалкам сука. Так сучка, я выплываю і раблю гэта зноў. Некалькі разоў. Пазней Макс атрымлівае выдатную паездку, але трапляе пад медузу, і калі мы едзем дадому, яго твар выглядае як тушаны памідор. Мары, якая шмат працавала над сваім загарам, лічыць, што гэта весела.
  Калі я паварочваю на нашу вуліцу, я запавольваю рух і выпадкова гляджу на дом Ламаў. Адлін нідзе не відаць, і гэта аблом. Ні яе старэйшы брат Ларкін, што мяне задавальняе. Яго фургон стаіць на пад'ездзе. Дом увесь з бетону і шкла, выгнуты і навукова-фантастычны, зусім не падобны на дамы ўрочышча насупраць, дзе мы жывем. Ламмы пераехалі паўгода таму. У апошні школьны дзень я набраўся смеласці пагаварыць з Адлін. Доктар Лам — важны афіцэр ваенна-марской авіябазы Тустына, — кажа тата.
  «Адлін нідзе, нідзе, нідзе не знойдзена», — спявае Мары са спіны. «Яна занадта дарослая для цябе, Майк . Ты занадта курыца, каб называць яе, таму яна павінна тэлефанаваць табе .
  «Маўчы, Мары».
  «Увесь твар гарыць. Мама зноў прымусіць мяне замачыць яго ў воцаце».
  У прыцемненай гасцінай пстрыкае васьміміліметровы праектар, паказваючы брацкую магілу і салдат, якія глядзяць у яе. Чорна-белы фільм робіць усё гэта яшчэ больш сцюдзёным і змрочным, чым павінна было быць. Больш асуджаны. У некаторых жаўнераў вінтоўкі яшчэ не застаўлены. У паветры туман, але нельга сказаць, ці гэта туман, ці порах, ці цыгарэтны дым у гасцінай.
  Мы з братам і сястрой сядзім утрох на лаўцы піяніна ззаду. Макс пахне воцатам. Мама і тата прымушаюць нас сядзець праз гэтыя рэчы, фільм пра зверства і запрошанага дакладчыка, у любым выпадку. Мама правядзе для нас тэст у аўторак вечарам пасля абеду, каб пераканацца, што мы ўважлівыя. На наступных кадрах відаць чалавека, які сядзіць на краі вялікай ямы, зацяты ад цела. Ён апрануты ў пацёрты касцюм з усіх рэчаў, і яго рукі складзены над невялікім чамаданчыкам на каленях, відаць, тое, што яму спатрэбіцца ў будучым падарожжы. Яго твар сумны і брудны, і ён нагадвае мне Чарлі Чапліна. Салдат падыходзіць да яго і страляе яму ў скронь з пісталета, і мужчына адкідваецца на бок ямы і слізгае ўнутр.
  «Латвія? Літва? Эстонія?» - пытаецца спікер гэтага месяца, сенатар штата Брок Стайл. «Як вы думаеце, сусветная камуністычная змова проста спынілася ў Еўропе? Наколькі ты можаш быць наіўным? Як вы думаеце, што адбылося ў Карэі? Што зараз адбываецца ў В'етнаме? Думаеце, ААН абароніць нас ад гэтага? Я заклікаю вас прыняць меры, каб гэтага не адбылося тут. Спачатку... атрымайце інфармацыю, далучыўшыся да Таварыства сёння ўвечары. Другі…”
  Я папіваю крадзены кактэйль са свежым лёдам і наліваю шмат піва. Праектар грукае, і я гляджу на Макса і Мары, выявы, якія гуляюць на іх тварах, іх вочы ўтароплены ў экран. Я гляджу на доктара Лама, апранутага ў гольф. Яго вусы кароткія, і ён стаіць побач з місіс Лам. Спадарыня Лам на палову галавы вышэйшая, стройная і ў міні-спадніцы, лялька Барбі з шакаладным начосам. Я вясною адзін, спадзяюся, што ён знікне. Чаму цяпер? Чаму важная частка мяне павінна быць па-за маім кантролем?
  Паміж доктарам і місіс Ламм стаіць іх сын Ларкін, хрыпаты хлопец з моцным тварам, вычварным падбародкам і спакойнымі шэрымі вачыма, якія не міргаюць. Валасы ў яго кароткія, як у дарослых, але выглядае ён усяго на некалькі гадоў старэйшы за мяне. Маршчыны ўсмешкі ў кутках вуснаў. Здаецца, фільм яго забаўляе. Ён быў на некалькіх з іх. Учора ён ішоў міма дома ў берэце і сонцаахоўных акулярах, а праз некалькі хвілін прайшоў міма. Цяпер ён павольна паварочваецца і глядзіць то на Мары, то на мяне, то зноў на экран. Клік-кляк-кляк-клац ідзе праектар. Мама кажа, што Ларкін наведвае прэстыжны прыватны ліберал каледж мастацтваў на Сярэднім Захадзе, таму ён бывае толькі ў святочныя дні і некаторыя выхадныя.
  Як толькі прэзентацыя сенатара Стайла заканчваецца, я блукаю на заднюю тэрасу, дзе стол для пікніка застаўлены чыпсамі і соусамі, півам і безалкагольнымі напоямі. Калі ніхто не глядзіць, я іду ў двор, праходжу міма смеццевых бакаў да варот і выходжу на пад'язную дарогу. Паўтузіна бліскучых паліцэйскіх матацыклаў прыпаркавана ў страі на газоне перад домам, мясцовыя праваахоўныя органы заўсёды вітаюцца на нашых сустрэчах Бярозавага таварыства. Вулічныя ліхтары ззяюць чорна-белай фарбай, хромам і грамадзянскімі эмблемамі, але я іх амаль не заўважаю. Пасярод газона таксама стаіць флагшток — адзін з патрыятычных праектаў таты і мамы. Да верхняй частцы слупа прыкручаны паплавок для ўнітаза, афарбаваны золатам. Мы ўсёй сям'ёй уздымаем сцяг раніцай перад школай і здымаем яго на захадзе сонца. Зневажальна.
  Праз хвіліну я праходзіў палову квартала і бачу дом Лама, падобны на крэпасць і свецячыся ў канцы. Ідучы рыссю да яго, я гляджу ў вялікае акно спальні Адлін, каб убачыць яе. Зроку няма, але святло гарыць. Яе пакой знаходзіцца ў куце наверсе з заходняга боку дома. Прапускаю праз бакавую брамку і стаю пад яе балконам. Прыхінуўшыся спіной да высокага бетоннага борта, я бачу парэнчы і бэлькі столі, з якіх у стропах макрамэ звісаюць разнастайныя свечкі ў шкле і гаршковыя расліны. Гэта як джунглі. Раптам яна стаіць сярод доўгіх вусікаў Вандроўнага Жыда і Паўзучага Чарлі і Бостанскай папараці. Яна глядзіць на мяне ўніз і збірае дзве жмені зеляніны, потым падносіць іх да грудзей.
  «Як справы там, маленькі Рамэа?»
  «Грувін', Адлін. І ты?"
  «О, я думаю, добра».
  "Далёка. Я быў вельмі ўзрушаны, калі вы мне патэлефанавалі».
  Яна глядзіць на расліны ў сваіх руках з, здаецца, лёгкім здзіўленнем. «Майк, я бачыў, як ты на мяне глядзіш. Як на ўроку і на пляжы, і на вечарыне ў канцы школы. І я прыняў некалькі складаных рашэнняў. Я хачу сказаць табе некаторыя рэчы».
  «Э-э-э...»
  «Прабачце, я не змог сёння пайсці на пляж».
  «Я шукаў цябе. Выдзьмулі».
  «Ларкін вярнуўся на цэлы тыдзень. Таму мы павінны былі займацца культурнымі справамі. Хадзіў на абед у Пасадэну, потым у Хантынгтан Гардэнс».
  «Я рады, што ты вярнуўся. Ларкін прыехаў у нас на сустрэчу аддзялення.
  «Яму такія рэчы падабаюцца. Ён заўсёды. Дзе б мы ні жылі».
  «Дрыжкі».
  «Гэта нічога!» Яна хіхікае, адпускае лістоту і нахіляецца праз парэнчы. Яе прыгожыя рудыя валасы спадаюць на святло. На ёй карункавы белы топ, якога не так шмат. «Хочаш зайсці?»
  «Сцерва, Адлін. Цалкам бос.»
  «Вы не супраць падняцца? У доме сігналізацыя на дзвярах і вокнах, а кода я не ведаю».
  «Сігналізацыя?»
  «Дурны. Але мама і тата ніколі не пакідалі намаганняў, каб захаваць нашу бяспеку і здаровы розум».
  Круглыя калоны, якія падтрымліваюць балкон Эдлін, бетонныя і парослыя плюшчом, і мне ўдаецца, абдымаючыся мядзведзям, падняцца на падлогу балкона, стаць на яе адным каленам, потым ухапіцца рукамі за парэнчы і падцягнуцца. У мяне ёсць сок плюшчу на маёй любімай кашулі і джынсах Hang Ten, але Адлін усміхаецца. Я адчуваю пах яе трускаўкі. Пад белы карункавай топ яна апранае купальнік з двух частак, ружова-аранжавыя завіхрэнні. Яе ногі смуглыя і гладкія.
  Яе пакой у тры разы большы за мой і Макса, з высокай столлю. У ім убудаваныя свяцільні, не так, як у маім пакоі, дзе ў цэнтры папкорна ёсць толькі адна потолочная лямпа з непразрыстым абажурам, які збірае мёртвую моль. Яна націскае кнопку на асабовай панэлі, і святло цьмянее і становіцца ярчэй. «Гэта называецца рэастат».
   «У нас такіх няма».
  «Сёння па дарозе дадому з Пасадэны Роні Фёртаг быў у навінах. Яны знайшлі яе ў дрэнажнай канаве ў Хантынгтан-Біч».
  «Гэта добрая навіна».
  «Не для яе гэта не так. Яна была мёртвая. Лічаць, што забілі».
  «О, божа». Роні знік з пляжу чацвёртага ліпеня, і на працягу тыдня гэта было першай старонкай Рэестра і нават трапіла ў навіны LA TV. Яна жыла ў некалькіх кварталах адсюль. Спачатку яны падумалі, што яна ўцякла на Нотс-Бэры-Фарм або ў Дыснэйлэнд, а потым паліцыя сказала, што гэта можа быць непрыстойная гульня. Я яе не ведаў, але бачыў, яна заўсёды каталася на роліках па квартале. Дзесяць гадоў — столькі ж, колькі Мары.
  Адлін бярэ мяне за руку і вядзе са свайго пакоя па шырокім калідоры. Мы міма адных зачыненых дзвярэй злева, другіх справа, затым злева яшчэ адных зачыненых дзвярэй са сталёвымі кратамі. Краты праходзяць гарызантальна праз дзверы, зверху ўніз, на адлегласці прыкладна шасці цаляў адзін ад аднаго. Яны выглядаюць як нержавеючая сталь, і я спачатку думаю, што гэта нейкі навукова-фантастычны дызайн для прасунутых, складаных людзей, такіх як Ламмы. «Пакой Ларкіна», — шэпча Адлін, спыняючыся і праводзячы тыльнымі бокамі пальцаў па прыступках. Гучыць як сталь у парадку. «Вы можаце адкрыць яго толькі звонку і здагадацца, у каго ключ? Мама ».
  Яна ўсміхаецца, дзяўбе мяне па вуснах і зноў бярэ мяне за руку. Сучка! Я вельмі моцна чую на ёй духі трускаўкі. Я зноў падымаю адзін, і калі мы спускаемся па шырокай мармуровай лесвіцы, я суну рукі ў кішэні і засоўваю яго ўверх і ўбок, каб ён не выглядаў такім дрэнным. Гэта заўсёды здараецца ў горшы час, напрыклад, лавіць прамяні на пляжы, напрыклад, глядзець тэлевізар, як цяпер. Чамусьці тата, здаецца, ведае, папярэджвае мяне аб тым, каб я стаў «ідыётам у ваннай».
  Мы сядзім бок аб бок на чорнай канапе са скуры і сталі ў іх гасцінай. Пакой вельмі вялікі і высокі, і ў столі ёсць больш схаваных свяцілень. Сцены проста белыя, а дыван белы. Паўсюль развешаны карціны, вялізныя рэчы якія не падобныя на тое, што я калі-небудзь бачыў. Без рамак. Цікава, калі некаторыя з іх павешаны дагары нагамі, то цікава: адкуль вы ведаеце?
  «Хочаш паспрабаваць таблетку для споведзі?» - спытала Адлін.
  «Я не ведаю, што гэта такое».
  «Гэта выклікае жаданне прызнацца».
  «Таблетка робіць гэта?»
  «Таблеткі могуць прымусіць вас зрабіць што заўгодна».
  «Хммм. Як гэта называецца?»
  «Проста X62-13. У яго пакуль няма назвы, таму што ён не зацверджаны. X азначае эксперыментальны. 62 азначае, што ён быў упершыню распрацаваны ў 1962 годзе, а 13 робіць яго трынаццатым прэпаратам, створаным у гэтым годзе. Што тычыцца лічбаў, тысяча дзевяцьсот шэсцьдзесят другі год быў добрым. Колькасць створаных лекаў, гэта значыць».
  «Такім чынам, наркотыкі, такія як гаршчок, спід або даунеры?»
  "О не! X62-13 не з'яўляецца рэкрэацыйным. Хаця не вельмі разумныя людзі могуць так падумаць».
  «Значыць, твая мама ці тата працуюць у фармацэўтычнай установе?»
  «Ну. Дазволь мне спачатку выпіць таблетку. Тады я раскажу вам усё, што вам трэба ведаць. Напэўна, больш!»
  Яна бяжыць па дыване, па лесвіцы. Ногі ў яе прыгожыя, а ступні белыя, як дыван. Я спрабую адцягнуцца, даючы нейкі сэнс карцінам, але сэнсу ў іх няма. Гляджу ў вокны, але цемра і ліхтароў побач няма. Вялікі, нерэальны дом Ламаў, здаецца, знаходзіцца ў гняздзе цемры. Ён знаходзіцца на невялікім павышэнні. Я падыходжу да аднаго з вялікіх вокнаў і бачу наш урочышча ўнізе — Heritage Acres — упарадкаванае, агароджанае вулічнымі ліхтарамі, якія ляжаць перпендыкулярнымі радамі і моцна гараць, ніводнае з іх не мігоча, ніводнае не гасне. Вакол Heritage Acres ёсць апельсінавыя гаі, хоць некаторыя з іх высякаюцца для будаўніцтва дамоў. Там, за ліхтарамі, дзе гаі і частковыя гаі, вельмі цёмна. Маладзік.
  За маёй спіной Адлін прачышчае горла. Калі я паварочваюся, яна бярэ шклянку у адной руцэ і вялікую белую таблетку ў другой, якую яна падносіць мне, як ласунак для сабакі. Яна накруціла на шыю доўгі паветраны зялёны шалік. Яна ўсміхаецца і цвёрда садзіцца на вялікую чорную канапу, а я падбягаю, зноў пачынаючы скакаць. Чорт. Я сяджу побач, але не блізка да яе, і скрыжаваўшы ногі. Яна кідае вялікую таблетку ў рот і праглынае палову шклянкі таго, што выглядае як вада.
  «Ларкін шмат гадоў таму даведаўся, чым займаецца тата, — кажа яна. «Гэта значыць, ён доктар і працуе ў войску. Ён стварае тактычныя прэпараты. Дапамагае іх ствараць. Гэта вельмі сакрэтна, але Ларкін усё роўна гэта высветліў. Ларкін такі таленавіты, а тата часам вельмі рассеяны і нядбайны. Асноўнае перакананне бацькі — я прачытаў гэта ў звышсакрэтнай газеце, якую ён напісаў, — што наркотыкі — лепшы спосаб выйграць вайну, чым кулі. Ён хоча весці войны без забойстваў. Ці наўрад ці. Ён кажа, што мэтай яго лекаў з'яўляецца «мэтанакіраванае парушэнне працы чалавечага арганізма». На полі бою гэта, напэўна, павінен быць газ. Але ёсць і таблеткі. Гэты, які я толькі што ўзяў, быў распрацаваны, каб прымусіць зняволеных прызнацца. Ларкін падарыў мне мой першы з іх, калі мне было шэсць. Я правёў наступныя чатыры гадзіны, прызнаючыся , якіх менавіта коней я марыў мець, і кожную дэталь пра маё ранча ў гарах, дзе мы з коньмі будзем жыць. Я прызнаўся ў рэчах, пра якія нават не ведаў, што ведаю. А потым я прызнаўся ў імені і даў поўнае апісанне кожнага хлопчыка, у якога я калі-небудзь быў закаханы, і кожнага чалавека, які мяне калі-небудзь палохаў, які, як аказалася, быў толькі адзін — ён, Ларкін».
  Тады я ўважліва гляджу на Адлін, больш уважліва, чым калі-небудзь раней. Так, яна прыгожая, з лёгкімі вяснушкамі, загарэлая рыжая з зялёнымі лужынамі замест вачэй, апранутая ў бікіні, белы карункавы топ і ярка-зялёны шалік на шыі. Але яна таксама здаецца… вымушанай? Загнаны? Я маю на ўвазе тое, што калі я гляджу ў гэтыя суровыя зялёныя вочы, яны вельмі, вельмі нецярплівыя. Быццам яна не можа дачакацца, каб прыйсці туды, не можа дачакацца наступнага. Таму мне цікава, куды яна думае, што ідзе. І што можа быць далей.
  Тут Адлін уздрыгвае, нібы халодны струмень паветра прайшоў пакой. Яна мацней скручвае зялёны шалік і трымае яго на вачах. «Завяжыце, калі ласка?» Яна паварочваецца спіной і выкручваецца бліжэй да мяне. Вы ведаеце, што гэта выклікае. Мне ўдаецца завязаць шалік на свабодны вузел. Зялёныя канцы спадаюць ёй на спіну. Пры моцным святле я бачу тонкія залацістыя валасінкі, якія пасыпаюць яе загарэлыя плечы, праглядаючы праз карункавыя адтуліны. Паколькі яна мяне не бачыць, я апусціў правы локаць на зашпільку-маланку і моцна сціснуў .
  «Цяпер гэта мяне моцна б'е», - шэпча яна. «62-13. Аднойчы Ларкін знайшоў узоры наркотыкаў, якія тата схаваў у гаражы. Пазней мы даведаліся, што тата думаў, што ў яго навуковай лабараторыі знаходзіцца савецкі шпіён. Гэта было яшчэ ў Bethesda. Ларкін пачаў адбіраць таблеткі. Былі X59-11, X61-14 і X62-13 — тое, што я толькі што ўзяў. Першы ўвёў Ларкіна ў кому на адзінаццаць дзён, і ён прачнуўся, адчуваючы сябе шчаслівым і расслабленым. Другі выклікаў у яго курчы, і ён успыхнуў чырвонымі трыкутнікамі, падобнымі на адзёр. Трэці прымусіў Ларкіна прызнацца мне ў сваіх вельмі... страшных фантазіях пра... ну... мяне і іншых дзяўчат майго ўзросту. У гаражы Ларкін таксама знайшоў некаторыя рэчы, якія напісаў тата. Ларкін падсунуў 62-13 у тату вітаміны, а потым запатрабаваў ведаць, што тата зрабіў, дзе, калі і для каго. усё. Вядома, тата сказаў яму без бою, таму што наркотык немагчыма перамагчы. Ларкін запісаў гэта на магнітафон і сказаў, што прайграе гэта Washington Post , калі тата не прынясе дадому яшчэ шмат узораў — ён хацеў усё, што было ў таты, таму што Ларкін любіў іх спрабаваць. Ён таксама патрабаваў 50 даляраў у тыдзень і новую машыну, хоць яму было ўсяго чатырнаццаць. Гэта быў Roadrunner».
  «Чаму Ларкін прыняў усе наркотыкі?»
  «Ён прагне сенсацый. Ён сенсацыйны».
  «Ты дрыжыш, Адлін».
  «Гэта адзін з пабочных эфектаў 62-13».
  «Я неяк уражаны гэтымі рэчамі пра Ларкіна».
  «О, гэта нічога. Пачало станавіцца вельмі страшна. Гэта... Майк... усё яшчэ вельмі страшна. Вы можаце прынесці мне коўдру з шафы ў спальні, ружовую з аднарогамі?»
   «Хутчэй вярнуся». І я.
  «Яе знайшлі ў лесе каля Бэтэсды».
  "Сусветная арганізацыя па ахове здароўя?"
  «Тэмі. Наш сусед. дзесяць. Задушаны. Праз два месяцы тату перавялі ў Эджвудскі арсенал на беразе Чэсапікскага заліва, і адгадайце што? Паўтарылася. У лесе наша суседка Кэтлін. Я ведаў яе. Потым тата атрымаў вялікае павышэнне, якое прывяло нас у Мізулу, штат Мантана, і адгадайце што?»
  «Яшчэ адну суседскую дзяўчыну задушылі і пакінулі ў лесе».
  «Сапраўды, лес. Наш сусед. Тады тата нарэшце склаў два і два. Так рабіла і міліцыя. Дэтэктывы дапытвалі Ларкіна гадзінамі. Некалькі разоў. Зразумела, ён нічога ім не скажа, таму што перад допытам узяў X62-15, які тата распрацаваў, каб палонныя амерыканцы не далі прызнацца. Ён быў прызначаны ў якасці проціяддзя ад X62-13. Гэта практычна да нуля павышае ваш болевы парог і дае вам гіганцкае, але цалкам лагічнае ўяўленне. Вы можаце выдумаць пераканаўчую хлусню і падмацаваць яе неабвержнымі падрабязнасцямі. Нават дэтэктар хлусні не можа вызначыць. Вы атрымліваеце сапраўдны спакой. Ларкін сказаў мне аднойчы ўвечары, у слязах, пасля прыёму 62-13, што ён прыняў 58-37, перш чым забіць дзяўчат. Гэты прэпарат павінен быў быць заспакойлівым сродкам падчас няспання, але замест гэтага ён выклікае дысацыяцыю і гвалтоўныя паводзіны, і тата і яго партнёры палічылі гэта поўным правалам. Ларкін сказаў мне, што ён прыглядаў дамы дзяўчат пры дзённым святле, але заўсёды выходзіў і браў іх на маладзікі, таму ноччу яго было цяжэй убачыць. Пасля ён адчуваў сябе так дрэнна з-за таго, што зрабіў, калі прыняў 62-13, гэта значыць. Так дрэнна.
  «Ну, тады прыйшлі генералы Пентагона і сустрэліся з татам і Ларкіным і мясцовай паліцыяй, і наступнае, што вы ведаеце, мы жывем у Альбукерке, дзе ў іх ёсць яшчэ адзін дзяржаўны фармацэўтычны даследчы цэнтр. Але не Ларкін. Яго адпраўляюць у прэстыжную прыватную школу гуманітарных навук на Сярэднім Захадзе, і ён прыязджае дадому толькі на святы і ў выхадныя. Мама і тата паставілі краты на дзверы і вокны Ларкіна, а на ўсіх астатніх - сігналізацыю дзверы і вокны, калі ён наведваў. Таму ён не мог выбрацца. Мама была б яго турэмшчыкам-нянькай-кухаркай. Яны ніколі не выпускалі яго з дому, калі яны абодва не былі з ім. ніколі. але? Ён усё яшчэ набывае яшчэ адну дзяўчыну ў Нью-Мексіка, з яе дома за вуглом, калядныя канікулы. Пакінуў яе ў пустыні. Такім чынам, мы сабралі рэчы і адправіліся ў Каліфорнію. Усё было добра да чацвёртага ліпеня, калі Роні Фёртаг знік. І да сённяшняга вечара, таму што цяпер маладзік, і Ларкін сеў на 58-37 прыкладна за гадзіну да таго, як адправіўся да вас дадому.
  «Мары!»
  «Ты мне шчыра падабаешся, Майк. Ці магу я сказаць адну рэч, перш чым вы паедзеце?»
  «Не!» Я ўжо да дзвярэй. Я вагаюся на клавіятуры на сцяне, агеньчыкі міргаюць чырвоным, чырвоным, чырвоным.
  «Майк, я прыняў шмат гэтых таблетак з Ларкін. Я дапамог яму, але няшмат. Таму і мяне мама з татам замыкаюць. Я больш схільны да крадзяжоў у крамах, узломаў і самаразбуральных паводзін. Але ў мяне ёсць рэшткі дабра. Я ненавіджу тое, што гэтыя наркотыкі зрабілі з намі. Яны разбурылі нашы душы, а потым пабудавалі іх бясформеннымі і чорнымі. Часам я адчуваю іх пах. Нашыя душы. Я не магу дачакацца смерці».
  Я адчыняю дзверы, і сігналізацыя завішчае. Адлін крычыць, што ёй шкада. Яна вельмі эмацыянальна, усё вышэй і вышэй падымаючы голас, прызнаецца ў сваім горы. Але ён толькі слабее, калі я бягу праз газон да Heritage Acres, хутчэй, чым калі-небудзь раней.
  Пасяджэнне аддзялення якраз развальваецца. Людзі вылучаюцца ў двары ля флагштока і міліцэйскіх матацыклаў. Некаторыя з іх - паліцэйскія, якія на іх ездзяць. Універсал з'язджае з абочыны. Мама стаіць на ганку, жадае добрай ночы і раздае чырвона-бела-блакітныя шарыкавыя ручкі Таварыства Джона Бёрча, якімі завалены ўвесь наш дом. Ні знаку таты. «Дзе Мары?»
  «Што здарылася, Майк?»
  Але я ўжо мінуў яе і трапіў у яшчэ прыцемненую гасціную дзе скрозь дым я бачу тату ў цеснай размове з місіс Лэм і Кена Крокетта, які грае на піяніна «Баявы гімн Рэспублікі», у той час як місіс Крокет павольна танчыць адна, а мой брат Макс выкарыстоўвае прамень святла праектара для рукамі адкідаць цень на сцяну фігуры: галава труса, якая ляціць птушка, чорт з рагамі. Але ні Мары, ні Ларкін Лам. Рассоўныя шкляныя дзверы адчынены ў заднюю частку ўнутранага дворыка, а шторы разгойдваюцца. Лятаю па хаце, з пакоя ў пакой. У галоўнай спальні місіс Франціні і містэр Дэйл цалуюцца. Вярнуўшыся ў гасцёўню, я адчыняю паўзунок і кідаюся на заднюю тэрасу каля стала з закускамі і напоямі, дзе некалькі апошніх гасцей паляць і загружаюць папяровыя талеркі. Я бачу ўвесь двор: няма Мары. І бакавы двор: няма Мары. Але я бачу, як гарыць святло ў збройнай і дзверы крыху прыадчынены. Раптам доктар Лам успыхвае, азіраючыся налева і направа, шукаючы паўсюль, настолькі хутка, наколькі яго вочы могуць сфакусіравацца — як і я. Ён бачыць мяне, шырока раскідвае рукі і пахіляе галавой, быццам я павінен ведаць, дзе Мары і яго забойца-вычварэнца.
  А потым успамінаю. Лес, лес, пустыня, меліярацыйны канаў.
  Я адчыняю заднюю браму і бягу да канала супраць паводкі. Я чую ззаду доктара Лама. На ўскрайку пратокі я бачу, як на самым дне цячэ вада. І ў слабым асвятленні ўнутранага дворыка майго дома я бачу сляды, на якія ўсё яшчэ капае сляда — усяго адна пара — якія вядуць на супрацьлеглы бок бетоннага канала ў бок апельсінавай гаі. У адно імгненне я апусціўся ўніз па блізкім беразе, праз маленькі ручай і ўверх па далёкім беразе. Калі я падыходжу да гаю, святло занадта цьмянае, каб не было слядоў, таму мне трэба пайсці направа або налева, і я выбіраю правільна, таму што я заўсёды раблю, аўтаматычна, я заўсёды выбіраю правільна, таму што я правша, і таму што тата і мама выбіраюць правыя, правыя, таму што правыя вядуць да свабоды і свабоды, а левыя вядуць да камунізму і смерці. Я прабягаю некалькі ярдаў, потым спыняюся. Я чую крокі ззаду і паварочваюся і бачу, што доктар Лам даганяе.
  Раптам, на дрэвах, Мары крычыць. Гэта больш падобна на рык - прыдушанае рохканне, якое выдаецца падчас кусання або раздзірання зубамі, хаця ў яе адсутнічаюць два пярэднія верхнія зубы. У яе люты нораў. Дрэвы цёмныя, апельсіны толькі слабыя плямы колеру. Зямля ў гаі буйнакамплектная і цвёрдая. Я бягу да яе, як у сне — павольна, цяжка працуючы, але так мала рухаючыся. Нейкі дурань унутры мяне думае: гэта сон . Прачнуцца. Прачніся!
  Мары перастала крычаць. Але я бачу іх, Ларкін Лэм прыгінаецца спіной да мяне, выкручвае запясці, штурхае яе да ствала вялікага апельсінавага дрэва, цягне яе назад і зноў б'е. Я чую яе задыханае пыхканне. Патрабуецца час, каб дабрацца туды. хвіліны. Гадзіны. Але некаторыя мары спраўджваюцца праз некалькі дзён, і мая спраўджваецца ў той дзень. Я ўскокваю і абхопліваю рукі за шыю Ларкіна Ламма і душу яго так моцна, як любы шаснаццацігадовы падлетак калі-небудзь душыў іншага чалавека ў гісторыі гэтай Зямлі.
  Ён моцны. Ён стаіць, а я застаюся. Ён спрабуе схапіць мае рукі, потым тузае мяне за валасы, але я адчуваю пачатак яго панікі. Ён адварочваецца ад Мары і ўразае мяне ў іншы ствол дрэва. Такія ж светлячкі гудуць мне ў вочы, як тады, калі я трымаўся за дно акіяна, пакуль хваля наносілася на мяне. Не адпускаю. Не адпушчу. Потым Ларкін выпростваецца, ускоквае і прызямляецца на спіну, уціскаючы мяне паміж сабой і зямлёй. Гасіць святло. Мяне няма, зусім.
  Але толькі на секунду-дзве. Я расплюшчваю вочы на Ларкіна над сабой, яго рукі працягнутыя. Ён рухаецца задам, як сабака, які кідаецца на ланцужку. Я адкочваюся, падымаюся на рукі і калені і бачу пояс на яго шыі, і доктара Лама, які трымаецца абедзвюма рукамі, нацягнутымі рукамі і падцягнутымі нагамі, цягне Ларкіна назад.
  Мары падбягае ззаду мяне, бурчыць, і вялікі камень пралятае міма галавы Ларкіна, ледзь міма доктара Лама. Ларкін кляпаецца і спрабуе засунуць пальцы пад пояс. «Я нясу адказнасць!» — кліча лекар. «Я… прымаю… поўны…» Наступны камень Мары б'е Ларкіна пасярэдзіне ілба, і з'яўляецца пырск чорнай крыві.
  Калі я азіраюся назад, я бачу, як святло на ўнутраным дворыку ўсё яшчэ гарыць, а адчыненыя вароты і прамяні ліхтарыка перакрыжоўваюцца ў цемры да нас. Потым галасы: татавы і маміны, больш высокія, чым звычайна, галасы, якія клічуць нас з Мары, галасы, поўныя страху і надзеі. Доктар Лам уткнуўся поясам у разгалінаваную "V" ствала дрэва і моцна цягне. Ларкін стаіць, прыціснуўшыся да дрэва, абняўшы яго рукамі, падняўшы галаву, каб перавесці дыханне. Твар яго запэцканы крывёю і слязьмі, а шэрыя вочы, як заўсёды, спакойныя і, як заўсёды, не міргаюць. Мары кідае да мяне сваё маленькае лёгкае цела, я падымаю яе і цягнуся назад да святла.
  
  
  БУДЗЕННАЯ ГАСПАДЫНЯ
  ЛАЎРА ЛІППМАН
  У тое лета, калі яна выйшла замуж, Джудзіт Монаган глядзела серыю «Гульня маладых» амаль кожны дзень, за выключэннем выпадкаў, калі гэта было прадугледжана слуханнямі. Яна таксама глядзела на іх, дзівячыся бровам сенатара Эрвіна і строям Морын «Мо» Дын, але аддала перавагу «Гульні маладых» , нягледзячы на тое, што калісьці вельмі цікавілася палітыкай. На самай справе, магчыма, таму яна аддала перавагу гульнявым шоу перад слуханнямі; гэта здавалася ёй больш рэальным.
  «Гульня маладых» пачалася ў 14.00 на 13-м канале, і Джудзіт адвяла наступныя дзве гадзіны, каб зрабіць усё, што можна было зрабіць, седзячы ў гасцінай — цыраваць шкарпэткі, лушчыць гарох, збіваць падолы, вучыцца вязаць. Яна была ўпэўненая, што яны з Патрыкам змогуць правільна адказаць на кожнае пытанне, бо былі знаёмыя шэсць гадоў да шлюбу. Але як бы яны дабраліся да Каліфорніі з Балтымора? Ці засмуцілася б яе маці з-за непазбежных пытанняў, звязаных з "Стварэннем урачыстасці"? А ці можна было патрапіць на выставу, калі галоўным прызам была пральна-сушыльная машына? Джудзіт не падабаўся выгляд набораў мэблі, раздадзеных у якасці прызоў — занадта бліскучых новенькіх на яе густ, — а Манаганы ўжо мелі вельмі добры тэлевізар — вясельны падарунак ад яе другога па ўзросце брата, які валодаў двума крамамі электронікі.
  Пасля "Гульні маладых" пайшло шоу пад назвай " Дзяўчына ў маім жыцці" пра жанчын, якія паўплывалі на іншых. Джудзіт гэта не надта клапацілася. Звычайна яна пераключалася на The Edge of Night , што вяла адразу да The Price Is Right , дзе яна выйгравала амаль усё. Ці б, калі б яна была ў аўдыторыі студыі. Джудзіт была вельмі засяроджаным пакупніком, звяртаючы ўвагу на цэны, разлічваючы кошт за адзінку розных брэндаў.
  У Джудзіт была пральная машына, але не была сушыльная машына, праблема ў тое вільготнае, вільготнае лета, калі сонца ўзыходзіла кожны дзень і знікала да 16:00 — у гэты час Джудзіт надзявала бездакорны фартух на адну са сваіх прыгожых, пашытых уручную сукенак. і пачала рыхтаваць вячэру для свайго мужа, які прыйшоў дадому ў 17:30 і чакаў, што паесць у 6. (Прамежкавыя паўгадзіны ён правёў за півам і вячэрняй газетай, перадгульнявым шоу Orioles на WBAL.) Ёй падабалася гатаваць Вячэра Патрыка. Ёй увогуле падабалася нешта рабіць. Джудзіт была няўрымслівая, як калібры, і маленькі цагляны дуплекс патрабаваў ад яе так мала. Яна пачысціла драўляныя вырабы наканечнікам Q-tip, прапыласосіла венецыянскія жалюзі, адцерла даўно абескаляроўваную зацірку зубной шчоткай, і ўсё роўна ў яе на руках быў час. Яна нават пачала прасаваць прасціны, калі мяняла бялізну па пятніцах, і, магчыма, мыла б іх часцей, але яны так доўга сохлі ў гэтыя дзіўныя пахмурныя летнія дні. Аднойчы яна спрабавала спячы свой хлеб. Хлебы былі плоскія і шчыльныя; Патрык сказаў, што аддае перавагу крамнаму хлебу. Яму падабаўся цудоўны хлеб, а Джудзіт падабаўся Maranto's, свежы італьянскі батон, загорнуты ў паперу.
  «Яны смакуюць толькі ў той дзень, калі вы іх купляеце», — сказаў Патрык. «Дзівосны хлеб смачны ўвесь тыдзень».
  У іх была толькі адна машына, і, вядома, Патрык браў яе кожны дзень; аўтобусны прыпынак знаходзіўся ў чатырох кварталах адсюль, і яму трэба было б перасесці на аўтобусы на маршруце 40. Акрамя таго, машына яму патрэбна была для яго працы, якая ўключала язду ад бара да бара, правядзенне тэхагляду. Юдзіт не пярэчыла. У выхадныя яна рабіла вялікі прадуктовы магазін і магла займацца штодзённым маркетынгам пешшу — гароднінай, у апошнюю хвіліну прадметы — у High's Dairy Store на Інглсайдзе ці нават у прадуктовых крамах на Route 40, калі да гэтага дайшло. Яна ведала, што калі будзе рабіць пакупкі эфектыўна, ёй не трэба будзе штодня бегаць у Хай, але прагулка па Ньюфілд-роўд была яшчэ адным спосабам запоўніць доўгія дні.
  Шлюбнае жыццё было самотным, што здавалася ёй дзіўным. Хіба шлюб не павінен быць канцом адзіноты? Яна паспрабавала знайсці нейтральны спосаб выказаць гэтую думку сваёй маці, якая тэлефанавала кожны дзень у 9 раніцы, нягледзячы на тое, што Джудзіт неаднаразова казала ёй, што менавіта тады яна прыбірала кухню.
  «Дні здаюцца такімі доўгімі, што я прыбіраю нават больш, чым ты».
  «У мяне, — казала маці, — было чатыры сыны. Ніхто не мог прыбраць больш, чым я».
  «Я таксама шмат гатую. Я раблюся даволі добра». Джудзіт ганарылася сваёй кулінарыяй, стравамі, якія яна рыхтавала для Патрыка. Яна ніколі не будзе падобная на жанчыну з рэкламы Alka-Seltzer, тую, што прыгатавала мясной рулет у форме сэрца. «Часам я задаюся пытаннем, ці варта было мне заставацца на працы, пакуль не зацяжарыла».
  Хуткі смех за свой кошт, быццам тое, што яна гаварыла, было глупствам. Але яна сумавала па працы, па інтрыгах у офісе, па зносінах з іншымі. Яна жыла дома, пакуль не выйшла замуж. Яна хацела зняць кватэру з іншай дзяўчынай пасля заканчэння каледжа, але бацькі і чуць пра гэта не хацелі.
  «Жэніцеся ў спешцы, кайцеся ў вольным часе».
  Джудзіт паправіла слухаўку, якую яна трымала паміж вухам і плячом, думаючы, што, напэўна, памылілася. З аднаго боку, ніхто не мог назваць заляцанні Патрыка Монагана паспешлівымі.
  "Я гэтага не зразумела", - сказала яна. «Я мыю посуд для сняданку». Патрык любіў пачынаць дзень з яек, бекону, тостаў і соку. Яна рабіла свежы сок, пакуль ён не сказаў ёй, што аддае перавагу канцэнтрату Minute Maid. Гэта было нармальна, яна выкарыстала пустыя скрынкі, каб паправіць прычоску раніцай пасля таго, як ён сыходзіў, гэта быў лепшы спосаб атрымаць гладкі выгляд, які яму падабаўся.
  "Місіс. Так загінуў Левітан. Яна мыла посуд, і тэлефон выслізнуў у ракавіну, і яе ўдарыла токам».
  «Я не думаю, што гэта тое, што здарылася,» адважылася Джудзіт.
  "Вы маеце рацыю. Спадарыня Левітан загінула падчас тэлефоннай размовы ў навальніцу. Гэта Ірэна Сандоўскі кінула трубку. Хаця я думаю, што гэта было ў ванне».
  «О, мама, як хтосьці мог упусціць тэлефон у ванну? Сандоўскія не з тых людзей, каб мець тэлефон у ваннай».
  «Яна думала, што такая разумная. І грандыёзны. Яна папрасіла свайго мужа знайсці вельмі доўгі шнур — я думаю, яму трэба было патэлефанаваць у Bell Atlantic спецыяльна — і яна падключыла яго да тэлефона прынцэсы, ружовага колеру, падарунак на дзень нараджэння, і яна аднесла яго ў ванную і падставіла на у прыбіральню і прымаць пенныя ванны, быццам яна была Дорыс Дэй ці яшчэ кім-небудзь, увесь час размаўляючы. Ну, аднойчы ўсё звалілася». Паўза. "Я толькі што зразумеў - я ніколі не разумеў, чаму яна атрымала ружовы тэлефон, калі яе спальня была ўся залаціста-белая, а ванная была ружовай".
  «Ірэн Сандоўскі жывая», - сказала Джудзіт.
  "Вы ўпэўнены?"
  «Яна была жывая на мінулым тыдні, калі я атрымаў запрашэнне на вяселле Бэці. Ірвінг і Ірэн Сандоўскі просяць вашага задавальнення і гэтак далей, і гэтак далей».
  «Я не казаў, што яна памерла . Але таму ў яе ёсць тая белая пасма ў валасах, і цяпер яна павінна быць асцярожнай, калі чысціць зубы, таму што яе сэрцабіцце нерэгулярнае. Значыць, Бэці выходзіць замуж? Хтосьці добры, спадзяюся».
  Прыемна азначала габрэй . Прыемна азначала багаты , або да таго, хто калі-небудзь можа стаць багатым. Гэта таксама азначала: не так, як твой муж, ірландзец, той Мік, які адвёз цябе на далёкі канец горада, дзе, я падазраю, ты кожны дзень ясі ВЯДЛІНУ. Тым не менш Вайнштэйны не прытрымліваліся кашэрнасці і елі свініну, калі ў іх былі кітайскія вынаскі, у той час як крабы былі ў парадку, калі іх елі на вуліцы з газетай. Аднак яе маці ніколі не спрабавала лобстараў, чым яна дзіўна ганарылася.
  - Тут добра, - сказала Джудзіт. Часам, кажучы нешта, гэта можа быць праўдай. Гэта было не прыемна . Гэта было не тое месца, дзе яна чакала жыць.
  «Гэта ліпка, дзяліць сцяну з іншым домам», - сказала яе маці.
  «Вы выраслі ў жылым доме».
  « Ты не,» сказала яе маці. «Я пагавару з табой заўтра».
  «Табе не трэба тэлефанаваць кожнаму…», але яе маці ўжо паклала трубку.
  Джудзіт падумала, што, магчыма, ёй варта менш часу праводзіць у размовах з маці і больш са сваім братам Дональдам, самым блізкім ёй па ўзросце. Халасцяк, які працаваў на сенатара штата, Дональд прывык слухаць людзей. Акрамя таго, яму падабаўся Патрык, ён дапамог яму ўладкавацца на працу ў савет па продажы спіртных напояў. У Дональда было шмат сувязяў, шмат цягі.
  - Можа, табе варта ўладкавацца на працу, Джудзіт, - сказаў Дональд. «Я магу вам дапамагчы, калі вы гэтага хочаце».
  «О, не,» запярэчыла яна. «Цяпер я замужняя жанчына. А дзеткі з дня на дзень пачнуць з'яўляцца. Я б проста кінуў паліць».
  Гэтыя жаданыя дзеці былі прычынай дома на Ньюфілд-роўд, які Патрык арандаваў, не параіўшыся з ёй. «З трыма спальнямі, дваром і пральнай машынай — без сушылкі, але ёсць адна з тых рэчаў, падобных на парасон, на якія можна павесіць вопратку, і двор добра асвятляецца, я абавязкова гэта правяраў. І вываз смецця, Джудзіт. Плюс недабудаваны склеп, які мы маглі б зрабіць пакоем для адпачынку, гаспадар сказаў, што добраўпарадкаванне было ў парадку. Вядома, мы, верагодна, не будзем там дастаткова доўга, каб клапаціцца. Я маю на ўвазе, што гэта нармальна для аднаго дзіцяці, але як толькі мы пройдзем гэта...
  Патрык ніколі не казаў столькі слоў за ўвесь час, што Джудзіт ведала яго.
  «Ньюфілд-роўд? Я нават не ведаю, дзе гэта», — сказала яна.
  «Эдмандсан Хайтс. Больш за сацыяльнае забеспячэнне, але бліжэй Маршрут 40. Вы ведаеце Mr. G's, куды я вадзіў вас на мяккае марожанае, калі мы пачалі сустракацца? А заезд, дзе мы разам глядзелі гэты фільм у тую ноч, калі пазнаёміліся? Накшталт паміж гэтымі двума месцамі».
  У Джудзіт былі добрыя ўспаміны і пра містэра Джы, і пра заезд. Але Джудзіт палічыла гэтыя экзатычныя прыгоды падобнымі да паездкі ў афрыканскае сафары. Паназірайце за Балтыморскім ірландскім католікам у яго натуральным асяроддзі, які есць мяккае марозіва і цыбульныя кольцы пасля фільма. Хлопцы, якіх ведала Джудзіт, збіраліся ў закусачных пасля таго, як адмовіліся ад спатканняў дома. Эдмандсан-Хайтс знаходзіўся за сем выездаў на кальцавую дарогу ад месца, дзе яна вырасла ў Пайксвіле. Гэта таксама магло быць семсот міль.
  «Я не ведаю людзей, якія там жывуць».
  «Вы сустрэнеце некаторых. У мяне шмат стрыечных братоў і братоў па суседстве, калі да гэтага даходзіць».
  «Я маю на ўвазе, я маю на ўвазе» — Але яна не магла сказаць: я маю на ўвазе не людзей, людзей. Я маю на ўвазе свой народ. Твой народ — не мой народ. Як яна магла адзначыць, што ўздоўж калідора 40-й трасы няма ніводнага храма? Патрык думаў, што яна больш не будзе хадзіць у сінагогу. Яны звязалі сваю долю разам, Рамэа і Джульета, паабяцаўшы адмовіцца ад сваіх нядобразычлівых сем'яў і жыць сваім жыццём па сваіх правілах. Толькі аказалася, што іх сем'і не адракуцца так лёгка, і тое, што павінна было быць іх правіламі, Патрыка і Джудзіт, аказалася правіламі Патрыка. Ён выбіраў, дзе ім жыць. Ён выбіраў, як яны бавяць выхадныя. Яна падазравала, што ў снежні ён абярэ дрэва ў гасцінай. У гэты момант, калі маці Джудзіт наведае, яна ўпадзе мёртвая на месцы.
  Але маці дагэтуль толькі аднойчы агледзела домік. Яна прайшла праз гэта без каментароў, за выключэннем выпадкаў, калі нюханне можна было лічыць каментарамі. У гэтым выпадку яна зрабіла прыкладна сорак-пяцьдзесят каментарыяў, па пяць-дзесяць на нумар. Здаецца, больш за ўсё яе турбавала сушыльная лінія, падобная на парасон, на заднім двары, якую Патрык лічыў такой каштоўнасцю. Яна размясціла а аддала сэрца і ледзь-ледзь паківала галавой, як яна рабіла, калі глядзела ваенныя рэпартажы па тэлевізары.
  Безумоўна, яе маці не магла здзівіцца таму, што ў Джудзіт не было аўтаматычнай сушылкі, і яна мусіла прызнаць, што пральная машына ў дуплексе была на крок вышэйшай за манетныя аўтаматы ў кватэрах Боні Брэ. Луіза Вайнштэйн, будучы маладым, прышпіліла вопратку да вяроўкі, нацягнутай за жылым домам Батчэрс-Хіл, не так далёка ад месца, дзе жылі Манаганы ў Фэлс-Пойнце. Абедзве сям'і, вядома, рухаліся ўверх і далей, але Вайнштэйны накіраваліся на паўночны захад, у той час як Манаганы рушылі на захад. Джудзіт і Патрык, магчыма, ніколі б не сустрэліся, калі б яны не скончыліся на падвойным спатканні, і нават не адзін з адным. Спатканне Джудзіт, Гаральд, якога папрасілі знайсці хлопчыка для яе сяброўкі Тэльмы, прапанаваў Патрыку Монагану, энтузіязму валанцёру ў губернатарскай гонцы. Тэльма была прыгожай дзяўчынай, але Джудзіт адчувала вочы Патрыка на сваёй шыі на працягу ўсяго фільма « Міласэрнасць» . На наступны дзень Патрык патэлефанаваў і спытаў, ці сапраўды яна так цікавіцца палітыкай, як яна заявіла за мяккім марожаным у містэра Джы, таму што Стоўнволскі дэмакратычны клуб заўсёды шукаў валанцёраў. О, ёй было цікава . Яна цікавілася палітыкай і цікавілася гэтым стаічным ірландскім рыжым. Падумайце: гэты чалавек заслугоўваў даверу, але палітыка разбіла ёй сэрца. Патрыка таксама, калі дайшло да гэтага. Яны так і не пераадолелі тое, што адбылося падчас той губернатарскай гонкі. Уотэргейцкае слуханне, што тычыцца Джудзіт, было проста магчымасцю для астатняй нацыі даведацца тое, што яны ўжо ведалі. Усё гэта была лухта, гульня, як звычайна. Патрык і Юдзіф прадставілі сваю маладосць і ідэалізм як ахвяру цэласпалення паганскім багам, а потым суцяшалі адзін аднаго, калі справа сышла на нішто. Прынамсі, у іх быў шлюб, каб паказаць гэта. Многія маладыя пары рана жаніліся хоць бы з-за латарэі, якую распісвалі хлопцы. Але ў Патрыка была высокая лічба. Джудзіт ведала, што ён сапраўды кахае яе.
  Да таго ж, якім бы тэмпам ні былі іх заляцанні, яна не раскайвалася . Яна не пашкадавала аб сваім шлюбе. Дом быў добры, проста выдатны, асабліва для месца, каб прайсці. Наваколле было —
  Там устойлівасць яе падвяла. Яна ненавідзела Эдмандсан-Хайтс, блокі і блокі цагляных дамоў, такіх жа, як і яе ўласны, пабудаваныя ў 50-я гады, каб ліквідаваць дэфіцыт пасля вайны. Яна магла і сапраўды хадзіла мілі, але сцэна рэдка мянялася. Часам яна хадзіла пешшу аж да гандлёвага цэнтра Westview, але гэта было цёмнае месца, збітае са скрухай, гандлёвы цэнтр пад адкрытым небам, які зачыніўся, каб ісці ў нагу з часам. Акрамя таго, у яе не было грошай, каб набыць рэчы, якія яна вельмі хацела, адзенне, абутак і кнігі, таму яна апынулася ў пякарні Сільбера, дзе ела гэтыя мярзоты, вядомыя як булачкі з піцай, кавалкі белага хлеба з таматавым соусам і сырам, намазаным зверху. Яна, напэўна, важыла б лішніх дзесяць фунтаў, калі б не хада.
  На працягу лета яна паступова пачала заўважаць невялікія адрозненні ад квартала да квартала ўздоўж Ньюфілд-роўд, якая першапачаткова выглядала для яе недарэчнай. Яна магла сказаць, напрыклад, дзе наваколле перайшло ад арандатараў да ўласнікаў. Малюсенькія газоны перад домам былі лепш дагледжаныя і на іх часта раслі кусты, увешаныя ярка-чырвонымі ягадамі, пра якія Джудзіт заўсёды чула, што яны атрутныя, але, магчыма, гэта была толькі гісторыя, расказаная, каб напалохаць дзяцей. Дзверы і аканіцы былі пафарбаваны ў больш глянцавыя колеры, а ў дамах былі наліўныя дзверы. Арандатары трымалі ў дварах вясёлкавыя глобусы на пастаментах. Да іх цагляных фасадаў гаспадары прыбілі керамічных катоў. У некаторых нават былі такія слупы, падобныя да жакеяў, хоць твары ўсе былі пабелены. У гэтых блоках таксама было больш дзяцей. Блок Джудзіт быў амаль бяздзетным. Праз два кварталы штодня прысутнічаў грузавік з падгузнікамі Lord Baltimore. Прайдзіце яшчэ пяць кварталаў, і гэта быў чалавек з добрым гумарам.
  Ідучы, як яна рабіла, дзень за днём, Джудзіт адчувала сябе шпіёнам у сваім жыцці. Яна была падобная на іншых жанчын, якіх яна бачыла, яна жыла такім жа жыццём, як і яны, і ўсё ж яна не была адной з іх, яна была ў гэтым упэўненая. Ці было гэта проста быць габрэем у раёне, дзе амаль усе астатнія былі католікамі? Яе твар гарэў ад успамінаў аб яе прыніжэнні, калі яна падала смажанае ў гаршку адной пары суседзяў у пятніцу ўвечары, толькі каб місіс Дэлані ціха сказала: «Па пятніцах мы едзем без мяса».
  «Ах, каму гэта дзярмо, Фрэнсіс?» - сказаў містэр Дэлані, якому спатрэбіліся секунды. Гэта была добрая смажаніна; Джудзіт не магла не прыхарошвацца. Місіс Дэлані абмежавалася бульбай і салатай «жэле», сказала, што ўсё роўна думае адмовіцца ад чырвонага мяса.
  «Фрэнсіс была б хіпі, калі б я ёй дазволіў», - сказаў містэр Дэлейні. «Але я не збіраюся выходзіць замуж за хіпі. І я не збіраюся жыць на корме для трусоў. Яна сама вырасціла б гародніну, калі б я ёй дазволіў».
  Твар Джудзіт таксама загарэўся, калі яна падумала пра ўчастак, які Патрык пасадзіў у іх двары.
  Фрэнсіс Дэлані была маладая, маладзейшая за Джудзіт, але Джудзіт усё яшчэ лічыла яе місіс Дэлані, магчыма, таму, што містэр Дэлані быў нашмат старэйшы, яму было 40 гадоў, і быў бліжэй да пакалення яе бацькоў, чым да яе. Ён быў кар'ерным ваенным яшчэ год ці каля таго таму, і Джудзіт было незразумела, дзе ён сустрэў сваю нявесту. Яго адносіны таксама рабілі яго старым. Грубы, уладны. Ён працаваў ва ўпраўленні сацыяльнай абароны, як і многія ў наваколлі. У той вечар за абедзенным сталом ён паклаў сваю вялікую руку на руку місіс Дэлані і сказаў: «Ніякіх хіпі і ніякіх жаночых распуснікаў для нас, праўда, Пэт? Жонкі застаюцца дома і клапоцяцца пра нас, як і мае быць».
  «Джудзіт працавала ў разнастайным магазіне свайго бацькі, перш чым ён разваліўся», — сказаў Патрык, прапускаючы, як ён часта рабіў, сутнасць пад сапраўднымі словамі, словы не былі тым, чым ён часта карыстаўся. «Яна была сакратаром у Procter and Gamble, калі мы пазнаёміліся».
  - Да таго, як вы ажаніліся, - сказаў містэр Дэлані.
  «Так».
  «Нічога страшнага. Фрэнсіс тут была медсястрой».
  - І вы сустрэліся... - пачала Джудзіт.
  «О, гэта такая сумная гісторыя», - сказала Фрэнсіс Дэлейні. - Не надакучвай ім, Джэк. Дзе вы сустрэліся?»
  - Кіно, - сказаў Патрык. Ніхто ніколі не абвінаваціў бы Патрыка Монагана ў расказванні доўгіх гісторый. Ноччу, калі Джудзіт спрабавала падзяліцца яе назіраннямі аб іх наваколлі, ён сказаў бы: «Я не вельмі люблю плёткі, Джудзіт».
  Але Джудзіт не пярэчыла, што Патрык быў моцным, маўклівым тыпам. Яна паходзіла з сям'і гаваркіх. Патрык быў яе Ціхім чалавекам. Яна любіла яго маўчанне. За выключэннем выпадкаў, калі яна гэтага не рабіла, і тады яна замыкалася ў ваннай, шкадуючы, што тэлефонны шнур не цягнецца туды да канца. Толькі каго б яна паклікала? Яе маці, хто б паўтарыў радок аб спешным шлюбе? Яе сяброўкі, якія выйшлі замуж за сапраўдных габрэйскіх хлопцаў і жылі па-габрэйску ў паўночна-заходніх ускраінах? Магчыма, Джудзіт здолела б знайсці шнур, дастаткова доўгі, каб працягнуць яго ў ванную, але яна не была ўпэўненая, што ёсць такая доўгая тэлефонная лінія, каб вярнуць яе да жыцця, якое яна ведала. Яна была шпіёнкай. Шпіёнка ў тым, што яе маці называла краінай скумбрыевых снапераў і ірландцаў.
  Яна нічым не адрознівалася ад іншых жанчын. Яе валасы мелі чырванаваты адценне, і яна пакрылася вяснушкамі, нават гэтым бяссонечным летам. На самай справе яе часта пыталіся, у якой парафіі яна вырасла, і гэтае пытанне, якое яна ўрэшце зразумела, было прызначана для таго, каб вызначыць, што аддае перавагу св. Уільяму Йоркскаму або св. Лаўрэнція. У наваколлі панавала блытаніна адносна таго, да якой парафіі далучыцца, і выбар лічыўся падказкай амбіцый. Вы б пераехалі на паўднёвы ўсход, у большыя дамы ў Тэн-Хілз і Хантынг-Рыдж, ці на захад, бліжэй да сацыяльнага забеспячэння, дзе працаваў Джэк Дэлані? Усё гэта было вельмі складана, матэматычнае ўраўненне, якое складаецца з амбіцый і перспектыў мужа, тэмпаў, з якімі з'яўляліся дзеці. Нават калі Джудзіт удалося абыйсці гэтае першае пытанне, іншыя пытанні ўсё яшчэ чакалі. У Патрыка была добрая праца ў якасці інспектара гарадскога ўпраўлення па продажы спіртных напояў. Бяспечны, трывалы. Але як высока яны падняліся б? Колькі ў іх было б дзяцей? А калі тыя дзеці прыедуць, як іх будуць гадаваць? Вельмі добра сказаць, што каханне - гэта ўсё, калі вы былі толькі ўдваіх, але дзіця задае трое і некалькі вельмі складаных пытанняў, як цяпер разумела Джудзіт. Кім яна была? Кім бы яе дзеці?
  Такім чынам, у той час як іншыя маглі б назваць тое, што яна рабіла падчас прагулак, падглядваннем або шпіянажам, Джудзіт лічыла, што яна проста спрабавала знайсці спосаб быць. Ці будзе яна рухацца ў напрамку Дзесяць пагоркаў або Вудлон? Ці будзе ў яе ў двары вясёлкавы глобус на пастаменце? (Хутчэй за ўсё, не; яны падаліся ёй ліпкімі.) У яе дакладна не будзе аднаго з тых пабеленых слупоў. І яна не ведала, што рабіць з людзьмі, якія прымацоўвалі гэтыя дзве пары кацянят да сваіх цагляных фасадаў, заўсёды белага і чорнага. Пра што гэта было? Хто яны былі? Кім яна была?
  Лета працягвалася прахалоднае і сырое. Добра падыходзіць для сну і для прагулак, але не для большага. Джудзіт уяўляла, што гэта было як лета ў Лондане, не тое што яна была там, або Сан-Францыска, не тое што яна была там, ці... ну, яна сапраўды нідзе не была. Яна вырасла на паўночным захадзе Балтымора, самая малодшая з пяці, адзіная дачка. Сапсаваны, убачыла яна ў рэтраспектыве, але ці ўсведамляе хто-небудзь, што ён сапсаваны, пакуль псута не скончыцца? Нягледзячы на тое, што яна магла быць распешчанай, яна магла прывесці свой маленькі домік у форму карабля да 11 раніцы, і што потым? Яна магла застацца дома і паглядзець серыялы, але яе больш цікавілі мыльныя оперы, якія ідуць па суседстве. Навідавоку, калісьці ведалі, дзе шукаць. Ваюючыя донаванцы. Літаральна трашчыць па швах Кейт О'Конэл, якая толькі што нарадзіла пятага дзіцяці за апошнія пяць гадоў. Хортанскія хуліганы, як іх называлі, вывадак жахлівых братоў. Джудзіт пайшла па вузкай дарожцы, якая вяла да навесаў за дамамі на Ньюфілд-роўд. Тут можна было ўбачыць сапраўднае жыццё. Прыстойных гаражоў тут амаль ні ў кога не было, а ў некаторых нават навесаў не было, толькі бетонныя пляцоўкі. Яна ўбачыла Бэці Донаван, якая сядзела на задняй прыступцы, якую можна было б пафарбаваць, курыла цыгарэту і трымала замарожаны пакет суккоташа да апухлага вока. Яна ўбачыла, як хлопцы Хортана спрабуюць выпаліць мурашак лупай, і гэта парадавала яе, што сонца было слабым і перарывістым. Яна бачыла, як Кэці О'Конэл прывязала аднаго са сваіх дзяцей да бескарыснай сушылкі для парасонаў у сябе падворак. "Ён спрабаваў уцячы", - сказала Кэці, убачыўшы Джудзіт. «Што яшчэ я магу зрабіць?»
  І Джудзіт убачыла грузавік з абслугоўваннем падгузнікаў Lord Baltimore, прыпаркаваны ў навесе за домам Дэлані, нягледзячы на тое, што ў Дэлані не было дзяцей.
  «Яны робяць кашулі», — сказала аднойчы ліпеньскай раніцай Фрэнсіс Дэлані, калі Джудзіт зноў выправілася на шпацыр, думаючы, што яна магла б крыху прарэкламаваць ці нават з'есці ражок марожанага ў High's на абед. Яна заўсёды сыходзіла з вуліцы, потым вярталася праз завулак, яе сумка з прадуктамі была свайго роду прыкрыццём, законнай прычынай апынуцца ў завулку. Натуральна, з сумкай з прадуктамі, захацець зайсці ў дом праз кухонныя дзверы.
  "Прабачце мяне?"
  Фрэнсіс Дэлані стаяла на каленях у сваім двары, даглядаючы невялікую клумбу. Мужчыны рабілі газоны, жанчыны — кветкі. У Джудзіт не было зялёнага пальца, магчыма таму, што яго не было ў яе ўласнай маці, таму яе газон быў проста газонам.
  «Лорд Балтыморскай службы падгузнікаў», — сказала Фрэнсіс, падымаючыся на ногі, адмахваючыся ад каленяў. Яна была апранута ў кароткія шорты і халтуру, якая пакідала аголенай палоску яе жывата. Добры ўбор для загару, калі калі-небудзь зноў выйдзе сонца; Джудзіт проста не адчувала сябе ў такой вопратцы з таго часу, як выйшла замуж. Яна думала, што ўвесь сэнс быць жонкай у тым, каб выглядаць вытанчанай, дарослай. Выглядаць так, быццам вам ёсць куды пайсці, нават калі гэта будзе толькі High's Dairy Store. На ёй былі басаножкі Бернарда і ярка-ружовыя шорты, якія яна пашыла з рэшткаў у Jo-Ann Fabrics, шалік на валасы, які яна памые і зашле сёння ў свабодны прамы стыль, які спадабаўся Патрыку. «Яны таксама робяць кашулі».
  «Вы дасылаеце кашулі мужа?»
  «Джэк па-свойму мітуслівы».
  Джудзіт падумала пра містэра Дэлані. Джэк . Ён прыйшоў да яе дадому на вячэру ў пятніцу ў кашулі Banlon. Ён насіў вельмі кароткія валасы, нават карацейшыя, чым у Патрыка, практычна стрыжку. Ён калупаў зубы за сталом і шмат дакранаўся да жонкі, гладзіць яе, паляпваць. Ён нагадаў Юдзіф казку, у якой кітайскі імператар трымаў салаўя, каб той спяваў яму.
  - Яго працоўныя кашулі, - працягвала Фрэнсіс Дэлейні. «Яны асаблівыя ў сацыяльным забеспячэнні. Заўсёды шукаю, што супрацьстаяць мужчынам, кажа Джэк. У войску, кажа, яму больш падабалася. Правілы былі зразумелыя. Ён нават любіў Германію, калі мы там стаялі».
  «Вы там пазнаёміліся? Германія?»
  Фрэнсіс засмяяўся, быццам гэтая ідэя была абсурднай, сустрэць кагосьці ў Германіі. «Ва ўсякім разе, яму падабаюцца яго кашулі, а мне падабаецца, каб Джэк быў шчаслівы».
  «Хіба гэта не дорага? Высылаць кашулі?»
  «Джэк не ведае, што я рассылаю яму кашулі. Ён проста ведае, што яны адпрасаваныя і накрухмаленыя па яго стандартах, якія вельмі высокія». Яна сарамліва ўсміхнулася. Джудзіт яна была падобная на цыганку, але Патрык сказаў, што Фрэнсіс Дэлані была чыстай чорнай ірландкай — цёмныя валасы, блакітныя вочы, настолькі бледныя, што іх ледзь было відаць. Але ў яе голасе было нешта, намёк на акцэнт, які быў пераможаны або ўтрымліваўся строгай дысцыплінай.
  «Дзе вы вучыліся ў сярэдняй школе?» - спытала яна Фрэнсіс. Звычайна гэта было першае, пра што балтыморцы пыталіся адзін у аднаго.
  "Паўсюль", сказала яна.
  «Армейскі нахабнік?»
  «У сваім родзе. Праца майго бацькі прывяла нас у Азію і Еўропу».
  Верагодна, гэта тлумачыла яе акцэнт, хаця гэта быў не столькі акцэнт, колькі поўная адсутнасць акцэнту, незвычайная тут, у Эдмандсан-Хайтс, дзе амаль усе, акрамя Джудзіт, размаўлялі з перабольшанымі о і лішнімі р , якія абазначалі тое, што людзей называюць балтыморскім акцэнтам.
  Джудзіт ведала, што не павінна задаваць больш пытанняў, што частка добрага суседа заключаецца ў тым, каб паважаць усе маленькія межы - танныя белыя дошкі, якія людзі ставілі пасярэдзіне агульных газонаў, нябачныя лініі, якія падзяляюць парковачныя пляцоўкі, крыкі і гукі, чутныя праз тонкія, як папера, сцены позняй ноччу.
  Але яна з цікаўнасцю націснула: «Ты не атрымліваеш стыпендыі? Ён не перабірае чэкавую кніжку?»
  «Я спрытна звяртаюся з грашыма. Я эканомлю на прадуктах — я добры кухар, калі я так скажу. Ніхто ніколі не пакідаў мой стол незадаволеным». Ці мела на ўвазе Фрэнсіс Дэлані, што яна пакінула стол Джудзіт няшчаснай? Гэта было так несправядліва. Гэта была не віна Джудзіт, што яна забылася, што большасць католікаў не ядуць мяса па пятніцах. «А тое, што засталося, я выкарыстоўваю для бялізны. Тое, чаго ён не ведае, не пашкодзіць мне». Яна прыціснула далонню рот. «Я маю на ўвазе тое, што ён не ведае, не пашкодзіць яму . Я заўсёды памыляюся. Ці хочаце вы зайсці, каб зрабіць укладку?»
  "Вядома", сказала Джудзіт.
  На працягу наступных двух тыдняў яна амаль кожны дзень спынялася ў доме Фрэнсіс Дэлейні, атрымліваючы асалоду ад табу або фрэскі, а часам і белага віна, якое было зусім не падобным да ўсяго, што калі-небудзь спрабавала Джудзіт. Гаварылі пра ўсё і ні пра што. Яны скардзіліся, у дазволеным самапрыніжальным кодэксе, на недахопы сваіх мужоў. Маўклівы, не звяртаючы ўвагі Патрык. Гэбі, схапі Джэк. Яны глядзелі слуханні па Уотэргейту і кпілі над бровамі Сэма Эрвіна, гаварылі пра стыль Мо Дына, якім Джудзіт захаплялася, але Фрэнсіс лічыла яго сумным.
  «Калі б у майго мужа была такая праца, я б выглядала лепш, — сказала Фрэнсіс, якая амаль заўсёды насіла стрыжкі і халты. «Яна выглядае цьмянай для мяне».
  «Я працавала ў палітыцы», — прызналася Джудзіт Фрэнсіс. «Я думаў, што збіраюся змяніць свет».
  «Свет ніколі не мяняецца», - сказала Фрэнсіс, кураючы Virginia Slim. Джудзіт хацела далучыцца да яе, але яна занадта шмат працавала, каб адмовіцца ад гэтага.
  «Вось што я даведаўся».
  Унутры дома Дэлані яна ўбачыла дастаткова доказаў грошай, каб меркаваць, што ў Фрэнсіс Дэлані сапраўды быў хатні бюджэт са значным тлушчам. Тэхніка была новая, нязвыклая ў гэтым квартале арандатараў. Набор для сталовай мог быць прама з пакета галоўнага прыза на The Newlywed Game . чырвонае дрэва, бліскучы. Глейкі, але дарагі, і, здавалася, Фрэнсіс таксама ненавідзеў яго, не карыстаючыся падстаўкамі пад пацеючымі акулярамі. Тэлевізар быў каляровы і вялізны, Magnavox з убудаванай стэрэасістэмай.
  «У вас ёсць ці арандуецца?» – спытала аднойчы Джудзіт.
  «Уласны». Фрэнсіс скрывіўся. «Гэта быў дом яго маці. Яна памерла, пакінула нам, дык мы пераехалі сюды. Мы маглі б дазволіць сабе нешта прыемнейшае, але ён кажа, што няма сэнсу пераязджаць, пакуль мы гэтага не перараслі».
  — Значыць, у цябе будзе сям’я?
  "Канешне." Паглядзела — абражана, вось і ўсё. Нібы Юдзіт пакрыўдзілася. «Чаму б і не нам? Джэку толькі сорак два.
  «Майму старэйшаму брату сорак», — сказала Джудзіт, ахвяруючы мірам. «Я малодшая з пяці, адзіная дзяўчынка. Я вырас у Пайксвіле».
  «Пайксвіль. Ці не ўсе гэта габрэі?»
  - Так, - сказала Джудзіт, палічыўшы, што гэта самы тактоўны спосаб адказаць. Калі яна нешта і ведала пра сваю новую сяброўку, дык толькі пра тое, што яна далікатная і чуллівая, зусім не падобная да свайго грубага, ваяўнічага мужа. Яна будзе ўдзячная за магчымасць не пакрыўдзіць пачуцці Джудзіт.
  «Нічога сабе. Як вы гэта вытрымалі?»
  Джудзіт вельмі моцна думала, што сказаць далей.
  «Ці не самае страшнае лета?»
  «Так, але гэта ў пэўным сэнсе дабраславеньне», — сказала Фрэнсіс. «У гэтых дамах становіцца так горача, што вы паняцця не маеце. Другі паверх удзень звычайна невыносны». Фрэнсіс высунула ніжнюю губу і здзьмула з твару некалькі бязладных вусікаў. «Ведаеце, я мяркую, што мы павінны запрасіць вас на абед у адказ. Я павінен быў падумаць пра гэта раней».
  «О, калі ласка, не турбуйцеся аб гэтым».
  Грукат з навеса. З таго месца, дзе яны сядзелі, у сталовай, Джудзіт бачыла, як спыняўся белы грузавік. Грузавік падгузнікаў Lord Baltimore.
  "Я павінен ісці."
  Фрэнсіс не пратэставаў. «Вечар пятніцы», - сказала яна, не падымаючыся з крэсла. Яна рассеяна звесіла руку паміж сцягна, потым праз ключыцу, лашчачы сябе. Джудзіт пакінула пасля сябе а напалову запоўненая банка Tab, адчайна жадаючы выбрацца з дому да таго, як кіроўца Lord Baltimore Diaper Service пераступіць парог.
  Калі праз сорак хвілін яна вярнулася з Хай, грузавік усё яшчэ быў там.
  На наступны дзень быў чацвер. Увесь дзень ішоў дождж, і Юдзіт вырашыла нікуды не хадзіць, а застацца ўнутры і назіраць за слуханнямі.
  У пятніцу ўвечары Джудзіт і Патрык прайшлі па сваёй дарожцы, прайшлі каля пятнаццаці ярдаў і падняліся па дарожцы Дэлані. Джудзіт несла з сабой бохан кабачковага хлеба, хоць Дэлейні прыйшлі да яе на абед з пустымі рукамі. Але прыстойныя людзі, сапраўды манерныя людзі, не прыйшлі з пустымі рукамі ў яе вопыт.
  «Цікава, што яны нам пададуць», — сказала яна.
  - Напэўна, рыбныя палачкі, - тужліва сказаў Патрык. «Я думаў, што пакіну гэта ззаду, калі ажаніўся з табой».
  Яны абодва былі здзіўлены — Патрык з радасцю, Джудзіт — неадназначна, даведаўшыся, што Фрэнсіс Дэлані была выдатным кухарам. Так, на вячэру была рыба, але ласось пашот, які падаецца з маленькай бульбай, якой Джудзіт ніколі не спрабавала, штосьці, што называецца «малачкамі». Салата падаваўся пасля асноўнай стравы, якую, па словах Фрэнсіс, ядуць французы.
  Яе муж закаціў вочы. «Джудзіт вучылася кулінарыі ў Францыі. Я паабяцаў не скардзіцца на яе прэтэнзіі, пакуль яе ежа добрая».
  «Прэтэнзіі?» — не магла не спытаць Джудзіт. «Францыя?»
  - Ведаеш, - сказаў Джэк. «Падымаючы. Прэтэнзіі».
  «О, прэтэнзіі», - сказала яна, потым зненавідзела сябе за гэта. Яна спрабавала паказаць на прыкладзе Фрэнсіс Дэлані, як паводзіць сябе добра выхаваны чалавек, але Фрэнсіс Дэлані, здавалася, была на крок наперадзе яе. Сёння вечарам яна была апранута нават лепш, чым Джудзіт, у сціплай карункавай вопратцы даўжынёй да каленяў, якая агаляла толькі яе рукі. Калі яна хадзіла туды-сюды паміж сталовай і кухняй, падаючы абед з лёгкасцю, якой Джудзіт яшчэ не авалодала, Фрэнсіс здавалася, не заўважыла ўласніцкіх паляпванняў Джэка Дэлейні па яе задніку. Аднак Джудзіт зрабіла. Яна таксама з заміраннем сэрца заўважала ўхвальныя погляды Патрыка на дом, мэблю. Верагодна, ён палічыў гэты абедзенны гарнітур стыльным.
  «Што, чорт вазьмі, у маім салаце?» Джэк Дэлейні падняў відэлец з жоўтай кветкай на зубцах.
  Джудзіт задавалася тым жа пытаннем, але ніколі б не паставіла пад сумнеў і, безумоўна, ніколі б не выкарыстала гэтае слова, якое яна не памятала, каб калі-небудзь раней чула ўслых, акрамя як праз сцены позна ўначы, калі Малкахі змагаліся. Прынамсі, пачыналі з бою. Тое, дзе яны апынуліся, было яшчэ больш шакавальным.
  - Настуркі, - сказала Фрэнсіс. «Яны ядомыя».
  - Гэта кветкі, - прамовіў яе муж. Патрык выглядаў поўным надзеі, быццам істэрыка яго гаспадара магла зняць яго з кручка.
  - Не забывай сваё абяцанне мне, Джэк, - сказала Фрэнсіс роўным і ветлівым тонам. «Каб паспрабаваць што-небудзь адзін раз».
  «І не забудзь мне сваю», — сказаў ён. «Паспрабуй усё адзін раз».
  Фрэнсіс выглядала больш бледнай, чым звычайна, але нічога не сказала, нават калі ён зноў пагладзіў яе па задніку, пакінуўшы тлушчавую пляму на белых карунках, якія ёй удалося захаваць чыстымі, гатуючы і падаючы гэтую ежу.
  «Гэй, Пэт, ты ведаеш, як яны называюць завулак за нашымі дамамі?» Джэк Дэлейні не дачакаўся адказу. «Бонк Алея! Ці можа быць лепшае месца для жыцця? Алея Бонк. »
  - Я не разумею, - сказала Джудзіт. Яна гэтага не зрабіла. Яна паглядзела на Патрыка. Патрык замітусіўся, зрабіўшы невялікую купку кветак збоку талеркі. Ён быў ветлівым чалавекам, але ў яго былі свае межы.
  «Бонк — гэта на слэнгу азначае траханне». У пэўным сэнсе Джудзіт выявіла, што выкарыстанне Джэкам гэтага слова яшчэ больш шакуе. «Нешта я ўзяў ад брытанцаў.»
  «Брытанцы?»
  «Ведаеце, калі я быў у Лондане. Божа, гэты горад - гаўняная яма. Яны таксама папярэдне перавернутыя, брытанцы. Думайце, што яны настолькі вышэйшыя за нас. Але яны перавернутыя».
  - Вычварэнцы, - ціха сказала Фрэнсіс. «Слова вычварэнец».
  «Ну, ты б ведаў, мілы. Вы б ведалі».
  Джэк зноў лашчыў зад сваёй жонкі, калі яна збірала талеркі з салатай, саступаючы месца для дэсерту. «Кава?» — весела спытала яна. Яна зрабіла гэта ў Chemex, заўважыла Джудзіт. Джудзіт і Патрык звычайна пілі Nescafé. Ён сказаў, што яму больш падабаецца, але ён выпіў некалькі секунд кавы Фрэнсіс.
  Фрэнсіс не падала кабачковую булку Джудзіт на дэсерт. Джудзіт не магла вінаваціць яе ў гэтай памылцы, бо Фрэнсіс прыгатавала нешта пад назвай тырамісу. «Ці не маглі б вы атрымаць рэцэпт гэтага?» - спытаў Патрык у Джудзіт.
  «Я не ўпэўнена, што змагу зрабіць нешта падобнае», — сказала Джудзіт. Яна нават не магла напісаць.
  «Гэта не так складана, - сказала Фрэнсіс, - калі вы карыстаецеся набытымі ў краме жаночымі пальцамі».
  «А ты?» – спытала Юдзіт.
  Невялікая паўза. «Часам так, часам не. Я зрабіў гэтыя. Але я люблю пячы. Гэта напаўняе доўгія паўдня».
  Джудзіт адчувала, што прайграла спаборніцтва, хоць не ведала, што гэта было і каго яна гуляе. Яе ледзь не хацела пагаварыць пра доўгія вечары, але яна ведала, што жанчыны ў гэтым разам.
  Прынамсі, Джудзіт магла дапамагчы прыбраць кухню. Яна выскрабла талеркі ў сметніцу — у доме Дэлані не было смеццеправода, адзначце адзін для яе — і старалася не думаць пра белую скрынку для пякарні Зільбера, якую яна ўбачыла ў бляшанцы, скрынку, у якой відавочна не было чагосьці без прыкмет. . Жаночыя пальцы?
  Яны рассталіся, паабяцаўшы зрабіць гэта зноў, ведаючы, што ніколі гэтага не зробяць.
  У наступны раз, калі Джудзіт ішла да Хай, яна не вярнулася праз тое, што цяпер ведала, як Бонк Алея. Яна не хацела бачыць белы грузавік лорда Балтымора, які прыязджаў і ад'язджаў, не хацела Рызыкуючы быць уцягнутым у давер Фрэнсіс Дэлані, упэўненасць, якую яна адчувала, будзе занадта цяжкай для яе. Прайшоў жнівень. Малаток апусціўся на слуханні, і краіна пайшла далей, як і ведала Джудзіт. Усё ідзе далей. Надвор'е стала цудоўным на Дзень працы, як раз у час, каб здзекавацца над дзецьмі, якія вяртаюцца ў школу. Тэхнічна дні былі карацейшымі, хаця Джудзіт усё яшчэ здаваліся доўгімі. Віцэ-прэзідэнт падаў у адстаўку, і пакуль некаторым жыхарам Мэрыленда было сорамна за свайго роднага сына, Джудзіт і Патрык, дэмакраты Стоўнвола, усхвалявалі гэтую навіну: ён півам, яна вермутам, які яна купіла, памылкова мяркуючы, што смак будзе падобны на белы віно, якое падавала Фрэнсіс Дэлейні. Але дзве пары, Манаганы і Дэлейні, больш не мелі зносін. Таксама і дзве жанчыны. Джудзіт трымалася на вуліцы, гледзячы проста перад сабой, стараючыся не бачыць і не чуць таямніц вакол сябе.
  Але гэта было немагчыма прапусціць, за дзесяць дзён да Хэлоўіна машына хуткай дапамогі прыпаркавалася ля дома Дэлані, святло круціцца, Джэка Дэлані выносяць на каталцы з закрытым тварам. Усе жанчыны з наваколля сабраліся паглядзець, змрочныя, але ўзбуджаныя нейкім жудасным чынам. Хоць бы нешта адбывалася.
  «Ён у парадку?» — спытала Джудзіт у Кэці О'Конэл, якая пад сваім бясформенным паліто можа і не цяжарная нумарам шэсць. Напэўна, лепш не пытацца.
  «Ён мёртвы», - сказала яна. «Яны не нацягваюць прасціну на твой твар, калі ты не памерла, Джудзіт».
  "Але як?"
  "Хто ведае? Магчыма, сардэчны прыступ. Вось што атрымлівае мужчына, знаёмячыся з маладзейшай жанчынай».
  «Вы маеце на ўвазе яны... у другой палове дня?» О'Конелы дзялілі сцяну з Дэлані. Яна паціснула плячыма.
  Навіны не хадзілі па вуліцах некалькі дзён. Фрэнсіс Дэлані, імкнучыся да кулінарнай вытанчанасці, сабрала ўраджай цісавых ягад у суседскага дома праз квартал, папрасіўшы перад гэтым дазволу. Яна даследавала ягады асцярожна ў бібліятэцы Катонсвіля — ці так яна думала. Аказалася, што самі ягады пры правільнай падрыхтоўцы не атрутныя. Але ўсё астатняе ў расліне было настолькі таксічным, што любы прэпарат быў рызыкоўным. Яна прыгатавала мужу пірог. Адзіная прычына, чаму яна нічога не ела, гэта тое, што яна адмовілася ад дэсертаў, турбуючыся аб сваёй вазе. Ён прачнуўся з болем у жываце і выклікаў хворага на працу, але Фрэнсіс не думала, што гэта можа быць настолькі сур'ёзна. Да прыезду хуткай дапамогі ён быў мёртвы.
  Праз тыдзень у двары з’явілася таблічка «Прадаю». На працягу месяца шыльда знікла, і суседзі, якія спачувалі маладой удаве, раз'юшыліся: Фрэнсіс Дэлейні прадала жытло першай негрыцянскай сям'і ў Эдмандсан-Хайтс. Плёткі лёталі па вуліцы. Кім яна сябе лічыла? Увогуле, адкуль яна? Не тут. Яна нават не хадзіла ў сярэднюю школу ў Балтыморы.
  Праз тыдзень пасля гэтага Джудзіт убачыла, як грузавік, які рухаўся, заехаў на Бонк-Алі. Не звычайны грузавік, які рухаецца, Hampden Van Lines або Mayflower. U-Haul. Нават не U-Haul, проста шэрая безназоўная рэч.
  Але ім кіраваў цёмнавалосы мужчына, які раней кіраваў грузавіком Lord Baltimore Diaper Service. Фрэнсіс Дэлані выйшла са скрынкай рэчаў, застаўшы погляд Джудзіт, бадзёра памахала ёй.
  "Я пераязджаю ў Сан-Францыска", - сказала яна. «Хіба гэта не захапляльна?»
  «Вы адтуль?»
  «Я насамрэч неадкуль».
  «Армейскі нахабнік, праўда?»
  «Штосьці падобнае».
  Праз тыдзень пасля гэтага людзі ў чорных касцюмах прыйшлі на Ньюфілд-роўд. Яны хадзілі ўверх-уніз, уверх-уніз, стукалі ў дзверы. Яны сказалі, што яны страхавыя следчыя. Яны задавалі пытанні пра Дэлані. Добрыя людзі? Прыязныя людзі? Ці шмат распавядаў Джэк Дэлейні пра сваю працу? Дзе сказала Фрэнсіс Дэлані яна збіралася? Пра гэтыя размовы паведамлялася ўздоўж агароджы і тратуараў Ньюфілд-роўд. Больш плётак, - уздыхнуў Патрык, - калі Фрэнсіс спрабавала пагаварыць з ім уначы, калі ён проста хацеў паглядзець на Коджака . Больш за ўсё было чым падзяліцца і расказаць Кэці О'Конэл, якая дзяліла сцяну з Дэлейні.
  Да таго дня, як людзі ў чорных касцюмах не пастукалі ў дзверы Джудзіт.
  «Ці шмат гаварыў містэр Дэлані пра сваю працу?»
  «Толькі тое, што ён працаваў у сацыяльным забеспячэнні».
  «Што рабіць?» Было два чалавекі, аднаго звалі Сымон, а другога Артур.
  «Божа, што хто робіць у сацыяльным забеспячэнні? Пераканайцеся, што ўсе чэкі выйшлі, я мяркую ".
  «Але ён калі-небудзь казаў, што зрабіў?» — націснуў Сымон. Ці Артур.
  «Не. Памятаю, жонка казала, што ў арміі яму больш падабаецца. Каб правілы былі больш зразумелымі».
  «Ён сказаў, што быў у арміі».
  «Так, я думаю, у Нямеччыне. Хоць ён таксама сказаў, што праводзіў час у Лондане. Я мяркую, што там усё вельмі блізка».
  «А жонка, Фрэнсіс, яна шмат гатавала з раслін?»
  "Я б не сказала шмат", - сказала Джудзіт. «У салаце была настурка, адзін раз мы там елі. Яна была добрай кухаркай. Усё ж я б ведаў, што яна не адсюль, як толькі пачуў пра ціс. Ніхто з тых, хто вырас у Балтыморы, ніколі не дакранецца да ягады ціса».
  "Што-небудзь яшчэ?" Двое мужчын, Сайман і Арт, глядзелі на яе з такой вялікай надзеяй, што яна адчула абавязак паспрабаваць.
  «Яна сказала, што зрабіла сабе жаночыя пальцы з нуля. Але яна гэтага не зрабіла».
  Яны сышлі, відавочна, не ўражаныя гэтым інтэлектам, але Джудзіт палічыла гэта важным. Чаму Фрэнсіс хлусіла пра жаночыя пальцы? Пазней, калі Джудзіт распавяла гісторыю свайму брату Дональду, які любіў размаўляць так, як жанчыны, яна спытала, што страхавая кампанія, якую яны прадстаўлялі. Яна пайшла шукаць картку, але зразумела, што яе няма. Але яна бачыла аднаго, напэўна. Нешта дзяржаўнае? Заявіць нешта? Нешта Дзяржаўнае Нешта?
  «Ісус, Джудзіт, ты нават не ведаеш, каго пускаеш у свой дом?»
  «Не будзь такім параноікам», — сказала яна брату.
  "Усе параноікі", - сказаў Дональд. «Гэта ў стылі, як бакенбарды».
  Праз некалькі дзён яе брат заскочыў сур'ёзна. «Той твой сусед. Як вы сказалі, што яго завуць?»
  «Джэк Дэлані».
  «І ён працаваў у сацыяльным забеспячэнні? Гэта ён вам сказаў? Ведаеце, што ён там рабіў?»
  Хіба Сайман і Артур не пыталіся пра тое самае? Джудзіт дала той жа адказ. «Што там хто робіць?»
  Пытанне Дональда аказалася рытарычным. «Ён распрацоўваў кампутарныя праграмы, Джудзіт. Кампутарныя праграмы, якія не маюць нічога агульнага з тым, што пажылыя людзі атрымліваюць кожны месяц чэкі. Так, ён хадзіў у Вудлон кожны дзень, паркаваў машыну на стаянцы. Ён працаваў у сацыяльным забеспячэнні, але не для іх».
  «Я не разумею».
  «Юдзіт, ты калі-небудзь чула пра хлопца па імені Алег Лялін?» Ён не дачакаўся яе адказу. «КДБ. Два гады таму ўцёк у Англію, часткова таму, што закахаўся ў сваю сакратарку. Расейцы не любяць гэтага, хатняга пералюбу. Яны думаюць, што гэта робіць вас уразлівымі. Такім чынам, ён уцёк з краіны, каб быць з каханнем свайго жыцця, у абмен на любую інфармацыю, якую ён меў ".
  «Я мяркую, што гэта гучыць знаёма». Раней Джудзіт была вельмі ў курсе рэчаў. Што з ёй здарылася? Лета The Newlywed Game , прагулкі па Ньюфілд-роўд, рожкі марожанага з крамы High's Dairy, кароткае і незразумелае сяброўства Фрэнсіс Дэлані.
  «Вы не разумееце, праўда, Джудзіт?»
  «Атрымаць што?»
  «Дэлані — у мяне ёсць стары сябар, які працуе на Mac Mathias. Гэты хлопец, твой сусед. Ён кампутарны майстар. Ён быў жанаты на іншай. Ён хацеў быць са сваёй сакратаркай. Хтосьці зрабіў гэта здарыцца. Не афіцыйна, не так, як Лялін. Але Джэк Дэлейні — ці Барыс Бадуноў, ці як там яго сапраўднае прозьвішча, і, магчыма, ён працаваў на ўсходніх немцаў, а не на расейцаў — гэты хлопец, ён прыйшоў з холаду пры ўмове, што можа прыйсьці і ягоная дзяўчына».
  «Дом належаў яго маці. Мне гэта сказала Фрэнсіс».
  «Так, яна сказала вам гэта. Яна вам сказала, дзе яны сустрэліся?»
  Гэта доўгая сумная гісторыя. «Не».
  «Вы сказалі вам, адкуль яна?»
  Паўсюль. Азія. Еўропа. Армейскі нахабнік? Нешта падобнае. «Не».
  «Яны прывялі яе, думаючы, што збіраюцца зрабіць яго шчаслівым. Жадаюць, каб іх кампутарныя майстры былі шчаслівыя. Але, мяркую, КДБ, страціўшы аднаго агента праз таемнае каханне, меў лепшы план. Яна забіла яго. Забіў яго і зляцеў».
  «Узляцеў з кіроўцам грузавіка з падгузнікамі лорда Балтымора».
  Дональд засмяяўся. «Дзе вы такое чулі? Ён быў яе апрацоўшчыкам. ЦРУ. І яго знайшлі мёртвым у Сэнт-Луісе тры тыдні таму».
  «Раней ён стаяў ля яе пад'езда. На доўгія адрэзкі. Я думаў...
  - Напэўна, гэта тое, што яны хацелі, каб падумалі ўсе вы, пляткарскія хатнія гаспадыні, Джудзіт.
  Яны сядзелі ў маленькім убудаваным кутку для сняданку на кухні Джудзіт і пілі каву з Chemex, які яна купіла некалькі тыдняў таму. Кава сапраўды была лепшая. Яна паглядзела на аблокі, якія ўтвараліся ў яе напаўпустым кубку, зірнула на кухонны гадзіннік. Амаль 16:00, час рыхтаваць Патрыку абед. Тады надышоў бы час прыбіраць. Дзве гадзіны тэлебачання пасля абеду. Сёння ўвечары была серада, што азначала Адам-12 і таямнічы фільм NBC . Яна спадзявалася, што сёння ўвечары будуць Сёстры Снуп , а не Баначэк , хаця Джордж Пепард быў вельмі мілы.
  «Дональд, як тое, што вы робіце — размаўляеце з людзьмі, даведваецеся пра што-небудзь, потым расказваеце іншым людзям — чым гэта адрозніваецца ад таго, што робяць хатнія гаспадыні? Ці не плёткі ўсё гэта?»
  «Ты маеш рацыю, Джудзіт. Мяркую, што паміж плёткамі і шпіянажам тонкая мяжа».
   «Як вы думаеце, ваш бос мог бы дапамагчы мне ўладкавацца на працу, як ён зрабіў з Патрыкам? Улічваючы, што ён ведае Маціяса?»
  «Вы хочаце працаваць у федэральных органах, а не ў горадзе ці штаце? Я мяркую, што я мог бы пампаваць гэта. Якая ў вас кваліфікацыя? Якую працу вы шукаеце?»
  «Я друкую восемдзесят слоў у хвіліну. І я бачу рэчы. Я хачу працаваць у ЦРУ».
  «Вы не бачылі двух шпіёнаў пад носам».
  "Я буду", сказала яна. «Вы бачыце тое, што шукаеце. Аднойчы я пачынаю шукаць шпіёнаў. Я іх пабачу».
  Яна не расказала яму пра ўсё, што бачыла тым летам, тое, што нікому не падавалася важным. Яна ўбачыла Кэці О'Конэл, знясіленую гадавальнікам і мужам, які ніколі не збіраўся прасоўвацца ў сваёй кар'еры. Яна ўбачыла Бэці Донаван, якая паліла і плакала на задніх прыступках. Яна ўбачыла хлопчыкаў Хортанаў, якія перасталі спрабаваць спаліць рэчы і перайшлі да душэння катоў у скрынях з малаком, катоў, якіх Джудзіт вызваліла. Яна ўбачыла керамічных коцікаў, прыбітых да сцен, вясёлкавыя шары на пастаментах, пабеленыя лужкі. Яна ўбачыла грузавік з пральняй, які гадзінамі стаяў за домам Дэлані. Дональд памыляўся. Джудзіт не проста бачыла тое, што нехта хацеў, каб яна ўбачыла. Кіроўца лорда Балтымора, магчыма, пачынаў як апрацоўшчык Фрэнсіс Дэлані, але Фрэнсіс Дэлані неўзабаве навучылася з ім абыходзіцца. Напэўна, ведаў пра цісавыя ягады, думаў, што яны апынуцца разам.
  «Вы ведаеце, што я буду здаваць экзамен на дзяржаўную службу», — сказала Джудзіт. «І з двума заробкамі мы можам падняцца і з'ехаць адсюль».
  "Не ўпэўнены, што вам трэба здаваць тэст", - сказаў яе брат. «У любым выпадку, я пагляджу, што я магу зрабіць».
  ЦРУ азначала двухгадзінную дарогу да Лэнглі, таму Джудзіт спынілася на АНБ, недалёка ад бульвара ў Форт-Мід. Яна пагадзілася на духоўную пасаду, але нават гэта патрабавала ад яе абсалютнай неразгалошванасці. Калі яе суседзі, якія хутка сталі яе старымі суседзямі, спыталі, чым яна займаецца, Джудзіт усміхнулася і сказала: «Я не магу вам сказаць. Але я магу вас запэўніць, што мы не займаемся ўнутраным шпіянажам. АНБ ёсць законам забаронена шпіёніць за ўласнымі грамадзянамі. Так што хатняя шпіёнка - гэта проста маё хобі».
  Потым яна падміргнула, быццам усё гэта быў вялікі жарт. Жанчыны з Ньюфілд-Роўд — размаўляюць за агароджай, п'юць Tab падчас мыльных опер, сутыкаюцца адна з адной у краме High's Dairy, прывязваюць дзяцей да вяроўкі, падносяць замарожаную гародніну да пабітых вачэй, робяць выгляд, што не бачаць маленькіх хлопчыкаў. якія катавалі жывыя істоты — жанчыны з Ньюфілд-роўд казалі адна адной: «Ты чуў? Джудзіт Монаган сцвярджае, што яна шпіёнка. Шпіён у Эдмандсан Хайтс. Вы калі-небудзь чулі пра нешта такое смешнае?»
  
  
  КУБА ЛІБРЭ
  КЭТРЫН НЭВІЛ
  Тое, што вы параноік, не азначае, што яны не хочуць вас злавіць.
  — 1960-я МАКСІМ
  Рочэстэр, Мінесота: 1961
  Ён адчуў, як яны націраюць халодны тлушч на яго скроні. Ён трымаў заплюшчаныя вочы ад таго, што ведаў, што будзе. Яны рабілі гэта зноў; ніхто не мог іх спыніць, вольтавы ўдар праляцеў у яго галаве, як чыгуначны вагон, — а потым — забыццё. Цяпер яны яго добра злапалі, ці не так? Прысоска ўдарыла, і ўніз для падліку. Як гэта адбылося? Гэта быў ён сам вінаваты. Яго трэба было папярэдзіць, усе прыкметы былі, ён павінен быў бачыць, што гэта адбываецца: Mea maxima, maxima culpa. Але кожны раз, калі ён казаў, што «яны» ішлі за ім, яны сачылі за ім, шпіёнілі за ім, гэта адкідвалася як параноя. Ну, параноя ці не, але ён ведаў, чаго яны шукалі: яны шукалі яго памяць. Ён ведаў, што могуць зрабіць людзі, да чаго могуць прывесці іх дзеянні. А цяпер яго памяць хацелі сцерці, забіць. Маглі забіць і яго. Забілі б. Яны забівалі яго. Яго праца, яго адзіная задача цяпер - перад наступнай смяротнай маланкай - было трымацца да таго, што ён ведаў. Трымайцеся праўды. Ён прымусіў сябе спусціцца ў гэтыя небяспечныя, цёмныя лужыны свайго мінулага, апускаючыся ўсё глыбей і глыбей і цямней, рухаючыся ўніз, пакуль усё прыглушанае святло, якое акружала яго, павольна не паглынула цемра, у роспачы, у роспачы... потым яму раптам здалося, што ён убачыў гэта... толькі хуткая ўспышка! - як тая фарэль, якая хаваецца на галечным дне рэчышча ракі.
  І тады ён ведаў, што ён павінен паведаміць; ён проста маліўся, каб не было занадта позна.
  Біг-Вуд-Рывер, Айдаха: сучаснасць
  Мяне клічуць Палома Перэс. Мне дваццаць тры гады, я так званы «метыс» (часткова англа/іспанец, часткова карэнны амерыканец), каталіцкай веры, нарадзіўся ў Нью-Мексіка ад бацькоў, якія разышліся неўзабаве пасля майго нараджэння. Я аспірант кафедры гісторыі журналістыкі. Зараз я карыстаюся грантам па абмене паміж штатам Нью-Мексіка і Універсітэтам Айдаха. У апошнім месцы ёсць архіў, які змяшчае шмат вельмі важных дакументаў вядомага пісьменніка, які з'яўляецца тэмай маёй дысертацыі. Я працую над гэтым праектам амаль два гады. Хаця ўсе мае прафесары, акрамя аднаго, лічаць, што зноў перасякаць тую тундру — велізарная трата часу.
  Я сяджу ў гасцінай сваёй каюты ўздоўж ракі Біг-Вуд, за сотні міль на поўдзень ад кампуса ў Маскве, штат Айдаха. Біг Вуд - гэта хуткая рака, якая цячэ ад вяршыні Галены, што знаходзіцца на вышыні 9000 футаў у гарах Саўтут, да вадасховішча пад маёй каютай, дзе яна злучаецца з іншымі рэкамі. Гэта выдатны ручай для лоўлі фарэлі. Я вырашыў жыць у гэтай хаціне, на гэтай рэчцы, таму што яна знаходзіцца якраз праз раку ад месца, дзе пяцьдзесят гадоў таму скончыў жыццё самагубствам мой падданы.
  Я згадваю гэтыя факты пра сябе і свой праект, таму што два месяцы таму я ўзяў адпачынак з універсітэта і пераехаў сюды, каб я мог наблізіцца да разгадкі загадкі пра гэтага чалавека, які я да гэтага часу не магу зусім зразумець. Адзін са спосабаў зразумець гэта, падумаў я, - паспрабаваць нейкім чынам звязацца з ім. Каб зразумець ролю, якую адыграла яго пазнейшая журналістыка, я лічыў, што мне трэба высветліць, пра што ён думаў непасрэдна перад смерцю. Але цяпер я не так упэўнены.
  Таму што сёння ўвечары, калі я сядзеў тут з халоднай талеркай недаедзеных макаронаў на часопісным століку перада мной і мае нататкі, раскіданыя вакол мяне на канапах і крэслах, здарылася нешта нечаканае: я праглядаў сваю тэму на сваім ноўтбуку і мяне неяк уцягнула ў чорны ход вэб-сайта, дзе я прачытаў нешта, што мяне напалохала. На чорным фоне экрана з'явіліся наступныя словы: « БЯСПЕКА, КАНФІДЭНЦЫЯЛЬНА: падайце заяўку ў адпаведнасці з Законам аб свабодзе інфармацыі праз належныя каналы. »
  Я падумаў, што гэта махлярства, таму на імгненне спыніўся.
  Але тады я ўпершыню зразумеў, адчуў, што нешта ў маім фактычным даследаванні не адпавядае, што нешта вельмі не так. І гэтая маленькая ідэя, гэты маленькі кавалачак сумневу, пачаў церці мяне, як задзірына пад сядлом; гэта рабіла мяне больш чым нязручным, больш чым насцярожаным. Я адчуваў, што проста павінен быў яго выкапаць.
  Тым не менш, я заўсёды прымаю ўсе меры бяспекі, якім навучыў мяне Леа: я пераключыў свой камп'ютар на «прыватны прагляд», таму ніхто не можа сачыць за маім шляхам, спрабуючы адсачыць ход маіх думак; Я прыляпіў ліпкую зорку на адтуліну камеры майго ноўтбука, каб ніхто не мог бачыць мяне за працай; Я зняў печыва, якое было пакінута іншымі ў якасці трасіроўшчыкаў; Я праверыў даныя антывіруса… хоць не магу пазбавіцца пэўнай упэўненасці, што за мной сочаць. Магчыма, я раблюся такім жа параноікам, як і ён . Мне ўсё роўна.
  Я адчыніў ноўтбук і пачаў запісваць тое, што я сапраўды ведаў. Гэта было чатыры гадзіны таму. А я ўсё яшчэ пішу. І ўсё роўна мяне гэта раздражняе, і ўсё роўна не пасуе.
  Ужо поўнач, я чую, як цвыркуны ля ракі шчабечуць, звонку ляскае галінка, і я ўздрыгваю; Падыходжу да акна; святло майго дэтэктара руху гарыць, заліваючы групу вінаватых што ноччу туляцца там на краі маёй гравійнай дарогі. Невялікая група белахвостых аленяў: не стрымліваючы яркага святла, яны мірна жуюць чарнічныя кусты майго гаспадара.
  Я бяру сваю талерку з халоднымі макаронамі на кухню і раблю збанок чорнай кавы - якраз так, як гэта аднойчы апісаў мой суб'ект, дзе вы кіпяціце гушчу і ваду прама ў збане. (Лео кажа, што мне дрэнна спрабаваць звязацца са сваім суб'ектам такім чынам, але я спадзяюся, што, магчыма, сёння ўвечары выпіванне гэтай бруднай гадасці ачысціць мой мозг.)
  Я вяртаюся да канапы і перамешваю свае паперы ў стос - рэчы, якія я раней выбраў з Інтэрнэту і напалову пакрыў сваімі накрэмзанымі нататкамі - і я гартаю іх, гледзячы на экран таго, што я толькі што напісаў сёння вечарам:
  Ён нарадзіўся ў 1899 годзе на сярэднім захадзе Амерыкі; ледзь скончыў сярэднюю школу, каледжа няма; пайшоў на 1-ю сусветную вайну, быў паранены; прыехаў дадому, стаў рэпарцёрам (за жыццё асвятляе чатыры вайны: тры гарачыя і адну халодную); выйшла замуж, паехала жыць у ледзяную кватэру ў Парыж; падаваў перыядычныя неапісальныя газетныя артыкулы за мізэрныя грошы; тусаваўся ў барах з іншымі эмігрантамі, якія пераканалі яго засяродзіцца на выдумцы, а не на фактах; хадзіў штодня ў Люксембургскі палац («на галодны страўнік»), каб вывучаць Сезана, гэта дало яму прасвятленне аб пісьменстве; натхнёны голадам і жывапісам, ён вынайшаў новы спосаб бачання, «тэорыю айсберга», выкарыстоўваючы касыя рыскі слоў, як фарба, каб прапанаваць схаваныя глыбіні без выкарыстання апісання; аднойчы гэтая рэвалюцыйная тэхніка прынясе яму галоўныя сусветныя ўзнагароды, яна ператворыць амерыканскую літаратуру і зробіць яго самым вядомым з жывых пісьменнікаў (і адным з найбагацейшых) у сусветнай гісторыі. На вяршыні свайго поспеху — калі ён жыў у доме насупраць ракі Біг-Вуд ад маёй каюты тут — ён сунуў сабе ў рот двустволку Boss 12-га калібру і націснуў на курок.
  Звалі яго, вядома, Эрнэст Хэмінгуэй.
  Нягледзячы на тое, што тысячы кніг, эсэ і дысертацый былі напісаны пра жыццё і літаратуру Хэмінгуэя, яны ў асноўным падкрэсліваюць уплыў, які аказала на яго ранняе навучанне журналістыцы, і тое, як гэта, у сваю чаргу, аказала яго ашаламляльны ўплыў на амерыканскую мастацкую літаратуру. Гэта «факты», якія ўсе ведаюць. Мой тэзіс зусім іншы:
  Хаця Хэмінгуэй сцвярджаў, што пагарджае журналістыкай, ён ніколі не пераставаў быць журналістам. Ён пісаў сотні тысяч слоў пра бягучыя падзеі для часопісаў, якія яму вельмі добра аплачвалі, запісваючы свае назіранні на ўсе мажлівыя тэмы, ад цырульні да бокса, ад карыды да фігні, ад пікадораў да пекадзільё — у той час як дзесяцігоддзе за дзесяцігоддзем ён вырабляў усё менш і менш мастацкай літаратуры, ды і то толькі пад «літаратурным прымусам». У рэшце рэшт, калі параўнаць яго мастацкую прозу з публіцыстыкай, толькі па колькасці слоў мастацкая проза складала менш за адну восьмую ад агульнай колькасці: сіндром «вяршыні айсберга».
  Было адно месца, якое мой суб'ект - на працягу трыццаці гадоў, амаль палову свайго жыцця - наведаў, часта бываў і, нарэшце, жыў у ім. Але ён ніколі не пісаў пра гэта да канца свайго жыцця. І нават тады гэта не быў рэпартаж, гэта была проста замалёўка, кароткае апавяданне, простая віньетка, якую ў яго атрымалася за некалькі тыдняў і якую ён нейкім намаганнем здолеў расцягнуць у кароткі раман.
  Было прададзена пяць мільёнаў асобнікаў у часопіснай форме і яшчэ мільён у кнігах. Па ім быў зняты фільм, гэта прынесла яму Пулітцэраўскую і Нобелеўскую прэміі. Яго да гэтага часу можна знайсці ў бібліятэках па ўсім свеце і выкладаюць у школах. Гэта зрабіла яго багатым. Магчыма, гэта таксама зрабіла яго небяспечным. Гэта была — як ні дзіўна, для чалавека, які ненавідзеў сімвалізм — адзіная алегорыя, якую ён калі-небудзь напісаў: Стары і мора.
  Калі гэтая простая алегорыя была вяршыняй айсберга, то што менавіта было велізарнай, глыбокай масай «падводных фактаў», якія хаваліся пад паверхняй?
  Гэта было месца, дзе ён паставіў алегорыю, месца, якое было амаль персанажам апавядання - месца, дзе жыў Хэмінгуэй ад Другой сусветнай вайны да самага разгару халоднай вайны - месца, якое ён так любіў, што адмаўляўся пакідаць яго, нават калі ведаў, што павінен, нават калі яго ўласнасць збіралася канфіскаваць мясцовая дзяржава, нават калі Дзяржаўны дэпартамент ЗША неаднаразова папярэджваў яго аб ад'ездзе, нават калі яго пераследвала ФБР, яму пагражала ЦРУ.
  Куба.
  Менш чым праз год пасля вяртання ў ЗША — у свой дом тут, за гэтай самай ракой, недалёка ад Кетчума, штат Айдаха, — Эрнэст Хэмінгуэй, самы вядомы ў свеце пісьменнік, памёр.
  Гэта была менавіта тая задзірына, якую я з усіх сіл намагаўся зняць з месца ўсю ноч. Але цяпер мне здалося, што я ведаю: усе знакі былі там увесь час, ці не так? Цяпер усе лічбы складзены. Я ведаў, што калі б я гэта зразумеў, той, хто назіраў за мной (і я ўжо быў упэўнены, што гэта не толькі маё ўяўленне), хутчэй за ўсё, не націсне кнопку «паўза» ў бліжэйшы час. І гэта мяне сапраўды напалохала.
  Я паглядзеў на гадзіннік: было чатыры гадзіны раніцы. Выцягнуўшы некалькі малюсенькіх лічбавых карт памяці з поліэтыленавага пакета, які я заўсёды насіў у кішэні джынсаў, я шалёна ўставіў іх адну за адной у свой ноўтбук і пачаў спампоўваць свае дадзеныя са спасылкамі. Я пакінуў на кожным невялікі джынгл як сваю візітную картку. Калі я не магу звязацца з Леа, магчыма, ён зможа звязацца са мной. Я хацеў бы схаваць іх кожнага такім чынам, каб ён абавязкова іх знайшоў. Потым я выпраўляўся ў дарогу перад світаннем і замятаў сляды - як ён вучыў мяне рабіць так даўно.
  Бо я раптам здагадаўся, чаму Эрнэст Хэмінгуэй так доўга пакідаў Кубу — нават пасля таго, як рэвалюцыя скончылася, пасля захопу Кастра — чаму ён ніколі не пісаў пра гэта, чаму ён адчуваў, што павінен зашыфраваць тое, што ведаў, у алегорыя, чаму адразу пасля гэтага ён трапіў у дзве авіякатастрофы запар, якія выглядалі як няшчасныя выпадкі, чаму ён быў так прыгнечаны велізарным поспехам сваёй кнігі — узнагародамі, грашыма, пражэктарамі славы — што ён мог Не пайшоў на Нобелеўскую цырымонію, ледзьве змог прымусіць сябе напісаць сваю кароткую прамову.
  Менш чым праз шэсць месяцаў пасля таго, як Хэмінгуэй вярнуўся ў Амерыку, яго таемна вывезлі з Айдаха і нечакана закінулі ў Клініка Мэйо ў Мінесоце, дзе ён быў падвергнуты электрасутаргавай шокавай тэрапіі: месяц пасля пакутлівага месяца, зноў і зноў, яны смажылі яму мазгі. Усё, што Хэмінгуэй адкрыў у разгар халоднай вайны, было чымсьці смяротна небяспечным, што трэба было выкрасліць з яго свядомасці - працэс, які хутка і дакладна давёў яго да самагубства. Халодная, страшная думка нават увайшла ў мой розум, што ён, магчыма, быў забіты.
  Вось чаму я павінен быў неадкладна звязацца з Леа: на што б я ні наткнуўся, звязанае з Кубай — што б за мной ні сачылі, параноя ці не, — гэта, здавалася, вось-вось падняла сваю пачварную галаву. Зараз.
  
  Большасць людзей ніколі не слухаюць. І не назіраюць.
  —ЭРНЕСТ ЭМІНГУЭЙ​​
  Санта-Фе, Нью-Мексіка: назіранні Леапольда
  Калі Палома знікла, у мяне былі праблемы з усімі.
  Нашы бацькі былі ў шаленстве - адзінае, з чым яны пагадзіліся за гэтыя гады, гэта тое, што гэта мая віна, што Пало знік. У рэшце рэшт, я падштурхнуў яе да гэтай вар'яцкай ідэі пра журналісцкія расследаванні. Хіба я не ведаў, што такіх журналістаў забівалі? (Насамрэч, хаця наш тата выкладаў гісторыю журналістыкі, у ёй не было нічога больш свежага і небяспечнага, чым рэпартажы Карлейля пра Французскую рэвалюцыю. У той час як мама не магла зразумець, як яе цудоўная дачка ў дваццаць тры гады яшчэ вучылася ў школе і была незамужняй .)
  Не кажучы ўжо пра тое, што кампанія, мой працадаўца, была ў роўнай ступені абураная мной. Мая сястра, відаць, наткнулася на чорны ход вэб-сайта «толькі для вачэй», рассылаючы сцягі аб пачынаючыхся тэрарызмах. Яны Я думаў, што даў ёй спасылку (я не даваў), і яны адправілі мяне ў часовы адпачынак, сказаўшы, што я валяюся не на тым двары: « Кім ты сябе лічыш, Леа? — ты аналітык, а не палявы аператыўнік . (Ну, на самай справе, я палявы аператыўнік — быў ім на працягу стагоддзяў — мой працадаўца проста не ведае пра гэта!) Гэты перапынак у маёй руціне, аднак, даў мне магчымасць правесці некаторыя ўласныя расследаванні.
  Ва ўсім гэтым сцэнары мая прыгожая і геніяльная сястра Палома, здавалася, была адзінай, хто меў у галаве зерне розуму. Прынамсі, у яе хапіла розуму з'ехаць з горада, перш чым цяўкаючыя сабакі выйшлі на яе след. (Ну, насамрэч, у Скалістых гарах не выкарыстоўваюць лякаючых сабак, я лічу, гэта Глыбокі Поўдзень.)
  І ў яе хапіла прысутнасці духу перад тым, як пакінуць лагер, паслаць мне тую замарожаную фарэль: тую, у якой у галаве была маленькая лічбавая картка. Як толькі я атрымаў гэта, я зразумеў, што яна сышла, і чаму. Нягледзячы на яе страхі, якія яна выказала на тым дыску, я быў упэўнены, што з маёй сястрой усё ў парадку. Я яшчэ не ведаў, што так напалохала яе, што яна прыняла рашучую меру, выкарыстаўшы мёртвую фарэль-колака ў якасці бурбалкавай плёнкі для свайго камюніке. Але паколькі я быў у водпуску, я не палічыў патрэбным дзяліцца гэтым камюніке са сваім працадаўцам, прынамсі пакуль.
  Я чакаў, затаіўшы (ці гэта было прынадай?) дыханне, каб даведацца больш.
  Тым часам я заскочыў ва Універсітэт штата Нью-Мексіка ў Санта-Фэ, каб наведаць прафесара Лівію Мадачы — «ПМ», як яе называў Пала — дарадцу Пала, тую, якая першай заахвоціла яе разгалінавацца і вывучаць штосьці іншае, чым (што усе астатнія прагаласавалі за тое, каб Пало была дзяўчынай-сіноптыкам або тэлевядучай.
  Прэм'ер-міністр была англічанкай сярэдніх гадоў са смуглай скурай і скуранымі маршчынамі, якія пераўзыходзілі нават Джорджыю О'Кіф. Неўзабаве я зразумеў, што прафесар Мадачы таксама атрымаў замарожаную фарэль. Але ў яе толькі што была запіска з падзякай за падтрымку незвычайнага тэзіса: здаецца, усе, акрамя Прэм'ер-міністра, увогуле не згаджаліся на Хэмінгуэя як на тэму, і не толькі тут, ва ўніверсітэце.
  Па словах Прэм'ер-міністра, крытыкі супраць Хэмінгуэя былі амаль паўсюднымі ва ўсёй акадэмічнай супольнасці, напрыклад: феміністкі казалі, што ён быў мужчынскім жананенавіснікам за тое, што ў яго было чатыры жонкі, кожнай з якіх ён падманваў пераемнік, і палюбоўніцы на баку; прафесары-геі называлі яго сэксуальна няўпэўненым гамафобам з фетышам пеніса; сацыёлагі сказалі, што ён выкарыстаў слова "N" для чорных людзей і пагардліва глядзеў на людзей індыйскага паходжання, такіх як Пала і я. На занятках па псіхалогіі яны сказалі, што ён пакутаваў ад дэпрэсіі, якая ўзмацняецца алкаголем, і працяглы сямейны суіцыд; нават на курсах журналістыкі Пала круцілі падкасты ад вядомага «літаратурнага» пісьменніка, які распавядаў пра тое, наколькі сумным быў Хэмінгуэй і як ён знішчыў амерыканскую літаратуру. Знаходзячыся на літаратурных факультэтах, Хэмінгуэй, відаць, быў цалкам аддадзены анафеме. А чаму б і не?—у рэшце рэшт, хлопец стаў лаўрэатам Нобелеўскай прэміі, а ў якасці паўнамоцтваў не меў нічога, акрамя дыплома сярэдняй школы Сярэдняга Захаду.
  Я, вядома, бачыў, як у Пала былі праблемы з пошукам дысертатара, які б прыняў яе агульную канцэпцыю. Цяпер у мяне была праблема знайсці саму Палому.
  Магчыма, воўк заўсёды вяртаецца ў свае вядомыя месцы, але ў маёй сястры было толькі адно месца, пра якое я ведаў. І гэта быў нябожчык, вялікі Эрнэст Хэмінгуэй. Ён здаваўся адзіным ключом да майго наступнага кроку.
  Мая малодшая сястрычка была, бадай, першай афіцыйнай дзяўчынкай Хэмінгуэя «лагернай паслядоўніцай». Пало быў апантаны Хэмінгуэем яшчэ ў дзяцінстве. Да дзесяці гадоў яна прачытала ўсё, што ён калі-небудзь напісаў — яго мастацкую, публіцыстычную, журналістыку, лісты — і хацела пабываць усюды, дзе ён калі-небудзь быў, каб яна магла адчуць яго ў трох вымярэннях Жыцця з вялікай літары. L, бо легендарны, большы за жыццё пісьменнік перажыў гэта сам. Прызнаюся, што б хто ні думаў пра яго творчасць, Хемінгуэй быў адным з самых прыгожых вырадкаў, якія калі-небудзь упрыгожвалі старонку літаратуры.
  Паколькі нашы бацькі былі разлучаныя, Пала ведала, як прымусіць іх да сябе на службу рознымі спосабамі, і яна адзначала іх адпаведна: Мама павінна была пакутаваць праз фазу «Ракі Двух Сэрцаў», калі месяц за месяцам Пала еў нічога, акрамя бутэрбродаў з сырой цыбулі, запіваючы кансерваванымі абрыкосамі ў сіропе, і яна рабіла каву, кіпяцячы гушчу прама ў гаршчок, таму што менавіта так харчаваўся Нік Адамс, альтэр-эга Хэмінгуэя, калі пайшоў адзін на рыбалку ў прыродзе адразу пасля Вялікай вайны.
  Акрамя таго, Пала хадзіў разам з нашым бацькам на кожную канферэнцыю, якую ён дазваляў — ад Венецыі да Парыжа і Ваёмінга — нават да Лага-Маджорэ — паглынаючы па дарозе ўсё, што еў наш Вялікі Белы Паляўнічы, ад смажанага парася ў Мадрыдзе да дзікага Марлін у Фларыда-Кіс.
  Было толькі адно месца, куды яна не змагла трапіць з-за «пахмелля халоднай вайны», як яна сказала: абмежаванне, надрукаванае ў нашых пашпартах на паездку на Кубу. Але цяпер — зыходзячы з яе загадкавых нататак на флешцы з пахам рыбы, якую яна мне даслала — я быў упэўнены, што Пала накіруецца менавіта туды. І хаця апошнім часам абмежаванні пачалі здымацца, ёй усё роўна спатрэбяцца мая дапамога і сувязі, каб дабрацца да гэтага. Я ведаў пра некаторыя прыватныя радкі, якія я мог бы нацягнуць, і якраз правяраў рэйсы праз Маямі і Мексіку, калі на маім экране з'явілася паведамленне з прыватнага сервера, які не знаходзіцца ў спісе. Пасланне, якое змяніла ўсё.
  Твая сястра памерла ў тапленні; астанкі, знойдзеныя ў Чароўным вадаёме; звярніцеся да шэрыфа акругі Блейн, штат Айдаха. Глядзіце кантактную інфармацыю ніжэй.
  Падпісвалася проста: Кампанія.
  Калі справа даходзіла да «сям'і», Кампанія звычайна ішла туды першай: каўбоі на дапамогу і ўсё такое.
  Але, відаць, не гэтым разам.
  Біг-Вуд-Рывер, штат Айдаха
  Я быў зусім няшчасны. Добра, я праваліў сур'ёзны тэст на інтэлект, і пры гэтым я, магчыма, забіў сваю ўласную сястру. Таму што зараз адна рэч была празрыстай, як шклянка для марціні: смерць Пала на той рацэ не магла быць «выпадковасцю».
   І тым не менш, падчас усіх маіх хісткіх пералётаў праз Скалістыя горы, ад Альбукеркі да Солт-Лэйк-Кетчума, колькі разоў я чытаў і перачытваў нататкі Пала на той лічбавай карце, устаўленай у мой мабільны тэлефон,—зноў і зноў і зноў жа - яны ўсё яшчэ не спрыялі яе смерці.
  Дзе было падбрушша айсберга? Чаго мне не хапала?
  Нават зараз, тут, на рацэ Біг-Вуд, калі мы з шэрыфам акругі Блэйн рухаліся супраць ледзяной плыні, каб дабрацца да месца, дзе апошні раз бачылі маю сястру перад тым, як яна знікла ў вадзе, мне было даволі цяжка ўявіць усё гэта . Што яна рабіла на гэтай рацэ сама да світання? Тым больш, што цяпер яе параноя, здавалася, мела моцную аснову ў рэальнасці.
  Я павінен быў дайсці да сутнасці. І хутка, перш чым гэтая дзікая рака забрала і мяне. Навошта я наогул прасіў паглядзець гэтае месца?
  Я прабіраўся вакол паваленых баваўняных лясоў уздоўж берага, з усіх сіл утрымліваючы раўнавагу на слізкай камяністай падлозе ў гэтых грувасткіх гумовых куліках з падцяжкамі, якія пазычыў мне аддзел; яны ахоплівалі маю ніжнюю частку цела і даходзілі аж да грудзей.
  Над шумам вады шэрыф — я буду называць яго «Тэд» — пытаўся ў мяне: «Вы ці ваша сястра калі-небудзь прыязджалі сюды раней, каб наведаць наш «рай для заклінальнікаў мух»?»
  «Айдаха, так; Кетчум, не, - сказаў я яму.
  Нягледзячы на нашае грэблівае стаўленне да экзатычных тэхнічных асаблівасцей і атрыбутаў лоўлі рыбы нахлыстам, якія мы з Пала гістарычна падзялялі, на дадзены момант я палічыў разумным паспрабаваць крыху звязаць рыбу:
  «Але ў дзяцінстве, — дадаў я, — наш тата вазіў нас на возера Рэдфіш, каб назіраць, як вылупляюцца вясёлкі».
  «Дык ты з промыслу! Я так і думаў!" Тэд удзячна ззяў, калі з дзіўнай лёгкасцю кіраваў сваёй масай уздоўж водмеляў. «Ведаеце, гэта наша самая вялікая галіна ў Айдаха: рыбалка і паляванне. У нашым штаце 26 000 міль рэк, я думаю, амаль больш, чым хто-небудзь на планеце...»
  Калі я ішоў за Тэдам уніз па плыні да месца, дзе апошні раз быў Пала калі яго заўважылі, ён пачаў слоўную размову, перакідваючы мне праз плячо падрабязнасці пра вуды і шпулькі, прынады і снасці, гаплікі, лёскі і грузілы... пакуль я не адключыўся.
  Я панура зразумеў, што мае ногі затрымаліся ў гэтых грувасткіх куліках і мой прыклад, разбіты хуткай вадой, што гэтаму сцэнары было наканавана працягвацца даволі доўга без магчымасці выратавацца.
  Пала сьмяялася б над маім цяжкім становішчам — гэта значыць, падумаў я ў няшчасьці, калі б яна не была мёртвая, як гольян, і не змыла цяпер дзесяць міляў уніз па цячэньні. І горш за ўсё тое, што я ўсё яшчэ не быў бліжэй да таго, каб дакладна даведацца, што з ёй здарылася. Пала меў рацыю, яна была ў небяспецы, і я крыўдзіў сябе за тое, што не ўбачыў, значна раней, наколькі гэта рэальна.
  Тэд прапрацаваў сваю дыятрыбу аж да эзатэрычнай небяспекі, якую тоіць у сабе «прывідны рыштунак» — гэтыя ярды лескі і гаплікі, раскіданыя безадказнымі рыбакамі з-за мяжы, якія паставілі пад пагрозу мясцовую папуляцыю асятровых амаль з вечнасці — калі адразу я падумаў, што ўлавіў важны non sequitur:
  «…пакуль мы не знайшлі кулікоў тваёй сястры, дзе яны плавалі…»
  «Што ў маёй сястры?» — сказаў я як мага спакайней.
  «Ну, не такія сапраўдныя кулікі , як вы цяпер, але яе рыштунак, ведаеце, лёгкія боцікі, больш падобныя на гумовыя чаравікі, якія носяць усе дамы...»
  Цяпер маё сэрца калацілася. Гэтая навіна дала мне першы пробліск надзеі: што не так з гэтай фатаграфіяй? У сярэдзіне лобзіка толькі што з'явілася дзірка, і я думаў, што дакладна ведаю, чаго не хапае.
  Безумоўна, Палома ведала, як лавіць рыбу, як прадэманстраваў яе нядаўні «пасланнік» з марожанай фарэлі. Але калі справа даходзіла да мастацтва рыбалкі, яна была дзяўчынай Ніка Адамса: прастата перш за ўсё. Яе абраным «тэхнічным абсталяваннем» былі шпілька для кручка, конік для прынады, пара камбінезонаў для адзення і дарожка для сядзення. Яна заўсёды пакідала астатняе — «гальштукі, мух і кулікоў». і пастава на запясцях» — да «спартсменаў выхаднога дня», як яна любіла іх называць.
  Не, калі б тыя чаравікі, якія яны вылавілі ўнізе па плыні, сапраўды належалі Паломе, у чым я вельмі сумняваўся, яна б, вядома, ніколі іх не насіла; сама ідэя была супраць яе рэлігіі. Яна сама кінула гэтыя «пінеткі» ў напой: пасланнік плыў уніз па плыні ў мае чакаючыя абдымкі — зусім як тая фарэль — і, верагодна, прыносіў тое самае паведамленне.
  «Дзе ты знайшоў гэтыя чаравікі?» Я спытаў у шэрыфа Тэда, асцярожна дадаўшы: «І як вы змаглі так хутка і з такой упэўненасцю выявіць, што яны належаць маёй сястры?»
  «Правы бот быў знойдзены ўчора, затрымаўся ў пастцы», — сказаў ён мне. «Яны ачысцілі яго ўнізе каля Магічнага вадасховішча. Другі быў падвешаны, тут вышэй па плыні, на галінцы бавоўніка — непасрэдна каля аварыі. Прынамсі, побач з тым месцам, дзе вашу сястру бачылі апошні раз. Але тое, як мы даведаліся, што гэтыя пінеткі належаць ёй , гэта было простай справай: на чаравіках было надрукавана яе імя, на кожнай — водатрывалымі чарніламі!»
  Я стараўся не паказаць рэакцыі. Я проста спадзяваўся на Бога, што маю рацыю. Гэта больш чым акуратна змясцілася б у гэтую дзірку ў галаваломцы. І гэта патлумачыла б яшчэ нешта. Так што давялося рызыкнуць.
  «Які з гэтых ботаў, якія вы знайшлі, быў знойдзены бліжэй за ўсё да месца, дзе вы знайшлі цела маёй сястры?» — спытаў я ў шэрыфа.
  Хаця да гэтага часу я здагадваўся, якім будзе яго адказ.
  «О, цела, наконт гэтага мы ўсё яшчэ чакаем», — сказаў мне Тэд. «Мы лічым, што яна трапіла ў глыбокі басейн і яе зацягнула плынню. І вось месца, вось тут». Ён пастукаў па адным з вялікіх паваленых баваўняных дрэў уздоўж берага, яго сухія галіны плылі ў раку, і дадаў:
  «Менавіта тут, на гэтым месцы, апошні раз бачылі вашу сястру. Вось дзе фарэль заўсёды любіць хавацца, у тых дуплах пад усімі тымі дрэвамі ўздоўж берага; гэтыя паваленыя баваўняныя лясы былі там вечна, па ўсёй плыні ракі; вось чаму мы называем гэтую раку «Вялікім лесам». Калі людзі трапляюць у такія месцы, іх няма як мы можам троліць, цячэнне занадта хуткае, а гэтыя лагчыны занадта вузкія і занадта глыбокія: часам мы не знаходзім зніклых месяцаў ці гадоў. Можа, нават ніколі».
  «Ах, я разумею. Ну, вялікі дзякуй за ўсё гэтае тлумачэнне, шэрыф, - ветліва сказаў я, захоўваючы цвярозы выраз твару, у той час як сам-насам я круціў у галаве калёсы. Як дзіўна ідэальна! Я павінен быў аддаць належнае Пала за больш мазгоў, чым я мог сабе ўявіць.
  Цела побач не было, і Пала пакінуў «почырк на сцяне» на пары абутку. Навошта ёй гэта рабіць, калі толькі яна не збіралася застацца жывой і схавацца - закамуфляванай, як стронга, якая засела пад бавоўнікам - як, у рэшце рэшт, яна сказала мне, што зробіць, ці не так? Цяпер мне вельмі хацелася самому выпаўзці з ледзяной вады, сарваць з сябе гэтую праклятую гумовую скуру і пайсці яе шукаць.
  Але была адна рэч, якую я ледзь не заўважыў.
  «Я хацеў бы пабачыць тыя чаравікі, якія вы знайшлі, — сказаў я шэрыфу Тэду, — а таксама іншыя рэчы маёй сястры, якія вы можаце мне паказаць. І, дарэчы, шэрыф, - мімаходам дадаў я, - хто на самай справе ўбачыў Палому тут, на рэчцы, той раніцай? Гэта быў мясцовы жыхар? Нехта, хто яе ведаў?»
  Шэрыф Тэд ужо караскаўся па беразе. Магчыма, гэта было маё ўяўленне, але ён, здавалася, ухіляўся ад адказу. Ён падняўся наверх і высунуў сваю вялікую мясістую рукавіцу, каб дапамагчы выцягнуць мяне і мой гумовы чахол з вады. Апынуўшыся на сушы, я ўсё яшчэ адчуваў сябе забальзамаваным.
  «Шэрыф?» Я паўтарыў, падняўшы брыво, аднойчы мы стаялі вочы ў вочы.
  Шэрыф Тэд апусціў вочы і пашаргнуў сваёй вялікай нагой па ігліцы.
  «Не ўпэўнены, што магу вам гэта сказаць», — сказаў ён. Калі ён падняў вочы і ўбачыў мой выраз нявіннага здзіўлення, ён дадаў: «Я правяру гэта ў аддзеле, як толькі мы вернемся туды. Але нават калі вы сваякі нябожчыцы, гэта можа быць занадта канфідэнцыяльна…» Ён змоўк з выглядам няпэўнасці.
   «Божа, гэта становіцца таямнічым», — сказаў я. І я чакаў.
  Але калі ён прыйшоў, я быў сапраўды непадрыхтаваны.
  «Я магу сказаць вам столькі, але калі мы вярнуліся ў дэпартамент, вы ніколі не чулі гэтага ад мяне», сказаў шэрыф сабе пад нос, азіраючыся, хоць нікога не было ў некалькіх мілях ад гэтага месца. «Вы не знойдзеце ніякіх «іншых эфектаў» вашай сястры, акрамя, магчыма, яе адзення і любой ежы, якая была ў халадзільніку. Астатняе — дакументы, камп’ютар і ўсё — ён канфіскаваў з яе каюты. Хлопец, які бачыў, як яна тая раніца выходзіла ўброд па рацэ, ведаў яе, але ён не быў рыбаком. Ён быў чыноўнікам, паказаў нам свой дзяржаўны значок і сказаў, што сачыў за вашай сястрой дзеля яе ўласнай абароны. Здаецца, ваша маленькая сястрычка рабіла нешта важнае тут, у гэтых краях, для ўрада ЗША. Маё не здагадвацца пра што, натуральна».
  Я цяжка праглынуў. У мяне закружылася галава. Мой рот перасох, чым костачка сёмай алівы. Гэта было горш, чым я думаў. Канфіскацыя маёмасці Пала яшчэ да таго, як яны знайшлі цела? Што яна магла задумаць, што запатрабавала такіх хуткіх дзеянняў, каб здушыць гэта? Хто быў гэты «афіцыйны» хлуслівы сволач, які схапіў яе рэчы?
  - Шэрыф, - сказаў я, падбіраючы словы як мага дбайней, каб потым яны не вярнуліся і не ўкусілі мяне за попу, - я ўпэўнены, што вы зразумееце, калі скажу, што я таксама не ў свабоду дзяліцца ўсім аб гэтай справе і не разважаць пра заўчасную смерць маёй сястры. Але я дзякую вам за ваш давер, які застанецца са мной у бяспецы. Але паколькі мы гаворым канфідэнцыйна, не маглі б вы сказаць мне, які гэта быў «афіцыйны значок», які паказаў вам яе калега, што натхніла ваш аддзел падтрымаць гэтыя яго дзеянні?»
  Але перш чым шэрыф паспеў адказаць ці нават вокам міргнуць, я дастаў сваё пасведчанне ад кампаніі, якое, як я ведаў, пераўзыходзіла большасць іншых у сферы бяспекі, і паказаў ім перад ім.
  Цяпер ён мог міргнуць. І ён зрабіў.
  "Так, сэр, афіцэр Перэс", - сказаў ён. І ён сапраўды салютаваў мне, як калі б я быў яго ваенным начальнікам. «Аднак я магу вам сказаць, што значок таго хлопца быў сапраўдным: ад ФБР. Але гэта не была простая справа ФБР, якой ён займаўся, ні адна з тых рэчаў, звязаных з абаронай сведак у «Бяспечным доме», сказаў ён. Ён сказаў нам, што ваша сястра ўдзельнічала ў расследаванні справы, звязанай з нацыянальнай бяспекай...»
  Я спусціўся ў офіс шэрыфа ў Хэйлі. Чаравікі не спатрэбіліся шэрыфу ў якасці доказу, бо ФБР перайграла ўсіх і ўзяло на сябе адказнасць за тое, што яны хацелі. Але дзякуючы гэтай фальшывай вокладцы ніхто (акрамя мяне!) не падазраваў несумленную гульню ў «выпадковай смерці» Пала. Я засунуў сумку з ботамі пад руку, узяў ключы ад каюты Пала і адправіўся ў дарогу на арандаваным джыпе, вяртаючыся па шашы 75 у бок Кетчума і Сан-Вэлі.
  Мне патрэбна была яшчэ адна частка галаваломкі. На гэты раз я ведаў, дзе яго знайсці.
  Яшчэ да таго, як у мяне з'явілася магчымасць аднаму выцягнуць гэтыя чаравікі з поліэтыленавага пакета, я ўжо заўважыў падказку, якую яна мне пакінула (у дадатак да таго, што яе імя на баках паплаўкоў нанесена нязмыўнымі чарніламі, каб усе ведалі, што яны яе.) Я ўвесь час глядзеў на сумку, якая ляжала побач са мной у джыпе.
  На верхні язычок кожнага гумовага чаравіка яна шчыльна прыляпіла мілую пластмасавую клейкую этыкетку, якую было цяжка не заўважыць: бірку даўжынёй каля цалі, сіняга, зялёнага і жоўтага колеру, са стылізаваным малюнкам экзатычнай маладой жанчыны. з рукавамі з фальбонамі і з кошыкам садавіны на галаве; яна нібы танчыла самбу. Уверсе на этыкетцы было напісана: АРГАНІЧНЫ. А пад гнуткай, танцуючай фігурай маладой жанчыны вялікімі літарамі было напісана «ЧЫКІТА».
  Дзе я — зусім нядаўна — бачыў гэтую спасылку?
  Я спыніў свой джып з дарогі, выцягнуў свой iPad, уключыў яго, уставіў смярдзючую лічбавую карту Пала, якая пахне рыбай, у порт і пстрыкнуў яе адкрыць. Вось гэта было, яно глядзела мне ў твар увесь гэты час, яшчэ да таго, як я з'ехаў з Нью-Мексіка: джынгл!
  Я націснуў на чорную скрынку з вясёлымі музычнымі чвэрцямі наперадзе, і адтуль прагрымелі першыя такты аднаго з найстарэйшых і ў свой час самых вядомых рэкламных джынглаў. Пачуўшы гэта цяпер, у мяне астыла кроў:
  Прывітанне, сябры! Я Чыкіта Банана, і я прыйшоў сказаць...
  Я выключыў яго адразу, не дайшоўшы да канца. Я ведаў, што ў гэтай новай версіі джынга яны мадэрнізавалі тэкст, каб падкрэсліць харчаванне і здароўе, але я ўсё яшчэ памятаў, як гучаў джынгл у былыя часы. Яна так спадабалася маме, што яна спявала яе нам, калі мы былі маленькімі.
  На гэтую памяць і разлічваў Пала.
  І я ведаў, дзе мая сястра схавала тавары, якія ёй трэба было знайсці.
  Я Чыкіта Банана, і я прыйшоў сказаць -
  бананы павінны спець пэўным чынам...
  бананы любяць клімат самага-самага трапічнага экватара —
  Такім чынам, вы ніколі, ніколі не павінны ставіць бананы ў халадзільнік.
  — «Chiquita Banana», 1945, Shawnee Press
  Я знайшоў крытычную масу — кучу бананаў. Натуральна, яны былі засунутыя ў скрыню для гародніны халадзільніка ў закінутай каюце маёй сястры. Унутры аднаго банана, на якім усё яшчэ была прымацаваная сімвалічная этыкетка, я знайшоў лічбавы чып, які там пахаваў Пала.
  У чарговы раз смярдзючая рыба і падрумяненыя бананы, здавалася, перамаглі самыя сучасныя сілы бяспекі (ці хто б там ні было) і іх хваленую перавагу ў зборы даных з дапамогай лічбавых тэхналогій касмічнай эры.
  Цяпер, калі я вярнуўся ў свой джып са здабычай і зноў уключыў свой iPad, я мог пачаць звязваць папярэднія спасылкі, якія яна мне даслала (у рыбцы), з высновамі, якія яна з іх зрабіла (у банане). Мне спатрэбілася не так шмат часу, як я думаў, каб сабраць разам наступнае:
   1. Тое, што даведаўся Пала, запаліла чыюсьці мега-бунзенаўскую гарэлку.
   2. Што ўсё гэта было звязана з адносінамі Эрнэста Хемінгуэя з айсбергамі, рыбай, бананамі і Кубай.
   І што больш важна:
  3. Дзе мая сястра хавалася - што, калі мая інтуіцыя была правільнай, было не вельмі далёка.
  Аднак цяпер, калі я ведаў, мне трэба было дабрацца да Конскай Пашчы і даць яму зразумець, што я ведаю. Я дастаў спадарожнікавы тэлефон, выдадзены кампаніяй, і набраў асабісты прыватны нумар, які вывучыў на памяць.
  Не спатрэбілася шмат часу, каб выклікаць самога дырэктара. Напэўна, даволі хутка стала вядома, што я задаваў дзіўныя пытанні хлопцу, які пацярпеў ад гора, чыя сястра выпадкова патанула. Першыя словы з вуснаў дырэктара пацвердзілі гэта.
  - Прабач за тваю сястру, Леа, - сказаў ён. «Але вы павінны быць у адпачынку. Цяпер я чую, што вы важдаецеся ў Айдаха, скрыжоўваеце шпагі з нашымі блізкімі суайчыннікамі ў ФБР — нават спрабуеце дакапацца да спробы вашай сястры рэанімаваць імідж позніх нобелеўскіх лаўрэатаў. А іншыя, як вы ведаеце, лепш пакінуць мінулае пад зямлёй».
  «Вы атрымалі на мяне ілжывы данос, сэр», — сказаў я. «Экгумацыя з магілы нават для вядомых пісьменнікаў падалася б безгустоўнай, асабліва перад Вялікаднем. Але, наколькі я памятаю, той хлопец з Нобелеўскай прэміі ахрысціў нашых суайчыннікаў у Бюро: « Франкаўскі астард , я жадаю» за іх падтрымку правых іспанскіх фашыстаў, якія праніклі ў Амерыку на працягу ўсёй Другой сусветнай вайны».
  Дырэктар уздыхнуў.
  Мэсэдж: ён быў добрым хлопцам з цяжкай працай, а я — распушчаная гармата — рабіў яе яшчэ больш жорсткай.
  «Леў, ты аналітык, і добры», — паведаміў ён мне. «Але што вы тут зрыгваеце, гэта ўсё было ў цёмным стагоддзі. Яшчэ задоўга да халоднай вайны. Ці магу я спытаць, якая мэта гэтага званка?»
  «Ну, тады дазвольце мне даць вам больш сучасныя рэчы, сэр», — сказаў я. «У мяне ёсць прапанова, якую я хацеў бы, каб вы разгледзелі...»
  «Прапанова?» — з лёдам у голасе адрэзаў дырэктар. «Ваш тон робіць гэта больш падобным на ўльтыматум. Леа, дазвольце мне нагадаць вам, што зараз у мяне даволі поўная талерка. Калі ласка, не спрабуйце тузаць мой ланцуг».
  "Далёка, сэр", сказаў я. «Я адразу перайду да сваёй справы. Але спачатку я хацеў, каб мы абмеркавалі гэтую другую рыбу».
  Дырэктар меў ласку маўчаць.
  Такім чынам, я выкарыстаў сваю поўную перавагу ў судзе:
  «Вы памятаеце», — сказаў я яму. «Рыба з прымацаванай «запіскай»? Рыба, якую бедная, нявінная прафесар Лівія Мадачы атрымала ў Санта-Фе? Палома не паслала гэтага, праўда? Ты ведаў, што я пайду туды першым. Вы самі паслалі яго, каб выкарыстаць яго як прынаду і траліць мяне. Гэта адбылося адразу пасля таго, як вы шукалі маю сястру Палому — завабіўшы яе на той фальшывы вэб-сайт «Закона аб свабодзе інфармацыі»; а потым вы развярнуліся і выкарысталі яе «ляп» як нагоду, каб адправіць мяне ў адпачынак з працы».
  "І ваш пункт гледжання будзе?" - спытаў дырэктар. Хаця цяпер яго тон быў больш стрыманы, чым ледзяны.
  «Гэта не справа », - сказаў я. «Гэта толькі назіранне: але здаецца, што «Нацыянальная бяспека» не такая дружная паміж агенцтвамі, як мяркуецца. Вы падставілі мяне і паставілі пад пагрозу жыццё маёй сястры - вы выкарысталі нас у якасці прынады - толькі для таго, каб даведацца, колькі ФБР ведае пра тое, што павінна адбыцца там унізе.
  Пасля доўгай паўзы дырэктар сказаў: «Добра, вядома. Але скажы мне, Леа: калі ты не наш аналітык і не працуеш пад прыкрыццём у Бюро, то на каго ты працуеш?»
  «Гэта «каго», сэр», — паправіў я яго. «Я працую «на каго» заўсёды працаваў. Калі вы хочаце ведаць праўду, я працую на сваё племя».
   «Племя?» - сказаў дырэктар, быццам ніколі не чуў гэтага тэрміна.
  «Мясцовыя жыхары — індзейцы, хопі, зуні, апачы, наваха — метысы, як бы вы ні называлі нас: тубыльцы, карэнныя жыхары, сяляне. Ваша халодная вайна для нас нічога не значыць. Камунізм ці капіталізм лепшы - гэта спрэчнае пытанне для людзей, якія выкарыстоўваліся ў якасці корму для вашых няспынных бітваў апошнія пяцьдзесят ці шэсцьдзесят гадоў. Гэта сапраўды тое, пра што ўсё ідзе - гэта тое, што вось-вось адбудзецца - ці не так?»
  Дырэктар зноў маўчаў; праз некаторы час, ён уздыхнуў.
  «Так, у гэтым і справа, Леа. І вы прадэманстравалі, што Бюро яшчэ не ведае столькі, колькі хацелася б: гэта ясна. У адваротным выпадку яны наўрад ці сачылі б за вашай сястрой і прысвойвалі яе файлы ў той момант, калі яна знікла - раней, чым мы змаглі да іх дабрацца. Дык скажы мне, Леа: што гэта за твая прапанова?»
  Я адчуў палёгку, што ён не мог бачыць маёй усмешкі з адлегласці ў дзве тысячы міль.
  «Я думаю, што кампаніі неабходна фінансаваць важную праграму стыпендый», — сказаў я яму. «Той, які заахвочваў бы маладых навукоўцаў дзяліцца сваімі даследаваннямі. Не практыкаванне па серфінгу або нешта накшталт "уцечак інфармацыі", а нешта афіцыйна спансаванае намі разам з іншымі. Гэта дапамагло б Дзярждэпартаменту, аб'яднаўшы нашу гістарычную мудрасць, каб дапамагчы засяродзіцца на канкрэтных падзеях, нават небяспечных падзеях, якія вось-вось паўторацца.
  «І, — нядбайна дадаў я, — я лічу, што ведаю, з чаго пачаць, і хто можа напісаць першы з такіх рэпартажаў, заснаваных на падзеях, якія адбыліся больш за сто гадоў таму…»
  Батанічны сад Sawtooth: Кетчум, Айдаха
  Я знайшоў Пала, які сядзіць пад пагадай у «Садзе бясконцай спагады», недалёка ад Сан-Вэлі.
  Я здагадаўся, што яна будзе тут, калі даведаўся, што гэтая частка Батанічнага саду Саўтут, крыху ніжэй па плыні ад яе знікнення, быў створаны для візіту Далай-ламы ў 2005 г. сюды, у Сан-Вэлі. З-за бязгучнага кручэння малітоўных і вадзяных колаў гэта здавалася ідэальным месцам, каб успомніць, як мір і згода калісьці выглядалі ў свеце.
  Яе было немагчыма пазнаць: вадаспад шаўкавістых чорных валасоў, закручаных і запраўленых пад бейсболку, цёмныя люстраныя акуляры і аб’ёмная фуфайка, якая закрывала пласты мяккай вопраткі. Я сеў побач з ёй на лаўку і абняў яе за плечы.
  Яна зняла цёмныя акуляры і сур'ёзна паглядзела на мяне сваімі серабрыстымі вачыма. «Лео, я думаю, магчыма, ты выратаваў мне жыццё», - былі яе першыя словы. «Я не ведаю, хто сачыў за мной і якая ў іх была матывацыя. Але так як вы знайшлі мяне, я мяркую, што вы ўсё зразумелі.
  «Я магу на гэта адказаць», — сказаў я. «ФБР сачыла за вамі , а Кампанія сачыла за імі . Але, на ваша шчасце, я назіраў за імі абодвума».
  «І ці змаглі вы зразумець з маіх загадкавых нататак і спасылак, чаму на Хэмінгуэя так палявалі і пераследвалі?» яна сказала. «Чаму яны хацелі ўвогуле выцерці яго памяць, перш чым ён запомніў занадта шмат?»
  «Так», — запэўніў я яе. «Ён быў містэрам антыфашыстам, і ён ведаў, што ў любы момант можа адбыцца на Кубе. Гэтак жа, як вы зразумелі, як гэта звязана з тым, што павінна адбыцца зараз, зусім побач».
  Яна глядзела на мяне на імгненне, потым шырока ўсміхнулася. Я быў так рады бачыць яе такую ўсмешку.
  «Такім чынам, вы змаглі зрабіць тое, што я прапанаваў?» — спытала яна.
  «Кампанія, здаецца, лічыць, што гэта вельмі персікавая ідэя», — запэўніў я яе. «Вы атрымаеце першую стыпендыю. Так што вам лепш напісаць гэта з гэтых нататак даволі хутка. Бо на наступным тыдні пачнуцца суды».
  «У мяне няма абсталявання, каб набраць гэта», — сказала яна. «Мудак забраў мой кампутар».
  «Ёсць новае вынаходніцтва пад назвай «аловак і папера», — сказаў я ёй. «Калі вы правільна разыграеце свае карты, думаю, я змагу вам іх дастаць. З таго, што я магу сказаць пра вашы папярэднія намаганні, гэта здаецца больш бяспечным, чым праглядаць Інтэрнэт. Чаму б не паспрабаваць? У рэшце рэшт, мая дарагая сястра, як казаў Сантаяна: «Тыя, хто не памятаюць уласнага мінулага, асуджаныя паўтарыць яго». »
  Калі яна пагадзілася, я дадаў:
  «Але зуб за зуб, мая дарагая Палома. Я проста хачу пару адказаў у якасці аплаты. Сімвалічны пераклад: калі, як вы кажаце, Хэмінгуэй напісаў «Стары і мора» ў разгар халоднай вайны, і калі гэта сапраўды была алегорыя пра Кубу — тады кім быў Сант'яга, стары, якога назвалі святым. ? Што ўяўляе марлін, гіганцкая рыба, якую з'елі акулы? А хто былі акулы?»
  «Табе трэба будзе зразумець гэта, калі ты прачытаеш мой даклад», — сказала яна мне, усё яшчэ ўсміхаючыся.
  І я зрабіў.
  Я спрабую скласці, перш чым прайсці, карціну ўсяго свету - ці, прынамсі, столькі, колькі я бачыў.
  —ЭРНЕСТ ЭМІНГУЭЙ​​
  Даклад Дзяржаўнаму сакратару аб генацыдзе ў Цэнтральнай Амерыцы: Палома Перэс (шчодра фінансавана даследчым грантам шматлікіх агенцтваў бяспекі ЗША)
  1899 год быў вельмі важным:
  • Гішпана-амэрыканская вайна толькі што скончылася: ЗША, якія дапамаглі Кубе атрымаць незалежнасьць ад Гішпаніі з крыкам «Cuba Libre», цяпер акупуюць Кубу.
  • Зарэгістравана United Fruit Company, аб'яднаўшыся з некалькімі іншымі імпарцёрамі; цяпер яна кантралюе 75% імпарту бананаў у ЗША
  • Першы дыктатар, які захапіў Гватэмалу са зброяй, Мануэль Эстрада Кабрэра захоплівае кантроль над гэтай краінай.
  • Эрнэст Хэмінгуэй нарадзіўся ў Ілінойсе.
  1901: Гватэмала наймае United Fruit кіраваць сваёй паштовай службай.
  1903: Гватэмала дае United Fruit канцэсію на дзевяноста дзевяць гадоў на будаўніцтва і абслугоўванне чыгункі з зямлёй у абмен; ЗША ўмешваюцца ў Панаму; ЗША ўмешваюцца ў Гандурас; ЗША ўмешваюцца ў Дамініканскую Рэспубліку.
  1904: Аўтар О. Генры ўводзіць тэрмін «Бананавая рэспубліка» для краін з адным асноўным прадуктам, такім як бананы, якімі кіруе невялікая багатая ваенная эліта землеўладальнікаў на ўскрайку і велізарнае збяднелае насельніцтва, раздушанае пад айсбергам.
  1912: ЗША ўмяшаліся ў справы Кубы, Панамы і Гандураса. Зараз United Fruit атрымлівае зямельныя канцэсіі ў Гандурасе для будаўніцтва яшчэ адной чыгункі; беднякі націскаюцца на працу ў якасці рабочых па вытворчасці бананаў, таварнага ўраджаю.
  1914–19 Вялікая Айчына
  1917–1933: Армія ЗША ўварваецца і акупуе Кубу да 1933 года.
  1928: «Бананавая разня» ў Калумбіі: рабочыя «Юнайтэд Фрут», выціснутыя на службу, цяпер бастуюць і гінуць ад урадавых апалчэнцаў.
  1936–39: Грамадзянская вайна ў Іспаніі супраць абранага ўрада (лаялістаў) і генерала Франка (фашысты); Хэмінгуэй стаіць на баку першых, але пераважаюць другія.
  1937: Хэмінгуэй выступае супраць фашызму ў Карнэгі-Холе (1937), а яго іспанскі сябар у Парыжы, Пабла Пікаса, малюе Герніку ў знак пратэсту супраць разбурэння фашысцкімі бамбёжкамі маленькага баскскага горада (1937); абодвух мужчын заходнія ўрады называюць магчымымі камуністамі за іх антыфашысцкую пазіцыю.
  Другая сусветная вайна 1941–45 гг.: нямецкія падводныя лодкі ў Карыбскім моры скарацілі экспарт бананаў United Fruit; Хэмінгуэй і яго «Фабрыка жулікаў» з былых іспанцаў-лаялістаў палююць на нямецкія падводныя лодкі ля ўзбярэжжа Кубы; Значок «Chiquita Banana» у стылі Кармэн Міранда, прыдуманы для выкарыстання пасля вайны.
  1942: Дж. Эдгар Гувер патрабуе ад ФБР адкрыць справу на Хэмінгуэя як на магчымага камуніста; файл застаецца актыўным да смерці Хемінгуэя ў 1961 годзе.
  1945: Chiquita Banana Jingle абаронены аўтарскім правам; бананы прапагандуюцца як самая здаровая і карысная ежа ў якасці сняданку для дзяцей, жанчын.
  1947: Гватэмала пачынае падтрымліваць працоўнае заканадаўства для абароны працоўных сялян ад замежных транснацыянальных фірмаў.
  1951: Якаба Арбенс абраны прэзідэнтам Гватэмалы, пачынае аграрную рэформу; Хэмінгуэй піша «Стары і мора на Кубе» пра рыбака з Канарскіх астравоў, Іспанія, які жыве на Кубе, які злавіў вялізнага марліна, змагаўся з ім некалькі дзён, называў яго «братам», перамагае яго і прывязвае да сваёй лодкі. , і яго з'ядаюць акулы, перш чым ён вернецца ў порт. Стары памірае.
  1952: Гватэмальскі дэкрэт 900 прыняты, рэформа аб пераразмеркаванні невыкарыстоўваемай зямлі, якая была дадзена ў арэнду на дзевяноста дзевяць гадоў замежным кампаніям, такім як United Fruit; малады аргентынскі студэнт-медык Эрнэста «Чэ» Гевара дапамагае ў рэформах; «Стары і мора» выдадзены з усеагульным поспехам і прызнаннем.
  1953: прэзідэнт Гватэмалы пераразмяркоўвае 210 000 акраў невыкарыстоўваемай зямлі United Fruit сялянам для апрацоўкі; плаціць United Fruit іх уласны ацэначны кошт (нізкі для мэтаў вызвалення ад падаткаў) за зямлю; Джон Фостэр Далес (дзяржсакратар ЗША) і брат Ален Далес (дырэктар ЦРУ) — абодва акцыянеры United Fruit — падтрымліваюць паспяховы пераварот супраць Гватэмалы; Эйзенхаўэр імгненна прызнае новы ваенны ўрад; Чэ Гевара, узрушаны, клянецца адпомсціць; «Стары і мора» атрымаў Пулітцэраўскую прэмію, першую буйную прэмію Хэмінгуэя.
  1954: Бастоўкі бананавых рабочых па ўсім Гандурасе, ЗША расследуюць манаполію United Fruit; Чэ далучаецца да Рауля і Фідэля Кастра, каб пачаць рэвалюцыю супраць кубінскага ўрада, які падтрымліваецца ЗША; з Кубы, Хэмінгуэй выступае супраць слуханняў у Сенаце ЗША аб неамерыканскай дзейнасці, кажа, што адзінае, што можа спыніць сенатара Джозэфа Макарці, гэта «.577 Solid» (куля слана); Хэмінгуэй у дзвюх паслядоўных авіякатастрофах у Афрыцы, атрымлівае Нобелеўскую прэмію па літаратуры, вяртаецца на Кубу.
  1958: Фідэль Кастра прымае ўладу на Кубе, прэзідэнт Батыста, які падтрымліваецца ЗША, сыходзіць; Кастра канфіскуе маёмасць United Fruit і кажа: «Куба — не Гватэмала».
  1960: забастоўка бананавых рабочых у Панаме; Хемінгуэй пакідае Кубу ў Кетчум, штат Айдаха (ліпень); Джон Кенэдзі абраны прэзідэнтам ЗША (лістапад); Хэмінгуэя адправілі ў клініку Майо ў Мінесоце, ён праходзіць два месяцы электрасутаргавай шокавай тэрапіі (снежань-студзень), у той час як ФБР усё яшчэ знаходзіцца пад пільным расследаваннем. Гватэмала пачынае грамадзянскую вайну паміж ваеннымі ўрадамі (пры падтрымцы ЗША) і сялянамі-партызанамі (пры падтрымцы Кубы); вайна будзе цягнуцца трыццаць шэсць гадоў.
  1961: інаўгурацыя Джона Кенэдзі (студзень); Уварванне ЦРУ ў Бухце свіней на Кубу (красавік); Хемінгуэй атрымлівае яшчэ два месяцы шокавай тэрапіі (красавік-чэрвень); ФБР сочыць за Хэмінгуэем у бальніцы для назірання і праслухоўвае яго тэлефон; Хемінгуэй скончыў жыццё самагубствам (ліпень)
  1962: Кубінскі ракетны крызіс (кастрычнік); СССР згаджаецца вывесці ракеты, калі ЗША пагодзяцца не ўрывацца на Кубу (зноў); United Fruit стварае невялікую сінюю налепку Chiquita для прасоўвання сваіх бананаў.
  1967: Чэ Гевара забіты ў Балівіі пры падтрымцы спецназа ЗША і ЦРУ.
  1972: дырэктар ФБР Дж. Эдгар Гувер памёр у Вашынгтоне, акруга Калумбія; яго сакрэтныя файлы выдалены са штаб-кватэры ФБР, а некаторыя знішчаны яго даўнім памочнікам і даверанай асобай Хелен Гэндзі; Міс Гэндзі неадкладна сыходзіць з ФБР.
  1974: ФБР нарэшце закрывае пасмяротную справу Хэмінгуэя.
  1988: былая супрацоўніца ФБР Хелен Гэндзі памірае, і яе веды аб сакрэтных файлах Гувера паміраюць разам з ёй; Washington Post паведамляе, што «любімым захапленнем» міс Гэндзі была лоўля фарэлі.
  1996: Грамадзянская вайна ў Гватэмале скончылася праз трыццаць шэсць гадоў; у выніку канфлікту больш за 200 000 чалавек прапалі без вестак або былі забітыя — «зніклі без вестак» — у выніку таго, што пазней будзе названа генацыдам супраць карэннага насельніцтва майя і сельскіх сялян.
  2013: у Гватэмале толькі што пачаліся судовыя працэсы па справе аб генацыдзе супраць вайскоўцаў, былых дзяржаўных чыноўнікаў і магутных землеўладальнікаў; незразумела, ці падтрымае нядаўна абраны прэзідэнт Гватэмалы іх захаванне, і якой будзе афіцыйная пазіцыя ЗША.
  
  
  СЫН ЯГО МАЦЫ
  АВТОР JA JANCE
  Было некалькі дзесяцігоддзяў таму, яркай суботняй раніцай у жніўні 1978 года, калі мая ўнучка-падлетак Аліз скінула бомбу, якая назаўжды змяніла наша жыццё.
  - Нана, - сказала яна, рассеяна абмакваючы зефір, які паліваў толькі што прыгатаваны кубак гарачага шакаладу, - што было б, калі б тата аказаўся шпіёнам, ведаеце, кепскім?
  Лойд, мой муж, сядзеў з намі на кухні, але ён амаль не звяртаў увагі на бесперапынную размову паміж Аліз і мной. Як толькі ён знік за старонкамі сваёй газеты New York Times , вакол яго мог бы надысці канец свету, нават калі ён не звярнуў бы ні найменшай увагі. На гэты раз, аднак, неабдуманы каментар Аліз здолеў пранікнуць у яго ўвагу на навінах дня. Ён толькі што зрабіў глыток кавы. Ён падавіўся, і яму прыйшлося перажыць прыступ кашлю, перш чым ён змог адказаць.
  «Твой бацька шпіён?» — спытаў ён. «Як абсурдна! Не ўяўляю, як вам прыйшла ў галаву такая недарэчная ідэя!» Потым, адкінуўшы гэтую ідэю, ён склаў сваю газету, засунуў яе ў кошык на хадунках і пайшоў у гасціную ў пошуках цішыні і спакою.
  Я памятаю, як доўга стаяў ля кухоннай ракавіны, гледзячы ўніз у глыбіню кубка кавы, якую я толькі што наліў сабе. У тую раніцу на працы на кухні было мноства праблем, не апошняй з якіх быў той факт, што Лойд адказаў на пытанне, якое было адрасавана мне. Але пасля больш чым саракагадовага шлюбу з Лойдам Энтані Крэсвелам я навучылася выбіраць бітвы. Сапраўдная праблема ў пакоі той раніцай заключалася ў тым, што мой муж быў цалкам упэўнены ў тым, што адхіліў заклапочанасць Аліз. На жаль, хоць Лойд мог дазволіць сабе раскошу лічыць яе абвінавачванні недарэчнымі, я не мог.
  Так, бацька Аліз, Гунар Лойд Крэсвел, быў маім сынам, маім адзіным сынам. І так, як яго маці, я павінна была быць плячом да пляча са сваім мужам, каб кінуцца на абарону нашага сына. І ўсё ж я не мог быць, таму што нешта ў нявінна зададзеным пытанні Аліз прамовіла са мной і закранула нерв, пра які я нават не ведаў. Маім першым інстынктам было паглядзець гэтае пытанне ў твар і сказаць, што ўся ідэя не можа быць і гаворкі. Непрыгожая праўда ў тым, што я не толькі не любіў свайго сына, але і не думаў, што ён такі разумны.
  Людзі майго мужа прыехалі з Англіі не на «Мэйфлаўэр», а неўзабаве пасля гэтага. Лойд заўсёды казаў мне, што яго сям'я называла тых ранніх імігрантак GAR - бабулямі рэвалюцыі - чые нашчадкі па жаночаму полу мелі поўнае права на членства ў DAR.
  Мае продкі прыехалі з Даніі амаль праз два стагоддзі. Маё імя, Айседора, паходзіць ад маёй прабабулі; Гунар носіць імя майго бацькі. Сям'я Лойда заўсёды верыла ў ангельскую традыцыю «трымаць жорсткую верхнюю губу». Мой прыйшоў з поўнай дозай скандынаўскага стаіцызму. Паміж намі, ніхто з нас не верыў у празмерную эмацыйнасць.
  Такім чынам, згодна з сямейнай традыцыяй, я ўзяў кубак і сподак з прылаўка і вярнуўся да кухоннага стала, не праліўшы па дарозе ні кроплі кавы. Іншае дзіця магло пацярпець ад рэзкага звальнення Лойда, але Аліз правяла з намі дастаткова часу за апошнія некалькі гадоў, асабліва летам, каб яна навучылася адхіляць час ад часу сварлівасць свайго дзеда, як і я.
  Я падсеў да яе. — Назваць свайго бацьку здраднікам — даволі сур'ёзнае абвінавачанне, — ціха сказаў я. «Што прымусіла вас прыйсці да такой высновы?»
  - Я бачыла яго, - ціха сказала яна. «Я бачыў яго ў парку з жанчынай, калі ён павінен быў быць на працы. Яна была вельмі прыгожая і, напэўна, была багатая. Яна была ў футры».
  Лойд Крэсвелл сапраўды сіні і заўсёды ім быў. Калі мы пажаніліся ў 1936 годзе, ён пакляўся кахаць, шанаваць і шанаваць, і я не сумняваюся — ніводнага — што ён стрымаў гэтыя абяцанні. Нават калі ён быў за мяжой падчас Другой сусветнай вайны або пасля яе, калі ён знайшоў сваё пакліканне ў свеце банкаўскай справы і мы вярнуліся жыць у Алтуну, я ўпэўнены, што ён ніколі не адыходзіў. Ні разу. Я хацеў бы сказаць тое ж самае пра сябе. Ці для сына Лойда, калі на тое пайшло. Магчыма, таму Гунар мяне так моцна раздражняе. Глядзець на яго занадта падобна на сябе ў люстэрку.
  Але ідэя Ганна мець жанчыну на баку? Для мяне гэта мела поўны сэнс, таму што побач з ім заўсёды была жанчына. Гэта, безумоўна, было праўдай, калі ён быў жанаты на сваёй першай жонцы, Эліс — маці Аліз, і я не бачыў прычын, чаму гэта не было б праўдай цяпер з яго другой жонкай, вельмі шкадаванай Ізабэлай.
  Аліз нагадвае сваю маці знешнасцю, розумам і тэмпераментам. Аліса была мілай дзяўчынай. Чаму добрыя дзяўчаты заўсёды адчуваюць сябе абавязанымі звязаць сябе з дрэннымі хлопцамі? Гэта нейкая ўкаранёная патрэба выправіць шалапут і зрабіць з яго нешта лепшае? Поспехаў у гэтым. Я ведаю толькі, што Эліс Гудвін была прыгожай нявестай. Калі яна ішла па праходзе пад руку бацькі, яна ззяла, усміхаючыся Ганну, які ўсміхаўся ёй у адказ са свайго месца побач з алтаром. І што я падумаў, калі ўбачыў гэтую лайноядную ўсмешку? Ці радаваўся я за яго і за яе? Не, была частка мяне, якая думала: « Якая мілая дзяўчына». Калі ласка, не разбівай ёй сэрца, Ган. Калі ласка.
  Што ён і зрабіў, вядома, у кароткі тэрмін. Аліса прыйшла да мяне ў слязах толькі праз месяц ці каля таго пасля нараджэння Аліз. Хтосьці на працы даслаў ёй ананімную запіску, у якой гаварылася, што Ганн вяла гарачы раман з кімсьці ў офісе большую частку часу, калі яна была цяжарная. Што я думаў, што яна павінна рабіць?
  Мая парада была б выкінуць бадзягу, але Аліса не была з тых, хто прымаў паспешлівыя рашэнні. Яна хацела б мець пад рукой усе факты, але сапраўдная праблема была ў наступным: Аліса не хацела разводу. Яна хацела вярнуць мужа. Яна хацела, каб Ган вырас, сфармаваўся і стаў прыстойным мужам, бацькам і чалавекам. Гэта пакінула мне рабіць адзінае, што здавалася разумным у той час. Я падбег да сцяга да Лойда. Я сказаў яму тое, што сказала мне Аліса, і адпусціў яго, каб па-бацькоўску пагутарыць з яго сынам. Па словах Лойда, у размове з Ганам ён жорстка крыўдзіў — не тое, каб гэта прынесла карысць.
  Праз два месяцы, у разгар галалёдзіцы ў паўночнай частцы штата Нью-Ёрк, нажом у машыне, якой кіравала Аліса, ударыўся ў бок кіроўцы, імгненна забіўшы яе. Аліз, захутаная ў кокан з коўдраў і ляжала на заднім сядзенні, засталася цэлай. Праз некалькі месяцаў Ізабэль — дзяўчына з працы, цудоўная дзяўчынка, якая некалі была міс Індыяна, стала новай місіс Гунар Крэсвел і, акрамя таго, мачахай Аліз. Я лічу, што можна з упэўненасцю сказаць, што я ненавідзеў жанчыну з выгляду, і я амаль упэўнены, што гэта пачуццё было ўзаемным.
  Я нічога пра гэта не казаў Алізе. Гэта было не маё месца, але ідэя аб тым, што яе бацька Том ладзіць гэта з кімсьці з працы, была для мяне больш разумнай, чым што-небудзь іншае. Але маёй першай думкай было тое, што калі б ён быў, то гэта было б правільна для Ізабэль.
  «Калі гэта было?» — выпадкова спытаў я.
  - Мінулай зімой, - сказала Аліз. «Я была з адной з сябровак. Калі мы ўбачылі іх, мы ішлі кароткім шляхам праз парк Кніжнай Хіл. Паколькі я не павінен быў быць там, я сачыў, каб тата мяне не ўбачыў, але я добра разгледзеў яе. Яна была вельмі прыгожая».
  «Твае сябры таксама іх бачылі?»
   «Я быў з Крышталь. Я схаваўся за дрэвам. Гэта яна бачыла партфелі».
  «Якія партфелі?»
  «У іх былі аднолькавыя партфелі, карычневыя. Тата заўсёды возіць з сабой на працу туды-сюды. Крышталь сказала, што калі жанчына ўстала, каб сысці, яна ўзяла татаву чамадан замест таго, што прынесла. Ведаеце, стары пераключальнік, як у кіно».
  «Гэта не так шмат, каб працягваць, цяпер гэта,» сказаў я ласкава. «Магчыма, гэта была проста памылка».
  «Я мяркую,» сказала Аліз. Яна закусіла губу і паціснула плячыма. «Я проста падумаў, што калі ў яго ўзнікнуць непрыемнасці ці нешта падобнае, я мог бы прыехаць жыць з табой і дзядулем увесь час, а не толькі на некалькі тыдняў летам».
  Аліз сказала гэтыя словы з такой шчырасцю і нявіннасцю, што гэта разбіла мне сэрца. Задоўга да таго, як нарадзіўся малодшы брат Эліз, Джымі, Ізабэль ставілася да яе як да лішняга багажу. Як толькі Ізабэль з'явілася на сцэне, малая Аліз была перададзена на апеку шэрагу нянь, якія ў асноўным не размаўлялі па-англійску. Пазней яе адпраўлялі ў розныя дзіцячыя садкі на доўгія гадзіны кожны дзень, нават калі Ізабэль да таго часу адмовілася ад усіх прэтэнзій на аплатную працу.
  З гадамі стала ясна, што адносна Ізабэль Аліз цярпелі, а не любілі. Як толькі з'явіўся дзіця Ізабэль і Гунара, стала яшчэ горш. Джымі - непрыемны дзіця, ваша звычайная распешчаная нахабніца, і Эліз, як чакаецца, будзе праводзіць свае выходныя, пасля абеду і вечары, служачы бясплатнай няняй для маленькага дэмана, а яе маці адпраўляецца рабіць усё, што яна робіць, з усім гэтым вольным часам .
  Паколькі ў нас з Лойдам усё было даволі добра, Ізабэль палічыла, што гэта азначае, што і Гунар таксама. Мяркуецца, што Ізабэль паходзіць з беднай сям'і, але як толькі яны з Ганам пабраліся шлюбам, яна пачала кампенсаваць упушчанае. Яна хацела жыць у лепшых раёнах, ездзіць на лепшых машынах, насіць лепшую вопратку. А калі Зарплата Ганн не аплачвала груз, яна палічыла, што яны могуць прыйсці да нас з працягнутымі рукамі, каб атрымаць усё неабходнае, каб кампенсаваць розніцу. Ізабэль была гатовая быць з намі сяброўскай, пакуль грошы працягвалі цячы. Калі некалькі гадоў таму Лойд нарэшце спыніўся і перакрыў грашовы кран, Ізабэль перастала прыкладаць намаганні быць сябрамі, і я таксама. Мы стараліся падтрымліваць сувязь з унукамі. Гэта было лёгка зрабіць з Аліз, але не так проста з Джымі.
  Я дапіў каву. «Давайце не будзем больш думаць пра гэта», — сказаў я. «Я казаў вам, што мы сёння збіраемся набыць для вас школьную вопратку, і гэта менавіта тое, што мы збіраемся зрабіць».
  Мы прыпаркаваліся каля гандлёвага цэнтра Logan Valley, калі ў 10 гадзін раніцы адчыніліся першыя крамы. Я застаўся ўбаку, пакуль Аліз прымярала адзенне. Тое, што мы больш не гаварылі пра знешнія інтарэсы яе бацькі, не азначала, што я больш не думаю пра гэта.
  Менавіта футра, пра якое згадвала Аліз, тое, што насіла жанчына ў парку, выклікала маю цікавасць і раз'ядала мяне. З аднаго боку, я ведаў нашмат лепш за Эліз, што Ган і Ізабэль па-ранейшаму моцна загразлі ў грашовых праблемах, настолькі, што ўсяго некалькі месяцаў таму Ган зноў прыпаўзла да Лойда, просячы пазыку, каб не страціць дом . Лойд сцвярджае, што ён цвёрды хлопец, але ён яшчэ раз падступіўся - больш з клопату аб тым, каб захаваць дах над галавой унукаў, чым каб дапамагчы Ганну або яго жонцы, якая пражэрла да грошай.
  А цяпер у жыцці Ганна магла з'явіцца новая жанчына, пра якую Ізабэль нічога не ведала. Калі гэта былі не проста пустыні, я не ведаў, што было. І паколькі жанчына была апранута ў футра, гэта прымусіла мяне задумацца, ці магчыма, што мой двойчы сын знайшоў сабе жаночы эквівалент цудоўнага таты.
  У той час, калі я збіраўся даведацца, хто гэтая жанчына і пра што яна, я сказаў сабе, што раблю гэта дзеля Аліз. Калі некаторыя сямейны скандал збіраўся разарваць свет гэтага беднага дзіцяці, я хацеў ведаць пра гэта да таго, як гэта адбылося, а не постфактум. Але праўда ў тым, што гэта было і дзеля маці Аліз. Няма нічога, што магло б зрабіць мяне больш шчаслівым, чым магчымасць уцерці нос Ізабэль у той самы беспарадак, які яна нарабіла свайму папярэдніку.
  Вось чаму на наступным тыдні, калі я адвёз яе ў акругу Калумбія да пачатку школы, я зрабіў незапланаваны прыпынак у сваім цяперашнім часе, які вярнуў мяне ў маё ўласнае, не вельмі ўзорнае мінулае.
  Нават зараз я не буду пісаць сапраўднае імя гэтага чалавека на паперы, бо яго пазнаюць занадта многія. Так, гэта прайшло больш за трыццаць гадоў, і кароткі раман, які ў мяне быў з ім — чалавекам, якога я буду называць Альфам, — здарыўся за дваццаць гадоў да гэтага, пакуль Лойд не змагаўся за Бога і краіну. У той час я была маладой, прывабнай жанчынай з мужам, які быў далёка, маленькім дзіцем, пра якога трэба было клапаціцца самастойна, і вострай патрэбай павесяліцца ў маім жыцці. У той час у Альфа, памочніка даўняга сенатара, дома ў Дыксі была жонка і больш грошай, чым розуму. З майго пункту гледжання, ён быў ідэальным. Гэта было праўдай у саракавыя гады, і ён па-ранейшаму быў ідэальным для таго, што мне трэба было зараз - цяпер, калі Альф быў сенатарам па-свойму з той самай жонкай, якая была рухаючай сілай ва ўнутраных грамадскіх колах горада. Я назіраў за прыходам пары да ўлады збоку, нават не думаючы, што, магчыма, захачу звязацца з Альфам зноў, але цяпер я гэта зрабіў.
  Я разыграў карту «стары сябар сям'і», калі назваў сваё імя супрацоўніку рэгістратуры, і гэта спрацавала. Праз некалькі хвілін мяне правялі міма пакоя, поўнага чакаючых лабістаў, у асабісты кабінет Альфа. Ён падышоў, каб павітацца са мной, працягнуўшы руку, нібы я быў нейкім прыезджым выбаршчыкам з дому. Ён нахіліўся і пацалаваў мяне прывітанне, але я бачыў, што ён хвалюецца, што я там раблю.
  «Чаму я абавязаны гэтым задавальненнем?» - спытаў ён, падводзячы мяне да пары зручных скураных крэслаў.
  «Я тут з-за сына», — сказаў я.
   Альф нахмурыўся. «Прабачце», — сказаў ён. «Я памятаю, што ён быў мілым маленькім дзіцем, але як яго звалі?»
  «Ган», — адказаў я. «Скарочана ад Гунар. Ён ваенны аналітык, які працуе на Пентагон».
  Здавалася, цень упаў на твар Альфа. «Вы павінны ведаць, што я вельмі мала ўплываю на тое, што адбываецца ўнутры гэтых сцен», — сказаў ён. «Прасоўванне па службе, павышэнне заработнай платы, такія рэчы зусім па-за сферай майго ўплыву ў гэтыя дні».
  «Што, калі б Ган быў шпіёнам?» Я спытаў. Я тады не вельмі ў гэта верыў. Словы былі толькі сродкам для дасягнення мэты - прынада, каб прымусіць Альфа ўкусіць і зрабіць тое, што я хацеў, каб ён зрабіў.
  У Альфа адвісла сківіца. «Вы хочаце сказаць, што падазраеце ўласнага сына ў здрадніку сваёй краіны?»
  «Гэта верагоднасць», - сказаў я, грэбліва паціснуўшы плячыма. «Ган і яго другая жонка Ізабэль гадамі жылі не па сродках. У мяне таксама ёсць падставы меркаваць, што ён звязаўся з іншай жанчынай. Зразумела, тут задзейнічаны дзеці, і я спадзяваўся, што вы зможаце ўстанавіць за ім нейкае сачэнне, каб я дакладна ведаў, з якім скандалам чакае наша сям'я».
  «Вы хочаце, каб я даследаваў вашага сына?»
  «Так, калі гэта проста чарговы выпадак пагоні за спадніцамі, няхай будзе так».
  «А калі выявіцца нешта горшае?»
  Ган быў бабнікам і заўсёды быў бабнікам. Не здавалася магчымым, што можа быць нешта горшае. Да таго ж у гэтай бітве Ізабэль была маёй галоўнай мішэнню. Што б ні здарылася з Ганам у выніку, гэта будзе пабочным уронам, але гэта не будзе незаслужаным.
  «Тады ён атрымае тое, што яму трэба», — сказаў я. «Мой муж не апрануў форму і не пайшоў ваяваць, каб сын вырас здраднікам сваёй краіны».
  «Што з Лойдам?» — спытаў Альф. «Ён што-небудзь ведае пра гэта?»
  Мяне здзівіла, што Альф запомніў імя майго мужа, а я не думаю, што я павінен быў быць. У рэшце рэшт, Альф - дасканалы палітык. Для палітыкаў ведаць імёны людзей - гэта грошы.
  - Не, - сказаў я. «Няма прычын, каб ён ці хто-небудзь яшчэ пра гэта ведаў».
  Я думаў пра вельмі сімпатычную жонку Альфа, чыя прыгожая знешнасць, захаваная хірургічным шляхам, трыццаць гадоў ці каля таго не давала твару. Напэўна, Альф працаваў на той жа даўжыні хвалі. Да гэтага моманту ён, напэўна, хваляваўся, што я з'явіўся ў гэты позні дзень з намерам нарабіць яму непрыемнасцяў з-за нашай даўняй неразважлівасці. Мае апошнія словы выклікалі бачную палёгку на яго твары.
  — Значыць, мы разумеем адзін аднаго? — спытаў ён.
  «Цалкам», — сказаў я, збіраючы рэчы і ўстаючы. «Прыемна бачыць цябе зноў, Альф, але я не чакаю, што мы застанемся на сувязі. Як толькі я даведаюся, хто гэтая жанчына, мы скончым».
  Гэта быў шантаж? Больш-менш. Я вярнуўся да таго месца, дзе прыпаркаваў машыну, думаючы пра тое, што Альф быў адным з самых уплывовых людзей у краіне і як я цяпер улада за тронам. Гэта было дзіўна хвалююча. Падчас доўгай дарогі назад у Алтуну я думаў, колькі часу спатрэбіцца, каб зноў пачуць ад Альфа. Я ніколі не рабіў.
  На самай справе я амаль не задумваўся над гэтым пытаннем. З аднаго боку, праз два тыдні Лойд трапіў у бальніцу для аперацыі патройнага шунтавання. Аперацыя суправаджалася пасляаперацыйнымі ўскладненнямі, з-за якіх ён знаходзіўся ў рэанімацыі на працягу большай часткі трох тыдняў і быў шпіталізаваны яшчэ на два тыдні. Пасля гэтага яго адпусцілі ў рэабілітацыйную ўстанову на месяц, перш чым ён нарэшце вярнуўся дадому.
  За ўвесь гэты час Ган роўна два разы прыязджаў у госці. Аліз прыйшла. На шчасце, Ізабэль і Джымі засталіся дома. У першы раз, калі ён прыйшоў, Лойд быў яшчэ настолькі не ў сабе, што сумняваюся, што ён наогул ведаў, што яны там. Другі раз ён быў на рэабілітацыі. Пасля таго, як Ган сышоў, Лойд хацеў ведаць, ці прасіў ён грошай.
  "Не", сказаў я. «І я б не даў яму, калі б ён атрымаў».
  Лойд цьмяна ўсміхнуўся мне. «Гэта мая дзяўчынка», — сказаў ён і дадаў: «Значыць, у іх, напэўна, усё лепш».
  Пакуль Лойд знаходзіўся ў шпіталі і рэабілітацыі, мне спатрэбілася ўся мая энергія, каб утрымліваць дом у працоўным стане, аплачваць рахункі і кожны дзень наведваць яго туды-сюды. Я думаў, што маё жыццё стане лягчэй, калі ён будзе дома, але гэтага не адбылося. Пасля таго, як нехта так доўга быў пацыентам, пасля таго, як ён прызвычаіўся да таго, што ў любы час дня і ночы да яго звяртаюцца медсёстры, гэта было вялікім шокам для нашых абедзвюх сістэм, калі ён вярнуўся дадому толькі са мной, каб прыняць клопат пра яго. Увайшлі суседзі, людзі з царквы таксама. Гэта быў час, калі я мог выкарыстаць Ганна, каб з'явіцца і дапамагчы - згрэбці лісце і паставіць вокны ці нават адказаць на пракляты тэлефон, але, па сутнасці, ён гэтага не зрабіў, і я быў занадта заняты, каб турбавацца аб тым, што мой бескарысны сын рабіў ці не рабіў.
  Больш за ўсё той зімой запомніўся снег. Ён прыйшоў у пачатку лістапада і нікуды не знік. Калі б не хлопец з суседняга дома, які выкарыстаў снегаачышчальнік, каб падтрымліваць мой пад'езд у чысціні, я паняцця не маю, як бы мы паспелі на прыём да лекара або купіць прадукты.
  Да таго часу, калі мы набліжаліся да канца сакавіка, я больш чым стаміўся ад снегу і стаміўся быць зачыненым у доме з часта непрыемным і нецярплівым пацыентам. У сувязі з чаканнем чарговай снежнай буры я хутка з'ездзіў за прадуктамі. Я быў на кухні і прыбіраў іх, а Лойд сноўдаў перад Уолтэрам Кронкайтам і CBS Evening News . Калі зазваніў тэлефон, я адказала на кухні.
  - Бабуля, - задыхаючыся, сказала Аліз. "Гэта праўда."
  «Што праўда?»
  «Тата шпіён. ФБР толькі што было тут. Схапілі, надзелі кайданкі і павезлі».
  Мне не трэба было прыкідвацца здзіўленым. Я быў здзіўлены. Мне было цяжка перавесці дух. Я падышоў да стала і цяжка ўпаў на адно з кухонных крэслаў.
  "Вы ўпэўнены?" Я спытаў. «Ці можа быць нейкая памылка?»
  - Памылкі няма, - ціха сказала Аліз. На заднім плане я чуў плач Джымі, быццам у яго разбіта сэрца.
   «Дзе Ізабэль?» Я спытаў.
  Між намі, мы з Эліз ніколі не называлі Ізабэль маці Аліз, таму што яна не была такой.
  «Яна выйшла», - адказала Аліз. «Яна сказала, што збіраецца паразмаўляць з адвакатам».
  «Няхай яна патэлефануе мне, калі вернецца», — сказаў я. «Мне трэба пагаварыць з тваім дзедам».
  Увайшоўшы ў гасціную, я зразумеў, што зрабіў. Я цэлілася ў Ізабэль, але чалавек, якога я трапіла — той, хто менш за ўсё гэтага заслугоўваў — быў мой муж Лойд. Я падышоў да тэлевізара і выключыў яго.
  - Пачакай, - сказаў Лойд. «Гэта проста рэклама. Навіны яшчэ не скончыліся».
  «Пакуль усё скончана», — сказаў я і сказаў яму.
  Лойд выслухаў мяне, слухаючы з каменным тварам, калі я паўтарыў тое, што сказала мне Аліз. Калі я скончыў, ён хацеў падрабязнасці, якіх у мяне не было.
  «Шпіяніў за каго?» - патрабавальна спытаў Лойд са скрыўленым ад гора тварам. «І якую інфармацыю можа мець Ган, якая была б каму-небудзь карыснай?»
  - Не ведаю, - сказаў я. «Паняцця не маю. Але паспрабуй не так засмучацца, Лойд. Гэта шкодна для сэрца».
  «Няведанне шкодна для майго сэрца. Я хачу пагаварыць з Ізабэль, і я хачу пагаварыць з ёй зараз. Дзе яна, чорт вазьмі?»
  «Па словах Аліз, яна выйшла пагаварыць з адвакатам».
  Лойд адкінуўся на спінку крэсла. Я мог бачыць, што ён прыкладае намаганні, каб узяць сябе пад кантроль, і пакуль ён змагаўся са сваімі эмоцыямі - шукаючы сваю цвёрдую верхнюю губу - я змагаўся са сваімі, таму што я ведаў без сумневу - без адзінага сумневу - што я быў той, хто запусціў гэты цягнік.
  Наступныя паўгадзіны мы сядзелі ў маўчанні, пакутуючы, чакаючы, калі зазваніць тэлефон. «Калі гэта Ізабэль, — сказаў Лойд, калі зазваніў, — уключыце яе на дынамік».
  Гэта было, і я зрабіў.
  - Гэта Ган, - задыхаючыся, сказала яна. «Ён быў арыштаваны ФБР. Я не ведаю, пра што гэта. У нас ёсць сябар, які з'яўляецца адвакатам - адвакатам па крымінальных справах. Я не ведаў, што рабіць, таму пайшоў да яго. Ён кажа, што возьмецца за справу, але яму трэба 50 тысяч даляраў».
  - Не, - сказаў Лойд.
  «Што вы маеце на ўвазе пад «не»?» Ізабэль завыла. «Гэта твой сын. Ты хочаш сказаць, што не дапаможаш яму?»
  - Я дапамагаў яму раней, - сказаў Лойд, - але не ў гэты раз. На гэты раз ён сам, і ты таксама».
  - Пакладзі трубку, Айза, - сказаў Лойд, скарачаючы Айседора да ласкавага імя, якое ён не выкарыстоўваў вельмі доўга. «Вы ўжо размаўлялі з Аліз?»
  Я кіўнуў.
  «Тады зніміце гэта з кручка. Калі хто-небудзь яшчэ патэлефануе сёння ўвечары, мы не хочам ад яго чуць».
  У гэтую ноч я не спаў. Лойд таксама. Магчыма, жанчыны больш рэалістычныя, чым мужчыны. Я ўсё жыццё разумела недахопы майго сына. Лойд не зрабіў гэтага, і цяпер думка пра тое, што яго сын здрадзіў сваёй краіне, разбіла сэрца майго мужа. На наступную раніцу гэтая гісторыя стала загалоўкам навін на мясцовых тэлевізійных станцыях і ў нацыянальных сетках. Калі Лойд зайшоў у ванную, каб прыняць душ, я паспрабаваў патэлефанаваць Аліз. Натуральна, адказала Ізабэла.
  «Якія вы бацькі?» - закрычала яна на мяне. «Ты проста дасі свайму сыну гніць у турме? Ты не падымеш руку, каб дапамагчы яму?»
  Лойд выйшаў з ваннай. "Хто гэта?" — спытаў ён.
  «Ізабель».
  «Дазвольце мне пагаварыць з ёй».
  Я працягнуў яму трубку. Большую частку хвіліны ён моўчкі слухаў яе. Я чуў, як яе голас вішчаў у навушніку, але не мог разабраць ніводнага слова. Калі ён, нарэшце, змог атрымаць слова, ён сказаў такім тонам, якога я ніколі ад яго раней не чуў: «Мне вельмі шкада гэта чуць».
   Затым ён скончыў размову і вярнуў мне трубку.
  «Што яна сказала?»
  «Калі мы не дапаможам, яна паклапоціцца пра тое, каб мы ніколі больш не бачылі сваіх унукаў. Што яна адвязе іх дадому да сваіх бацькоў у Індыяну».
  Я быў у жаху. Я не вельмі клапаціўся пра Джымі, так ці інакш, таму што я не ведаў яго так добра. Але Аліз?
  «Ці можа яна зрабіць гэта?»
  «Вядома, можа», — адказаў Лойд. «Яна маці».
  Да сярэдзіны дня сябры і суседзі з'яўляліся з накрытым посудам, амаль як на пахаванне. Я не ведаю, навошта яны гэта робяць, калі ніхто не можа трываць думкі аб ежы, але яны робяць, і яны рабілі, і я стараўся з усіх сіл быць удзячным. Лойд быў адным з галоўных банкіраў горада. Гунар быў адным з самых вядомых выпускнікоў гімназіі, на каго людзі паказвалі з пэўным гонарам. Людзі мала пра гэта гаварылі, пакуль ціха сядзелі ў нашай гасцінай, спачуваючы нам. Гаварылі пра надвор'е. Гаварылі пра наша здароўе.
  А потым прыйшла нядзельная раніца і самы страшны званок з усіх, і навіну паведаміла не Ізабэль. Гэта была Эліза. «Ён мёртвы», - усхліпнула яна ў трубку. «Тата памёр».
  Мы сядзелі за кухонным сталом і пілі каву. Я паставіў тэлефон на дынамік, каб мы разам пачулі навіны.
  «Як такое магчыма?» - спытаў Лойд.
  «Яны знайшлі яго ў камеры», - сапсавана адказала Аліз. «Кажуць, ён скончыў жыццё самагубствам».
  Я пачуў голас Ізабэль, які крычаў аднекуль ззаду. «Вы з імі размаўляеце? Чорт вазьмі! Я сказаў вам не рабіць гэтага. Адыдзі ад тэлефона зараз!» Лінія абарвалася, калі яна адключылася.
  Лойд паклаў слухаўку. «Ён быў вінаваты», — ціха сказаў ён. «Інакш бы ён не пакончыў з сабой. І нехта хацеў пазбавіць краіну ад суда над ім. Таму яму пакінулі сродкі для гэтага».
   Для мяне было дзіўна бачыць, што перад тварам гэтай катастрофы Лойд быў тым, хто быў мёртва спакойны, пакуль я развальваўся.
  «У мяне ўсё яшчэ ёсць сябры на высокіх пасадах у акругі Калумбія», — сказаў ён. «Дазвольце мне паглядзець, што я магу даведацца».
  У мяне таксама былі сябры на высокіх пасадах, але я не збіраўся наведваць Альфа. Не цяпер. Не калі-небудзь.
  Пакуль Лойд працаваў па тэлефоне, я спустошыў халадзільнік ад запяканак, выкінуўшы ежу, якую, як ведаў, мы ніколі не з'ем, і расставіў чысты посуд, пазначаны на дне імёнамі іх уладальнікаў, на абедзенны стол у чаканні забору.
  Прайшлі некалькі гадзін, калі Лойд нарэшце паклаў трубку. «Гэта былі рускія», — сказаў ён мне. «Ган працаваў на расейцаў. Відавочна, што ён даў ім планы новай звышсакрэтнай сістэмы ваеннай сувязі з шырокім спектрам. Жанчыну, з якой ён працаваў, ужо выслалі з краіны. Яе асобу высвятляюць».
  «Напэўна, гэта была жанчына, якую бачыла Эліза. Памятаеце? Яна расказала нам, што бачыла іх разам. Ў парку."
  Лойд доўга глядзеў на мяне. «Калі Аліз зможа ідэнтыфікаваць расейскага шпіёна, то ў нас сур'ёзная праблема. Хто-небудзь яшчэ гэта ведае?»
  «Я, вядома, ніколі нікому не казаў».
  - Я таксама, - сказаў Лойд. «Але калі супрацоўнікі службы бяспекі па абодва бакі жалезнай заслоны будуць разглядаць гэтае пытанне, то Аліз можа апынуцца ў рэальнай небяспецы, асабліва калі яна зможа ідэнтыфікаваць асобу, якую расейцы не хочуць ідэнтыфікаваць».
  Наступныя некалькі дзён былі кашмарам, які трэба было перажыць. Выглянула сонца, і снег ператварыўся ў бруд і гразь. Мы сядзелі, прылепленыя да тэлевізара, у надзеі на ўрыўкі навін. Ніхто не патэлефанаваў, каб паведаміць нам, калі будуць паслугі Ганна. Нас ніхто не запрашаў, але мы даведаліся пра гэта ад рэпарцёра мясцовых навін. Пахаванне адбудзецца ў іх Джорджтаўнскай царкве ў сераду днём.
  "Ты ідзеш?" — спытаў я ў Лойда.
  - Не, - сказаў ён. «Я не пайду туды, дзе мяне не чакаюць».
  «Я хачу бачыць Эліз», — сказаў я. «Я хачу пагаварыць з ёй і Джымі яшчэ хаця б раз, перш чым Ізабэль адвязе іх у чорт ведае куды ў Індыяну».
  Ранняй раніцай у пятніцу я адправіўся ў дарогу самастойна, кіруючы грувасткім Лінкальнам Лойда. Як разбітая горам удава, Ізабэль была зоркай шоу, і яна выкарыстала гэта як мага лепш. Я сядзеў ззаду ў перапоўненай царкве і ні з кім не размаўляў. Калі служба скончылася, я вярнуўся ў дом і ўвайшоў у прыёмную, дзе спадзяваўся знайсці магчымасць пагаварыць з Элізай сам-насам.
  Дом быў перапоўнены незнаёмымі мне людзьмі. Мы не ўваходзілі ў кола сяброў Ганна і Ізабэль, таму не было небяспекі, што мяне пазнаюць. Прынамсі я так не думаў. Я заставаўся на заднім плане і сачыў за тым, каб, калі Ізабэль пераходзіла з аднаго пакоя ў другі, я заставаўся на адзін пакой далей.
  Джымі рабіў свае звычайныя хітрыкі. Я бачыў, як ён крадком зрабіў глыток з чыйсьці кінутай шклянкі віна. Затым, калі яго маці падышла, ён перакуліў яго і абвінаваціў у гэтым Аліз, якая была на паўдарозе пакоя, калі гэта адбылося.
  «Дурная дзяўчына!» – крыкнула на яе Ізабэла. «Хіба я не казаў табе сачыць за ім? Гэта ўсё ваша віна!»
  Я ўпэўнены, што Ізабэль мела на ўвазе, што разлітае віно была цалкам яе віной, але я ўбачыў выраз твару Аліз і ведаў, як яна гэта ўспрыняла - што смерць бацькі была ўсёй яе віной. І з усіх людзей у пакоі я быў адзіным, хто дакладна ведаў, што гэта праўда.
  Калі Аліз уцякла наверх, я пайшоў за ёй і знайшоў, як яна ўсхліпвае ў падушкі, зваленыя на ложку. Стоячы, гледзячы на яе, слухаючы яе, я дакладна ведаў, як складзецца яе жыццё з свавольным зводным братам і мачахай, якія былі гатовыя вінаваціць яе ў любой дробязі. І ў той момант я прыняў рашэнне. Не мела значэння, ці збіраюся я быць вінаватым у выкраданні, умяшанні ў турму або ў чымсьці іншым, я збіраўся выцягнуць яе адтуль, нягледзячы ні на што.
   - Аліз, - далікатна сказаў я, паклаўшы руку ёй на плячо. "Скажы мне што-небудзь. Вы хочаце паехаць у Індыяну?»
  Яна перастала рыдаць. Яна не глядзела на мяне, але паківала галавой.
  - Я ведаю, што ты ведаеш, што твой бацька быў шпіёнам, - ціха сказаў я. «Ты казаў мне гэта мінулым летам».
  Яна зноў кіўнула ў падушкі, не падымаючы галавы.
  «І вы ведаеце, хто быў яго партнёрам», - дадаў я. «Жанчына ў парку. Вы можаце яе апазнаць».
  «Я думаю,» прамармытала Аліз.
  «Гэта азначае, што людзі будуць вас шукаць. Дрэнныя людзі».
  «Вы маеце на ўвазе рускіх?» — спытала яна.
  «Так, — сказаў я, — і, можа, хто з нашых таксама. Я не ведаю, магчыма, ЦРУ ці ФБР. Але калі добрыя хлопцы могуць знайсці вас, гэта азначае, што дрэнныя таксама могуць».
  «Яны зробяць мне балюча? Мне пагражае небяспека?»
  — Дзед так думае, — сказаў я. «І я таксама».
  «Дык што мне рабіць?»
  «Напішы маці запіску», — сказаў я. «Скажы ёй, што ўцякаеш. Дзядулева машына стаіць па вуліцы. Дзверы незачыненыя. Ужо амаль сцямнела. Ніхто цябе не ўбачыць, калі зараз выслізнеш і схаваешся ў кузаве».
  - Ізабэль заб'е мяне, калі даведаецца, - сказала Аліз, седзячы. «А калі я пайду, хто будзе прыглядаць за Джымі?»
  «Гэта праблема яго маці», — сказаў я ёй. «Гэта не твой».
  «Але ж я яшчэ малы, бабуля. Дзе я буду жыць? Як я знайду ежу? Што са мной будзе?»
  «Спачатку мы павінны знайсці для цябе бяспечнае месца», — сказаў я ёй. «А як ты будзеш жыць? Няхай пра гэта мы з дзедам патурбуемся. Мы паклапоцімся пра цябе, Аліз. Я абяцаю. Вы гэта зробіце?»
  Аліз расправіла плечы. "Так", сказала яна. "Так."
  Я вярнуўся ўніз. Я прайшоў праз сталовую і на паўдарозе праз гасціную, калі я ішоў да ўваходных дзвярэй, голас ззаду мяне спытаў: «Місіс. Крэсвел?»
  Я знерухомеў, падумаўшы, што Ізабэль зразумела, што я там, і паслала кагосьці выгнаць мяне. Аднак калі я павярнуўся, чалавек у касцюме трымаў для майго ўважлівага бэйджа ФБР. - Я агент Холаўэй, - сказаў ён. «Я лічу, што вы маці Гунара, так?»
  Было разумна, што там будзе прысутнічаць ФБР. Калі б была змова, яны прагледзелі б усе сувязі Ганна, каб даведацца, хто яшчэ можа быць уцягнуты. Тым не менш мяне напалохала тое, што зусім незнаёмы чалавек удала заўважыў мяне ў натоўпе, калі я так стараўся застацца незаўважным.
  Я кіўнуў так сардэчна, як мог. - Я Айседора, - сказаў я. «І так, я маці Гунара».
  «Я вельмі шкадую аб вашай страце». - машынальна сказаў агент Холаўэй. Аднак у той жа час я заўважыў, як ён разглядае пакой ззаду мяне. «Містэр Крэсвел выпадкова тут?»
  «У нашай сям'і ёсць праблемы з адчужэннем», - сказаў я, паказальна выціраючы вочы. «У гэтых абставінах Лойд палічыў за лепшае трымацца далей. Я прыехаў толькі ў надзеі пабачыць дзяцей. На самай справе я проста шукаў Аліз. Вы яе нідзе не бачылі?»
  - Не, - сказаў ён. «Я не».
  «Мне трэба яе знайсці, — сказаў я, — таму што я збіраюся праз некалькі хвілін паехаць дадому. Зараз, калі вы мяне прабачце».
  Я мітусіўся і патраціў наступны час, прыкладаючы відавочныя намаганні ў пошуках кагосьці, працягваючы трымацца далей ад Ізабэль.
  Калі гэта падалося разумным, я выйшаў. Пакуль я дайшоў да машыны, Аліз ужо непрыкметна тулілася на падлозе задняга сядзення. Мы выехалі з акругі Калумбія і ехалі гадзінамі. Толькі пасля таго, як я бяспечна схаваў Аліз да сябра, які кіраваў парафіяльнай школай у паўночнай частцы штата Нью-Ёрк, я пайшоў дадому, каб сустрэцца з музыкай. Я думаў, што Лойд будзе ў лютасці. Ён не быў. Фактычна, ён быў тым, хто прыдумаў стварыць цалкам новую ідэнтычнасць для яе. Я ніколі не пытаўся ў яго, як ён гэта зрабіў. Магчыма, у яго быў сябар на высокіх пасадах, пра якога я нічога не ведаў. Зноў жа, можа, і не.
  Як ні дзіўна, Ізабэль ніколі не сумнявалася ў тым, што мы з Лойдам маглі мець дачыненне да знікнення Аліз. Што да яе меркавання, то яе падчарка была нічым іншым, як няўдзячным падлеткам, які збег у час ліхалецця для яе сям'і і, акрамя таго, добрага збавення ад яе. Праз некалькі тыдняў пасля пахавання Ганна Ізабэль і Джымі вярнуліся ў Індыяну. Нейкі час я спрабавала падтрымліваць сувязь з унукам, але ў выніку адмовілася ад гэтага. Усе мае лісты і падарункі былі адпраўлены назад з пазнакай ВЯРНУЦЦА АДПРАВІЛЬНІКУ.
  Пасля таго, як Аліз стала Дэбрай Хайсміт і з'ехала ў Альбукерке, мы яе больш ніколі не бачылі. Да таго часу, я мяркую, я пераканаў сябе, што тое, што я сказаў ёй у яе спальні наверсе, было праўдай - што рускія ніколі не спыняць яе пошукі. Я памыляўся ў гэтым, вядома. Я ведаю гэта цяпер.
  Лойд памёр праз два гады. Я ведаю, што страта Гунара і прыніжэнне, звязанае са смерцю нашага сына, спрыялі і паскорылі смерць майго мужа. Я ўзяў на сябе адказнасць за гэта. Калі б я не паслаў кагосьці ў пагоню за Гунарам, магчыма, яму б гэта сышло з рук. Магчыма, ён мог бы быць больш падобным да мяне і ніколі не быць злоўленым. Магчыма, усё магло быць інакш. Магчыма, маё жыццё магло скласціся інакш.
  Але сумняваюся.
  Каб даведацца больш пра Айседору Крэсвел і яе ўнучку Аліз, прачытайце кнігу Дж.А.
  
  
  ПРЫВІДЫ
  РЭЙМАНДА БЕНСАНА
  Яны называюць нас прывідамі.
  Вы ведаеце - шпіёны, агенты, аператыўнікі - што заўгодна.
  Прывіды.
  Але я тут, каб сказаць вам, што не толькі прывіды займаюць цёмныя вобласці поля разведкі. Прывіды таксама жывуць там. Страчаныя душы, якія нейкім чынам праваліліся праз шчыліны і зніклі ў чорнай яме таямніц і хлусні, нібы яны зніклі ў паветры.
  Прывіды.
  Ведаю гэта не па чутках. Гэта адзінае апраўданне таго, што здарылася, таму што цяпер я лічу, што гэта таямніца, якую ніколі не расшыфраваць. На працягу многіх гадоў я хацеў думаць, што існуе разумнае і лагічнае рашэнне галаваломкі. Для так званай лёгкай дыпламатычнай місіі гэта не давала мне спакою з той дзіўнай ночы. І таму, што я не мог правільна растлумачыць гэта ў той час, мая кар'ера пацярпела ўдар. Мяне знялі з поля і прывезлі дадому ў Штаты. Заробак быў крыху лепшы, як ні дзіўна, але новая праца, безумоўна, была паніжэннем. Замест таго, каб працаваць у экзатычным еўрапейскім месцы, такім як слаўны горад Вена, Аўстрыя, я апынуўся за сталом у штаб-кватэры ЦРУ.
  Што насамрэч адбылося ў ноч на чацвёртае лістапада тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят шостага года?
  Вар'яцкая рэч у гэтым заключаецца ў тым, што нейкім чынам у ім удзельнічае кола агляду. Той самы, які быў выкарыстаны ў шпіёнскім фільме « Трэці чалавек» , у якім здымаліся Джозэф Котэн і Орсан Уэллс. Я люблю гэтую карціну. Я быў у Вене падчас здымак, і бачыў яго тройчы, калі ён ішоў у горадзе. Гэта надзіва адпавядала таму, што адбывалася тады, за выключэннем таго, што я ніколі не чуў шмат музыкі на цытры на вуліцах. Магчыма, вы ведаеце сцэну — Котэн і Уэлс сустракаюцца ў адным з паўвагонаў для таемнага спаткання ў небе. У гандол ёсць дахі; як маленькія драўляныя каюты з вокнамі, і досыць вялікія для пятнаццаці чалавек. Wiener Riesenrad , у той час самае вялікае кола агляду ў свеце, ужо мела шмат містыкі, бо яно было пабудавана на пачатку мінулага стагоддзя. Гэты фільм надаў яму яшчэ большую таямнічасць, а наступныя фільмы і гісторыі дадалі гэтаму. Сёння кола з'яўляецца галоўнай турыстычнай славутасцю Вены.
  Цяпер мне дзевяноста чатыры гады. Я думаю, што я перажыў большасць хлопцаў, якіх ведаў у Агенцтве. Чорт вазьмі, я памятаю, калі нашы офісы былі раскіданыя па ўсім акрузе Калумбія, задоўга да таго, як быў пабудаваны кампус Лэнглі. Я правёў большую частку свайго жыцця ў ЦРУ, а да гэтага ў ваеннай разведцы падчас вайны. Увайсці ў гэта было лёгка - у мяне была перавага. Мая бабуля была з Франкфурта і жыла з намі ў Тэхасе, калі я рос у трыццатыя гады, так што я навучыўся свабодна размаўляць па-ангельску і па-нямецку. Служба ваеннай разведкі схапіла мяне, калі мяне прызвалі, і я быў дыслакаваны спачатку ў Францыі, потым у Бельгіі і, нарэшце, у Германіі. Я не бачыў ніякіх дзеянняў. Я аналізаваў звесткі разведкі. Калі вайна скончылася, у мяне быў выбар: зноў стаць грамадзянінам ва ўзросце дваццаці шасці гадоў або далучыцца да арганізацыі, якая з часам ператварылася ў Цэнтральнае разведвальнае ўпраўленне. Пры такім стане Еўропы — усе змагаліся за кавалкі падзеленых краін — я меркаваў, што як мінімум праца будзе цікавай. Так я зарабляў на жыццё палітолагам.
  І мне пашанцавала — адправілі ў Вену. Цудоўная Вена. Якое захапляльнае, цудоўнае, яркае месца. Поўны духу, гісторыі і мастацтва. Гэта была ідэальная публікацыя, і яна мне спадабалася. Афіцыйна мая пасада была «памочнік амбасадара». Я працаваў у амерыканскім сектары Вены, пакуль Аўстрыя не атрымала суверэнітэт у 1955 годзе. Пасля вайны Аўстрыя, якая прайграла, была падзелена паміж ЗША, Францыяй, Вялікабрытаніяй і Савецкім Саюзам. Сама сталіца таксама была падзелена на чатыры сектары. Дзіўна, але сістэма сапраўды працавала на працягу многіх гадоў, якія спатрэбіліся для аднаўлення і рамонту Вены. Нават расейцы не выяўлялі жадання акупаваць Аўстрыю так, як гэта рабілі іншыя краіны Усходняй Еўропы, напрыклад Венгрыя. Гэта было цудоўна, улічваючы, што жалезная заслона ўжо рассякла Берлін і закладвала аснову з поўначы на поўдзень па ўсёй Еўропе. Калі Аўстрыя зноў стала сама сабе гаспадаром і чатыры звышдзяржавы распусцілі свае кавалкі гэтага пірага, я застаўся ў горадзе і працаваў у амбасадзе ЗША.
  І гэта падводзіць мяне да пытання. У маім узросце я ведаю, што магу памерці заўтра. Чорт вазьмі, я мог бы выбіць вядро сёння вечарам падчас абеду. З усіх успамінаў, якія засталіся ў мяне з майго доўгага жыцця, сапраўды ёсць шмат каштоўных, а таксама пра некаторыя я хацеў бы забыць. І яшчэ ёсць той, які я жадаю Богу, каб я мог зразумець, перш чым заплюшчыць вочы ў апошні раз.
  Што здарылася з сям'ёй Шалай у той фатальны вечар чацвёртага лістапада тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят шостага года?
  Раніца ў амбасадзе была напружанай. Многа чаго рабілася ў той дзень на свеце. Я сядзеў за сваім сталом і адсочваў Суэцкі крызіс, таму што мы ведалі, што брытанцы збіраюцца далучыцца да ізраільцян у вайне з Егіптам. Увесь гэты штурм пачаўся летам, калі Насер абвясціў, што Суэцкі канал належыць толькі Егіпту, і выгнаў адтуль брытанцаў, з якімі арабы ўжо пасварыліся з-за існавання Ізраіля. Я мяркую, што каланіяльнае стаўленне брытанцаў таксама было звязана з варожасцю. Францыя ўвязалася ў акт, і гэта павінна было стаць вайной паміж Ізраілем, Вялікабрытаніяй і Францыяй з аднаго боку і арабамі, у прыватнасці Егіптам, з другога. Усё напружвалася на працягу наступных некалькіх месяцаў, і, нарэшце, усяго за шэсць дзён да чацвёртага лістапада Ізраіль напаў на Егіпет.
  Пасля факту мы даведаліся, што брытанская аперацыя называецца «Праект Тэлескоп». Пятага брытанцы перакінулі ў краіну дэсантнікаў. Каралеўскія марскія пяхотнікі высадзіліся шостым. У той час пазіцыя ЗША па ўсім гэтым заключалася ў тым, каб стрымана спрыяць арабам. У інтарэсах Амерыкі захаванне міру ў рэгіёне. Суэцкі канал быў галоўнай артэрыяй эфектыўнага патоку нафты на Захад. Мы таксама ведалі, што Савецкі Саюз падтрымлівае арабаў у справе, і мы не хацелі іх злаваць . Эйзенхаўэр не хацеў перарастаць у Трэцюю сусветную вайну. Такім чынам, Амерыка ў канчатковым выніку паспрабавала б дасягнуць міру, што мы ў рэшце рэшт і зрабілі, магчыма, павесіўшы магчымыя ваганні кошту фунта стэрлінгаў над галавой прэм'ер-міністра Ідэна.
  Ва ўсякім разе, гэта ўсё адбывалася на Блізкім Усходзе. У Вене нас больш за ўсё хвалявала сітуацыя ў Венгрыі. Нягледзячы на тое, што на працягу тыдня ў гэтай краіне было спакойна, Саветы збіраліся ўварвацца ў краіну гэтай раніцай , чацвёртага. Што і казаць, нашы тэлефоны званілі без перапынку. Венгерскія ўцекачы хлынулі ў Аўстрыю з-за мяжы — упершыню пасля вайны грамадзяне маглі гэта рабіць. Мы паняцця не мелі, наколькі дрэнна будзе ў Венгрыі, але ведалі, што можа стаць непрыгожа. Верагодна, Саветы збіраліся разбіць рэвалюцыянераў і пакараць астатнюю краіну за паўстанне.
  Сёння гэта завецца Венгерскае паўстанне тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят шостага года. Вугорскаму народу надакучыла кіраваньне камуністаў. Дваццаць трэцяга кастрычніка студэнты ўзначалілі акцыю пратэсту ў Будапешце, якая перарасла ў гвалт — і раптам здалося, што ўся краіна ўзброілася супраць сваіх наглядчыкаў. За пяць дзён усе расейскія войскі былі адкінутыя і назад у СССР. Венгерскі ўрад праваліўся, і ўступіў у сілу дзяржаўны пераварот на чале з «новым нацыянальным урадам». Імрэ Надзь быў прызначаны іх першым прэм'ер-міністрам. Паўстанне было крывавым і страшным для астатняга свету. Вядома, ЗША былі на баку рэвалюцыянераў, але мы не маглі пра гэта заявіць публічна.
  Амаль тыдзень было зацішша. Выглядала, што саветы былі збіраецца пакінуць Венгрыю ў спакоі. Поўчыны венграў сышлі, пакуль межы былі адкрыты.
  Але мы ведалі, што 4 лістапада Саветы збіраюцца нанесці ўдар у адказ. Фактычна, мы даведаліся пра гэта ў тую ж раніцу і зрабілі ўсё магчымае, каб даставіць інфармацыю туды, куды трэба. Аднак яшчэ праз тыдзень саветы разграмілі венграў і пакаралі іх таксама. Тысячы загінулі. Арышты, кенгуру і расстрэлы сотняў людзей працягваліся гадамі. Краіна была пад камуністычнай уладай да самага распаду СССР у тысяча дзевяцьсот восемдзесят дзевятым годзе. Сёння Паўстанне ўспамінаюць як нешта падобнае да венгерскага Халакосту, а дата з'яўляецца нацыянальным святам.
  Калі я праглядаў апошнія дэпешы з нашай станцыі ў Егіпце, амбасадар Томпсан выклікаў мяне ў свой кабінет. Як я меркаваў, гаворка ішла пра венгерскую сітуацыю.
  «Пакуль мы гаворым, Саветы атачаюць Будапешт», — сказаў ён сваім тыповым спакойным мяккім голасам. «Да вечара горад будзе адключаны. Мы разумеем, што савецкія восьмая і трыццаць восьмая арміі былі разгорнутыя для ўзмацнення дывізій, якія ўжо былі размешчаны ў Венгрыі. Будзе крывавая лазня».
  «Што мы будзем рабіць, сэр?» Я спытаў.
  «Нічога, вядома. Што мы можам зрабіць? Калі паўстанцы не выстаяць — у чым я вельмі сумняваюся, — Венгрыя зноў апынецца пад кантролем Масквы. Даю ім пяць дзён. Тыдзень, максімум».
  «Баюся, я згодны».
  Ён паківаў галавой і выдаў гук ц-ц-ц . Затым ён узяў папку, якая ляжала ў яго на стале, і адкрыў яе. «У мяне для вас невялічкае заданне. Сёння раніцай мы атрымалі закадаваную тэлеграму ад Далеса з просьбай разабрацца з гэтым пытаннем». Томпсан перадаў мне зашыфраваны сігнал разам з фотаздымкам мужчыны сярэдніх гадоў у акулярах і вусах. Для мяне ён быў падобны на прафесара каледжа. Унізе ад рукі было напісана яго імя. Да таго моманту я ніколі не чуў пра Тамаша Салая. Мяркуючы па ўсім, ён быў чалавекам высокага рангу ў Венгерскай партыі працоўных, нехта з доступам да ўсіх савецкіх марыянетачных вялікіх кадраў, такіх як Мюніх і Кадар.
  У інструкцыях, у якіх выкарыстоўваліся ўласныя кодавыя ідэнтыфікатары Далеса, гаварылася, што Салай і яго сям'я былі сярод бежанцаў, якія спяшаюцца з'ехаць з Венгрыі, і што чалавек хацеў уцячы на Захад. Ён валодаў надзвычай каштоўнай інфармацыяй аб планах Савецкага Саюза дапамагчы арабам у Суэцкім крызісе ў выпадку ўступлення ЗША ў канфлікт. Гэта быў той розум, за які людзей забівалі.
  «Салай ужо ў Аўстрыі, — сказаў Томпсан, — і сёння вечарам ён будзе ў Вене. Праблема ў тым, што савецкія ўлады да ўчорашняга дня не ведалі, што ён уцёк з краіны. Яны ведаюць тое, што ён ведае. Яны хочуць яго назад. Калі гэтага не атрымаецца, яны заб'юць Салая, каб не даць яму збегчы».
  «Вы сказалі, што ён са сваёй сям'ёй?»
  Томпсан кіўнуў. «Жонка, дачка-падлетак і маленькі сын».
  «Хрыстос. Гэта не кідаецца ў вочы, праўда?»
  «Правільна. Цяпер яны хаваюцца, але мы павінны вывесці іх як мага хутчэй. Ці не супраць быць з імі сёння ўвечары?»
  «Я?» Я не быў аператарам. Я павінен адзначыць, што мой вопыт у галіне разведкі заключаўся ў распрацоўцы стратэгіі і аналізе даных. Я не быў тым палявым агентам, які пэцкаў рукі. Я ніколі не насіў пісталета. Мастацкая літаратура часта перабольшвала тое, што мы рабілі падчас халоднай вайны, асабліва тыя з нас, хто быў дыслакаваны ў замежных гарадах. Шпіёнская гульня ў асноўным вялася на паперы, або шляхам міжасобаснага ўзаемадзеяння з актывамі, або шляхам назірання. Плашч і кінжал былі выключна для фільмаў і раманаў Джона ле Карэ і Яна Флемінга. Такім чынам, да таго дня мае гады ў ЦРУ, напоўненыя мноствам напружаных і трывожных момантаў, ніколі не сутыкаліся з гвалтам тварам да твару.
  «Баюся, што больш нікога няма. Сапраўды, гэта простая дыпламатычная місія. Вы справіцеся з гэтым».
  «Што мне рабіць?»
   «Нашы аўстрыйскія сябры даставяць сям'ю да вас сёння ўвечары ў Пратэр . Вы будзеце няньчыць іх гадзіну ці каля таго, а потым іх забярэ адзін з нашых людзей. Вось і ўсё».
  «Чаму Пратэр ?» Венскі пратэр быў даўнім венскім паркам забаў, дзе знаходзілася кола агляду "Трэці чалавек" .
  «Паняцця не маю. Магчыма, нехта вырашыў, што калі яны збіраюцца з'яўляцца на публіцы, то парк будзе самым бяспечным месцам. Бо ў іх ёсць дзеці. Калі саветы не ведаюць, дзе яны хаваюцца, яны не могуць высачыць іх у парк. Прынамсі, на гэта мы спадзяемся. Ва ўсякім разе, крайняя абачлівасць з'яўляецца прыярытэтам. Да абеду аўстрыйскі актыў будзе мець усе падрабязнасці. Вы павінны сустрэцца з ім апоўдні».
  Томпсан даў мне інфармацыю аўстрыйца і адправіў мяне ў дарогу. Знешне заданне здавалася простым. Пакуль сям'я Салай магла бяспечна дабрацца да Пратэра , я мог без праблем вывезці іх з Аўстрыі.
  Ці так я думаў.
  Я сустрэў актыў у Trześniewski's, адной з маіх любімых кавярняў. Падавалі невялікія прамавугольныя адкрытыя бутэрброды са свежага хлеба і розных спрэдаў. Гэта была апора Вены яшчэ да Першай сусветнай вайны. Мужчына назваўся Эрнст. Напэўна, гэта было несапраўдна. Ён выглядаў прыкладна майго ўзросту, меў светлыя валасы і быў такім жа аўстрыйцам. Знаходзячыся на людзях, мы размаўлялі па-нямецку.
  «На Салая ўжо быў адзін замах», — сказаў ён мне. «Гэта адбылося мінулай ноччу ў дваццаць другім раёне. Двое забойцаў спрабавалі страляць у машыну, у якой яны знаходзіліся, калі яна была спыненая на ліхтары. На шчасце, наш чалавек, які знаходзіўся ззаду іх, адкрыў агонь па тых, хто нападаў. Салай і сям'я шчасна ўцяклі».
  - Ісус, - сказаў я. «Як гэта мы не чулі пра гэта?»
  «Я ўпэўнены, што міліцыянты высвятляюць, што адбылося насамрэч. Яны знайшлі толькі двух мёртвых мужчын, якія ляжалі на скрыжаванні». Эрнст паціснуў плячыма. «У нашы дні Вена — суровы горад».
  Мы гаварылі пра лагістыку вывазу сям'і з прыпаркавацца і сесці ў фургон без маркіроўкі, які неадкладна давязе іх у Зальцбург, а адтуль у Заходнюю Германію і Амерыканскую зону. Паколькі Рызенрад знаходзіўся ў паўднёва-заходнім куце парку, недалёка ад галоўнага ўваходу, я падумаў, што нам лепш сустрэцца там. Насупраць атракцыёна, на другім баку круглай Рызенрадплац , стаяў невялікі павільён з прыбіральнямі, снэк-барам і кафэ-марожаным. Эрнст лічыў, што гэта ідэальна. Ausstellungsstraße , галоўны праспект з усходу на захад, праходзіў на поўнач ад галоўнага ўваходу ў Пратэр . У дадзены момант фургон мог пад'ехаць да абочыны, і я мог хутка загнаць у яго сям'ю.
  «Пакуль вас не заўважае апазіцыя, гэта павінна працаваць добра», — сказаў мой аўстрыйскі калега.
  «Апошняе пытанне. Чаму мы робім гэта ў Пратэры ?» Мне падалося, што гэта разумнае пытанне.
  Эрнст паціснуў плячыма. «Гэта тое, што мне сказалі. Можа, сям'я хоча пакатацца на каруселі і з'есці салодкай ваты».
  Тэмпература на вуліцы была нізкай, але не вельмі халоднай. Неўзабаве парк закрыецца на звычайны перапынак на зіму. Чацвёртага ён зачыняўся ў сем, і менавіта тады прыязджаў фургон, каб забраць сям'ю Шалай. Эрнст паабяцаў даставіць іх у пазначанае месца ў шэсць трыццаць, якраз сцямнее. Ён не думаў, што трыццаць хвілін экспазіцыі - гэта занадта дрэнна, але, на жаль, гэта быў спосаб, якім павінен быў спрацаваць час. Гэта было добра, ці так я думаў.
  У той дзень я як мага больш высвятляў факты прысутнасці ў Вене савецкіх падраздзяленняў. Усё, што я даведаўся, гэта тое, што мы ўжо ведалі. Яны сапраўды былі ў горадзе, але я не ведаў, колькі і хто яны. Тым не менш, я быў упэўнены, што перадача пройдзе гладка. Гэта гучала даволі проста: забраць сям'ю ў Эрнста ў парку забаў, магчыма, выпіць з імі марозіва, а потым правесці іх да рагу вуліцы, каб злавіць фургон. Мой удзел зойме менш за дзве гадзіны майго часу, уключаючы дарогу да дому і назад і да Пратэра . лёгка.
  Я быў у парку ў шэсць пятнаццаць. Шматлюдна было не з-за халоднага надвор'я. Большая частка гэтага месца была пашкоджана бамбёжкамі падчас вайны, і спатрэбіўся час, каб усё аднавіць. Вялікае кола таксама было пашкоджана. Пратэр вярнуў сабе былую славу прыкладна ў той жа час, калі Аўстрыя зноў увайшла ў сусветную супольнасць як суверэнная дзяржава. Большасць атракцыёнаў вярнулася разам з новымі рэчамі. Riesenrad выглядаў зусім новым, хаця яны скарацілі колькасць гандол, каб больш размясціць іх вакол кола . Часткай славутасці быў невялікі будынак, у якім размяшчалася экспазіцыя, якая распавядае пра гісторыю парку. Пасажыры павінны былі набыць білеты, прайсці праз мінімузей, а затым падняцца па прыступках на платформу, дзе яны садзіліся ў гандолу.
  Заняўшы месца ля кавярні з марозівам, я закурыў і стаяў, нібы кагосьці чакаў — што і было. Платы за ўваход у парк няма; толькі калі вы хочаце пакатацца на атракцыёнах або пагуляць у гульні, яны бяруць з вас грошы. Кола было якраз перада мной, вялікае, як неба. У адрозненне ад большасці колаў агляду, гэтае круцілася вельмі павольна, так што гоншчыкі маглі стаяць у гандоле, глядзець у вокны, фатаграфаваць ці што заўгодна. Таксама можна было дамовіцца пра арэнду «вагона-рэстарана», які быў упрыгожаны засланым абрусам сталом, свечкамі і афіцыянтамі. Ідэальна падыходзіць для асаблівага выпадку.
  Я ўвесь час рухаўся вачыма, заўважаючы твары людзей, якія шпацыравалі па Рызенрадплац на шляху ў парк і з парку. Некаторыя ехалі адразу да кола агляду. Калі я дакурыў, было шэсць трыццаць. І ў самы час з-за павільёна з'явіўся Эрнст. Ён зноў загаварыў па-нямецку. «У мяне ёсць ваш пакет».
  Я не бачыў нікога, акрамя яго. "О?"
  Ён кіўнуў галавой у бок дрэў, якія абсаджвалі парк за павільёнам. «Я хацеў пераканацца, што ўсё ў парадку. Я зараз вярнуся».
  Эрнст пакінуў мяне, і я пачакаў яшчэ хвіліну. Затым з-за вугла будынка выйшаў чалавек, якога я пазнаў як Тамаша Салая з жонкай і двума дзецьмі. Ён быў ніжэйшы, чым я мог сабе ўявіць, але дакладна быў такім жа чалавекам. Жонка была яшчэ меншая, але прыгожая па-венгерску. Яе галава была закручана хусткай, каб не было холаду. Вочы Салая палка бегалі па Рызенрадплац . Дачцэ было на выгляд гадоў чатырнаццаць ці пятнаццаць, але я зразумеў з дасье, што ёй толькі дванаццаць. Яе вочы былі шырока расплюшчаныя ад хвалявання ад святла і колераў парку забаў. Хлопчык гадоў, напэўна, гадоў-шасці-сем, быў гэтак жа зачараваны. Цяпер, стоячы каля асновы Рызенрада , ён паказаў на яго і накіраваў венгерскі радок на сваіх бацькоў. Ён хацеў ездзіць за рулём.
  «Прывітанне», — сказаў мне Салай па-ангельску. Мы сціснулі рукі. Ён быў вільготны ад нервовасці. Я спытаў яго, ці гаворыць ён па-ангельску. Ён паківаў галавой. Я паспрабаваў нямецкую. Салай зрабіў пальцамі універсальны знак — «крыху». Яго руская мова была нашмат лепшай за маю венгерскую, таму мы спыніліся на ёй.
  «Доўгае падарожжа?»
  «Так».
  «Усё ў парадку?»
  «Я думаю, што так, але за намі сочаць».
  "О?" Я зазірнуў за сям'ю. Эрнста я не бачыў. «Дзе…»
  Салай павярнуўся і паказаў назад на дрэвы. Там было цёмна. «Ён… ён з тым чалавекам, які прывёз нас».
  Мне гэта падалося не так, але я палічыў, што Эрнст ведае, што робіць.
  Хлопчык працягваў балбатаць аб руль. Ён быў блізкі да слёз, калі маці спрабавала яго суцешыць. Салай павярнуўся да яго і паківаў галавой. Не, яму казалі. Няма часу катацца на коле агляду. У хлопчыка пачалася істэрыка. Ён пачаў крычаць, плакаць і ладзіць істэрыку. Мы прыцягвалі да сябе вялікую ўвагу.
  Я паглядзеў на гадзіннік. «Насамрэч, у вас ёсць трохі часу, калі хочаце. Можа, лепш, чым тут стаяць». Я зірнуў на будынак ля падножжа Рызенрада . Чаргі за білетамі было няшмат. «Мой пачастунак».
   Ён размаўляў са сваёй жонкай па-венгерску, і тады яны вырашылі прыняць маю прапанову. Гэта быў бы добры падарунак для дзяцей. Бо яны не ведалі, калі зноў апынуцца ў Вене. Як сказалі сыну, ён адразу ўладкаваўся і ўзрадаваўся.
  Я праводзіў іх на другі бок плошчы да касы атракцыёнаў, выцягнуў кашалёк і працягнуў аўстрыйскіх шылінгаў столькі, каб купіць чатыры білеты. Я даў іх яму і сказаў: «Вось. Добра загарніцеся. Там можа быць холадна».
  На шчасце, чакаючых было няшмат. Калі справы ішлі павольна, кіраўніцтва дазваляла невялікім партыям захопліваць цэлую гандолу, а не набіваць машыну па максімуму. Я падняўся разам з імі па лесвіцы і ўбачыў, як Салаі самі садзіліся ў гандолу нумар чатыры. Пара сядзела, але дзяўчына прыціснулася носам да акна. Паколькі хлопчык не мог дацягнуцца, Шалай устаў і падняў сваё дзіця. Ён стаяў навідавоку праз шыбу. Я не хацеў, каб ён рабіў гэта. Я махнуў яму, каб сеў, але ён мяне не ўбачыў. Аператар пачаў паездку. Гандола чацвёртая тузанулася і павольна паднялася па акружнасці да наступнага месца, перш чым кола спынілася, каб прапусціць больш пасажыраў.
  На працягу дваццаці хвілін больш не было чым заняцца, таму я пакінуў будынак і вярнуўся на пляц . Гандола чацвёрка слізганула на наступную пазіцыю. Я думаў, што час будзе працаваць ідэальна. Было б добра мець магчымасць мець зносіны з Эрнстам так, як палявыя агенты маглі пазней з дапамогай усё больш дасканалых радыёпрылад. Але гэта было яшчэ немагчыма ў тысяча дзевяцьсот пяцьдзесят шостым. Я запаліў цыгарэту і стаў на тое ж месца, дзе быў раней, назіраючы, як круціцца кола агляду.
  Зацікавіўшыся маёй аўстрыйскай каштоўнасцю, я ў рэшце рэшт павярнуўся і пайшоў вакол павільёна да перыметра парку, дзе дрэвы стваралі цяністую, больш непрыкметную зону. Менавіта адтуль Эрнст праводзіў сям'ю да мяне. Я не магла яго бачыць, таму кінула цыгарэту і падышла бліжэй. Калі я ўжо быў сярод дрэў і не знайшоў яго, я падумаў, што Эрнст ужо знайшоў пакінуў памяшканне. Ад яго не патрабавалася заставацца, але я памятаю, што думаў, што ён, напэўна, павінен быў пераканацца, што перадача прайшла гладка.
  Калі я пайшоў, каб вярнуцца на пляц , я ўбачыў чалавека, які ляжаў на зямлі, скруціўшыся вакол дрэва. Я хутка падбег да яго і ўбачыў, што горла ў яго перарэзана. Эрнст. У цені яго кроў здавалася чорнай, і яна была паўсюль. Клянуся, я адчуў, што жывот падскочыў мне ў горла. Такое я бачыў першы раз пасля вайны. Застаючыся прыгнуўшыся, я круціў галавой ва ўсе бакі, баючыся, што буду наступнай ахвярай забойцы. Але больш нікога паблізу не было. Ніводная машына не стаяла на абочыне на Ausstellungsstraße , праспекце па той бок дрэваў. Я быў сам-насам з трупам Эрнста.
  Хаця я ніколі не насіў з сабой пісталет, я хацеў бы мець пісталет. Так званая лёгкая дыпламатычная місія ператварылася ў зусім іншае.
  Як толькі я пераканаўся, што маё ўласнае жыццё не знаходзіцца ў непасрэднай небяспецы, я ўспомніў, чаму я быў у Пратэры . Я ўстаў, пабег назад на пляц і глядзеў на руль. Гандола-4 знаходзілася на самым версе, высока над Венай, адкуль пасажыры маглі глядзець і бачыць амаль увесь горад, размешчаны па абодва бакі дарожкі.
  Каля аркі галоўнага ўваходу я заўважыў таксафон, дзе госці атрымлівалі карты і інфармацыю пра парк. Быў час, таму я падбег да яго, уставіў патрэбную колькасць манет і патэлефанаваў па нумары экстранай службы, які мне далі. Адказаў сапраўдны асабісты памочнік амбасадара. Я сказаў яму, што мне трэба пагаварыць з Томпсанам, але ён сказаў, што я павінен сказаць яму ўсё, што маю сказаць. Ён ведаў усё пра тое, што адбывалася ў той вечар. Калі я перадаў навіны аб тым, што здарылася з маёй аўстрыйскай маёмасцю, ён сказаў: «Дзе бога, дзе цяпер Салай?»
  Я растлумачыў пра кола.
  «Хрыстос. Добра, заставайся там. Дачакайцеся сям'і і прыступайце да выканання плана. Ваш кіроўца будзе там праз... колькі, дзесяць хвілін?»
  "Правільна. Пра тое, калі сям'я сыходзіць з паездкі ".
  «Вядзі іх прама да месца сустрэчы. Я паспрабую неадкладна даставіць туды палявога афіцэра».
  Я паклаў трубку і пайшоў у цэнтр плошчы , каб праверыць, як рухаецца кола. Гандола чацвёртая стаяла на пазіцыі тры гадзіны. Цяпер гэта было б нядоўга. Я зайшоў у будынак Riesenrad і прайшоў да лесвіцы, па якой пасажыры выходзілі з атракцыёна. З падножжа прыступак я мог бачыць ніжнія гандолы, якія набліжаліся да грузавой платформы. Я мог бы ўбачыць сям'ю, калі яны высаджваюцца.
  Нягледзячы на бадзёрае вечаровае паветра, мая кашуля была прамокла потам. Дзесьці ў парку быў забойца, можа, і не адзін. Я казаў сабе, што існуе верагоднасць таго, што забойства Эрнста не мае ніякага дачынення да сям'і Салай, але сумняваўся ў гэтым. Забойцамі былі савецкія агенты, накіраваныя знішчыць сям'ю Шалаяў. Нейкім чынам яны даведаліся пра план Эрнста. Гэта азначала, што яны могуць быць дзе заўгодна ў парку. Ці ведалі яны, як я выглядаю? Яны бачылі, як ён перадаў мне сям'ю? Можна было. Яны спачатку пазбавіліся ад Эрнста і толькі чакалі, калі я зноў з’яўлюся з Салаямі. Я падумаў, што калі б я не пераехаў туды, дзе мяне маглі бачыць іншыя людзі, я мог бы ўжо быць мёртвым.
  Гандола чацвёртая была відаць цяпер на пазіцыі пяці гадзін. Далей трэба было дабрацца да пагрузачнай платформы. Мой гадзіннік паказваў, што ў нас засталося пяць хвілін да прыбыцця фургона. Я заўважыў, што аператар утаропіўся на мяне. Калі мы паглядзелі вачыма, ён спытаў па-нямецку: «Ці магу я вам дапамагчы?»
  Я паказаў на чацвёртую гандолу і адказаў: «Чакаю іх». Потым я заўважыў вокны. Я не бачыў, каб дачка ці Шалай трымалі сына. Нягледзячы на прыступы панікі, я палічыў, што праз некаторы час усе яны сядзелі. Аператар памахала мне рукой, каб я стаяў на пероне і вітаўся з сябрамі. Я стаяў на месцы і глядзеў на гандолу бліжэй.
  Паездка спынілася, і аператар адчыніў дзверы.
  Гандола была пустая.
  Я адразу змяніў становішча, каб зноўку агледзець нумар аўтамабіля на пярэдняй панэлі, каб пераканацца, што ў мяне правільны. Вядома, белы нумар чатыры быў намаляваны на экстэр'еры. Я вярнуўся да аператара і спытаў: «Што здарылася?»
  "Што?"
  «Дзе людзі, якія былі ўнутры гэтай гандолы?»
  Ён выглядаў разгубленым. «Некаторыя гандолы пустыя».
  «Я бачыў, як увайшла сям'я. Я быў тут! Мужчына, жанчына, дзяўчына і хлопчык».
  Аператар паціснуў плячыма, быццам гэта не яго справа. Ён зачыніў дзверы і вярнуўся да свайго пульта кіравання.
  «Пачакай! Кола не зрушыш. Было...»
  "Што?"
  Мая першая думка была, што я павінен паспрабаваць закрыць кола агляду і даведацца, што, чорт вазьмі, толькі што адбылося. Потым я ўспомніў пра інструкцыі - крайняя разважлівасць была прыярытэтам. Я не мог паведаміць нікому , што я быў там, каб дапамагчы пазбавіцца духу ад венгерскай сям'і, якую расійскі эскадрон смерці хацеў забіць. А яшчэ было складанае цела Эрнста, якое ляжала на дрэвах менш чым за сотню ярдаў ад таго месца, дзе я стаяў. Таму я заікаўся і сказаў: «Магчыма, я памыляюся. Яны ў суседняй гандоле». Аператар паківаў галавой, а потым пацягнуў за рычаг, каб запусціць вялізны рухавік, які рухаў бегемота. Гандола-чацвёрка зноў пачала свой шлях па крузе.
  Я спадзяваўся, што, магчыма, зрабіў памылку. Сям'я Шалай будзе ў наступным вагоне. Але я ведаў, што гэта марная мара. Я вельмі добра разбіраюся ў лічбах, і я памятаю, што гэта была адназначна гандола нумар чатыры, у якую Салаі селі.
  У наступнай машыне знаходзіліся шэсць падлеткавых пар, якія са смехам выбягалі і беглі ўніз па лесвіцы. Аператар паглядзеў на мяне, а потым я паціснуў плячыма. «Я мяркую, што яны ўжо выйшлі. Я буду шукаць іх у парку». Ён кіўнуў і вярнуўся да сваёй працы. Я спусціўся па лесвіцы і праз музей да плошчы , ашаломлены і напалоханы. Наступную хвіліну я кружыў вакол Рызенрадплац, каб упэўніцца, што іх не прапусціў. Вядома, іх нідзе не было відаць.
  Я глядзеў на вялізнае кола агляду, якое рухалася цяпер на фоне зорнага неба. Парк хутка закрыюць.
  Куды яны выбраліся?
  Была яшчэ адна платформа, на якую садзіліся пасажыры, якія забраніравалі пражыванне ў вагоне-рэстаране, але яна была закрытая і цёмная. Канструкцыя з распоркамі, якая падтрымлівала кола, не магла б спусціцца. Лазаць па экстэр'еры было б вельмі небяспечна. Дзецям гэта ніяк не ўдавалася.
  Куды яны дзеліся?
  Божа мой, яны зніклі.
  Але гэта было вар'яцтва . Я зноў і зноў казаў сабе, што гэта проста немагчыма. Гэтаму было лагічнае і разумнае тлумачэнне.
  Я заўважыў, што цяжка дыхаю, адчайна спрабуючы перавесці дыханне. Я паглядзеў на гадзіннік. Сем з кропак. Я выйшаў з парку і паспрабаваў спакойна прайсці да вугла ўваходу і Ausstellungsstraße . Фургон быў там. Кіроўца ўбачыў, што я іду адзін, і нахмурыўся. Я адчыніў пасажырскія дзверы і прасунуў галаву. Я ніколі раней не бачыў гэтага чалавека.
  «Яны пайшлі. Я іх неяк згубіў».
  "Што?"
  Я сеў у машыну і зачыніў дзверы. «Вядзі, і я табе скажу. Вы можаце вярнуць мяне за маёй машынай».
  Так што я расказаў яму гісторыю, і ён сказаў: «Яны павінны быць там. Яны дзесьці ў тым парку!»
  «Можа, так, а можа, яны ўжо выйшлі з гэтага. Я. Іх маглі запіхнуць у машыну столькі часу, колькі мне спатрэбілася, каб знайсці цябе. Клянуся, я паклаў іх у тую гандолу, глядзеў, як яна аб'язджае, а потым, калі яна дасягнула дна, яна была пустая. Я паняцця не маю, што, чорт вазьмі, здарылася. Гэта як нейкі трук Гудзіні».
  Шафёр маўчаў. Ён адвёў мяне назад на стаянку, дзе я знайшоў сваю машыну і паехаў дадому. На наступную раніцу я баяўся ісці ў амбасаду. Я ведаў, як будзе гучаць мая гісторыя. я меў сапраўды падарваны. Мая першая і адзіная палявая аперацыя, і я яе па-каралеўску аблажаўся. У рэшце рэшт, было прызнана, што мяне не трэба было адпраўляць на такую далікатную дыпламатычную задачу, але я павінен быў атрымаць аплявуху. Такім чынам, вяртанне ў Штаты.
  Пра сям'ю Шалаяў больш не было чуваць. Яны сапраўды зніклі ў адной з чорных дзірак, якія існавалі па ўсёй карце ў тыя дні. Вы ніколі не ведалі, калі збіраецеся ступіць у адну з іх, і не было паняцця, што з вамі здарылася, калі вы гэта зрабілі. Я звязаў гэта з прыродай звера — светам прывідаў і прывідаў. З такімі жыхарамі вы павінны чакаць невытлумачальнага.
  Астатняя частка маёй кар'еры прайшла без падзей. Я быў добрым аналітыкам. Я добра папрацаваў. Выйшла на пенсію з пенсіяй. Аднак я часта думаў пра Салаяў. Мае мары пра Wiener Riesenrad ператварыліся ў кашмары. Усё, што я бачыў, гэта жудасныя выявы хлопчыка, які плача. Эрнсту перарэзалі горла. Гандола нумар чатыры. Пакутліва павольна круціцца кола. Асобы той безнадзейна страчанай сям'і.
  Прывіды.
  Гэта была для мяне халодная вайна. Гэта была загадка, якая пераследвала мяне ўсё астатняе жыццё.
  І я больш ніколі не глядзеў «Трэцяга чалавека» .
  
  
  АБ РЭДАКЦЫІ І АЎТАРАХ
  Былы журналіст, фолк-спявак і адвакат, Джэфры Дывер з'яўляецца аўтарам нумар адзін у свеце па продажах трыццаці двух раманаў і двух зборнікаў апавяданняў. Яго раманы прадаюцца ў 150 краінах і перакладзены на 25 моў.
  Міжнародная асацыяцыя аўтараў трылераў прызнала яго раман «Цэлы, якія засталіся ззаду» , а яго трылер «Разбітае акно» пра Лінкальна Рыфма таксама быў намінаваны на гэтую прэмію. Ён трохразовы лаўрэат прэміі Ellery Queen Readers Award за лепшае апавяданне года і быў намінаваны на сем прэмій Edgar Awards ад Таямнічых пісьменнікаў Амерыкі. Ён выйграў і сталёвы кінжал, і кінжал кароткіх апавяданняў ад Асацыяцыі пісьменнікаў-крыміналістаў у Вялікабрытаніі
  Апошнія яго раманы: «Пакой забойстваў» , раман Лінкальна Рыфма, і XO , трылер «Кэтрын Дэнс», для якога ён напісаў альбом песень у стылі кантры-вестэрн, даступны на iTunes і ў выглядзе кампакт-дыска.
  Чытачы могуць наведаць яго вэб-сайт www.jefferydeaver.com.
  Рэйманд Бенсан з'яўляецца сусветна вядомым аўтарам трыццаці апублікаваных назваў. Нядаўна выйшла чацвёртая кніга з яго апошняй серыі трылераў — The Black Stiletto: Secrets & Lies , якой папярэднічалі The Black Stiletto , The Black Stiletto: Black & White і Чорны шпілек: зоркі і палосы . Пяты і апошні раздзел сагі будзе апублікаваны ў канцы 2014 года. Рэйманд быў чацвёртым і першым амерыканскім аўтарам афіцыйных раманаў пра Джэймса Бонда (1996–2002), і яго працы ў цяперашні час сабраны ў анталогіях Choice of Weapons і The Саюзная трылогія . Яго «рок-н-рольны трылер» Dark Side of the Morgue быў намінаваным ад Шэймуса за лепшы арыгінальны раман PI у мяккай вокладцы 2009 года. Рэйманд таксама з'яўляецца плённым пісьменнікам, апошняй працай з'яўляецца « Homfront—The Voice of Freedom » (напісаны ў суаўтарстве з Джонам Міліусам) і Hitman: Damnation . Для атрымання дадатковай інфармацыі вы можаце наведаць www.raymondbenson.com або www.theblackstiletto.net.
  Джозэф Фіндэр — аўтар дзесяці раманаў па версіі New York Times , якога Boston Globe назваў «майстрам сучаснага трылера». Ён вывучаў расейскія дасьледаваньні ў Ельскім унівэрсытэце, атрымаў дыплёмную працу ў Гарвардзкім расейскім дасьледчым цэнтры і шмат пісаў пра савецкую палітыку і разьведку перад тым, як апублікаваць свой першы раман « Маскоўскі клюб» , які быў названы Publishers Weekly адным зь дзесяці лепшых шпіёнскіх раманаў у увесь час.
  «Інстынкт забойцы» быў названы «Лепшым раманам года» міжнароднымі аўтарамі трылераў, а ў 2013 годзе выйшаў буйны фільм, заснаваны на «Параноі» , з Харысанам Фордам, Гэры Олдманам і Ліамам Хэмсвартам у галоўных ролях. Яго раман « Высокія злачынствы» стаў хітом з Морганам Фрыманам і Эшлі Джад у галоўных ролях. Член Савета па міжнародных адносінах і Асацыяцыі былых афіцэраў разведкі, ён жыве ў Бостане. Яго апошняя кніга Suspicion (Dutton, 2014).
  Джон Лескроарт з'яўляецца аўтарам дваццаці чатырох раманаў, пятнаццаць з якіх сталі бэстсэлерамі New York Times . Libraries Unlimited ставіць яго ў лік «100 самых папулярных аўтараў трылераў і саспенсаў». З продажам больш за дзесяць мільёнаў асобнікаў яго кнігі былі перакладзены на дваццаць дзве мовы ў больш чым сямідзесяці пяці краінах, а яго апавяданні з'яўляюцца ў многіх анталогіях. Першы раман Джона, Sunburn , атрымаў прэмію Джозэфа Генры Джэксана. Dead Irish і The 13th Juror былі намінаваны на лепшы таямнічы раман Шамуса і Энтані адпаведна; акрамя таго, 13-ы прысяжны ўключаны ў публікацыю міжнародных аўтараў трылераў «100 трылераў усіх часоў, якія трэба прачытаць». Важкія доказы зрабілі «Поўны даведнік ідыётаў па найвялікшым спісе для чытання». «Падазраваны» стаў «Кнігай года» Амерыканскай асацыяцыі аўтараў у 2007 годзе. Кнігі Джона былі галоўнымі выбарамі Літаратурнай гільдыі, Таямнічай гільдыі і Кнігі месяца.
  Гэйл Ліндс - бэстсэлер «Каралева шпіянажу» па версіі New York Times . Яе нядаўні раман « Кніга шпіёнаў» быў названы Library Journal адным з пяці лепшых трылераў 2011 года . Яе раман «Маскарад» уваходзіць у дзесятку лепшых шпіёнскіх раманаў усіх часоў па версіі Publishers Weekly . Яна з'яўляецца членам Асацыяцыі афіцэраў разведкі і сузаснавальнікам (разам з Дэвідам Марэлам) International Thriller Writers, ITW Gayle зацікавіла Джона К. Шэлдана мастацкай літаратурай пасля іх шлюбу ў 2011 годзе. Джон, былы суддзя штата Мэн і запрошаны навуковец у Гарвардскай юрыдычнай школы, часта публікаваў у юрыдычных часопісах. Цяпер ён аддае перавагу пісаць мастацкую літаратуру, таму што «можна падарваць рэчы і падмазаць людзей». Яны жывуць разам на чатырнаццаці лясістых акрах за межамі Портленда, штат Мэн.
  Сара Парэцкі вырасла ў Канзасе падчас халоднай вайны, калі антыкамуністычныя страхі былі на вышыні. Яе бацька, клеткавы біёлаг, паехаў у Браціславу, каб сустрэцца са сваімі чэшскімі калегамі ў 1964 годзе. Па дарозе дадому ён зрабіў сабе ін'екцыю іх штаму Ріккетсіі. Парэцкі любіць залатых рэтрывераў, ненавідзіць ідэалогіі, а таксама з'яўляецца аўтарам раманаў В.І.Варшаўскага і ўладальнікам Брыльянтавага кінжала і Эдгара за жыццёвыя заслугі як пісьменнік-загадка.
  Гэры Аляксандр напісаў трынаццаць раманаў, у тым ліку Лут , чацвёрты ў містычнай серыі з коміксам Бастэр Хайтаўэр. Зніклы , першы ў серыі, быў аддадзены Universal Pictures.
   Ён напісаў больш за 150 апавяданняў і прадаваў артыкулы аб падарожжах шасці буйным штодзённым газетам.
  Dragon Lady , яго раман пра В'етнам, выдаецца ў выдавецтве Istoria Books і даступны як у выглядзе электроннай кнігі, так і ў выглядзе друку па запыце. Яго вэб-сайт www.garyralexander.com.
  Алан Кук піша загадкавыя раманы, у тым ліку серыю пра амнезію Кэрал Голдэн. Кэрал Голдэн - не яе сапраўднае імя. Яна дае сабе гэтае імя ў Forget to Remember, калі яе б'юць па галаве і яна не можа ўспомніць, хто яна і нічога пра сваё мінулае. У Relatively Dead яна аднавіла сваю асобу, але не большую частку памяці. Спрабуючы звязацца са стрыечнымі братамі і сёстрамі, яна выяўляе, што іх чакае смерць, і яна можа быць наступнай. У «Небяспечным ветры» яна супрацоўнічае з туманнай групай урадавых агентаў і падарожнічае па ўсіх сямі кантынентах, каб затрымаць былога хлопца, якога яна не памятае і які нібыта спрабуе распаліць сусветны хаос. Алан таксама супрацоўнічаў з ілюстратарам Жанэль Карбахал над стварэннем дзіцячай кнігі « Танцы з быкамі» .
  Брэндан Дзюбуа з Эксетэра, штат Нью-Гэмпшыр, з'яўляецца ўзнагароджаным аўтарам амаль 130 апавяданняў і шаснаццаці раманаў, у тым ліку яго апошняга, Фатальнай гавані (Злачынства Пегаса), часткі містычнай серыі Льюіса Коўла. Яго кароткая фантастыка з'яўлялася ў Playboy , часопісе Ellery Queen's Mystery Magazine , часопісе Alfred Hitchcock's Mystery , The Magazine of Fantasy & Science Fiction і шматлікіх анталогіях, у тым ліку The Best American Mystery Stories of the Century , апублікаванай у 2000 годзе Houghton-Mifflin, а таксама Лепшы амерыканскі нуар стагоддзя , апублікаваны ў 2010 годзе. Яго апавяданні двойчы прынеслі яму прэмію Шамуса ад Амерыканскага прыватнага аглядальніка, а таксама тры намінацыі на прэмію Эдгара Алана По ад Амерыканскага таямнічага пісьменніка. Ён таксама небяспека! чэмпіён гульнявога шоу. Вы можаце наведаць яго сайт www.BrendanDuBois.com.
  Беў Вінцэнт з'яўляецца аўтарам трох кніг: « Дарога ў Цёмную вежу» (намінаваная на прэмію Брэма Стокера), «Ілюстраваны спадарожнік Стывена Кінга» (намінаваная на «Стокера і Эдгара») і, зусім нядаўна, « Спадарожнік Цёмнай вежы» . Ён апублікаваў больш за семдзесят апавяданняў, у тым ліку з'яўляючыся ў часопісе Ellery Queen's Mystery Magazine , Thin Ice (за апавяданне, якое атрымала прэмію Эла Бланшара «The Bank Job») і анталогіі MWA The Blue Religion . Ён быў рэдактарам Cemetery Dance з 2001 года, з'яўляецца першапачатковым членам супольнасці блогаў Storytellers Unplugged і піша рэцэнзіі на кнігі для Onyx Reviews. Яго вэб-сайт bevvincent.com.
  Каця Ліеф з'яўляецца аўтарам некалькіх крымінальных раманаў, якія прадаюцца ў свеце. Яе апошнім з'яўляецца The Money Kill , чацвёртая частка яе серыі Карын Шэфер, якая была апублікаваная ў 2013 годзе HarperCollins. Яна выкладае мастацкую літаратуру ў The New School на Манхэтэне і жыве са сваёй сям'ёй у Брукліне. Вы можаце наведаць яе на katialief.com.
  Вікі Дудэра з'яўляецца вядучым агентам па нерухомасці ў ажыўленай фірме ў прыбярэжным Камдэне, штат Мэн, і аўтарам кнігі «Таямніцы Дарбі Фара», апублікаванай выдавецтвам Midnight Ink, у якой распавядаецца пра агента па нерухомасці Дарбі Фара, які займаецца раскрыццём злачынстваў і заключэння здзелак. Яе дэбютны раман « Дом, за які трэба памерці » быў абраны часопісам Suspense як лепшае чытанне 2010 года . Яе апошні і пяты ў серыі - Deal Killer .
  Калі яна не піша, Вікі любіць катацца на веласіпедзе, у паходах і на ветразі са сваёй сям'ёй, а таксама займацца валанцёрствам для сваёй любімай справы, Habitat for Humanity. Яна забівала цвікі ад Мэна да Фларыды, дапамагаючы будаваць простыя, даступныя дамы Хабітат, і ў цяперашні час з'яўляецца прэзідэнтам свайго мясцовага філіяла.
  Акрамя MWA, Вікі належыць да Sisters in Crime і Нацыянальнай асацыяцыі рыэлтараў. Вы можаце прачытаць больш пра яе на vickodoudera.com.
  Джонатан Стоўн піша большую частку сваіх твораў у прыгарадным цягніку паміж прыгарадамі Канэктыкута і Манхэтэнам, дзе ён з'яўляецца крэатыўным дырэктарам рэкламнага агенцтва ў цэнтры горада. Яго пяты і апошні раман « Дзень пераезду » быў апублікаваны ў сакавіку і быў выбраны для экранізацыі Нікам Векслерам і Стывам Шварцам. Выпускнік Ельскага універсітэта, Джон жанаты, у яго сын і дачка вучацца ў каледжы. Яго папярэдняе апавяданне «Жавая агароджа» з'явілася ў леташняй анталогіі MWA « Таямнічая скрыня» .
  Джыджы Вернан вырасла ў Вашынгтоне, акруга Калумбія. Будучы дзіцём халоднай вайны, яна заўсёды была ў захапленні ад нашага так званага ворага Расіі. Яна вывучала рускую мову і гісторыю ў Джорджтаўнскім універсітэце і атрымала ступень доктара філасофіі ў Універсітэце штата Нью-Ёрк. Яе апавяданні, дзеянне якіх адбываецца ў розныя гістарычныя перыяды і месцы, з'яўляліся ў часопісе Альфрэда Хічкока Mystery Magazine і ў іншых месцах. У цяперашні час яна жыве ў паўночнай частцы штата Нью-Ёрк і заўсёды лічыла злачынным, што яе шафа не поўная прыгожай дызайнерскай вопраткі, кашалькоў і абутку.
  Джозэф Уоллес дастаткова дарослы, каб памятаць 1966 год, калі ВПС Злучаных Штатаў страцілі вадародную бомбу ў акіяне ля Іспаніі — выпадак, які натхніў яго напісаць «Глыбокае апусканне» для гэтай калекцыі. Ён з'яўляецца аўтарам двух раманаў: Diamond Ruby (2010), гістарычнага рамана, дзеянне якога адбываецца ў яго родным горадзе Бруклін, і Invasive Species (2013), трылера пра канец свету. Яго апавяданні з'яўляліся ў часопісах Ellery Queen's Mystery Magazine , Baltimore Noir , Bronx Noir , Hardboiled Brooklyn і ў папярэдняй анталогіі MWA, The Prosecution Rests 2009 г. пад рэдакцыяй Лінды Фэрштэйн. «Карыстальніцкія наборы», яго аповяд у гэтай анталогіі, быў абраны Лі Чайлдам і Ота Пенцлерам для « Лепшых амерыканскіх таямнічых гісторый 2010» . Джо жыве на поўнач ад Нью-Ёрка са сваёй жонкай і дзецьмі, празмерна буяным сабакам і здзеклівым катом.
  Роберт Манжо публікаваў кароткія мастацкія творы ў розных часопісах і анталогіях. Яго работы перамагалі ў конкурсах, якія праводзіліся Гільдыя пісьменнікаў Чатанугі і пісьменнікі-фантасты Скалістых гор. Ён жанаты і жыве ў Нэшвіле, штат Тэнэсі. Вы можаце наведаць яго сайт www.robertmangeot.com.
  Т. Джэферсан Паркер з'яўляецца аўтарам дваццаці крымінальных раманаў, у тым ліку «Маўклівы Джо» і «Каліфарнійская дзяўчынка» , абодва з якіх атрымалі прэмію Эдгара за лепшую таямніцу. Па яго рамане Laguna Heat быў зняты фільм HBO, а яго кнігі перакладзены на чатырнаццаць моў. Яго апошнія шэсць кніг - гэта «Памежны секстэт», у якім распавядаецца пра агента аператыўнай групы ATF Чарлі Гуда, які спрабуе спыніць паток нелегальнай агнястрэльнай зброі, якая кантрабандай перавозіцца з ЗША ў Мексіку. Паркер любіць рыбалку, пешыя прагулкі і язду на ровары. Ён жыве ў Паўднёвай Каліфорніі са сваёй сям'ёй.
  Лаура Ліпман апублікавала дзевятнаццаць раманаў, адну аповесць і зборнік апавяданняў. Яе праца ўключае ў сябе серыял Тэс Монаган і некалькі асобных фільмаў, у тым ліку Every Secret Thing , які быў экранізаваны. Яе працы атрымалі ўзнагароды Эдгара, Энтані, Агаты, Ніра Вулфа, Квіла, Бары, Макавіты і Гамшу. Яна жыве ў Балтыморы і Новым Арлеане.
  Кэтрын Нэвіл , аўтар бэстсэлераў New York Times , называлі жанчынай Умберта Эка, Аляксандра Дзюма, Чарльза Дыкенса і Стывена Спілберга. Publishers Weekly і Library Journal прызналі яе наватарскі першы раман « Васьмёрка» тым, што праклаў шлях для прыгодніцкіх кніг, такіх як «Код да Вінчы» .
  Папярэдняя дваццацігадовая кар'ера Нэвіла ў якасці міжнароднага камп'ютэрнага кіраўніка ў Міністэрстве энергетыкі, IBM, АПЕК і Банку Амерыкі прымусіла яе жыць у шасці краінах на трох кантынентах; у яе былі маляўнічыя працы ў якасці прафесійнага партрэтыста, фатографа, аўтобуса, афіцыянта і фотамадэлі. Яна абапіраецца на гэты вопыт, каб узбагаціць сваю выдумку. Яе ўзнагароджаныя кнігі перакладзены на сорак моў у васьмідзесяці васьмі краінах.
   JA Jence з'яўляецца аўтарам бестселераў New York Times сарака сямі сучасных таямніц у чатырох розных серыях - JP Beaumont, Joanna Brady, The Family Walker і Ali Reynolds. Нарадзілася ў Паўднёвай Дакоце і вырасла ў Бісбі, штат Арызона, цяпер яна дзеліць свой час паміж дамамі ў Тусоне, штат Арызона, і ў Бельвю, штат Вашынгтон.
  
  
  Дзякуй за куплю гэтай электроннай кнігі, выдадзенай Hachette Digital.
  Каб атрымліваць спецыяльныя прапановы, бонусны кантэнт і навіны аб нашых апошніх электронных кнігах і праграмах, падпішыцеся на нашы рассылкі.
  Зарэгістравацца
  Або наведайце нас на hachettebookgroup.com/newsletters
  
  Каб даведацца больш пра гэту кнігу і аўтара, наведайце Bookish.com.
  
  
  ЗМЕСТ
  Вокладка
  Тытульны ліст
  Сардэчна запрашаем
  Уводзіны Джэфры Дывера і Рэйманда Бенсана
  ТАВАРЫШ 35 , Джэфры Дывер
  ПАЛІЦЭЙСКАЯ справаздача , Джозэф Фіндэр
  АПОШНЯЯ СПОВЕДЬ , Джон Лескроарт
  ПАШТОВКА ДЛЯ МАЦІ , Гейл Ліндс і Джон К. Шэлдан
  МІС Б'ЯНКА , Сара Парэцкі
  СУТНАСЦЬ МАЛЕНЬКІХ ЛЮДЗЕЙ , Гэры Аляксандр
  CHECKPOINT CHARLIE , Алан Кук
  CRUSH DEPTH , Брэндан Дзюбуа
  МЯДОВАЯ ПАСТКА , Бэв Вінцэнт
  ДОМ ТЫСЯЧЫ ВОЧАЎ , Каця Ліф
  СУСЕДСКАЯ ГІСТОРЫЯ , Вікі Дудэра
  УСХОД СУСТРЭЧАЕ ЗАХАД , Джонатан Стоўн
  SHOW STOPPER , Джыгі Вернан
  Глыбокае пагружэнне , Джозэф Уоллес
  ІСКРЫ Ў МЯДЗВЕДЖАЙ ШКУРЫ , Роберт Манжо
  ПАБОЧНЫЯ ЭФЕКТЫ , Т. Джэферсан Паркер
  ШТОДЗЕННАЯ ХАТНЯЯ ГАСПАДЫНЯ , Лора Ліпман
  CUBA LIBRE , Кэтрын Нэвіл
  СЫН ЯГО МАЦІ , JA Jance
  Прывіды , Рэйманд Бэнсан
  Пра рэдакцыю і аўтараў
  Інфармацыйныя бюлетэні
  Аўтарскае права
  
  Аўтарскае права
  Гэтая кніга - твор мастацкай літаратуры. Імёны, героі, месцы і здарэнні з'яўляюцца прадуктам фантазіі аўтараў або выкарыстоўваюцца выдумана. Любое падабенства з рэальнымі падзеямі, месцамі або асобамі, жывымі ці памерлымі, з'яўляецца выпадковым.
  Аўтарскія правы на зборнік No 2014 Mystery Writers of America, Inc.
  Аўтарскія правы на ўвядзенне No 2014, Gunner Publications, LLC і Raymond Benson
  «Таварыш 35» аўтарскія правы No 2014 by Gunner Publications, LLC
  Аўтарскія правы на «Паліцэйскі пратакол» No 2014 г. Джозэфа Фіндера
  Аўтарскія правы на «Апошняе прызнанне» No 2014 ад Lescroart Corporation
  «Паштоўка для маці», аўтарскія правы No 2014 г. Гэйл Ліндс і Джон С. Шэлдан
  «Міс Б'янка» аўтарскае права No 2014 Сара Парэцкі
  Аўтарскія правы на «Сутнасць маленькіх людзей» No 2014 Гэры Аляксандр
  Аўтарскія правы на «Checkpoint Charlie» No 2014, Алан Кук
  Аўтарскія правы на «Crush Depth» No 2014, Брэндан Дзюбуа
  «The Honey Trap» аўтарскае права No 2014 Бев Вінцэнт
  Аўтарскія правы на «Дом тысячы вачэй» No 2014 Каця Шпігельман Ліф
  Аўтарскія правы на “Суседская гісторыя” No 2014 Вікі Дудэра
  «Усход сустракае Захад», аўтарскія правы No 2014 Джонатан Стоўн
  Аўтарскія правы на «Show Stopper» No 2014, Джыгі Вернан
  Аўтарскія правы на «Глыбокае апусканне» No 2014 Джозэф Уоллес
  Аўтарскія правы на “Sparks to the Bear's Hide” No 2014, Роберт Манжо
  Аўтарскія правы на «Пабочныя эфекты» No 2014 Т. Джэферсан Паркер
  «Штодзённая хатняя гаспадыня», аўтарскія правы No 2014, Лора Ліпман
  Аўтарскія правы на “Cuba Libre” No 2014 Кэтрын Нэвіл
  «His Mother's Son» аўтарскія правы No 2014, JA Jance
  Аўтарскія правы на «Прывіды» No 2014 Рэйманда Бенсана
  Дызайн вокладкі і ілюстрацыя Крысцін Фольцэр
  Аўтарскія правы на вокладку No 2014 Hachette Book Group, Inc.
  Усе правы ахоўваюцца. У адпаведнасці з Законам ЗША аб аўтарскім праве 1976 г., сканаванне, загрузка і электронны абмен любой часткай гэтай кнігі без дазволу выдаўца з'яўляюцца незаконным пірацтвам і крадзяжом інтэлектуальнай уласнасці аўтара. Калі вы жадаеце выкарыстаць матэрыял з кнігі (акрамя мэтаў агляду), неабходна атрымаць папярэдні пісьмовы дазвол, звязаўшыся з выдаўцом па адрасе permissions@hbgusa.com. Дзякуй за падтрымку правоў аўтара.
  Grand Central Publishing
  Кніжная група Hachette
  237 Park Avenue, Нью-Ёрк, Нью-Ёрк 10017
  hachettebookgroup.com
  twitter.com/grandcentralpub
  Першае выданне электроннай кнігі: красавік 2014 г
  Grand Central Publishing з'яўляецца падраздзяленнем Hachette Book Group, Inc.
  Назва і лагатып Grand Central Publishing з'яўляюцца гандлёвай маркай Hachette Book Group, Inc.
  Hachette Speakers Bureau прапануе шырокі спектр аўтараў для выступленняў. Каб даведацца больш, перайдзіце на сайт www.hachettespeakersbureau.com або патэлефануйце па нумары (866) 376-6591.
  Выдавец не нясе адказнасці за вэб-сайты (або іх кантэнт), якія не належаць выдаўцу.
  ISBN 978-1-4555-2072-5 E3
 Ваша оценка:

Связаться с программистом сайта.

Новые книги авторов СИ, вышедшие из печати:
О.Болдырева "Крадуш. Чужие души" М.Николаев "Вторжение на Землю"

Как попасть в этoт список

Кожевенное мастерство | Сайт "Художники" | Доска об'явлений "Книги"